Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem alkoholu

Transkrypt

1 Zaburzenia psychiczne spowodowane używaniem alkoholu Dominik Strzelecki, Maciej Kowman Klinika Psychiatrii Wieku Podeszłego i Zaburzeń Psychotycznych 1

2 Statystyka Europa i USA: alkohol jest najczęściej używaną substancją wpływającą na stan psychiczny Polska: ok. 10 l czystego spirytusu na osobę/rok (1980 ) 50,000/rok hospitalizowanych z powodu uzależnienia Liczba uzależnionych ok. 800 tys. Szkodliwie używający i ryzykownie ok. 2,5 mln Rozpowszechnienie uzależnienia w USA 14% (w dowolnym momencie życia) M:K 6:1 (EU), 2:1 (USA) 2

3 ICD-10 F 10- Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem alkoholu F Ostre zatrucie F Używanie szkodliwe F Zespół uzależnienia (kontrolowany, aktywny) F Zespół abstynencyjny F Zespół abstynencyjny z majaczeniem F Zaburzenia psychotyczne F Zespół amnestyczny F Rezydualne i późne zaburzenia psychotyczneflashbacks 3

4 Upojenie zwykłe ostre zatrucie F10.0 Przemijający stan po spożyciu alkoholu z zaburzeniami świadomości, ff. poznawczych, percepcji bodźców, nastroju i zachowania Faza podchmielenia- ekscytacji Faza właściwego upojenia Faza głębokiego upojenia Postacie: euforyczna, maniakalna, depresyjna, dysforyczno-eksplozywna, histeryczna. 4

5 Ostre zatrucie (dc.) obraz jest atypowy, zmienny, zależny od wielu czynników działanie depresyjne na OUN poprzez hamowanie funkcji receptorów NMDA Małe stężenie alkoholu- działanie na młodsze filogenetycznie struktury OUN (podniecenie, wzmożona aktywność) Im większe stężenie tym działanie na starsze filogenetycznie struktury, bardziej odporne na działanie alkoholu, aż po ośrodki podstawowych czynności życiowych Większość ostrych zatruć nie wymaga pomocy lekarza 5

6 Upojenie patologiczne - F10.07 Ostra, krótkotrwała psychoza trwająca od kilku minut do kilku godzin, niezależna od ilości spożytego alkoholu (często małej) Występuje u ludzi zdrowych, częściej po dłuższej bezsenności, po przykrych przeżyciach psychicznych, w upalne dni, po spożyciu alkoholu na czczo. Objawy: czyny zaskakujące, brutalność z całkowitą zmianą osobowości, brak objawów upojenia zwykłego (chwiejny chód, bełkotliwa mowa). Objawy pojawiają się nagle, a kończą snem terminalnym Po ustąpieniu: niepamięć całkowita lub pamięć ograniczona do fragmentów przeżyć lub epizodów Występuje bardzo rzadko. 6

7 Picie szkodliwe F10.1 inaczej: nadużywanie alkoholu przyczynia się znacząco lub prowadzi do wystąpienia szkód zdrowotnych Nie zawsze prowadzi do uzależnienia Najczęstsze następstwa psychopatologiczne: obniżony nastrój, drażliwość, zmiany osobowości i upośledzone funkcjonowanie społeczne inne następstwa: polineuropatia, zapalenie, stłuszczenie lub marskość wątroby 7

8 Ryzykowne używanie Używanie substancji psychoaktywnych, które naraża na powstawanie szkód zdrowotnych, np.: prowadzenie samochodu po spożyciu obsługiwanie maszyn prace na wysokościach 8

9 Upojenie na podłożu patologicznym U osób z chorobami psychicznymi, padaczką, w zmianach organicznych w OUN (pozapalne, pourazowe, miażdżycowych). Poza typowymi objawami upojenia zwykłego dochodzi do nasilenia objawów psychotycznych lub innych istniejących poprzednio zaburzeń psychicznych (zaburzeń świadomości, urojeń, omamów), których nie było w okresie bezpośrednio poprzedzającym spożycie. Występuje po małych dawkach alkoholu, co jest wyrazem jego zmniejszonej tolerancji u tych osób. 9

10 Upojenie na podłożu patologicznym (cd.) Ten rodzaj upojenia występuje też w przypadku osób zachowujących się w życiu codziennym tak jak ludzie normalni i przez otoczenie uważanych za zdrowe psychicznie, u których na skutek zmian organicznych OUN (zapalenie, uraz, miażdżyca, padaczka) istnieje zmniejszona tolerancja alkoholu. Osoby te, gdy są trzeźwe, nie wykazują żadnych zaburzeń. nasilone objawy upojenia zwykłego nawet po małej dawce alkoholu, głębokie zaburzenia świadomości nieproporcjonalne do ilości spożytego alkoholu, stany paranoidalne z agresją i pobudzeniem- przy obecności typowych objawów upojenia zwykłego (chwiejny chód itd.) 10

11 Uzależnienie F10.2 (ZZA) Silna potrzeba (głód) zażycia substancji lub picie kompulsyjne Zespół abstynencyjny Tolerancja Trudności z zachowaniem kontroli Postępujące zaniedbywanie zainteresowań Przyjmowanie substancji mimo wiedzy o szkodliwości jej stosowania 11

12 Uzależnienie Zależność fizyczna: narasta tolerancja, brak substancji powoduje zespół abstynencyjny Zależność psychiczna: nieodparta potrzeba zażycia substancji celem uniknięcia dyskomfortu Zależność fizyczna nigdy nie występuje sama Alkohol uzależnia fizycznie i psychicznie 12

13 Fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu 1. Wstępna szukanie okazji, picie ma charakter obyczaju towarzyskiego, alkohol przynosi ulgę i zapomnienie. 2. Ostrzegawcza alkohol staje się lekarstwem, utrata kontroli ilości wypijanego alkoholu, palimpsesty alkoholowe (zespół zaburzeń świadomości z czynnościami złożonymi, których później osoba nie pamięta). Zespoły te nie świadczą o uzależnieniu, są jedynie ostrzeżeniem. 3. Uzależnienie 4. Przewlekła spadek tolerancji, alkohole niespożywcze, psychozy alkoholowe 13

14 Uzależnienie 40-60% udział czynników genetycznych 80% hospitalizowanych z powodu uzależnienia od alkoholu ma uzależnionych wśród krewnych 1-go stopnia U bliźniąt jednojajowych 4-5 x większe ryzyko uzależnienia lub nadużywania Osoby z mniejszą aktywnością dehydrogenazy aldehydowej rzadziej się uzależniają? 14

15 Typ I alkoholizmu wg Cloningera uwarunkowany środowiskowo częstszy u kobiet osobowość przedchorobowa: introwertyczna, neurotyczna, depresyjna, bierna, zależna, lękowa, skłonna do wycofywania się początek po 25 rż. przebieg remitujący z poczuciem winy, szybkie uzależnienie Depresyjnie zwiększony krytycyzm do picia w okresach abstynencji 15

16 Typ II alkoholizmu wg Cloningera uwarunkowanie głównie genetyczne dziedziczenie po linii męskiej osobowość z cechami antyspołecznymi i ekstrawertywnymi picie problemowe od ok. 16 rż. intensywne, długotrwałe, bez remisji późno szkody zdrowotne Jedynie powierzchowny krytycyzm 16

17 Alkoholizm a układy neuroprzekaźnikowe D = uzależnienie od wzmocnień NA = zapotrzebowanie na stymulacje 5HT = unikanie sytuacji stresowych Stymulacja układu dopaminergicznego - motywacja do poszukiwania subst. psychoaktywnych (faza apetytywna) Stymulacja układu opioidowego mechanizmy nagradzające (faza konsumacyjna) Zmiany adaptacyjne OUN przy przewlekłym piciu to: zmiany aktywności GABA i receptorów NMDA 17

18 Zespół abstynencyjny F10.3 Zespół objawów somatycznych i psychopatologicznych występujący u osób uzależnionych po odstawieniu lub zmniejszeniu dawki alkoholu Zwykle po kilku godzinach od ostatniego spożycia Zawsze świadczy o uzależnieniu Rozpoznajemy tylko w przypadku, gdy objawy wynikają z przerwania intensywnego picia lub znacznej redukcji ilości alkoholu U kilkunastu % zespół powikłany np. napadami padaczkowymi, zwykle grand mal (F10.31) Przewlekłe picie powoduje zmiany w układzie GABA i receptorach NMDA. Po odstawieniu alkoholu zmiany te zamiast utrzymywać homeostazę, stają się przyczyną zwiększenia pobudliwości neuronów, co z kolei wywołuje objawy wegetatywne i psychopatologiczne 18

19 Alkoholowy zespół abstynencyjny (cd) drżenie języka, powiek, dłoni wzmożona potliwość nudności/wymioty tachykardia/nadciśnienie pobudzenie psychoruchowe bóle głowy zab. snu złe samopoczucie, osłabienie zwiewne omamy dotykowe, słuchowe, wzrokowe 19

20 Alkoholowy zespół abstynencyjny (cd) Trwa godziny lub dni i przemija bez leczenia, ewentualnie jest przerwany przez nawrót picia lub przyjmowania środków działających podobnie jak alkohol (BZD, barbiturany) Leczenie ambulatoryjne Hospitalizacja: BZD o średnio-długim lub długim czasie działania (Relanium do 40 mg/dobę) + płyny + witamina B, przy znacznym uszkodzeniu wątroby- Lorazepam, w przypadku alkoholemii- BB. 20

21 Psychozy alkoholowe Majaczenie drżenne Halucynoza alkoholowa Zespół Wernickego-Korsakowa Paranoja alkoholowa Depresje alkoholowe 21

22 Majaczenie drżenne (delirium tremens) F10.4 Trwająca od kilku godzin do kilku dni ostra psychoza przebiegająca z: - zaburzeniami świadomości - zaburzeniami spostrzegania - podnieceniem psychoruchowym - lękiem, której towarzyszą potencjalnie zagrażające życiu ciężkie zaburzenia somatyczne Pojawia się zwykle po nagłym zaprzestaniu lub znacznym ograniczeniu intensywnego picia Dotyczy min. 5% uzależnionych w Polsce najczęstsza przyczyna hospitalizacji z powodu psychoz egzogennych (40 tys/rok) 22

23 Majaczenie drżenne (delirium tremens) F10.4 Objawy zwiastunowe - stany predeliryjne: objawy AZA zmiana sposobu picia (zwiększenie dawek alkoholu lub nagłe zaprzestanie picia) drażliwość chwiejność uczuciowa roztargnienie koszmary nocne budzenie się z lękiem 23

24 Kryteria diagnostyczne Zaprzestanie picia/redukcja dawki Typowe objawy zaburzenia świadomości (dezorientacja cz/p) omamy i złudzenia: wzrokowe (mnogie mikroptyczne), dotykowe, słuchowe, zachowany częściowy krytycyzm Objaw Lipmana ucisk gałek ocznych wyzwala halucynacje Objaw Reicherdta objaw czystej kartki Objaw Aschaffenburga telefonu Objaw nawlekania nitki lęk z pobudzeniem wegetatywnym (drżenie) zaburzenia świadomości o charakterze falującym (nasilenie wieczorem, ustąpienie rano) 24

25 Kryteria diagnostyczne (cd) urojenia (dziania się, prześladowcze ryzyko S ) zaburzenia rytmu dobowego podniecenie psychoruchowe inne objawy somatyczne - obfite poty, skoki ciśnienia, tachykardia, niewydolność krążenia itd. Powyższe objawy bez związku z odstawieniem innej substancji psychoaktywnej Pacjenci często po urazach, niedożywieni, niestabilni somatycznie 25

26 Leczenie majaczenia drżennego Monitorowanie gospodarki wodno-mineralnej (r-ry glukozy, wyrównywanie K, Mg i B 1 ) Relanium 1 amp. i.m. co 6-8 h Tranxene, kokarboksylaza, hemineuryna Zakaz podawania neuroleptyków!!! Trwa 2-7 dni, zejściem są wyspy pamięciowe 26

27 Halucynoza alkoholowa F10.52 (omamica alkoholowa) Ostra trwa od kilku dni do kilku tygodni, jeśli dłużej może skończyć się utrwalonymi urojeniami ksobnymi i prześladowczymi Podostra kilka miesięcy Przewlekła wymaga różnicowania ze schizofrenią paranoidalną, występuje po intensywnym wieloletnim piciu, częściej u osób przyjmujących także inne środki psychoaktywne Obraz kliniczny: dominują omamy słuchowe (dialog głosów o charakterze sądu nad zachowaniem pacjenta), wtórne urojenia gł. prześladowcze Nie występują zaburzenia świadomości!!! 27

28 Psychoza Korsakowa - F10.6 Synonimy: alkoholowy zespół amnestyczny, psychoza Wernickego-Korsakowa Etiologia: przewlekły niedobór witaminy B 1 W obrazie patomorfologicznym zmiany zapalnokrwotoczno-zwyrodnieniowe neuronów w okolicy komory trzeciej, czwartej, wodociągu, ciał suteczkowatych i wzgórza, uszkodzenie przewodnictwa ACh i NA 28

29 Psychoza Korsakowa (cd.) Obraz kliniczny: zaburzenia pamięci świeżej (uszkodzenie obwodów Papeza), utrudniające funkcjonowanie Luki pamięciowe są wypełnione konfabulacjami (zmyśleniami) Zmyślenia ta mogą całkowicie odbiegać od realności lub czasami wydają się prawdopodobne (pseudoreminiscencje). 29

30 Psychoza Korsakowa (cd.) W postaciach zaawansowanych objawy neurologiczne związane z uszkodzeniem nerwów czaszkowych (zwł. III) + zaburzenia świadomości + drgawki Rokowanie dobre w postaciach mniej zaawansowanych Leczenie: wyrównywanie niedoborów witaminy B 1, dbałość o ogólny stan zdrowia, próby stosowania leków nootropowych 30

31 Paranoja alkoholowa (obłęd opilczy, alkoholowy zespół Otella, alkoholowy obłęd zazdrości) Prawie wyłącznie u mężczyzn Cechy osobowości sprzyjające wystąpieniu: zwiększona podejrzliwość, ponadprzeciętna zazdrość o partnera, upór Zespół usystematyzowanych urojeń niewiary małżeńskiej, również absurdalnej treści - wskazanie do hospitalizacji (agresja) Przebieg przewlekły Leczenie mało skuteczne, gł. neuroleptyki Terapia partnerki (cechy współuzależnienia) Chorzy z reguły znęcają się fizycznie i psychicznie nad swoimi partnerkami 31

32 Depresje alkoholowe F10.54 Częste powikłanie (nawet 90%) Trwanie zwykle poniżej 14 dni Ryzyko S : czynniki zwiększające ryzyko S u uzależnionych depresja bezsenność niepokój trudności życiowe, rodzinne bezrobocie konflikty z prawem przewlekłe choroby somatyczne 32

33 Inne choroby związane z ZZA Encefalopatia alkoholowa F10.71 zaburzenie osobowości i zachowania spowodowane wieloletnim piciem. Cechy: rozwlekłość, dygresyjność, impulsywność, trudności w kontrolowaniu emocji, lekceważenie norm, obowiązków Otępienie alkoholowe F10.73 obniżenie funkcjonowania intelektualnego spowodowane długoletnim piciem przyspieszone starzenie się mózgu 33

34 Remisja w ZZA Wczesna pełna remisja: 1-12 miesięcy, bez spełnionego żadnego kryterium ZZA Wczesna częściowa remisja: 1-12 miesięcy, kilka spełnionych kryteriów ZZA Pełna remisja: co najmniej 12 miesięcy, bez spełnionego żadnego kryterium ZZA Utrzymująca się niepełna remisja: co najmniej 12 miesięcy, kilka spełnionych kryteriów ZZA Skuteczność psychoterapii i farmakoterapii (roczna abstynencja): 25-30% 34

35 Program 12 kroków (1) 1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu i że przestaliśmy kierować swoim życiem 2. Uwierzyliśmy, że Siła Większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie 3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek Go pojmujemy 4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny 5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów 35

36 Program 12 kroków (2) 6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad charakteru 7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki 8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi zadośćuczynić im wszystkim 9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z wyjątkiem przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych 36

37 Program 12 kroków (3) 10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do popełnionych błędów. 11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz większej więzi z Bogiem, jakkolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli wobec nas oraz o siłę do jej spełnienia. 12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych poczynaniach. 37

38 Anna Dietrich-Muszalska modyf. Dominik Strzelecki Uzależnienie od substancji psychoaktywnych (SPA) Substancja psychoaktywna - każda substancja przyjmowana w celu uzyskania określonego efektu psychicznego

39 Problemy związane z używaniem/uzależnieniem od SPA Alkohol W Polsce dominują uzależnienia od alkoholu Inne SPA lecznictwo stacjonarne: I miejsce - uzależnienia mieszane (od kilku substancji psychoaktywnych) II - opiaty ok. 20% III - leki uspokajające i nasenne ok. 11% IV - stymulanty (amfetamina) ok. 8% V - kanabinole 3% VI - substancje wziewne ok. 2% VII - kokaina 0,6% badania epidemiologiczne: w Polsce młodzież najczęściej używa kanabinoli (marihuana), amfetaminy, ecstasy, dopalaczy ang. Legal

40 Opiatowy zespół abstynencyjny objawy : wodnisty wyciek z nosa, bóle stawowo-mięśniowe, bóle spastyczne w obrębie jamy brzusznej, narastające pobudzenie psychoruchowe, nudności/wymioty, biegunka, zaburzenia snu, stan majaczeniowy objawy pojawiają się stopniowo, nasilenie w 2-3 dobie (48-72 h) po odstawieniu substancji czas trwania: np. heroina 7-8 dni, metadon: dni postępowanie: klonidyna (agonista gł. rec.adrenerg.α 2. ) zmniejsza natężenie zespołu abstynencyjnego (osłabia nadmierną aktywność neuronów noradrenergicznych szczególnie locus coeruleus) 1,2-1,5 μg/kg/d, w 3-5 dawkach podzielonych, z zachowaniem 8-10 godzinnej przerwy nocnej benzodiazepiny gł. diazepam leki p-wymiotne, p-biegunkowe, p-bólowe metadon - nie jest zarejestrowany do leczenia objawów abstynencyjnych, ale stosowany - ustala się dawkę zapobiegającą objawom abstynencyjnym np. początkowo 5-10 mg, i po 1-2 dniach stopniowo obniża dawkę przeważnie o 5 mg/d

41 Opiatowy zespół abstynencyjny, leczenie Klonidyna (agonista rec. adrenergicznego α 2 ) zmniejsza natężenie zespołu abstynencyjnego (osłabia nadmierną aktywność neuronów noradrenergicznych) Przeciwwskazania do leczenia klonidyną objawów zespołu abstynencyjnego: tętno poniżej 60/min ciśnienie krwi poniżej 90/60 mmhg zaburzenia przewodnictwa w mięśniu sercowym

42 Klasyfikacja ICD-10 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych (SPA) Podział wg rodzaju substancji - kody od F10 do F19 F10 - alkohol F11 - opiaty F12 - kanabinole (marihauana, haszysz) F13 - leki i substancje o działaniu uspakajającym i nasennym F14 - kokaina F15 - inne (niż kokaina) substancje pobudzające (amfetamina) F16 - substancje halucynogenne (LSD, ecstasy, psylocybina i in.) F17 - lotne rozpuszczalniki F18 - tytoń F19 - substancje inne niż ww. wymienione lub kilka SPA

43 Rodzaje psychoaktywnych substancji uzależniających alkohol opiaty (morfina, heroina, tzw. kompot = polska heroina, makiwara, mleczko makowe, heroina do palenia = Brown Sugar, fentanyl, dolantyna i inne opiaty stosowane w medycynie do leczenia m. in. bólu) kanabinole (przetwory konopi indyjskich) (marihauana, haszysz) leki i substancje o działaniu uspakajającym i

44 Rodzaje psychoaktywnych substancji uzależniających kokaina (m. in. takie preparaty jak crack ); inne (niż kokaina) substancje pobudzające (m. in. amfetamina); substancje halucynogenne (LSD, ecstasy, psylocybina i inne); lotne rozpuszczalniki (zawierające toluen, ksylen, octan etylu, octan butylu i inne zawarte w powszechnie dostępnych rozpuszczalnikach do farb i lakierów, różnego rodzaju

45 Klasyfikacja ICD-10 Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych Zaburzenia te obejmują: F1x.0 - ostra intoksykacja, F1x.1 - używanie szkodliwe, F1x.2 - zespół uzależnienia, F1x.3 - zespół abstynencyjny (niepowikłany lub z drgawkami) F1x.4 - zespół abstynencyjny z majaczeniem (bez drgawek/z drgawkami) F1x.5 - zaburzenia psychotyczne F1x.6 - zespół amnestyczny F1x.7 - zab. psychotyczne rezydualne lub późne (np. flashbacks) przykłady: F 19.2 uzależnienie od kilku substancji psychaktywnych

46 Podstawowe pojęcia dotyczące problematyki uzależnień Zespół abstynencyjny W przebiegu uzależnienia odstawienie każdej substancji psychoaktywnej powoduje wystąpienie zespołu abstynencyjnego charakterystycznego dla danej substancji Tolerancja krzyżowa Określa powstanie tolerancji w stosunku do pokrewnej substancji np. heroina ma tolerancję krzyżową w stosunku do morfiny, alkohol - do leków z grupy barbituranów i benzodiazepin Podwójna diagnoza (podwójne rozpoznanie) Termin odnoszący się do współwystępowania u tej samej osoby zaburzenia spowodowanego używaniem substancji psychoaktywnych i innego zaburzenia psychicznego Zespół braku motywacji (amotywacyjny) Obejmuje apatię, utratę skuteczności działania, zmniejszenie zdolności do realizacji złożonych lub długoterminowych planów, trudności w wykonywaniu codziennych czynności rutynowych

47 Zaburzenia psychotyczne związane z używaniem SPA objawy psychotyczne występują w trakcie przyjmowania SPA lub wkrótce po odstawieniu: omamy (zwykle słuchowe), nieprawidłowe utożsamianie osób, nastawienie ksobne, urojenia paranoidalne (prześladowcze), zaburzenia psychomotoryczne (pobudzenie, osłupienie), zaburzenia afektu, zwykle bez zaburzeń świadomości kryteria diagnostyczne: początek w okresie przyjmowania substancji lub do 2 tygodni od zakończenia przyjmowania objawy trwają > 48 godzin, czas trwania zaburzenia = 6 miesięcy diagnoza (psychozy ostre i przewlekłe): podobne do schizofrenii, głównie urojeniowe, głównie omamowe, głównie wielopostaciowe, głównie z objawami depresyjnymi, głównie z objawami maniakalnym, mieszane inne -rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne np. powracanie przebytych doznań psychotycznych (flashbacks)

48 Problemy związane z współwystępowaniem zaburzeń psychotycznych i uzależnieniem od substancji psychoaktywnych modyfikacja obrazu klinicznego (trudności diagnostyczne) większe nasilenie objawów psychopatologicznych gorsza odpowiedź na psychofarmakoterapię - obniżenie skuteczności działania leków psychotropowych więcej poważnych objawów niepożądanych (późne dyskinezy) częstsze nawroty, gorsze remisje, przewlekły przebieg gorsze funkcjonowanie społeczne gorsza współpraca w leczeniu: samowolne odstawianie leków psychotropowych, nawroty w używaniu SPA

49 Zasady leczenia Zasady leczenia osób uzależnionych od narkotyków są określone w Ustawie o Przeciwdziałaniu Narkomanii - u osób pełnoletnich dobrowolnie - u osób między r.ż. potrzebna jest (zgodnie z Ustawą o Ochronie Zdrowia Psychicznego) zgoda pacjenta i opiekuna prawnego Uzależnienie od substancji psychoaktywnych etapy leczenia: A. ambulatoryjne (motywowanie do leczenia) D. szpitalne (detoksykacja) R. w ośrodku rehabilitacyjno-readaptacyjnym W zależności od nasilenia uzależnienia, rodzaju substancji uzależniającej i obrazu klinicznego (np. wystąpienia psychozy), osoby uzależnione mogą być objęte leczeniem w systemie A- ambulatorium D- detoksykacja, R- rehabilitacja i readaptacja, lub z uwzględnieniem tylko niektórych ww. etapów A, ADA, ADR, ARA (w zależności od diagnozy lekarskiej i problemowej tj. indywidualnej oceny problemów pacjenta)

50 Leczenie uzależnienia od SPA Bezpieczne odstawienie środka uzależniającego Leczenie uzależnienia farmakologiczne (leczenie objawów abstynencyjnych np. w uzależnieniu od opiatów klonidyną) i psychoterapeutyczne Psychoterapia motywująca do leczenia z elementami psychoedukacji Leczenie zaburzeń psychicznych i somatycznych towarzyszących uzależnieniu Detoksykacja: proces wyprowadzania pacjenta ze skutków działania substancji psychoaktywnej w sposób minimalizujący objawy zespołu abstynencyjnego

51 Strategie pomocy osobom uzależnionym Oddziaływania leczniczo-rehabilitacyjne, nastawione na utrzymanie abstynencji od substancji psychoaktywnych ( drug-free ) leczenie w ośrodkach stacjonarnych całodobowych i dziennych (wspólnota terapeutyczna) leczenie ambulatoryjne, terapia postrehabilitacyjna Oddziaływania rehabilitacyjne w specjalistycznych programach farmakoterapii, nastawionych na abstynencję od substancji nielegalnych (leczenie metadonem - programy ograniczania szkód) Oddziaływania rehabilitacyjne w ramach polityki redukcji szkód: poradnictwo, wczesna interwencja edukacja głównie w zakresie szkód związanych z technikami przyjmowania narkotyków edukacja w zakresie szerzenia się zakażeń towarzyszących narkomanii

52 Konsekwencje medyczne i społeczne używania/ uzależnienia od SPA Przy używaniu SPA drogą iniekcji częściej występują: zakażenia wirusem HIV (osoby uzależnione od SPA przeważają wśród wszystkich zarejestrowanych nosicieli wirusa HIV) wirusowe zapalenia wątroby typu B i C inne infekcje np. bakteryjne zapalenie wsierdzia, posocznica, ropne zakażenia skóry gruźlica, choroby weneryczne inne choroby somatyczne wyniszczenie organizmu W przebiegu używania SPA występują zaburzenia psychiczne: psychozy, zaburzenia depresyjne (ryzyko próby samobójczej), uszkodzenie o.u.n., zaburzenia lękowe, agresja Konsekwencje społeczne: absencja w pracy, przerwanie nauki, niski poziom wykształcenia, bezrobocie, patologia rodzinna, przestępczość, wypadki komunikacyjne i inne

53 Uzależnienia behawioralne Pracoholizm jest jednym z najgroźniejszych uzależnień, ponieważ cieszy się powszechnym szacunkiem. Praca daje poczucie wartości, władzy, kontroli... złudne oczywiście jeśli praca jest dla Ciebie bardzo ważna, jesteś nastawiony na rywalizację i zdeterminowany, by wygrać, zawsze chcesz mieć rację, boisz się porażki, jesteś krytyczny wobec siebie, gdy popełniasz błędy, łatwo się nudzisz, jesteś impulsywny, niecierpliwy, miewasz okresowe napady ogromnego zmęczenia, zabierasz do domu pracę, pracujesz wieczorami i w weekendy, czujesz się winny i niespokojny, gdy nie masz niczego do zrobienia, myślisz, że jesteś kimś wyjątkowym, innym, jesteś odpowiedzialny w pracy ale nie w życiu osobistym... to może jest to właśnie Twój problem... Uzależnienie od hazardu pierwsza wygrana czyni grę ekscytującą, rodzi chęć zwiększenia wygranej i spróbowania szczęścia po raz kolejny. Może to dotyczyć zarówno gry w kasynie, na automatach czy toto lotka. By gra ekscytowała, satysfakcjonowała musi rosnąć stawka... im większa stawka tym większa może być przegrana... a później przychodzi chęć odegrania się, która pozbawia gracza obiektywizmu i sprawia, że jego zachowanie staje się nieracjonalne... gracz zaczyna tracić kontrolę nad potrzebą grania i z czasem ponosi coraz więcej konsekwencji takich jak: zadłużenie, problemy w pracy, życiu prywatnym... Źródło:

54 Seksoholizm Uzależnienia behawioralne seks to niezwykle ważna, czasami wstydliwa, wielokrotnie problematyczna sfera naszego życia. Ma pogłębiać więź między dwojgiem ludzi, towarzyszyć budowaniu bliskości i intymności... utożsamiany z czysto fizycznym przeżyciem, rozładowaniem napięcia, może sprawić, iż stanie się przymusem. kiedy seks staje się podstawową, a z czasem jedyną formą rozładowania napięcia, relaksu kiedy przestaje mieć znaczenie z kim go uprawiasz, kiedy wciąż o nim myślisz, gdy nie bierzesz pod uwagę jakie będą konsekwencje Uzależnienie od komputera, internetu, telefonu komórkowego to z pewnością znaki naszych czasów. Ułatwiają życie, umożliwiają niemalże bezgraniczny dostęp do informacji, znoszą bariery odległości, pozwalają komunikować się z każdym i zawsze...ale mogą też paradoksalnie zamknąć ten wielki świat, Twój świat... w czterech ścianach... a zatem... jeśli trudno Ci wyobrazić sobie wieczór bez surfowania jeśli podstawową formą komunikowania się z innymi staje się czat czy sms, jeśli nie potrafisz ruszyć się bez telefonu i nie wyłączasz go nigdy, jeśli, bycie w sieci pozwala Ci zapomnieć o problemach, odciąć się od rzeczywistości, którą staje się wirtualny - komputerowy świat gier, jeśli miejscem zawierania znajomości staje się Twój pokój, klawiatura i monitor, jeśli nie wiesz co ze sobą zrobić, gdy nie masz dostępu do internetu czy komputera Uzależnienie od zakupów kuszą reklamy, promocje, kolorowe gazetki, zarabiamy więcej i kupujemy więcej czy jest w tym coś dziwnego czy niewłaściwego nie, dopóki chodzisz na zakupy, gdy czegoś potrzebujesz i kupujesz to, co może być przydatne. Zdarza się jednak tak, i to coraz częściej, że na zakupy idziesz po to, by poprawić sobie nastrój jeśli masz tego świadomość i robisz to czasami warto po prostu być ostrożnym... jeśli kupowanie staje się podstawową forma spędzania wolnego czasu z najbliższymi, jeśli staje się przyjemnością samą w sobie, uspakaja i wycisza, jeśli Twoje otoczenie wypełnia się przedmiotami bezużytecznymi a w szafie masz wiele ubrań, których nigdy nie miałeś na sobie, jeśli kupowanie sprawia Ci radość a później przeżywasz poczucie winy i jesteś na siebie

55 Instytucje oferujące pomoc w leczeniu uzależnień Szpitale psychiatryczne państwowe i prywatne Centralny Szpital Kliniczny detox, tylko młodzież Szpital im. Babińskiego (oddziały detoksykacyjne, podwójnej diagnozy, ośrodek terapii krótkoterminowej) WOL-MED detox, terapia Stowarzyszenia, np.: MONAR (ambulatoria, ośrodki readaptacyjne) KARAN (ambulatoria, ośrodki readaptacyjne) Towarzystwo Zapobiegania Narkomanii (ambulatoria, ośrodki readaptacyjne) ARKA (hostele, ośrodki readaptacyjne) Warunkiem skutecznego leczenia jest motywacja pacjenta