Konferencja: Efekty wdrażania nowego modelu gospodarowania odpadami komunalnymi Płońsk maj 2014 r.

Transkrypt

1 Konferencja: Efekty wdrażania nowego modelu gospodarowania odpadami komunalnymi Płońsk maj 2014 r.

2 Konferencja Efekty wdrażania nowego modelu gospodarowania odpadami komunalnymi Proces inwestycyjny dla nowych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych a protesty mieszkańców Barbara Kozłowska Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej 28 maja 2014 r., Płońsk Najważniejsze podstawy prawne Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. nr 199, poz.1227 z późn. zm.) Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym t.j.dz.u. z 2012 r., poz.647 z późn.zm. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 243, poz z późn.zm. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 25, poz.150 z późn. zm. 1

3 Główne elementy procesu inwestycyjnego Ustalenie środowiskowych uwarunkowań inwestycji (przed formalnym ustaleniem lokalizacji) Lokalizacja inwestycji Weryfikacja ustaleń środowiskowych i zgoda na realizację Realizacja inwestycji Oddanie do użytku zrealizowanego obiektu w tym uzyskanie pozwolenia zintegrowanego i pozwolenia na użytkowanie obiektu (z odesłaniem do ustawy o ochronie przyrody), 2

4 Lokalizacja inwestycji Na podstawie postanowień ogólnych (aktu normatywnego) miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Na podstawie decyzji administracyjnej (decyzja lokalizacyjna) decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego decyzja o warunkach zabudowy Planując inwestycję na danym terenie należy rozpocząć od miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego obszar planowanej inwestycji. Zasadniczym warunkiem planowania inwestycji, jest zgodność planu zagospodarowania przestrzennego z charakterem projektowanej inwestycji. 3

5 i stref przemysłowych Wyznaczenia obszarów cichych w aglomeracji oraz obszarów cichych poza aglomeracją, 4

6 Decyzja lokalizacyjna Inwestycja celu publicznego uzgodnienia Decyzja o warunkach zabudowy zasada dobrego sąsiedztwa uzgodnienia Następnym etapem postępowania jest uzyskanie warunków zabudowy dla planowanej inwestycji lub lokalizacji inwestycji celu publicznego. 5

7 Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego powinna uwzględniać zasadę dobrego sąsiedztwa tzn. planowana inwestycja nie powinna zasadniczo odbiegać charakterem od już istniejących na danym terenie. Stanowi to istotny problem lub może stanowić dla planowanych instalacji. W granicach administracyjnych miast oraz w obrębie zwartej zabudowy wsi jest zabroniona budowa zakładów stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, a w szczególności mogących spowodować zagrożenie wystąpieniem poważnych awarii. 6

8 Lokalizacja inwestycji (ustalenie uwarunkowań środowiskowych) Wymagania ogólne ustawa P.o.ś. Plan miejscowy procedura oceny strategicznej Decyzja lokalizacyjna decyzja środowiskowa i podstawowa procedura oceny indywidualnej Realizacja przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, jest dopuszczalna wyłącznie po uzyskaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach 7

9 Właściwy organ wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach po stwierdzeniu zgodności lokalizacji przedsięwzięcia z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jeżeli plan ten został uchwalony. Decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach można na wnioskodawcę nałożyć obowiązki: 1. dotyczące zapobiegania, ograniczania oraz monitorowania oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a także wykonania kompensacji przyrodniczej, 2. przedstawienia analizy porealizacyjnej, określając zakres oraz termin jej przedstawienia, w przypadku przedsięwzięć, dla których sporządza się raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. 8

10 Ustalenie środowiskowych uwarunkowań inwestycji art.59.1 dotyczy PLANOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ MOGĄCYCH ZNACZĄCO ODDZIAŁYWAĆ NA ŚRODOWISKO 9

11 PROWADZI RDOŚ w ramach postępowania o wydanie decyzji Realizacja Inwestycji Faza projektowania - obowiązek uwzględnienia zasad wiedzy technicznej, zapewniającej spełnienie m.in. wymagań ochrony środowiska (art.5.1.1) obowiązek opracowania projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi w decyzji środowiskowej (art.20.1) 10

12 I można budować!!!! Faza budowy obowiązek przestrzegania wymagań ochrony środowiska, w tym określonych w decyzji środ. zespół określonych prawem budowlanym powinności, związanych budową, rozbiórką i utrzymaniem obiektów budowlanych; stadia opracowanie dokumentacji techniczno-budowlanej, uzyskanie pozwolenia na budowę, prowadzenie robót budowlanych, przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego, utrzymanie obiektu budowlanego, rozbiórka obiektu budowlanego. 11

13 Przed oddaniem inwestycji do użytkowania należy w przypadku niektórych instalacji uzyskać pozwolenie zintegrowane. Instytucja pozwoleń zintegrowanych jest podstawowym narzędziem administracji wprowadzonym przez dyrektywę IPPC (Dyrektywa 96/62/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania (kontroli) zanieczyszczeń (ang. Integrated Pollution Prevention and Control)), a obecnie przez dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych dyrektywą IED - Directive on industrial emissions Prowadzący instalację we wniosku o pozwolenie zintegrowane powinien wykazać, że będzie spełniać, bądź też jest w stanie spełnić warunek wynikający z definicji najlepszej dostępnej techniki (BAT ang. Best Available Technique). 12

14 Należy zwrócić również uwagę, że procedura oceny oddziaływania na środowisko przy uzyskiwaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz procedura uzyskania pozwolenia zintegrowanego są procedurami z udziałem społeczeństwa, które w tym wypadku musi być włączone do procesu decyzyjnego, jeżeli inwestor chce uniknąć protestów a nawet możliwości zablokowania inwestycji. Oddawanie inwestycji do użytku Obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie (budynki i budowle wskazane w ustawie Prawo budowlane) Obowiązek zawiadomienia IOŚ Wymagania z art.76 P.o.ś. Zakaz oddania do użytku bez wykonania instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska (art.59.4). Gwarancje karne - art.186 k.k. 13

15 Etap uruchamiania Art.76.1 zakaz oddania do użytkowania nowozbudowanego lub zmodernizowanego obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji nie spełniających wymagań ochrony środowiska Wymagania ochrony środowiska wykonanie wymaganych przepisami lub określonych w decyzjach środków technicznych chroniących środowisko, zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych, wynikających z ustaw lub decyzji, uzyskanie wymaganych decyzji określających zakres i warunki korzystania ze środowiska, dotrzymywanie na etapie wymaganych prawem badań i sprawdzeń, wynikających z mocy prawa standardów emisyjnych oraz określonych w pozwoleniu warunków emisji Art. 186 k.k. 1. Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub ziemię przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed promieniowaniem radioaktywnym lub jonizującym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat Tej samej karze podlega, kto oddaje lub wbrew obowiązkowi dopuszcza do użytkowania obiekt budowlany lub zespół obiektów nie mających wymaganych prawem urządzeń określonych w 1. 14

16 Konflikty i problemy społeczne w otoczeniu planowanych inwestycji Przyczyny konfliktów społecznych Podstawowe przyczyny konfliktów społecznych wokół planowanych inwestycji można podzielić na następujące grupy: poczucie zagrożenia, chęć zachowania środowiska naturalnego w bezpośrednim otoczeniu miejsca zamieszkania, negatywne doświadczenia z istniejącymi na danym terenie zakładami i wynikająca stąd nieufność do potencjalnych inwestorów, 15

17 konflikt interesów w tym: obawa o utratę wartości nieruchomości, ograniczenia w dysponowaniu terenem, chęć uzyskania dodatkowych korzyści od potencjalnego inwestora, próba wykorzystania problemu inwestycji do innych celów np. walki politycznej w organach samorządu terytorialnego, często arogancka postawa władz samorządowych nie licząca się z opinią społeczną i lokalnymi uwarunkowaniami. Najczęściej potencjalne przyczyny konfliktów nakładają się na siebie i wówczas rzeczywiste przyczyny są trudne do zidentyfikowania a co za tym idzie trudne do rozwiązania. Pożywką dla rozwijającego się konfliktu społecznego wokół planowanej inwestycji jest stan świadomości ekologicznej lokalnego społeczeństwa na temat stanu środowiska w miejscowości czy gminie oraz na temat ekologicznej uciążliwości znajdujących się w tym obszarze zakładów pracy. 16

18 W zależności od przyczyn konfliktu i typu inwestycji, konflikt może dotyczyć: osób bezpośrednio sąsiadujących z terenem planowanej inwestycji, określonych grup społecznych, praktycznie całej społeczności miejscowości lub gminy. Z pozoru nawet najprostszy konflikt obejmujący bardzo ograniczoną ilość stron, np. najbliższego sąsiada, może przerodzić się w wielowątkowy konflikt obejmujący całą lokalną społeczność. A przyczyna tego najczęściej tkwi w nieprecyzyjnej lub złej informacji (albo jej braku) na temat planowanej inwestycji i potencjalnych zagrożeniach wynikających z jej realizacji. 17

19 Najszerszy zasięg i najostrzejsze formy przybierają konflikty u podstaw których leżą jednocześnie poczucie zagrożenia, konflikt interesów, próba wykorzystania problemu inwestycji do innych celów np. walki politycznej w organach samorządu terytorialnego, arogancka postawa władz samorządowych nie licząca się z opinią społeczną i lokalnymi uwarunkowaniami. Dominujące przyczyny konfliktu są wówczas maskowane mocno eksponowaną problematyką ochrony środowiska i zdrowia ludzi. Rezultatem tego typu konfliktów społecznych jest najczęściej całkowite fiasko planowanej lokalizacji inwestycji oraz referendum gminne o odwołanie rady gminy czy wójta (burmistrza/prezydenta). 18

20 Kluczem w rozwiązywaniu tego typu konfliktów społecznych jest ujawnienie faktycznych przyczyn ich generowania. Wyjątkowo trudne sytuacje powstają w przypadku, gdy jakaś grupa społeczna nie godzi się na żadne negocjacje i bez wskazania określonego interesu społecznego, stoi na stanowisku radykalnej negacji inwestycji. W konsekwencji doprowadza to do bardzo silnego konfliktu społecznego, a w skrajnych przypadkach do konfrontacji i użycia sił porządkowych. OOS a konflikty społeczne Ocena oddziaływania na środowisko, jako system wspomagania decyzji może dostarczyć informacji o rzeczywistym znaczeniu konfliktów i przyczynić się do uczynienia procesu podejmowania decyzji racjonalnym i przejrzystym, tak dla przedstawicieli władzy jak i dla społeczeństwa. Jeżeli istnieje konflikt i subiektywizm w ocenie przedsięwzięcia, koniecznym jest wówczas w procesie podejmowania decyzji udział stron zainteresowanych zarówno w celu zebrania informacji niezbędnej dla podejmujących decyzję, jak również w celu umożliwienia zainteresowanym demokratycznej kontroli nad decyzją. 19

21 Tylko przez uczestnictwo zainteresowanych stron mogą ujawnić się realne alternatywy, rzeczywiste wzajemne interesy i parametry oceny stosowane przez poszczególne grupy społeczne. Metody OOŚ są najskuteczniejsze w warunkach charakteryzujących się ogólną gotowością i przyzwyczajeniem decydentów jak i zainteresowanych grup (w tym inwestora) do rozmów przy jednym stole, po przeanalizowaniu problemu, i mając na uwadze odmienne punkty widzenia - do znalezienia rozwiązania możliwego do zaakceptowania. Tak więc OOŚ przeprowadzona z udziałem społecznym jest metodą pozwalającą na zidentyfikowanie potencjalnych konfliktów społecznych i ich wygaszenie przed podjęciem pierwszej podstawowej decyzji administracyjnej - wzizt. Wykonywanie OOŚ z udziałem społecznym było jak do tej pory w warunkach krajowych dużą rzadkością, co wynikało z faktu nie uznawania przez inwestora, że społeczność lokalna dysponuje wystarczającymi siłami aby spowolnić lub powstrzymać proces inwestycyjny. 20

22 Wykonawca OOŚ posiada wiele możliwości włączenia społeczeństwa do procedury: od konsultacji nieformalnych, opartych na prywatnych kontaktach członków zespołu wykonawczego; poprzez zasięganie opinii o wstępnej wersji raportu; do prowadzenia konsultacji formalnych. Syndromy społeczne Do powszechnie znanych syndromów społecznych należą: syndrom BANANA ang. Build Absolutely Nothing, Anywhere, Near Anything, co oznacza: nie buduj nic gdziekolwiek i w sąsiedztwie czegokolwiek. To jeden z najbardziej rygorystycznych syndromów, który można powiedzieć wprost po polsku: NBN Nie Bo Nie! 21

23 syndrom NIMBY ang. Not In My Back Yard, co ma trochę słabszy wydźwięk i oznacza byle nie w moim ogródku czyli budujcie gdzieś tam, ale nie w mojej okolicy (osiedlu, gminie itd.) syndrom NIMEY ang. Not In My Election Yard byle nie w moim okręgu wyborczym syndrom LULU ang. Locally Unacceptable Land Use, czyli lokalnie nieakceptowane wykorzystanie terenu, co brzmi bardziej elegancko ale oznacza to samo co powyższe dwa syndromy. 22

24 Natomiast wśród decydentów i polityków, którzy często nastawieni są na własną karierę i nie chcą brać udziału w inwestycjach budzących jakiekolwiek konflikty społeczne, można wymienić następujące syndromy: NIMTO ang. Not In My Term of Office, co oznacza dosłownie nie dopóki ja tu urzęduję, czyli dany urzędnik nie wyrazi zgody na realizację danego przedsięwzięcia dopóki pracuje i wydaje decyzje, NBIR ang. Not, Before I Retire, czyli nie dopóki nie odejdę na emeryturę. DZIĘKUJĘ PAŃSTWU ZA UWAGĘ barbara.kozlowska@p.lodz.pl tel