Fundacja Szlachetne Zdrowie... powstała kilkanaście lat temu,

Transkrypt

1 Wokół Rajbrotu egzemplarz bezcenny Nr 01 Czerwiec 2013 Są takie miejsca w Polsce, w których można naprawdę odpocząć od codziennego pędu i obowiązków i zaczerpnąć sił na łonie natury. Jednym z takich miejsc jest małopolski Rajbrot perła Beskidu Wyspowego. Drogi Czytelniku! Fundacja Szlachetne Zdrowie... powstała kilkanaście lat temu, by promować zdrowy tryb życia, by ratować od zniszczenia to, co piękne i bezcenne, by promować wypoczynek na łonie natury oraz by wprowadzać w nową, zabieganą codzienność trochę optymizmu i radości. Chcemy edukować, choć to może zbyt patetycznie sformułowane, ale na pewno chcemy informować tekst: Piotr Kołaczek w naszym piśmie, które oddajemy od dziś w Twoje ręce, o tych wszystkich sprawach, które mają wpływ na życiowe wybory. Chcemy wspólnie odnajdywać odpowiedzi na proste pytania: jak efektywnie i z zadowoleniem pracować, jak się odżywiać, jak radośnie wypocząć, jak zaplanować swój czas wolny, jak doceniać piękno, które nas otacza i niejednokrotnie jest tak blisko nas, i w końcu jak pozyskać więcej pozytywnej życiowej energii? Zabójcza Chemia? Barwniki spożywcze Barwniki spożywcze prawdopodobnie są najczęściej stosowanymi dodatkami w przemyśle spożywczym. Paradoksalnie, nie poprawiają wartości odżywczej, smaku ani jakości jedzenia. Zmieniają wygląd artykułów w taki sposób, aby stały się one atrakcyjne dla konsumenta, aby jak najbardziej przypominały ideał, wykreowany przez reklamę wizualną. Dodajmy, że jest to ideał niemający wiele wspólnego z naturą. Ekojedzenie str. 2 Z roku na rok rośnie popularność ekoproduktów spożywczych. Obecnie uważa się, że tradycyjne, zdrowe jedzenie i odpowiednia dieta dają bardzo dobre efekty w profilaktyce wielu chorób, m.in. choroby wieńcowej czy cukrzycy. Slow food str. 4 Idea slow food ma swe korzenie we Włoszech. Oznacza ona więcej, niż powolne jedzenie. Pod nazwą slow food kryje się także stwierdzenie jedz zdrowo i doceń to, co jesz. Przybliżamy ideę, będącą przeciwieństwem popularnych fast foodów i promującą smaczną, zdrową i naturalną żywność. str. 6 Naturalne barwniki, występujące w świeżych produktach spożywczych, są bardzo wrażliwe na działanie wysokiej temperatury, światła i na upływ czasu. Dość szybko rozkładają się w wyniku obróbki termicznej (gotowania, smażenia, pieczenia), nie służy im również przechowywanie. Dlatego pełnowartościowe, naturalne produkty tracą barwę, mogą wydawać się wyblakłe i nieapetyczne. Tymczasem ludzie są wzrokowcami. Silnie działają na nas żywe, nasycone barwy. Kojarzymy je mimowolnie z intensywnym smakiem i zapachem, a więc, pośrednio, również z jakością i wartością jedzenia. Kupujemy oczami i producenci starają się to wykorzystać. Barwią jedzenie, uzyskując efekt wielokrotnie silniejszy, niż naturalny. W rezultacie sprzedają więcej, chociaż, z punktu widzenia klienta, jedzenie bez dodatku barwników, wyglądające gorzej, jest, paradoksalnie, lepsze i zdrowsze. Jak nie dać się oszukać? Przede wszystkim należy zweryfikować swoje oczekiwania wobec wyglądu potraw i produktów. To, co zdrowe, zazwyczaj ma zdrowy wygląd. Zdrowy, ale nie idealny. Tymczasem, bombardowani reklamami, zapomnieliśmy, jak wygląda wartościowe, ale nie poddane chemicznemu uszlachetnianiu jedzenie. Zapomnieliśmy, że wygląd nie zawsze idzie w parze ze smakiem i zapachem. Że produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego miewają różne kolory, zależnie od pory roku, miejsca, w którym zostały pozyskane, i receptury, według której je przyrządzono. Jeśli każda porcja ma wyglądać identycznie, można to osiągnąć tylko w jeden sposób: barwiąc wszystkie substancją przykrywającą naturalny kolor. Ustawowo bez barwników W Polsce nie wolno barwić niektórych produktów spożywczych. Są to m.in.: mleko, śmietana, mąki, miód pszczeli, makarony, jaja i produkty jajeczne, oleje i tłuszcze roślinne oraz zwierzęce, a także kawa palona i herbata. Bezkarnie można jednak dodawać barwniki do lodów, napojów, słodyczy i koncentratów w proszku. Ostatnie pojęcie jest bardzo pojemne i obejmuje: zupy w proszku, kisiele, galaretki, budynie itp. Jeśli chodzi o mięso, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. mówi, że nie wolno dodawać barwników do ryb, mięczaków i skorupiaków, mięsa, drobiu i dziczyzny oraz ich przetworów, z wyjątkiem gotowych posiłków, zawierających te składniki. Można to rozumieć tak, że wprawdzie mięso, sprzedawane jako produkt, nie może być barwione, ale już porcjowane, doprawione i wstępnie obrobione steki, kotlety, które wystarczy podgrzać, mogą być poprawiane barwnikami. czytaj więcej na stronie 8 Nie stać nas na bylejakość O miłości do muzyki, wpływie piękna przyrody na twórczość muzyczną oraz o poszukiwaniu nowych brzmień rozmawiamy z braćmi Łukaszem i Pawłem Golcami z zespołu Golec uorkiestra. Dieta na lato str. 10 Wielkimi krokami zbliża się lato czas urlopowania i wypoczynku. Warto wiedzieć, co i dlaczego powinniśmy jeść i pić w okresie letnim, aby zachować zdrowie i nienaganną sylwetkę. str. 11 1

2 PEJZAŻE WOKÓŁ RAJBROTU tekst: Grzegorz Chmielewski Żyjemy w pędzie, w nieustannym pośpiechu. Spieszymy się, żeby zdążyć zarobić wielkie pieniądze, spełnić swe marzenia o karierze, osiągnąć sukces. Łakniemy kolejnych zwycięstw, pochwał od szefów. Aż wreszcie dopada nas choroba, zawał serca, wylew, depresja. I co wtedy? Wtedy okoliczności zmuszają nas do przystanięcia, do refleksji nad swoim życiem, które mimowolnie zamieniliśmy w ustawiczny wyścig. Jeśli taka chwila zastanowienia przychodzi jeszcze w porę, to zaczynamy szukać szansy na zmianę swej byle jakiej egzystencji W poszukiwaniu spokoju Są takie miejsca, które pomagają odzyskać równowagę, pełną piersią zaczerpnąć ożywczego powietrza, odpocząć i nabrać sił. Spojrzeć na świat czysty i prosty, zachwycić się pięknem gór, lasów, pól, rzek. Nie musimy ruszać w daleki i egzotyczny świat. Nie trzeba wykosztowywać się na Seszele, Kanary, Wyspy Zielonego Przylądka czy Tunezję. Takie miejsca są pod ręką; trzeba tylko sięgnąć, by je odkryć dla siebie i swoich bliskich. Wyspy szczęśliwe w Beskidzie Zabieramy Państwa do spokojnej i pięknej części Małopolski w Beskid Wyspowy. Skąd taka nazwa? Miejscowi tłumaczą ją widokiem, jaki w tym regionie rozpościera się w zamglone poranki. Gdy jest się na wzniesieniu, wtedy w dole widać morze mgieł, a ponad nim wznoszą się malowniczo szczyty gór, wyglądające jak wyspy, rozrzucone pośród oceanu. Nazwa Beskid Wyspowy pojawiła się w terminologii krajoznawczej stosunkowo niedawno, bo w latach międzywojnia. Teraz jest to nazwa na dobre utrwalona na określenie terenów, obejmujących (z grubsza rzecz biorąc) obszar, który od wschodu łączy się z Pogórzem Ciężkowickim, od południa z Gorcami i Beskidem Sądeckim, od zachodu z Beskidem Makowskim, zaś od północy z Pogórzem Wiśnicko-Lipnickim. I właśnie w tej rejony zabieramy Państwa na krajoznawczy spacer. Wycieczka do Rajbrotu Ta północna część regionu, ów styk Beskidu Wyspowego z Pogórzem Wiśnicko-Lipnickim, stwarza swym pejzażem wrażenie łagodne, niemal sielankowe. Wybierzmy się zatem do Rajbrotu miejscowości położonej w dolinie Uszwicy, która jest dopływem Wisły. I tylko potoczki na południowych krańcach wsi należą do zlewni Raby. Wioska liczy około 2 tysięcy mieszkańców. Gospodarstwa rolne mają tradycyjny charakter. Wokół Rajbrotu rozciągają się lasy. Ponad wioską wznoszą się Wschodni Łopusz (612 m n.p.m.), Kobyła (603), Rogozowa (najwyższy szczyt Pogórza Wiśnickiego, 531), Piekarska Góra (515), Dominiczna Góra (468) i Paprotna (441). W Rajbrocie jest wiele terenów rekreacyjno- -spacerowych pośród pól, łąk i lasów. Są też turystyczne szlaki, pozwalające wędrować przez Pogórze Wiśnicko-Lipnickie i przez Beskid Wyspowy. Szlak czarny prowadzi z Rajbrotu na północny wschód przez Rogozową, Las Miejski i dolinę Piekarskiego Potoku do Lipnicy Murowanej. Szlak zielony obfituje w rozległe panoramy; biegnie na wschód z Rajbrotu przez Dominiczną Górę, Piekarską Górę, Szpilówkę, Bukowiec i Mahulec do Czchowa. Z krajoznawczą pasją Najdłuższy, zarazem niosący ze sobą największe krajoznawcze emocje, szlak Cmentarz nr 303 W dniach od 6 do 18 grudnia 1914 roku wojska rosyjskie, podczas operacji limanowsko-łapanowskiej, zajęły Rajbrot. Miał to być kolejny etap w ofensywie, której celem były fortyfikacje Krakowa. Wojska austro-węgierskie, wykorzystując rozpoznanie lotnicze, szybko odkryły zamiary Rosjan i rozpoczęły kontrofensywę. W jej wyniku wyrzucono wojska carskie z Rajbrotu i zatrzymano ofensywę wroga. Podczas bitwy pod Rajbrotem poległo około pół tysiąca ludzi. Zwycięzcy, zgodnie z postanowieniami Konwencji Genewskiej, pogrzebali poległych na przygotowanym cmentarzu. Austriacy starali się wyjątkowo, powierzając projekt cmentarza wiedeńskiemu architektowi Franzowi Starckowi. Większość prac wykonali, chcąc nie chcąc, jeńcy włoscy i rosyjscy. Efekt jest bardzo ciekawy. Cmentarz, starannie zachowany dzięki opiece uczniów okolicznych szkół, położony jest bardzo malowniczo, na skraju lasu i pól uprawnych. Warto zatrzymać się przy drodze na Muchówkę i odwiedzić cmentarz 303. To miejsce wyjątkowe, odrealnione, ponadczasowe. Miejsce wyciszenia. Nawet zasięg sieci komórkowej tutaj zanika... 2

3 PEJZAŻE niebieski, został wytyczony szczytami Beskidu Wyspowego. Rozpoczyna się w Bochni, prowadzi przez historyczne miasteczko Nowy Wiśnicz, potem rezerwat przyrody nieożywionej Kamień-Grzyb (skała w formie grzyba koło wsi Połom Duży). Dalej kolejny rezerwat Kamienie Brodzińskiego na zboczu Paprotnej; to malownicza grupa skalna, wśród której miał czerpać natchnienie pochodzący z pobliskiej Królówki poeta epoki sentymentalizmu i preromantyzmu, Kazimierz Brodziński ( ). To właśnie ten poeta i profesor literatury na Uniwersytecie Warszawskim pisał o swych rodzinnych stronach jako idylliczno-sielankowej krainie łagodności. Kolejnym etapem na niebieskim szlaku jest Rajbrot, skąd trasa wiedzie wierzchołkami Wschodnich i Zachodnich Łopuszy na przełęcz Rozdziele, pomiędzy Żegociną a Laskową, potem skrajem rezerwatu przyrody Kamionna do Pasierbieckiej Góry (764 m), by swój kres osiągnąć w Tymbarku. Rajbrockie serce Rajbrot leży w samym centrum Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny, noszącej nazwę Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Cała okolica, o malowniczych krajobrazach, wysokich walorach przyrodniczych i wypoczynkowych, pozbawiona kłopotliwego przemysłu, z tradycyjnymi gospodarstwami rolniczymi, jest właśnie ową wymarzoną przez Brodzińskiego krainą łagodności. Ale Rajbrot jest nie tylko dobrą bazą wypoczynkową, letniskową i krajoznawczą. Stanowi zarazem dogodny punkt wypadowy do poznania atrakcyjnych, a nieodległych miejscowości, zabytków i osobliwości. Blisko jest Nowy Wiśnicz, z sięgającą XII stulecia historią (tam urodził się Juliusz Kossak) oraz Lipnica Murowana, etnograficzny raj, słynący z konkursów na wielkanocne palmy i ludowe rękodzieło. Nieco dalej na północ jest powiatowa Bochnia, historyczny ośrodek górnictwa solnego. W kierunku wschodnim od Rajbrotu zachęcającą propozycją jest odwiedzenie Czchowa ze starym, osiemnastowiecznym ryneczkiem i ruinami zamku. Niedaleko od Czchowa wznosi się na naddunajeckiej skale zamek Tropsztyn, rycerska twierdza z XIV w., owiana licznymi legendami, a pieczołowicie zrekonstruowana przed reklama parunastu laty przez prywatnego właściciela. Na przeciwległym brzegu Dunajca wspaniałym zabytkiem jest dobudowana do skały pustelnia św. Andrzeja Świerada oraz pierwotnie romański kościółek z przełomu XI i XII stulecia. Dogodny, a zarazem egzotyczny dojazd do tego miejsca prowadzi promem z Wytrzyszczki (droga krajowa 75) przez Dunajec do Tropia. Na wschód od Rajbrotu leży Żegocina, znana wioska letniskowa. Niedaleko od niej Laskowa Górna, popularna stacja narciarska z wyciągami i bazą noclegową. I jeszcze Pasierbiec, do którego przybywają liczni pielgrzymi, by modlić się w sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia. Miejsce wspaniale położone na szczytach wzniesień, rozciągają się stąd bajeczne wręcz panoramy widokowe, sięgające aż po Tatry. Przybywajcie! Rajbrot to żaden koniec świata. Dojazd nie nastręcza większych problemów. Dobrze funkcjonuje w tej okolicy prywatna komunikacja mikrobusowa. Sieć drogowa ułatwia dotarcie do Rajbrotu i okolic. Główna oś komunikacyjna Beskidu Wyspowego to droga krajowa nr 28, prowadząca od Wadowic przez Limanową i Nowy Sącz aż za Sanok. Od wschodu okala ten teren droga krajowa nr 75, która biegnie od Brzeska na Nowy Sącz. Od zachodu jest droga wojewódzka 965 z Bochni przez Żegocinę do Limanowej. I wreszcie północna strona droga wojewódzka 966 od Wieliczki przez Łapanów do Tymowej. Rajbrot leży niedaleko od skrzyżowania tras 965 i 966 w Muchówce. Łatwo też dojechać do Rajbrotu od drogi 965 z Żegociny przez Bytomsko. Sympatykom sportu samochodowego serce zabije żywiej na wspomnienie o rajdowych tradycjach tych okolic. Już ponad pół wieku temu prowadziły tamtędy trasy renomowanych rajdów samochodowych nie tylko przez sam Rajbrot, ale także drogą z Żegociny do Młynnego wiodły znane w całej Polsce rajdowe odcinki specjalne. Teraz już nie organizuje się w tych stronach ogólnopolskich rajdów samochodowych, za to na trudnych technicznie drogach w sąsiedztwie Rajbrotu prywatne testy nierzadko urządzają małopolskie załogi rajdowe, na czele z najlepszymi polskimi zawodnikami, braćmi Michałem i Grzegorzem Bębenkami z Bochni. Kościół w Rajbrocie Wieśniacy Rajbroda różnili się od włościan okolicznych obyczajami, wymową, a nawet strojem zupełnie prawie odmiennym. Liczne chaty, rozproszono po dwóch pasmach wzgórzystych, około niespokojnej, często wylewającej rzeki, przez samych tkaczów były zamieszkane. Trzaski warsztatów rozlegały się od świtu do zmierzchu, a wielkie wzgórza i trawniki pokryte były blichującym się płótnem. Pola mało zasianego, natomiast prawie cała wieś składała się z sadów, w których najwięcej było włoskich orzechów. Na małym placu, równym, w dolinie, stary drewniany kościółek Maryi Pannie poświęcony. Plebania była na cmentarzu, tak, że pod oknem prawie chowano to słowa Kazimierza Brodzińskiego, z początku XIX wieku. Wyjątkowość miejsca podkreśla kościół piękny, drewniany, dumnie górujący nad okolicą. Parafię w Rajbrocie założył prawdopodobnie Bolesław Wstydliwy w 1260 r., a fundowanie kościoła zakończył Władysław Łokietek. Obecny, drewniany kościół został wybudowany przypuszczalnie w 1511 r. Jest w całości drewniany, jednonawowy, konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem. Nawa i prezbiterium nakryte stromym dachem wielopołaciowym z barokową sygnaturką z XVII w. Wewnątrz znajdziemy ciekawe polichromie, wspaniałe figury i słynący z cudów obraz Marii z Dzieciątkiem i młodocianym Janem Chrzcicielem. Smaki tradycji PRODUKTY DO PLECOKA SŁONECZNA POLANA SKĄPANA W ZIELENI ALBO BRZEG SZEMRZĄCEGO, GÓRSKIEGO POTOKU TO IDEALNE MIEJSCA NA PIKNIK. W TAKICH SYTUACJACH NAJLEPIEJ SMAKUJĄ NATURALNE, TRADYCYJNE PRZEKĄSKI. PRODUKTY DO PLECOKA TO WYŁĄCZNIE NATURALNY SMAK BEZ KONSERWANTÓW I CHEMICZNYCH POLEPSZACZY. 3

4 TRADYCYJNIE Ekojedzenie czyli dlaczego warto wybierać lokalne produkty tekst: Beata Pałac Rosnąca popularność ekoproduktów to w dzisiejszych czasach coś znacznie więcej, niż moda. Wspierając lokalnych, tradycyjnych wytwórców żywności, chronimy środowisko, dbając jednocześnie o własne zdrowie. Obecnie uważa się, że tradycyjne jedzenie, zbilansowana dieta, będące wyznacznikami idei slow food, dają bardzo dobre efekty w profilaktyce takich schorzeń, jak choroba wieńcowa, nowotworowa czy cukrzyca. Coraz więcej z nas świadomie wybiera żywność. Badania pokazują, że klienci sklepów z produktami naturalnymi to zwykle osoby, które wcześnie zaczynają myśleć o swoim zdrowiu. Są oni świadomi tego, że kupując produkty nieprzetworzone przyczyniają się do wydłużenia i poprawienia jakości swego życia. Dla wielu osób równie istotny jest aspekt ekologiczno-etyczny, związany ze sposobem wytworzenia produktów, trafiających na ich stół. Gabriela Słowińska, dietetyk i psycholog z firmy oferującej catering dietetyczny Na Zdrowie w Warszawie Łomiankach zauważa, że z pojęciem produkcji lokalnej ściśle łączy się termin żywnościokilometrów, czyli tego, jak długi był transport produktu od producenta żywności do naszego talerza. Im bliżej znajduje się zakład produkcyjny, tym lepiej: krótszy transport to niższa emisja CO 2 do atmosfery oraz krótsze przechowywanie w chłodniach, a więc też niższe zużycie energii. Ponadto, tradycyjny wyrób żywności zmniejsza zużycie wody, produkuje mniej odpadów, czyli pomaga w ochronie naszego środowiska naturalnego. Producenci lokalni to także niewielkie uprawy, które, ze względu na swój obszar, nie przyczyniają się do zmniejszania drzewostanu, jak ma to miejsce np. w przypadku wielkoobszarowych upraw monokulturowych soi czy kukurydzy w USA. W przypadku takiej produkcji używa się też mniej nawozów i środków ochrony roślin mówi. Zdaniem Macieja Bartonia, specjalisty ds. promocji i sprzedaży produktów ekologicznych ze Stowarzyszenia Polska Ekologia, pogoń za zyskiem i rozwój rolnictwa przemysłowego zbliża nas do ekologicznej zagłady. Amerykański Departament Transportu szacuje, że produkty spożywcze przemierzają średnio do 4000 km, aby dotrzeć do konsumenta. Badania przeprowadzone w Niemczech przez dr Stephanie Böge wykazały, że 1 kubek jogurtu zawierał składniki pochodzące z 4 krajów, które w sumie przebyły tysiąc kilometrów podkreśla. W związku z powyższym warto interesować się tym, co dzieje się w rejonie naszego zamieszkania. Dotarcie do małych, lokalnych wytwórców żywności nie zawsze jest proste, lecz warto podjąć ten trud. Tradycyjnie produkowane wyroby mają, co prawda, krótszy termin przydatności do spożycia, ale to nie musi być wada. Dzięki temu kupujemy dokładnie tyle, ile potrzebujemy, nie marnując przy tym żywności. Zamiast szukać zagranicznych nowinek, otwórzmy się na ofertę krajowych producentów i firm z naszego regionu. W ten sposób pomagamy sobie i polskiej gospodarce zachęca Celina Nierodkiewicz, zasiadająca w Loży Ekspertów Ogólnopolskiego Programu Promocyjnego Doceń Polskie. Jak uważają specjaliści, jedną z największych zalet wzrostu popularności żywności ekologicznej jest to, że coraz więcej z nas zastanawia się nad tym, co je i po co je. Wzrost jakości spożywanych produktów przekłada się zaś bezpośrednio na poprawę samopoczucia. Jak podkreśla Mirek Drewniak, przewodniczący Loży Ekspertów programu Doceń Polskie i Członek Fundacji Klubu Szefów Kuchni, warto także zwrócić uwagę na to, iż troska o środowisko leży de facto w interesie każdego lokalnego producenta, i nie chodzi tu tylko o jego reputację. Sposób, w jaki będzie on produkować żywność, wpływa przecież także na jego miejsce zamieszkania, a zatem jakość jego życia zauważa. Przewaga ekologicznej produkcji Decydując się na wybór ekoproduktów stawiamy na jakość. To ona w głównej mierze wyróżnia produkty naturalne i sprawia, że sięga po nie coraz więcej konsumentów. Kupując je mamy pewność, że w produkcji przestrzegano wysokich norm i standardów. Taka żywność to, posługując się nomenklaturą z dziedziny sprzętu technicznego, produkty high- -end, czyli z najwyższej półki podkreśla Maciej Bartoń. Na czym polega różnica między produktem ekologicznym a standardowym? Przede wszystkim istotny Warto interesować się tym, w jaki sposób produkt został wytworzony, poznawać osobiście producentów podczas targów żywności czy na popularnych miejscowych bazarach. Ciekawą formą spotkania z ekologiczną żywnością jest również agroturystyka, łącząca wypoczynek z możliwością osobistego przekonania się, czym jest rolnictwo ekologiczne. Wielu lokalnych wytwórców poszerza swoją ofertę o agrowczasy, podczas których można wziąć udział w warsztatach kulinarnych czy zwiedzić miejsca produkcji żywności. jest stopień przetworzenia żywności. Im mniejszy, tym lepszy, ponieważ oznacza to niższą zawartość sztucznych konserwantów, barwników czy tak zwanych polepszaczy smaku. Informacje na ten temat znaleźć można w składzie produktu im lista jest krótsza, tym korzystniej dla nas. Producenci żywności ekologicznej w Polsce nie posiadają ogromnych fabryk, lecz małe manufaktury, gdzie z pieczołowitością tworzą oryginalne smaki, bez dodatków funkcjonalnych do żywności, wzmacniaczy smaku i zapachu. I to właśnie te różnice stanowią o wyższości żywności ekologicznej nad tą produkowaną masowo dodaje Maciej Bartoń. Zamiast chemicznych dodatków, producenci tradycyjnych wyrobów stawiają na konserwanty naturalne, które w polskim przetwórstwie wykorzystywane są od wieków, np. sól czy dym wędzarniczy. Ilość i jakość mięsa, z którego wyrabiane są wędliny, 4

5 TRADYCYJNIE Świadome zakupy Żywność tradycyjna Robiąc zakupy powinniśmy się kierować zdrowym rozsądkiem. Bądźmy świadomi tego, że w naturze nie powstają np. perfekcyjnie okrągłe jabłka czy idealnie równe marchewki. To człowiek poddaje żywność kalibracji, a nie natura. Świadomość konsumencka rośnie, ale musimy się jeszcze wiele nauczyć, a przede wszystkim poznać i zrozumieć mechanizmy, związane z produkcją żywności Termin żywność tradycyjna i regionalna ściśle wiąże się z lokalnymi zakupami. Żywność tradycyjna obejmuje różne kategorie produktów żywnościowych, wyróżniające się atrybutami, wynikającymi ze specyficznych cech surowców, metody przetwarzania i miejsca pochodzenia. Bardzo często ten rodzaj żywności zyskuje certyfikat rolnictwa ekologicznego, ze względu na uczciwą produkcję, zgodną ze starymi recepturami, bez chemicznych dodatków. Mirek Drewniak Przewodniczący Loży Ekspertów programu Doceń polskie Członek Fundacji Klubu Szefów Kuchni Maciej Bartoń Specjalista ds. promocji i sprzedaży produktów ekologicznych Stowarzyszenie Polska Ekologia wpływa nie tylko na ich smak czy wygląd. Im więcej białka zawierają wędliny, tym szybciej zaspokoimy głód i będziemy się po prostu dobrze czuli. To właśnie m.in. w korzystnym oddziaływaniu na nasze zdrowie i samopoczucie tkwi przewaga produktów tradycyjnych i ekologicznych. Organizm człowieka jest jak fabryka, przetwarzająca żywność w potrzebną do życia energię. Zamiast szukać potrzebnych nam substancji w sztucznych dodatkach i suplementach, należy sięgać po naturalne i jak najmniej przetworzone wyroby. To one są dla nas najlepszym paliwem podkreśla Mirek Drewniak. Gwarancja jakości W jaki jednak sposób ci wszyscy, którym zależy na sięganiu po produkty ekologiczne, mogą sprawdzać ich jakość oraz źródło pochodzenia? Przed zakupem centów podczas targów żywności czy na popularnych miejscowych bazarach. Ciekawą formą spotkania z ekologiczną żywnością jest również agroturystyka, łącząca wypoczynek z możliwością osobistego przekonania się, czym jest rolnictwo ekologiczne. Wielu lokalnych wytwórców poszerza swoją ofertę o agrowczasy, podczas których można wziąć udział w warsztatach kulinarnych czy zwiedzić miejsca produkcji żywności. Jak łatwo znaleźć żywność ekologiczną na półce w sklepie? Żywność ekologiczna posiada certyfikat, nadany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą. Jednostki certyfikujące kontrolują producentów i rolników ekologicznych, a następnie nadają certyfikat, który w skróconej postaci występuje jako charakterystyczny, zielony ekoliść znak europejskiego rolnictwa ekologicznego. Na każdym opakowaniu żywności ekologicznej pod tym znakiem znajdują się istotne informacje, które mówią nam, z jakiego kraju pochodzi dany produkt należy dobrze przyjrzeć się etykiecie produktu. Każdy produkt spożywczy powinien posiadać stosowne oznaczenia, dotyczące terminu przydatności do spożycia, daty produkcji, zawartości składników odżywczych oraz miejsca pochodzenia. Dodatkowo, żywność ekologiczna powinna być odpowiednio oznakowana w Polsce obowiązują certyfikaty 11 firm, m.in.: Agrobiotest, Bioekspert, Biocert, Ekogwarancja PTRE, Cobico, PCBC i PNG. Nie należy produktów ekologicznych mylić ze zdrową żywnością, która nie ma odpowiednich oznaczeń i może być np. żywnością o obniżonej kaloryczności, za to z dodatkiem sztucznych barwników, które w żywności ekologicznej znaleźć się nie mogą zauważa Gabriela Słowińska. Warto interesować się tym, w jaki sposób produkt został wytworzony, poznawać osobiście produoraz jakiej jednostce certyfikującej podlega producent. Na opakowaniu widnieje także nazwa i adres producenta, przetwórcy lub sprzedawcy mówi Maciej Bartoń. Wielu konsumentów zauważa, że koszt żywności ekologicznej jest dość wysoki. Cena zawsze będzie wpływać na nasze decyzje zakupowe. Trzeba jednak pamiętać, że gotowy produkt nie może być tańszy od surowca, z którego powstał. Oczywiście, za wysoką ceną nie zawsze kryje się doskonały produkt, ale dobra jakość zawsze musi kosztować podsumowuje tę kwestię Mirek Drewniak. Mimo iż często konieczność zdobycia ekologicznych produktów wymaga więcej wysiłku, niż pójście do osiedlowego sklepu, wszyscy, którym leży na sercu dobro naszej planety, a także ich własne zdrowie, powinni interesować się lokalnymi tradycjami, związanymi z produkcją żywności. Jest to wysiłek, który się opłaca! reklama Polish Prestige Hotels & Resorts to wybrana grupa kilkudziesięciu hoteli na terenie całej Polski. Nasze hotele specjalizują się zarówno w obsłudze turystyki biznesowej, jak i turystyki o charakterze wypoczynkowo-rekreacyjnym. Korzystanie z oferty hoteli Polish Prestige Hotels & Resorts to nie tylko gwarancja wysokiego standardu usług, ale także specjalne, niższe ceny dla naszych Gości. NIEZAPOMNIANE CHWILE RAZEM 5

6 NA ZDROWIE Idea slow food tekst: Paweł Kawałek Budzimy się i od razu patrzymy na zegarek. Jest zdecydowanie później, niż sądziliśmy. Pospiesznie wykonujemy poranne rytuały, nerwowo dopijając kawę. Wychodzimy z domu i już myślimy o tysiącu rzeczy, które trzeba będzie zrobić po dotarciu do pracy. Oczywiście, najszybciej, jak to możliwe. Fast, czyli szybkość, coraz częściej dotyczy również tego, co i w jaki sposób jemy. Popularne fast foody to zwykle kalka prawdziwego posiłku. Jeśli chcemy poczuć i w pełni docenić naturalny smak, warto przyjrzeć się bliżej idei slow food. Wolniej znaczy zdrowiej Ojcem slow food jest włoski architekt Carlo Petrini, który w roku 1986 założył fundację o tej samej nazwie. Przez 27 lat organizacja rozrastała się, obecnie ma swoje oddziały niemal na całym świecie (5 z 6 kontynentów), licząc około 80 tysięcy członków. Nazwę fundacji, jak i samego ruchu, możemy rozumieć wielowymiarowo. Oznacza więcej, niż tylko jedzenie powoli. Mówi także: doceń to, co jesz, jedz zdrowo, weź głęboki oddech i w spokoju ciesz się posiłkiem. Slow food jest bowiem totalnym przeciwieństwem popularnych sieci z wysokoprzetworzonymi przekąskami. Promuje nie tylko smaczne, zdrowe i naturalne jedzenie, ale również jego celebrowanie czyli to, z czego próbują obedrzeć nas reklamy, sugerując, że jedyne, na co możemy sobie pozwolić, gdy biegniemy na kolejne spotkanie, to kanapka z czymś, co nawet nie przypomina kotleta. Innymi słowy idea slow food walczy z bylejakością i bezmyślnością w temacie jedzenia, broniąc prawa do smaku. Tego, do którego większość z nas tęskni, wspominając czasy młodości. Arka Smaku Właśnie po to, by ochronić od zapomnienia wspomniane smaki, powstał program Arka Smaku. Ma on na celu ochronę organizmów żywych (roślin i zwierząt), a także wybranych produktów, którym, w związku z panoszącą się śmieciową kulturą, grozi realne wyginięcie. Aby zwierzę, roślina czy produkt mogły zostać zakwalifikowane do programu, muszą przejść przez proces identyfikacji i in- wentaryzacji. Następnie są obejmowane ochroną przez specjalnie do tego celu powołane komórki tzw. presidia. Każde presidium ma własnego patrona. Są to najczęściej włoskie instytucje lub firmy. Fundacja Slow Food wspiera regionalnych producentów z całego świata. Na przykład bacowie, produkujący prawdziwe oscypki, za patronów mają winiarzy z okręgu Roero w Piemoncie. Na pierwszy rzut oka żywność slow food nie różni się niczym od tej, którą widzimy w hipermarkecie. Różnicę można natomiast zauważyć od pierwszego kęsa. Ekologiczna, nisko przetworzona, pozyskiwana w taki sam sposób, w jaki przed laty otrzymywali ją nasi dziadkowie w zgodzie z naturą i bez zbędnej chemii to jej główne zalety. Nie ma mowy także o jakichkolwiek sztucznych barwnikach, konserwantach czy ulepszaczach. Jedyne, co może wpłynąć na zmianę smaku, to naturalne procesy, wynikające z konserwacji mięs, warzyw czy owoców, takie jak: marynowanie, duszenie, suszenie czy wędzenie. Niedopuszczalne jest natomiast miksowanie oraz smażenie. Hodując lub kupując produkty zgodne z ideą slow food możemy być pewni, że nie tylko pachną i smakują tak, jak powinny, ale też nie będą przyczyną reakcji alergicznych, o które w dzisiejszym świecie, pełnym związków chemicznych, coraz łatwiej. Bogate w witaminy i inne składniki odżywcze, uodparniają nas na choroby cywilizacyjne i wspomagają procesy oczyszczania organizmu. Nie zapomnij, kim jesteś Myli się ten, kto sądzi, że idea slow food zamyka się wyłącznie w ramach rozkoszy podniebienia. Jeszcze nie tak dawno posiłki były przecież czymś więcej, niż tylko dostarczaniem paliwa, dającego energię do życia i pracy. Rodzina, przyjaciele czy znajomi zbierali się przy mniej lub bardziej wystawnie zastawionym stole i, biesiadując, cieszyli się nie tylko smakiem potraw, ale i sobą nawzajem. Slow food, jako styl życia, zachęca nas do kultywowania tych tradycji, które niewątpliwie przyczyniają się do wzmocnienia więzi, nadszarpniętych przez pośpiech i roztargnienie. Inspiruje nas, byśmy umieli spojrzeć na swoje życie z nieco innej perspektywy i potrafili zwolnić bieg w codziennym wyścigu z czasem, zbliżając się ku naturze. Nie od dziś wiadomo, że odpoczynek na jej łonie działa na człowieka kojąco i przywraca mu zachwianą równowagę. Jeśli będziemy poddawać się takim naturalnym sesjom, nasz organizm odwdzięczy się nam mniejszą podatnością na stres, a co za tym idzie choroby układu krążenia. Każdy moment jest dobry, by wszystko zmienić tym bardziej, jeśli mają to być zmiany na naszą korzyść. Kolorowa sałatka z szynką długodojrzewającą Składniki na 4 porcje: garść rukoli, garść świeżego szpinaku, garść roszponki, garść endywii, 120 g sera korycińskiego (Bacówka), 4 plastry szynki długodojrzewającej BRAWUŚ Z KÓMORY, 3 łyżki prażonych pestek dyni, ½ owocu granatu, 4 morele, 4 łyżki oleju z pestek winogron, sok z cytryny, pieprz, sól do smaku. Sposób przygotowania Na talerzu układamy garść mieszanki sałat oraz szpinaku, na tym kawałki sera korycińskiego (może być też pokruszony ser), szynkę długodojrzewającą oraz pokrojone na ćwiartki morele. Przed podaniem posypujemy pestkami granatu oraz prażonymi pestkami dyni i polewamy olejem z pestek winogron, skrapiamy sokiem z cytryny, do smaku można doprawić solą i pieprzem. Najlepiej podawać sałatkę schłodzoną. Mgr Gabriela Słowińska Dietetyk z 6-letnim doświadczeniem w pracy z klientami walczącymi z nadwagą, borykającymi się ze schorzeniami dietozależnymi, a także kobietami w ciąży i w trakcie karmienia. Jest odpowiedzialna za przygotowywanie diet i jadłospisów dla klientów firmy Na Zdrowie, dostarczającej dietetyczny catering dla szerokiej grupy odbiorców. 6

7 AKTYWNIE 4f reklama 4f 7

8 CO JEMY dokończenie ze strony 1 Zabójcza Chemia? Barwniki spożywcze Zakazana chemia Lista barwników dopuszczonych do stosowania w przemyśle spożywczym jest długa, ale zamknięta. Znajdują się na niej substancje, które o ile są stosowane i spożywane w niewielkich ilościach w większości przypadków nie powinny powodować efektów ubocznych. Nie można zagwarantować, że nie zaszkodzą nigdy i nikomu, ponieważ, po pierwsze, producent może przesadzić z ilością, po drugie konsument może spożyć bardzo dużą ilość barwionego produktu i w ten sposób spowodować, że jego stężenie w organizmie przekroczy dopuszczalny poziom. Po trzecie, wśród nas zdarzają się alergicy, silnie reagujący na substancje dla innych osób w zasadzie obojętne. Po czwarte, informacje o szkodliwości barwników, aby były rzetelne, muszą opierać się na wieloletnich obserwacjach. Dobrze zbadane substancje to te, których wpływ na organizm człowieka bada się przez kilkadziesiąt lat. Problem z niektórymi barwnikami polega na tym, że w okresie gromadzenia wyników obserwacji zmieniano ich skład chemiczny. Tym samym wyniki badań trudno uznać za wiarygodne. Nawet w stosunku do dobrze opisanych barwników, nie ma pełnej zgody co do oceny ich wpływu na organizm człowieka. Dlatego niektóre państwa zakazują używania substancji, powszechnie stosowanych poza ich granicami. W takim przypadku powstaje problem kontroli jakości artykułów spożywczych importowanych z państw, w których dopuszcza się stosowanie podejrzanych barwników. O ile krajowe zakłady produkcyjne można poddawać choćby wyrywkowej kontroli, o tyle producenci zagraniczni pozostają poza zasięgiem. Można i robi się to coraz częściej badać skład chemiczny jedzenia, wykorzystując nowoczesną aparaturę pomiarową i czułe metody badawcze. Na przykład wysokosprawną chromatografię cieczową (HPLC). Kolorowe trucizny Pomimo zakazów i kontroli, zdarzają się przypadki dobarwiania żywności substancjami chemicznymi, których szkodliwe działanie jest bardzo prawdopodobne albo wręcz zostało udowodnione ponad wszelką wątpliwość. Stosowanie tych barwników zostało zakazane, ale pokusa dla nieuczciwych producentów jest duża. Szczególnie toksyczne i jednocześnie popularne barwniki używane do żywności to: Sudan I, II, III, IV syntetyczne barwniki o działaniu rakotwórczym, para-red mutagen, jeszcze bardziej toksyczny i rakotwórczy niż barwniki Sudan, Rodamina B, Orange II. Najczęściej używa się ich do poprawiania wyglądu przypraw, reklama Szynka długodojrzewająca BRAWUŚ Z KÓMORY RARYTAS KLASY SUPER PREMIUM z naturalnych składników WYKONANA Z RĘCZNIE SELEKCJONOWANYCH SZYNEK WIEPRZOWYCH tradycyjna NATURALNE PRZY- PRAWY NADAJĄ JEJ NIEPOWTARZALNY SMAK I AROMAT bez konserwantów PODDANA PROCESOWI DŁUGOTRWAŁEGO SUSZENIA, A NASTĘPNIE SUBTELNIE WĘDZONA ZIMNYM DYMEM Czy wiesz, że... Brawuś z Kómory dojrzewa aż pół roku? W tym czasie wyselekcjonowane, najlepsze mięso jest wielokrotnie nacierane specjalnymi przyprawami i przewracane. Wyjątkowy aromat i smak tej jedynej w swoim rodzaju wędliny to efekt działania czasu i bezkompromisowego podejścia do kwestii jakości. 8

9 CO JEMY takich jak: papryka ostra i słodka, chili, pieprz cayenne, kurkuma, olej palmowy, curry. Zdarzały się przypadki wykrycia toksycznych barwników w przyprawach pochodzących z prywatnego importu na potrzeby niewielkich restauracji, ale nie tylko. Podobne wpadki zaliczyły również spore zakłady spożywcze, produkujące na rynek krajowy i na eksport. Kwestia pochodzenia Barwniki, podobnie jak inne substancje chemiczne, wykorzystywane w przemyśle spożywczym, można podzielić ze względu na pochodzenie na trzy grupy. Pierwsza to substancje naturalne, występujące w przyrodzie. Pozyskuje się je z roślin lub zwierząt i powszechnie uważa za bezpieczne. To optymistyczne założenie jest nieco na wyrost. W wielu organizmach można znaleźć substancje potencjalnie niebezpieczne dla ludzi. W niektórych przypadkach działanie toksyczne pojawia się dopiero po spożyciu stosunkowo dużej dawki. Nie można jej przekroczyć spożywając organizmy, z których substancje te są pozyskiwane, ale jeżeli przygotuje się z nich koncentrat, który zostanie dodany do produktów spożywczych w zbyt dużej ilości, szkodliwe działanie staje się prawdopodobne. Druga grupa to substancje syntetyczne, identyczne z naturalnymi. Chemicy od dawna potrafią wytwarzać w warunkach laboratoryjnych i przemysłowych związki występujące w przyrodzie. Taka produkcja jest opłacalna wtedy, gdy koszt uprawy roślin lub hodowli zwierząt jest na tyle wysoki, że cena pozyskanej z nich substancji (na przykład barwnika) zniechęcałaby potencjalnych nabywców (w tym przypadku producentów żywności). Warto wziąć pod uwagę fakt, że barwniki otrzymane w laboratorium często są mieszaniną wielu izomerów: substancji identycznych pod względem chemicznym, ale różniących się pewnymi właściwościami fizycznymi. Niektóre z nich nie są obojętne dla zdrowia. Trzecia grupa to substancje chemiczne, które nie występują w naturze. Zostały opracowane przez naukowców i są wytwarzane w laboratoriach. O właściwościach tego typu związków wnioskuje się na podstawie badania ich składu chemicznego i szukania analogii pośród dotychczas poznanych substancji. Do użytku dopuszcza się te, które nie wykazują działania toksycznego, a w każdym razie nie udało się go zaobserwować podczas testów. Barwniki stosowane są tak powszechnie, że unikanie kontaktu z nimi wydaje się niemożliwe. Wiele z nich nie szkodzi zdrowiu, chociaż świadczy o skłonności producentów do zwiększania zysku za wszelką cenę. Zdecydowanie należy unikać substancji uznanych za niebezpieczne i zakazanych. W każdym przypadku, o ile tylko istnieje taka możliwość, lepiej wybrać niebarwiony produkt naturalny o normalnym wyglądzie, darując sobie sztucznie upiększone wynalazki. Wybrane barwniki E102 tartrazyna, popularny i szkodliwy żółty barwnik, stosowany do produkcji napojów. W istocie jeden z najniebezpieczniejszych. Może nasilać objawy ADHD, powodować depresję, bezsenność, utrudniać koncentrację, prowadzić do nadpobudliwości. Często spotykany w tanich, kiepskiej jakości napojach gazowanych. E104 żółcień chinolinowa, szkodliwa, ale spotykana w: lodach, galaretkach, cukierkach i napojach. Zakazana w USA i Japonii. Powoduje nadpobudliwość u dzieci; podejrzewa się, że sprzyja rozwojowi raka wątroby. E110 żółcień pomarańczowa, szkodliwa, spotykana w: marmoladach, żelach, kaszach, płatkach, zupach w proszku. Nasila objawy astmy, u dzieci wywołuje nadpobudliwość i spadek koncentracji. E123 amarant, czasami nazywany barwnikiem smołowym. Szkodliwy, mutagenny, w USA uznany za rakotwórczy i całkowicie zakazany. E127 erytrozyna. Syntetyczna i szkodliwa, zawiera jodynę. Stosowana do barwienia napojów wiśniowych i koncentratów owoców. U dzieci może powodować zaburzenia koncentracji. E128 czerwień 2G, szkodliwa i zakazana. Metabolizuje się do aniliny, substancji silnie rakotwórczej. E129 czerwień Allura 2G, szkodliwa, zakazana w wielu krajach. W Unii Europejskiej niekiedy stosowana w wyrobach cukierniczych i mięsnych. E132 indygotyna, szkodliwa, potencjalnie rakotwórcza. Może wywoływać nadpobudliwość. E151 czerń brylantowa PN. Syntetyczna i szkodliwa. Zakazana w: USA, Kanadzie, Norwegii, Finlandii i Japonii. Spotykana w wyrobach cukierniczych i produktach z ikry rybiej. Szkodzi zwłaszcza osobom nadwrażliwym na salicylany. E154 brąz FK. Syntetyczny, uznawany za nieszkodliwy, jednak zakazany w USA i na terenie Unii Europejskiej, z wyjątkiem Anglii i Norwegii. Stosowany do produkcji śledzi wędzonych. E155 brąz HT. Szkodliwy, zakazany w USA, ale odporny na działanie wysokiej temperatury, dlatego jest często stosowany w piekarnictwie i cukiernictwie. Może być dodawany do napojów. U niektórych osób nasila objawy astmy. E173 glin (aluminium). Szkodliwy i rzadko stosowany, głównie w cukiernictwie, do zdobienia produktów. E174 srebro. Metal powszechnie występujący, ale potencjalnie szkodliwy po wprowadzeniu do organizmu. Może powodować uszkodzenia nerek. Stosowany w cukiernictwie do dekoracji produktów. Jony srebra hamują rozwój bakterii, pleśni i grzybów. E180 czerwień litolowa BK. Szkodliwa, zakazana w niektórych krajach. Wykorzystywana do produkcji powłok serów dojrzewających. Może wywoływać reakcje alergiczne, nadpobudliwość, bezsenność, problemy żołądkowe, katar sienny, pokrzywkę. Przysmaki dla całej rodziny! Parówki cielęce Dzieci uwielbiają parówki. Często jednak rodzice, w trosce o zdrowie swoich pociech i z obawy przed podejrzanym składem przeciętnej parówki, odmawiają im tego smakołyku. I trudno się temu dziwić, ponieważ najczęściej parówki składają się w ok. 60% z wody, w 10 12% z białka, w 20 25% z tłuszczu, a pozostała część to mieszanina substancji konserwujących, emulgujących, smakowych i zapachowych. A przecież powszechnie wiadomo, że o jakości parówek świadczy ilość zawartego w nich mięsa. Im więcej mięsa w parówce, tym lepiej! Wypróbuj parówki cielęce, firmowane znakiem BACÓWKA i delektuj się nimi wraz z całą rodziną. Parówki cielęce marki BACÓWKA to nowa jakość wśród parówek, to sposób na szybkie, pyszne i zdrowe śniadanie dla całej rodziny. Parówki cielęce Bacówka zawierają aż 95% mięsa (52% mięso cielęce, 43% mięso wieprzowe). Nie zawierają glutenu, dlatego mogą je spożywać również osoby na diecie bezglutenowej. To produkty bogate w białko, żelazo i witaminę B12, z minimalną zawartością tłuszczu, bez konserwantów i jakichkolwiek chemicznych dodatków. To idealna przekąska zarówno na zimno, jak i na ciepło, szczególnie polecana dla dzieci. 9

10 ROZMOWA Nie stać nas na bylejakość rozmawiał: Paweł Kawałek Z niewielkiej Milówki śmiało wtargnęli na sceny w całej Polsce, i nie tylko. Spopularyzowali góralskie brzmienie, łącząc je z innymi gatunkami muzycznymi. Bracia Łukasz i Paweł Golcowie tym razem bez uorkiestry. Miłość do muzyki Można chyba śmiało powiedzieć, że mieliście ją zapisaną w genach? Łukasz: Trudno powiedzieć, na ile to geny, wpływ okolicy, w której się wychowywaliśmy, albo zwyczajne szczęście. Natomiast nasi rodzice z pewnością zarazili nas miłością do muzyki. Sami poznali się podczas prób milowieckiego chóru. Tata wcześniej grał w orkiestrze strażackiej na klarnecie. Mama już jako dziecko występowała i śpiewała w miejscowym zespole góralskim... Paweł: Wiele zawdzięczamy bliskim osobom i ich trosce o kształtowanie naszego talentu. Rafał, starszy brat, zapisał nas do szkoły muzycznej i tym sposobem wprowadził na ścieżki profesjonalnego muzykowania. Dotychczas Golec uorkiestra, nagrała 5 płyt. Na ostatnią, wydaną w 2009 roku Golec uorkiestra 5, kazaliście czekać fanom 5 lat. Od tamtej pory minęły kolejne cztery. Czy takie długie przerwy to celowy zabieg, czy po prostu poszukujecie spokoju, inspiracji? Ł: Tworzenie muzyki nie jest masową, taśmową produkcją. Aby jakość tworzonych kompozycji odpowiadała naszym oczekiwaniom, potrzebny jest czas. Unikamy piosenek o niczym, aczkolwiek mamy jedną piosenkę o zabarwieniu humorystycznym pt. Piosenka ło nicym (śmiech) ale to taka groteska, opis tego, z jakimi rozterkami musi się zmierzyć artysta, komponując i wydając swoje utwory. P: Golec uorkiestra jest zespołem, którego nie stać na bylejakość. Jeśli już coś robimy, to na całego. Piosenka musi mieć konkretną warstwę tekstową, ponadto z potencjału jej warstwy muzycznej wyciskamy ostatnie soki. Tym bardziej że nie odczuwamy presji czasu, jaki narzucają artystom umowy z firmami fonograficznymi, bo od początku nasze produkcje wydaje Golec Fabryka czyli my sami. Ł: W całym procesie tworzenia ważnym czynnikiem jest właśnie spokój i czas. Inspiracji na szczęście dostarcza nam życie, ale trzeba podkreślić, że zespół od prawie 15 lat jest permanentnie w trasie... (śmiech). Życie członków zespołu jest jedną wielką muzyką. Pomysłów i inspiracji w naszej muzycznej bibliotece zapisanych jest wiele, ale ciągle brakuje czasu, aby je wszystkie wykorzystać. Istnieje przecież jeszcze życie prywatne i rodzina... Skoro mowa o płytach. Kiedy możemy spodziewać się najnowszego wydawnictwa? P: Planujemy wydać dwupłytowy album na przełomie września i października. Ciągle trawi nas głód poszukiwań, czy to nowych brzmień, czy niekonwencjonalnych rozwiązań muzycznych lub oryginalnych tekstów. Dowodem na to jest ( ) piosenka Młody maj, która została wybrana spośród 250 propozycji do konkursu SuperPremiery. Trudno powiedzieć, jakimi kryteriami kierowała się komisja wybierająca piosenki. Może właśnie oryginalnością tekstu, bo który artysta śpiewa dzisiaj o tym, że kocha ten kraj? Golec uorkiestra jest jednym z wykonawców, którzy wystąpią podczas koncertu SuperPremiery 2013 festiwalu w Opolu. Wykonacie piosenkę Młody Maj. To chyba znak, że muzyka z góralską nutą wciąż ma się dobrze? P: Ciągle trawi nas głód poszukiwań, czy to nowych brzmień, czy niekonwencjonalnych rozwiązań muzycznych lub oryginalnych tekstów. Dowodem na to jest właśnie piosenka Młody maj, która została wybrana spośród 250 propozycji do konkursu SuperPremiery. Trudno powiedzieć, jakimi kryteriami kierowała się komisja wybierająca piosenki. Może właśnie oryginalnością tekstu, bo który artysta śpiewa dzisiaj o tym, że kocha ten kraj? Pochodzicie z malowniczej Milówki, leżącej w Beskidzie Żywieckim, której poświęciliście nawet piosenkę. Mieszkając w tak pięknym miejscu, właściwie nie ma sensu wyjeżdżać na wypoczynek gdzie indziej, bo bliskość natury ma się na wyciągnięcie ręki. Mimo Fot.: Mirosław Sosna. to zapytam jakie są Wasze ulubione miejsca w Polsce? P: Gdy tylko czas mi na to pozwala, wybieram się nad polskie morze, ale to chyba nic dziwnego w przypadku górala... (śmiech). Wiele takich miejsc, o których istnieniu nie mieliśmy pojęcia, zwiedzamy przy okazji koncertowania. Mieszkamy w pięknym zakątku świata! Aczkolwiek szczególny sentyment mam do Podlasia. Cóż, pochodzi stamtąd moja żona, Kasia... Ł: Ja natomiast z sentymentem wracam w tereny Kotliny Kłodzkiej. W dzieciństwie spędzaliśmy tam wakacje u wujostwa. Teraz, kiedy przyjeżdżam tam po latach, urzeka mnie piękno nie tylko Gór Stołowych, ale również starych zabudowań poniemieckich, szlaków rowerowych, jaskiń i bunkrów z czasów II wojny światowej. Jak już powiedział Paweł, mieszkamy w pięknym zakątku świata, ale ja i tak najchętniej wracam do mojego domu, zwłaszcza po kilkutygodniowej trasie. Dużo się słyszy o więzi bliźniaków. Wasza praca powoduje, że macie ze sobą kontakt niemal bez przerwy na scenie i w trasie. Czy ten rodzinny biznes nie powoduje, że zacierają się pewne granice między pracą i czasem po pracy? Ł: Niestety, wolne zawody mają to do siebie, że z jednej strony dają iluzoryczną wolność, a z drugiej zaś podstępnie i niepostrzeżenie wykradają czas prywatny. W moim przypadku ta granica zaciera się, ponieważ, oprócz koncertowania, pracuję w studiu, które mieści się w moim domu. O każdej porze nocy i dnia mogę pracować i w efekcie wypracowuję nadgodziny. P: To też wynika ze specyfiki naszego zawodu. Pomysł wpada znienacka, czasem trzeba zarejestrować go o drugiej w nocy, bo istnieje szansa, że kiedy rano wstaniesz, już go nie usłyszysz... Ł: Ale, jak mówią słowa naszej piosenki, kto się ceni, ten się leni... My do grupy pracoholików nie należymy. Praca bardzo nas absorbuje, ale czas na urlop musi być. P: I żeby nie było wątpliwości urlopy spędzamy osobno... (śmiech). Wystarczy posłuchać Waszych piosenek i już wiadomo, że lubicie dobrze zjeść. Co najbardziej lubią jadać bracia Golcowie i dlaczego? P: Jedzenie jest jednym z przyjemniejszych doznań zmysłowych. Zwłaszcza że moja żona Kasia ma niesamowity talent do gotowania i przyrządzania przypraw. Goloneczka zapiekana, makarony, sałatki, serniczki, tarty i inne wspaniałości nieraz są powodem moich natrętnych wyrzutów sumienia. Uwielbiam dosłownie wszystko. Ł: Ja też należę do grona facetów, u których trafia się przez żołądek do serca. Nasi starsi bracia również, więc to rodzinne... Z tym że my musimy trochę dbać o linię, a oni nie...(śmiech). Mieszkając na wsi mam ten komfort, że zaopatruję się u miejscowych rolników w naturalną żywność. Nie będę wychwalał walorów smakowych np. jajka od kury wiejskiej, tzw. grzebiącej, ale różnica w wartości odżywczej jest wyczuwalna. Nie wspomnę już o innych wyrobach, jak: wędliny, warzywa, czy mleko prosto od krowy. W tekście najnowszej piosenki Młody Maj jest wiele opisów przyrody. Czuć, że ten temat jest Wam bliski. Jak z związku z tym zapatrujecie się na ekologię? P: Myślę, że podjęcie tego tematu jest bardzo potrzebne. Patrząc na to, w jakim tempie narasta problem zanieczyszczenia środowiska, powinno się działać i, przede wszystkim, usprawniać edukację ekologiczną. Ł: Staramy się wprowadzać w nasze życie dobre nawyki, które zawsze odniosą jakiś skutek w okolicy, ale zdaję sobie sprawę, że swoim działaniem nie zapobiegnę efektowi cieplarnianemu...często my, zwykli ludzie, nie mamy wpływu na światowe korporacje i potentatów przemysłowych, dla których ekologia nie zawsze jest najważniejsza... 10

11 PORY ROKU Dieta na lato Beata Pałac W okresie letnim zdecydowanie więcej czasu spędzamy na zewnątrz. Więcej ruchu i świeżego powietrza, a także zmiana aury na bardziej słoneczną sprawiają, że potrzeby naszego organizmu w zakresie żywienia ulegają zmianie w stosunku do okresu jesienno-zimowego. Co warto jeść i pić latem i dlaczego? Przykładowy jadłospis na letni dzień Śniadanie: pełnoziarniste musli z dodatkiem świeżych owoców sezonowych oraz szklanką jogurtu naturalnego, zielona herbata. Drugie śniadanie: porcja pełnoziarnistego pieczywa, jajko na miękko, porcja sezonowych warzyw, sok ze świeżo wyciśniętych owoców Obiad: grillowany łosoś, szpinak z czosnkiem, pełnoziarnisty ryż, woda mineralna z cytryną Podwieczorek: koktajl na bazie truskawek z dodatkiem nasion siemienia lnianego Zimą nasz organizm potrzebuje więcej kalorii, niż latem. Wynika to z faktu, że w obliczu chłodów potrzebujemy utrzymać odpowiednią temperaturę ciała oraz wysoką odporność wobec wszechobecnych wirusów. Natomiast w okresie wakacyjnym częstą potrzebą organizmu jest wychłodzenie, przy jednoczesnej konieczności dostarczenia mu odpowiedniej ilości kalorii niezbędnych do korzystania z uroków lata. Kiedy na zewnątrz jest gorąco, nasz jadłospis powinien być pełnowartościowy, ale lekki. Powinien obfitować w produkty sezonowe, czyli świeże warzywa i owoce. Urlopowicze, spędzający czas nad morzem, powinni korzystać z bogactwa świeżych ryb. Natomiast włączanie do codziennego menu produktów wysokobłonnikowych pomoże nam w lepszej przemianie materii i zapewni uczucie sytości na dłuższy czas podkreśla Olga Rudzka z firmy Harmonia Ciała, oferującej konsultacje dietetyczne. Choć apetyt latem nie jest tak duży, jak zimą, warto pamiętać, że najzdrowiej jest jeść często, ale w niewielkich ilościach, najlepiej 5 posiłków dziennie w odstępach 3 4 godzin. Letnie menu Jak powszechnie wiadomo, śniadanie to najważniejszy posiłek dnia. Co warto jeść latem? Przede wszystkim należy korzystać z bogactwa sezonowych owoców i warzyw. Warto je spożywać jako dodatek, np. do porannych płatków czy owsianki, jako bazę koktajli (najlepiej z dodatkiem chudego mleka lub jogurtu) czy jako składnik sałatek. O ile większość z nas nie ma problemu z wyborem lekkich potraw na śniadanie, o tyle wyzwania stanowią obiady. Co jeść, by poczuć się lekko i zdrowo? Na dania obiadowe i przyjęcia w ogrodzie powinniśmy wybierać chude gatunki mięs, tj. pierś z kurczaka czy indyka. Warto też dwa razy w tygodniu jeść ryby. Najzdrowsze sposoby przyrządzania potraw to: gotowanie na parze, pieczenie, grillowanie i duszenie. Unikajmy smażenia i zupełnie rezygnujmy z panierki. Dobrym pomysłem jest też zastąpienie zupy chłodnikiem radzi Agnieszka Kuczewska z Poradni Żywieniowej Remedio.. Przede wszystkim nawilżenie Kwestia napojów w lecie to sprawa najwyższej wagi. Wtedy bowiem nasz organizm, jak nigdy w ciągu roku, potrzebuje stałego nawilżenia od wewnątrz. Pamiętajmy, że standardowo, niezależnie od pory roku, powinniśmy wypijać 1,5 l wody dziennie (najlepiej mineralnej, niegazowanej oraz niskosodowej). Można jej smak wzbogacić sokiem z cytryny lub listkamii mięty czy melisy. Dobrym pomysłem są też plastry ogórka radzi Agnieszka Kuczewska. Czy możemy ją zastąpić latem, by urozmaicić nasze menu? Warto pić świeżo wyciśnięte soki z owoców, dostępnych w danym okresie, niemniej musimy pamiętać, że owoce mają sporo cukru, więc osoby, które chcą schudnąć, raczej powinny je ograniczać dodaje. Co powinno znaleźć się na czarnej liście napojów na lato? Nie powinniśmy pić popularnych, słodkich, gazowanych napojów, ponieważ zawierają dodatkową porcję kalorii i nie gaszą pragnienia tak skutecznie, jak czysta woda. Warto też ograniczyć kawę oraz czarną herbatę i zastąpić ją owocową uważa Olga Rudzka. Urlopowe pułapki Podczas wakacji kuszeni jesteśmy produktami, z którymi na co dzień się nie stykamy. Warto wiedzieć, czego się wystrzegać w czasie letniego wypoczynku. Należy zwrócić uwagę na wysokokaloryczne produkty, takie jak: konserwy, zupki w proszku czy alkohol, których podczas urlopu spożywamy z reguły więcej. Gdy jest gorąco, kuszą nas także zimne desery. Nie trzeba odmawiać sobie tego typu pyszności, pod warunkiem, że zachowamy umiar. Jeżeli nie ma możliwości wyboru Kolacja: sałatka podawana na zimno: mix sałat, pierś wędzona z indyka, oliwa z oliwek, ser koryciński, pomidory koktajlowe oraz ziarna słonecznika małej porcji, można poprosić o dodatkowy talerzyk i podzielić się deserem z bliską osobą uczula dietetyk Olga Rudzka. Sezon urlopowy to także okres, w którym sporo grillujemy. O ile sama forma przyrządzania posiłków bez tłuszczu jest słuszna, o tyle należy pamiętać o tym, co, oprócz grillowanych potraw, spożywamy podczas tego typu spotkań. Dni są długie, więc biesiadowanie nierzadko przeciąga się do późna. Wiele osób w upalne dni bardzo lubi orzeźwiający smak piwa, a niektórzy z nas nie wyobrażają sobie urlopu bez codziennej porcji lodów, wzbogaconych w bardzo kaloryczne dodatki (bita śmietana, czekolada, likiery). Wszystkie te produkty są wysokokaloryczne zauważa dietetyk Agnieszka Kuczewska. Przykładowo, kufel piwa to 195 kcal, co stanowi równowartość połowy śniadania. Dla porównania: pączek z lukrem to ok kcal. Niezależnie od pory roku, warto zwracać uwagę na jakość i skład produktów, które wybieramy w sklepie. Pamiętajmy, że im mniejszy stopień przetworzenia żywności (i tym samym krótsza lista składników), tym będziemy zdrowsi. Warto wiedzieć Olej sezamowy jest produktem o działaniu dobroczynnym, który pozytywnie wpływa na nasz organizm i pomaga przywrócić jego naturalną równowagę. Dlaczego warto włączyć olej sezamowy do swojej diety: obniża ciśnienie krwi, jest bogatym źródłem przeciwutleniaczy, czyli pomaga w odbudowie komórek, obniża poziom cukru we krwi, dzięki zawartości witamin E i B pomaga organizmowi w usuwaniu mikrouszkodzeń, co pozwala osiągnąć efekt promiennej skóry, jego spożywanie jest zalecane w stanach przewlekłego zdenerwowania bądź zmęczenia. Olej sezamowy ma lekko orzechowy smak i zapach. Szczególnie popularny jest w kuchni chińskiej. Doskonale nadaje się do sałatek Dobroczynne substancje w owocach Jagody, jeżyny, śliwki owoce te zawierają duże ilości antyoksydantów. Zwiastunem obecności tych dobroczynnych substancji jest ciemny, fioletowy kolor im ciemniejszy owoc, tym stężenie antyoksydantów jest większe. A przeciwutleniacze z kolei to najlepsi sprzymierzeńcy odbudowy komórek, dlatego też wymienione owoce mają dobroczynny wpływ na: wzrok wspomagają system obronny oka, skórę chronią przed szkodliwym działaniem promieni UV, wpływają na prawidłowe ukrwienie, stymulują regenerację komórek, odżywiają i chronią naskórek, mózg zwiększają zdolność uczenia się i zapobiegają utracie długoterminowej pamięci, unieszkodliwiają wolne rodniki i opóźniają procesy starzenia całego organizmu, mają działanie antynowotworowe, pomagają bronić się przed wszelkimi stanami zapalnymi w organizmie. 11