Wymagania edukacyjne z historii kl. I

Transkrypt

1 UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: - opisuje środowisko geograficzne, w którym rozgrywały się wydarzenia z przeszłości, - dostrzega związek między przyrodą, osadnictwem, gospodarką, - szereguje wydarzenia w ciągach chronologicznych, - rozróżnia podstawowe typy źródeł historycznych, próbuje wyciągać proste wnioski. Wymagania edukacyjne z historii kl. I Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. I okres Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Wymagania na ocenę dopuszczającą oraz: UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: - Sytuuje wydarzenia w czasie i przestrzeni, - wymienia podstawowe źródła, wyciąga proste wnioski, - wskazuje elementy tradycji w życiu współczesnym, Wymagania na ocenę dostateczną oraz: UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: -porównuje wydarzenia z przeszłości, dostrzega analogie historyczne, - dostrzega dynamikę zmian w przeszłości, - samodzielnie pracuje z mapą, -prawidłowo posługuje się terminologią historyczną, -wypowiedzi są samodzielne, -wypowiada się płynnie, poprawnie pod względem stylistycznym, - odtwarza fragmenty rzeczywistości historycznej na podstawie źródeł i literatury - wchodzi w role Wymagania na ocenę dobrą oraz: UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: - interpretuje źródła historyczne, -integruje wiedze uzyskaną z różnych źródeł, - wnioskuje i rozumuje w kategoriach przyczynowo skutkowych, - formułuje i przedstawia własne opinie na forum publicznym, w debatach i dyskusjach, -dostrzega ciągłość i zmienność w różnych formach życia społecznego Wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz: UMIJĘTNOŚCI Uczeń - samodzielne formułuje pytania i rozwiązuje problemy, - samodzielnie interpretuje wydarzenia, dokonuje selekcji, porównań, - w myśleniu historycznym potrafi wykazać się wiedzą z pokrewnych przedmiotów, -wypowiedzi ustne i pisemne charakteryzują się wzorowym językiem, - bierze udział w konkursach i historycznych i osiąga sukcesy. Dział: CYWILIZACJE BLISKIEGO WSCHODU ( zagadnienia odpowiadają jednocześnie poszczególnym tematom lekcyjnym zgodnie z rozkładem lekcji) WIEDZA UCZEŃ: rozumie pojęcia: wiek, era, epoka, historia, prehistoria, źródło historyczne przypisuje daty wydarzeń do konkretnego wieku wymienia epoki historyczne WIEDZA UCZEŃ: wie, jakie są źródła historyczne zna podział źródeł historycznych wyjaśnią, dlaczego uczymy się historii oblicza upływ czasu pomiędzy erami i epokami WIEDZA UCZEŃ: przedstawia własne rozumienie konieczności nauki historii WIEDZA UCZEŃ: klasyfikuje źródła historyczne, posługując się przykładami uzasadnia przydatność źródeł w pracy historyka i archeologa WIEDZA UCZEŃ: -Potrafi ocenić rolę archeologii w odtwarzaniu procesu dziejowego rozumie i wyjaśnią pojęcie neolit umie wskazać na osi czasu neolit umie opowiedzieć o sposobach zdobywania pożywienia, rozumie pojęcia: rewolucja neolityczna, plemię, ceramika, epoka brązu wie, dlaczego rozwinęły się wskazuje wpływ klimatu na zmiany w życiu ludzi potrafi dostrzec różnice pomiędzy epokami paleolitu, rozumie, dlaczego nie wszyscy ludzie w epoce neolitu musieli zajmować się rolnictwem potrafi wskazać rewolucyjny - ocenia wpływ wynalazków na polepszenie warunków życia w okresie paleolitu

2 sposobach zamieszkiwania i ubiorach ludzi w epoce neolitu wskazuje na mapie miejsca, gdzie najwcześniej rozwinęło się rolnictwo rozumie pojęcia: Mezopotamia, pismo klinowe, politeizm, kodeks Hammurabiego, sieć nawadniająca opowiada, czym zajmowali się mieszkańcy Międzyrzecza wie, jakie były osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii rozumie pojęcia: faraon, system nawadniający, sieć irygacyjna, piramida, politeizm, hieroglify, papirus znajduje i wskazuje na mapie terytorium starożytnego Egiptu omawia wpływ położenia geograficznego Egiptu na życie jego mieszkańców - wymienia najważniejsze osiągnięcia Egipcjan rozumie pojęcia i terminy: monoteizm, Arka Przymierza, Ziemia Obiecana, czasy patriarchów, wyrok salomonowy, szabat, rabin, judaizm, naród wybrany, teokracja, Tora charakteryzuje cechy judaizmu rozumie pojęcia: wiek, era, epoka, historia, prehistoria, źródło historyczne, judaizm, Mezopotamia, faraon, piramida, hieroglify, papirus, sieć irygacyjna, politeizm, monoteizm oblicza upływ czasu pomiędzy erami i epokami wskazuje na mapie: Mezopotamię, Egipt, Palestynę zna postacie: Hammurabiego, Mojżesza, Dawida, Salomona rolnictwo i hodowla wie, kiedy doszło do rewolucji neolitycznej wie, jakie zwierzęta zostały najszybciej udomowione zna położenie geograficzne Mezopotamii wskazuje na mapie pierwsze państwa Bliskiego Wschodu zna postać Hammurabiego wie, w jaki sposób mieszkańcy Babilonii czcili swoich bogów - rozumie pojęcie: ziggurat wymienia egipskie grupy społeczne, zna ich zadania podaje przykłady osiągnięć naukowych Egiptu rozpoznaje na ilustracjach zabytki starożytnego Egiptu i zna ich przeznaczenie wie, kiedy powstał Egipt jako państwo, potrafi wskazać ten moment na osi czasu omawia wpływ warunków geograficznych Palestyny na życie jej mieszkańców wskazuje Palestynę na mapie wymienia postacie związane z historią narodu wybranego: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona podaje genezę i znaczenie powiedzenia oko za oko, salomonowy wyrok omawia zasady funkcjonowania państw w Mezopotamii, państwa egipskiego i Izraela rozumie pojęcia: zodiak, kodeks Hammurabiego, Biblia - neolitu i brązu wskazuje czynniki decydujące o rozwoju rolnictwa na obszarze Żyznego Półksiężyca omawia wpływ warunków naturalnych Mezopotamii na życie jej mieszkańców wie, które osiągnięcia cywilizacyjne Mezopotamii są wykorzystywane także współcześnie wyjaśnią, co znaczy powiedzenie: Egipt darem Nilu rozumie znaczenie sieci irygacyjnej dla rozwoju rolnictwa wie, na jakie etapy można podzielić historię narodu wybranego wskazuje różnice pomiędzy religiami Egiptu, Mezopotamii i Izraela dostrzega korzenie chrześcijaństwa w judaizmie, wskazuje cechy wspólne obu religii wymienia przykłady dzieł sztuki będące wytworami starożytnych Babilończyków, Egipcjan, Izraelitów wyjaśnią przyczyny polityczne potęgi Egiptu wyjaśnią przyczyny osiedlenia się Izraelitów w Palestynie i przedstawia dzieje ich państwa wyjaśnią wpływ religii na funkcjonowanie państwa egipskiego i izraelskiego charakter zmian w epoce neolitu wyjaśnia wpływ nowych narzędzi na jakość życia ludzi wie, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa babilońskiego miały pismo i sieć nawadniająca wie, co oznacza zasada oko za oko... samodzielnie ocenia stosowaną w kodeksie Hammurabiego zasadę odwetu rozumie, dlaczego w Egipcie powstała organizacja państwowa wymienia osiągnięcia Egipcjan na różnych polach i wskazuje dziedziny, w których do dziś wykorzystujemy wynalazki egipskie zna różne koncepcje dotyczące budowy piramid rozumie znaczenie Biblii jako źródła historycznego wie, gdzie mieszkają współcześni wyznawcy judaizmu wyjaśnią wpływ osiągnięć cywilizacyjnych ludów starożytnego Bliskiego Wschodu na współczesność - dostrzega przejawy świadomej ingerencji człowieka w środowisko naturalne - Potrafi docenić znaczenie cywilizacji egipskiej w rozwoju ludzkości - wskazuje najważniejsze wydarzenia z dziejów narodu żydowskiego- określa czas - ocenia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji starożytnego Wschodu

3 - wymienia osiągnięcia wyżej wymienionych państw Dział: STAROŻYTNA GRECJA wskazuje na mapie starożytną Grecję opowiada o zajęciach Greków wie, kim był Homer wskazuje Ateny na mapie rozumie pojęcia: tyrania, demokracja, arystokracja, strateg, ostracyzm charakteryzuje demokrację ateńską rozumie pojęcia i terminy: cywilizacja minojska, cywilizacja mykeńska, Achajowie, polis podaje przykłady poleis wie, kim byli: Perykles, Drakon, Demostenes opowiada o przemianach ustrojowych w Atenach rozumie pojęcia: prawa drakońskie, agora, wyjaśnią znaczenie pisma i sieci irygacyjnej dla funkcjonowania państwa wie, na jakie krainy dzieliła się Hellada charakteryzuje osiągnięcia cywilizacji minojskiej i mykeńskiej wskazuje na mapie Mykeny i Knossos porównuje różne formy sprawowania władzy w Grecji charakteryzuje i ocenia tyranię, oligarchię i demokrację porównuje warunki naturalne Grecji i państw Bliskiego Wschodu oraz wskazuje następstwa i źródła różnic w ich rozwoju dostrzega korzenie współczesnej demokracji w starożytności porównuje demokrację ateńską ze współczesną -.wyjaśnia pojęcie Wieki Ciemne - wyjaśnia przyczyny i zasięg Wielkiej Kolonizacji oraz pojęcie okres archaiczny. wskazuje Spartę na mapie rozumie pojęcia: falanga, hoplita, wychowanie spartańskie zna zasady sprawowania władzy w Sparcie krótko opisuje zasady wychowania dzieci w Sparcie rozumie pojęcia: teatr, filozofia - wymienia osiągnięcia Greków zna genezę i znaczenie powiedzeń: mówić lakonicznie, z tarczą lub na tarczy,,hegemonia wyjaśnia przyczyny zwycięstw Sparty w wojnach, charakteryzuje grecki teatr, zna jego genezę zna twórców i myślicieli greckich, takich jak: Sofokles, Fidiasz, Archimedes, Sokrates, Platon, Arystoteles wie, jak wyglądał teatr grecki i przedstawienia teatralne wymienia dziedziny wiedzy, w których Grecy przodowali wie, kim byli heloci i periojkowie porównuje ustrój spartański z ustrojami innych poleis wie, jakie były przyczyny i skutki wychowania spartańskiego wskazuje cechy armii i zasady walki, które wojskom Starty zapewniły zwycięstwa w wojnach wymienia dzieła Fidiasza, Myrona, Sofoklesa wyjaśnia genezę powstania teatru greckiego umie wskazać kolumny w porządku doryckim, jońskim i korynckim potrafi podać cechy charakterystyczne budowli greckich wyjaśnia, dlaczego Sparcie udało się osiągnąć hegemonię w Grecji rozumie związek między podziałem społecznym w Sparcie i sytuacją wewnętrzną tego państwa porównuje Ateny i Spartę i uzasadnia, która z form sprawowania władzy jest mu bliższa zna poglądy czołowych greckich filozofów potrafi omówić wpływ sztuki greckiej na współczesne kanony piękna i architektury - ocenia surowe zasady obyczajowe obowiązujące w Sparcie, wskazuje w nich wartości aprobowane przez siebie - potrafi ocenić wkład Greków w kształtowanie się kultury śródziemnomorskiej wymienia najważniejsze bitwy wojen persko-greckich zna rezultaty tych bitew zna postacie Miltiadesa i Leonidasa Zagadnienia wykraczające poza podstawe programową wskazuje na mapie Persję, Maraton, Termopile wyjaśnia genezę biegu maratońskiego omawia wynik wojny peloponeskiej omawia przyczyny i skutki wojen persko-greckich wyjaśnia, dlaczego doszło do wojny peloponeskiej, i zna jej skutki wyjaśnia, dlaczego Grekom udało się pokonać Persów omawia okoliczności zawarcie sojuszu Sparty z Persami - uzasadnia, dlaczego potomni wystawili pomnik pod Termopilami

4 wymienia najważniejszych greckich bogów: Zeusa, Posejdona, Hermesa, Apollona, Hefajstosa, Artemidę, Afrodytę, Atenę, Herę, Demeter zna datę pierwszych igrzysk olimpijskich 776 r. p.n.e. wymienia dyscypliny olimpijskie rozumie pojęcia i powiedzenia: filipika, rozciąć węzeł gordyjski, kultura hellenistyczna wie, w jaki sposób Aleksander zbudował swoje państwo wskazuje na mapie Macedonię, Grecję, ziemie podbite przez Aleksandra rozumie pojęcia: demokracja, oligarchia, igrzyska olimpijskie, politeizm, kultura hellenistyczna wskazuje na mapie Grecję zna postacie: Aleksandra Wielkiego, Fidiasza, Homera wymienia greckich bogów - wymienia osiągnięcia Greków omawia wpływ warunków geograficznych na życie mieszkańców Hellady - krótko opisuje ustrój w Atenach i w Sparcie Dział: STAROŻYTNY RZYM wskazuje na mapie Rzym wie, w którym wieku powstało państwo rzymskie wie, jak wyglądały igrzyska olimpijskie zna i rozumie pojęcia: olimpiada, heros, mit wie, gdzie odbywały się igrzyska wie, kim byli Herakles, Dedal, Ikar, Tezeusz zna formy oddawania czci bogom greckim (teatr, igrzyska, ofiary) zna działania Filipa II, które doprowadziły do zbudowania potęgi jego kraju zna datę bitwy pod Issos: 333 r. p.n.e. opisuje państwo stworzone przez Aleksandra Macedońskiego podaje przykłady sztuki hellenistycznej podaje genezę i znaczenie powiedzeń: mówić lakonicznie, z tarczą lub na tarczy, wychowanie spartańskie wyjaśnia przyczyny przewagi Sparty w wojnach omawia zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej, oligarchii spartańskiej, państwa Aleksandra Macedońskiego rozumie pojęcia: teatr, mit, heros wskazuje genezę i cechy teatru greckiego, igrzysk olimpijskich podaje, kto był zwycięzcą wojen persko-greckich wie, kim byli: Sofokles, Fidiasz, Archimedes, Sokrates, Platon, Arystoteles, Perykles, Homer podaje przykłady sztuki greckiej, hellenistycznej wskazuje sposoby czczenia bóstw zna datę bitwy pod Issos omawia zadania rzymskich urzędników przedstawia tryb ich wybierania zna różne formy oddawania czci bogom, potrafi je scharakteryzować i wskazać te, które przetrwały do dziś jako kulturalne dziedzictwo starożytnej Grecji umie porównać igrzyska współczesne i starożytne umie opowiedzieć mity o Heraklesie, Tezeuszu, Dedalu i Ikarze omawia znaczenie reform Filipa II dla budowy potęgi Macedonii wyjaśnia założenia polityki wewnętrznej Aleksandra i rozumie ich związek z budową wielkiego imperium wymienia dzieła Fidiasza, Sofoklesa, Myrona wyjaśnia przyczyny: rozwoju Macedonii, zwycięstw Aleksandra Macedońskiego, wojen persko-greckich charakteryzuje i ocenia takie formy ustrojowe, jak demokracja, oligarchia, monarchia wyjaśnia wpływ religii na funkcjonowanie państw greckich omawia skutki wychowania spartańskiego dla funkcjonowania państwa wymienia w odpowiedniej kolejności formy ustrojowe państwa rzymskiego rozumie wpływ greckiej mitologii na współczesną kulturę uzasadnia, dlaczego imperium zbudowane przez Aleksandra musiało się rozpaść uzasadnia przydomek nadany Aleksandrowi przez potomnych wie, jak wyglądały dzieła sztuki epoki hellenistycznej, potrafi je opisać uzasadnia przydomek Aleksandra Wielkiego omawia przyczyny napięć w państwie spartańskim wskazuje wpływ cywilizacji i sztuki starożytnej na współczesną cywilizację i sztukę porównuje demokrację starożytną ze współczesną porównuje warunki naturalne krajów starożytnych: wskazuje podobieństwa i różnice oraz ich wpływ na funkcjonowanie państw starożytnych porównuje współczesną i starożytną republikę wyjaśnia przyczyny upadku - wyszukuje w mitach wartości uniwersalne - potrafi ocenić Aleksandra Wielkiego. -wskazuje ponadczasowe wartości filozofii greckiej. Samodzielnie analizuje teksty źródłowe i wyciąga wnioski -wskazuje różnice miedzy demokracja a republiką

5 rozumie pojęcia: republika, senat, konsul, plebejusze podaje imię legendarnego założyciela Rzymu wymienia najważniejszych rzymskich urzędników wyjaśnia, kim byli Etruskowie zna rok założenia Rzymu: 753 r. p.n.e. wyjaśnia, kim byli plebejusze i patrycjusze wyjaśnia, jak funkcjonowała republika omawia okoliczności konfliktu patrycjuszy i plebejuszy królestwa i powstania Republiki dostrzega wady i zalety ustroju Republiki Rzymskiej rozumie pojęcia: legion, prowincja, namiestnik, imperium, romanizacja, wojna punicka wie, kim był Hannibal wie, kiedy Rzym podbił Italię oraz kiedy toczyły się wojny punickie zna pojęcia: latyfundium, niewolnik, gladiator, proletariat, cesarstwo wie, kim był Spartakus zna postacie Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta zna pojęcia: limes, Pax Romana, romanizacja, bazylika, amfiteatr, termy, akwedukt, urbanizacja, romanizacja wskazuje na mapie obszar Cesarstwa podaje przykłady rzymskiego budownictwa wskazuje na mapie obszar podbity przez Republikę Rzymską wie, jakie znaczenie dla podbitych terenów miała romanizacja zna datę największego powstania niewolników w państwie rzymskim: p.n.e. zna datę upadku Republiki: 30 r. p.n.e. wie, co oznaczają pojęcia: cesarz, pryncypat, cesarstwo wymienia pierwszego cezara (cesarza) wyjaśnia różnice pomiędzy Republiką a Cesarstwem opisuje, jak chroniono granice Imperium wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali drogi omawia znaczenie dróg w prowadzeniu podbojów przez Rzym wie, czym była urbanizacja wyjaśnia rolę sprzymierzeńców w prowadzeniu podbojów przez Rzym podaje datę bitwy pod Kannami wie, kim był Scypio wyjaśnia, dlaczego doszło do wojen punickich wyjaśnia skutki wojen punickich wyjaśnia, dlaczego dochodziło do powstań niewolników wyjaśnia, dlaczego powstanie Spartakusa zakończyło się klęską podaje przyczyny upadku Republiki rozumie wpływ pokoju rzymskiego na sytuację w Cesarstwie wyjaśnia znaczenie limesu dla funkcjonowania państwa rozumie znaczenie sieci dróg dla utrzymania rzymskiego panowania omawia przyczyny i skutki podbojów wskazuje skutki wprowadzenia armii zawodowej wyjaśnia, dlaczego Rzymianom udało się ostatecznie pokonać Kartagińczyków wyjaśnia, dlaczego armia rzymska mogła z sukcesem prowadzić podboje wyjaśnia genezę i znaczenie powiedzeń: Koś ci zostały rzucone, I Ty, Brutusie, przeciw mnie? podaje autora O wojnie galijskiej wyjaśnia znaczenie procesu urbanizacji omawia skutki romanizacji wskazuje wpływy cywilizacji rzymskiej we współczesnym świecie wyjaśnia, dlaczego armia rzymska mogła z sukcesem prowadzić podboje - potrafi ocenić postać Juliusza Cezara - wyjaśnia znaczenie zwrotu wszystkie drogi prowadzą do Rzymu rozumie pojęcia: kodeks, kodyfikacja wymienia najwspanialsze budowle rzymskie: Koloseum, Panteon zna pojęcia: apostoł, Nowy Testament, podróż misyjna wymienia najważniejszych przedstawicieli rzymskiej literatury wymienia dziedziny, w których kultura grecka wpłynęła na rzymską omawia rzymską edukację opisuje wygląd akweduktu, term, Koloseum wie, w jakich okolicznościach doszło do podróży misyjnych rozumie, dlaczego Rzymianie przejęli greckie wierzenia, literaturę i filozofię wyjaśnia, dlaczego Rzymianie budowali wiele obiektów publicznych rozpoznaje na fotografiach typowe rzeźby rzymskie rozumie okoliczności rozwoju chrześcijaństwa w świecie porównuje osiągnięcia Rzymian i Greków wyjaśnia, dlaczego chrześcijaństwo zmieniło świat antyczny - wskazuje wpływ rzymskiej kultury we współczesnym prawodawstwie - wyjaśnia związek chrześcijaństwa z judaizmem

6 wskazuje na mapie ziemię, gdzie narodził się Jezus zna nauczanie Jezusa Chrystusa i okoliczności powstania Nowego Testamentu wie, kim był św. Paweł opowiada o prześladowaniach chrześcijan omawia reformy Dioklecjana wskazuje, skąd przybywali barbarzyńcy wie, co się stało w roku 476 wie, dlaczego upadło Cesarstwo na Zachodzie zna pojęcia: republika, legion, konsul, apostoł, Nowy Testament, romanizacja, akwedukt, termy, imperium, cesarstwo, cesarz, chrześcijaństwo zna postacie: Jezusa Chrystusa, Cezara, Spartakusa, Hannibala wie, co się stało w roku 476 wskazuje na mapie Rzym wymienia rzymskie osiągnięcia cywilizacyjne wymienia główne przyczyny upadku Cesarstwa na Zachodzie apostołów rozumie, dlaczego Rzymianie odnosili się do chrześcijan nieufnie, a w końcu zaczęli ich prześladować zna strukturę Kościoła we wczesnym chrześcijaństwie wie, kto i kiedy zakończył prześladowania chrześcijan omawia sytuację Cesarstwa Zachodniego przed upadkiem opowiada o okolicznościach upadku Cesarstwa Zachodniego zna postacie: Odoakra, Dioklecjana wymienia rzymskich urzędników i omawia ich kompetencje zna pojęcia: patrycjusze, plebejusze, barbarzyńca zna postacie: Dioklecjana, św. Piotra, św. Pawła, Oktawiana Augusta opisuje republikę i cesarstwo jako formy ustrojowe podaje przyczyny prześladowań chrześcijan wyjaśnia, dlaczego upadło Cesarstwo Rzymskie na Zachodzie omawia znaczenie wojen i podbojów dla funkcjonowania państwa rzymskiego wie, kiedy to było: powstanie Spartakusa, podział Cesarstwa na Wschodnio i Zachodniorzymskie rzymskim wskazuje na mapie trasę podróży misyjnych św. Pawła wie, jak doszło do zakończenia prześladowań chrześcijan wyjaśnia znaczenie reform Dioklecjana dla funkcjonowania państwa podaje argumenty za przyjęciem 476 r. jako cezury pomiędzy starożytnością a średniowieczem rozumie genezę i znaczenie słów: wandal, barbarzyńca przedstawia etapy rozwoju chrześcijaństwa, potrafi je scharakteryzować opisuje przyczyny i skutki powstań niewolników, upadku Republiki, kryzysu w Cesarstwie - wymienia zewnętrzne i wewnętrzne przyczyny upadku Cesarstwa opisuje różnice pomiędzy Republiką a Cesarstwem rozumie przyczyny i skutki prześladowań chrześcijan zna mechanizmy zmian na tronie cesarskim oraz ich przyczyny i skutki rozumie, dlaczego Cesarstwo Rzymskie zostało podzielone rozumie przyczyny upadku Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie wskazuje przyczyny upadku Cesarstwa na Zachodzie wymienia zalety i wady republiki i cesarstwa jako form ustrojowych wyjaśnia znaczenie wojska dla funkcjonowania państwa rzymskiego wskazuje wpływ osiągnięć rzymskich na współczesne prawo i budownictwo opisuje znaczenie romanizacji dla podbitych przez Rzym terenów potrafi ocenić wpływ czynników zewnętrznych i wewnętrznych na upadek Cesarstwa Zachodniego -dostrzega ciągłość rozwoju cywilizacyjnego i korzystanie z dorobku innych kultur przez kolejne pokolenia.

7 II półrocze Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Wymagania na ocenę Wymagania na ocenę Wymagania na ocenę dobrą Wymagania na ocenę bardzo dopuszczającą oraz: dostateczną oraz: oraz: dobrą oraz: Dział: WCZESNE ŚREDNIOWIECZE wie, że na gruzach Cesarstwa Zachodniego powstawały państwa plemienne wyjaśnia rolę biskupów i papieża rozumie pojęcia: chrystianizacja, klasztor, zakon, mnich zna postać św. Benedykta wskazuje na mapie Bizancjum i Konstantynopol zna pojęcia: ikona, Bizancjum, kodeks Justyniana, prawosławie, podział Kościoła, herezja wie, co stało się w roku 1054 rozumie pojęcia: arabeska, islam, Koran, haracz wie, kim był Mahomet, i opowiada o jego działalności wie, kiedy powstał islam zna podstawowe zasady i symbole islamu wskazuje na mapie ziemie podbite przez Arabów zna pojęcia: renesans karoliński, majordomus, Państwo Kościelne, minuskuła zna postacie: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego wskazuje na mapie państwo Franków i Państwo Kościelne wie, co się stało w roku: 496, 800, omawia działalność zakonu benedyktynów porównuje działalność zakonów we wczesnym średniowieczu i współcześnie opowiada o sytuacji gospodarczej i politycznej w Cesarstwie Wschodnim wie, jak doszło do najazdów arabskich na Cesarstwo wskazuje zabytki charakterystyczne dla Bizancjum wymienia cechy Kościoła wschodniego omawia warunki naturalne na Półwyspie Arabskim i życie beduinów wyjaśnia, dlaczego Arabowie toczyli świętą wojnę wie, w jaki sposób Arabowie władali podbitymi ziemiami zna osiągnięcia cywilizacji arabskiej wyjaśnia, jak działało państwo Karola Wielkiego wymienia przejawy renesansu karolińskiego rozumie znaczenie przyjęcia tytułu cesarza przez Karola omawia postanowienia traktatu w Verdun wymienia inne (poza benedyktynami) zakony założone w średniowieczu wie, jaka była rola Kościoła w zachowaniu dziedzictwa starożytności wie, jakie znaczenie miała działalność zakonów rozumie rolę Bizancjum dla przetrwania kultury starożytnej zna przyczyny trwania Cesarstwa Wschodniego po upadku Zachodniego rozumie, dlaczego doszło do podziału Kościoła dostrzega różnice pomiędzy Kościołami wschodnim i zachodnim rozumie, dlaczego Arabowie prowadzili podboje wymienia zabytki typowe dla architektury arabskiej i podaje ich cechy porównuje islam z innymi religiami podaje przyczyny objęcia tronu przez Karolingów opisuje, jak Karol Wielki budował swoje imperium rozumie, jakie znaczenie miało przywrócenie cesarstwa na Zachodzie wyjaśnia, dlaczego nie udało się utrzymać jedności cesarstwa wie, dlaczego po upadku Cesarstwa Zachodniego zaczęły powstawać państwa plemienne wskazuje różnice pomiędzy Kościołami prawosławnym i katolickim wie, jak układały się relacje pomiędzy cesarzem a Kościołem wschodnim rozumie skutki podziału Kościoła w dziejach chrześcijaństwa rozumie, jakie znaczenie dla funkcjonowania państwa ma sposób sprawowania władzy na terenach podbitych wyjaśnia znaczenie renesansu karolińskiego dla rozwoju kultury uzasadnia znaczenie traktatu w Verdun dla powstawania kolejnych państw w Europie dostrzega zmianę roli Kościoła po upadku Cesarstwa Zachodniego -wyjaśnia, dlaczego Bizancjum uważa się za kontynuacje państwa rzymskiego -wyjaśnia trwałość osiągnięć cywilizacyjnych Arabów. przytacza okoliczności powstania Państwa Kościelnego

8 843 karolińskiego omawia różnice między starożytnym Cesarstwem Rzymskim a cesarstwem Karola Wielkiego rozumie pojęcia: wasal, senior, feudalizm, rozdrobnienie feudalne, inwestytura, lenno, feudum, Rzesza niemiecka opisuje zależności lenne wie, kim był Wilhelm Zdobywca wie, co się stało w roku 1066 charakteryzuje drabinę feudalną opisuje ceremoniał lenny opowiada o rozdrobnieniu feudalnym we Francji podaje okoliczności i czas powstania państwa niemieckiego wymienia działania podejmowane przez Ottona III wskazuje na mapie trasy najazdów Normanów opowiada o celach i przebiegu najazdów Normanów wyjaśnia genezę rozdrobnienia feudalnego omawia wpływ feudalizmu na władzę królewską na przykładzie Francji przedstawia skutki rozbicia feudalnego rozumie znaczenie podbicia Anglii przez Wilhelma Zdobywcę wskazuje wady i zalety feudalizmu z punktu widzenia seniora i wasala zna przyczyny najazdów wikingów zna skutki najazdów wikingów rozumie pojęcia: głagolica, cyrylica, wiec, szlak bursztynowy, kultura materialna wie, czym handlowano na szlaku bursztynowym opowiada o osiedleniu się Słowian w Europie wymienia pierwsze państwa słowiańskie wymienia pierwsze państwa słowiańskie opowiada o misyjnej działalności Cyryla i Metodego na podstawie tekstu źródłowego opowiada o zwyczajach omawia znaczenie wykopalisk archeologicznych wyjaśnia znaczenie szlaku bursztynowego dla rozwoju handlu w Europie porównuje okoliczności powstawania państw w Europie Zachodniej i Wschodniej uzasadnia rolę głagolicy w chrystianizacji Słowian omawia znaczenie chrystianizacji w przemianie sposobu życia Słowian - przedstawia korzyści, jakie dało państwom słowiańskim przyjęcie chrześcijaństwa wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie wie, co się stało w roku: 966, 972 wie, kim byli: Mieszko I, Dobrawa, Jordan opowiada o przyjęciu chrztu przez Mieszka I rozumie pojęcia: plemię, danina, biskupstwo misyjne, monarchia patrymonialna wskazuje na mapie ziemie podbite przez Mieszka I przedstawia osadnictwo i gospodarkę w czasach plemiennych opowiada o funkcjonowaniu i organizacji państwa Mieszka I wskazuje przyczyny i skutki chrztu Polski wyjaśnia przyczyny skuteczności podbojów Mieszka I wyjaśnia, dlaczego za Mieszka I zmieniały się stosunki polskoniemieckie opowiada o funkcjonowaniu i organizacji państwa Mieszka I wymienia różnice między plemionami zamieszkującymi ziemie polskie, rozumie ich konsekwencje dla budowy państwa wymienia różnice między plemionami zamieszkującymi ziemie polskie, rozumie ich konsekwencje dla budowy państwa wskazuje na mapie państwo Bolesława Chrobrego wie, kim byli: Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Otto III pamięta, co oznaczają daty: 997, 1000, 1018, 1025 uzasadnia znaczenie koronacji dla położenia państwa wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla przyszłości Polski przedstawia stanowisko Ottona III ocenia panowanie Bolesława Chrobrego podaje przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego wyjaśnia przyczyny i skutki wojen toczonych za dostrzega znaczenie utworzenia arcybiskupstwa w Gnieźnie charakteryzuje politykę międzynarodową Bolesława - wyjaśnia zmienną postawę Niemiec wobec Polski za panowania Bolesława

9 opowiada o okolicznościach śmierci biskupa Wojciecha wie, jakie wojny toczył Bolesław Chrobry, zna ich skutki rozumie pojęcia: sukcesja, palatyn wymienia kolejnych władców Polski z dynastii Piastów pamięta daty: 1031, 1039, 1076, 1079 wie, kto najeżdżał na polskie ziemie opowiada o rządach Kazimierza Odnowiciela zna postać Władysława Hermana rozumie pojęcia: monarchia patrymonialna, danina, regalia, prawo książęce, rycerstwo, duchowieństwo, gród, podgrodzie wymienia daniny, jakie na rzecz państwa musieli uiszczać mieszkańcy rozumie pojęcia: konkordat, pójść do Canossy, reforma gregoriańska, celibat, konkordat, konklawe pamięta, kim byli Grzegorz VII i Henryk IV wyjaśnia istotę konfliktu pomiędzy cesarzem i papieżem zna pojęcia: zakon, opat, regalia, szlak bursztynowy, wasal, senior, lenno, renesans karoliński, Koran, islam, konkordat, reforma gregoriańska wie, kim byli: Mahomet, Karol Wielki wymienia władców z dynastii Piastów, krótko opisuje ich rządy wymienia plemiona zamieszkujące ziemie polskie wobec Polski - podaje skutki zjazdu gnieźnieńskiego opowiada o konflikcie pomiędzy Bezprymem a Mieszkiem II i o jego rozwiązaniu omawia sytuację Polski w czasie kryzysu po śmierci Mieszka II opisuje przebieg konfliktu pomiędzy królem Bolesławem Śmiałym a biskupem Stanisławem opowiada o rządach Władysława Hermana omawia pozycję księcia w państwie, rozumie zakres jego władzy wyjaśnia znaczenie systemu podatkowego dla działalności władzy pamięta datę konkordatu wormackiego: 1122 r. opowiada o przebiegu konfliktu między cesarzem i papieżem wyjaśnia, na czym polegał kompromis zawarty pomiędzy cesarzem a papieżem zna pojęcie: feudalizm opisuje sposób funkcjonowania monarchii patrymonialnej wymienia postanowienia zjazdu gnieźnieńskiego, przyczyny chrztu Polski charakteryzuje państwo Karola Wielkiego opisuje założenia islamu opisuje przebieg kryzysu w czasie panowania pierwszych Piastów panowania Bolesława Chrobrego uzasadnia przydomek nadany Bolesławowi przez potomnych uzasadnia znaczenie koronacji Bolesława dla pozycji Polski w Europie przedstawia skutki kryzysu po śmierci Mieszka II uzasadnia, dlaczego potomni nadali Kazimierzowi przydomek Odnowiciel wyjaśnia okoliczności najazdu Czechów na Polskę ocenia rządy Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego, Władysława Hermana wyjaśnia przyczyny nierównomiernego rozłożenia sieci grodów w państwie piastowskim uzasadnia znaczenie systemu grodowego dla zapewnienia sprawnego funkcjonowania państwa uzasadnia znaczenie danin dla funkcjonowania państwa omawia przyczyny konfliktu pomiędzy papieżem i cesarzem uzasadnia, dlaczego ani papież, ani cesarz nie chcieli się wyrzec wpływu na obsadę stanowisk kościelnych opisuje feudalizm i jego funkcjonowanie przedstawia przyczyny i skutki przyjęcia chrztu dla Polski przedstawia sytuację gospodarczą Polski za panowania pierwszych Piastów opowiada o zmianach, jakie zaszły w społeczeństwie za rządów Piastów wyjaśnia przyczyny kryzysu monarchii w czasach wczesnopiastowskich przedstawia okoliczności konfliktu króla Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem porównuje rządy twórców państwa polskiego z rządami ich następców podaje, za czyjego panowania nastąpiły zmiany w społeczeństwie, i uzasadnia, dlaczego się tak stało dostrzega mechanizmy funkcjonowania władzy w kraju i je opisuje uzasadnia znaczenie reform kluniackich dla poprawy sytuacji w Koś ciele dostrzega zmienny charakter stosunków polsko-niemieckich, potrafi wyjaśnić przyczyny tej zmienności przedstawia znaczenie zakonów dla kultury Europy dostrzega i opisuje zmiany, jakie nastąpiły w społeczeństwie w okresie feudalizmu przedstawia politykę władców Polski i potrafi ją uzasadnić - ocenia postać Bolesława Śmiałego. - wskazuje działania pierwszych Piastów, które umacniały jedność państwa - wskazuje skutki sporu pomiędzy papieżem a cesarzem przedstawia konsekwencje reformy gregoriańskiej - ocenia pierwszych władców z dynastii Piastów

10 zna daty: chrztu Polski, zjazdu gnieźnieńskiego, koronacji Bolesława Chrobrego, śmierci biskupa Wojciecha, najazdu czeskiego na ziemie polskie, koronacji Bolesława Śmiałego opowiada o działalności zakonów - opowiada o wojnach polskoniemieckich za panowania pierwszych Piastów wyjaśnia przydomki nadane pierwszym władcom piastowskim przez potomnych Dział: ROZKWIT I SCHYŁEK WIEKÓW ŚREDNICH wie, co oznaczają pojęcia: Seldżucy, synod, krucjata, Ziemia Święta, zakony rycerskie, Królestwo Jerozolimskie wymienia zakony powstałe w Ziemi Świętej zna zadania rycerzy zakonnych ( zagadnienia spoza podstawy programowej) wie, co się stało w roku: 1095, 1096, 1291 opisuje przebieg krucjat omawia położenie pielgrzymów pod panowaniem Seldżuków wskazuje na mapie ziemie zajęte przez krzyżowców oraz trasę ich przemarszu wie, dlaczego ludzie brali udział w krucjatach wyjaśnia przyczyny ruchu krucjatowego omawia znaczenie krucjat dla położenia Kościoła omawia rolę wypraw krzyżowych dla położenia rycerstwa porównuje działalność zakonów rycerskich z innymi zakonami wskazuje skutki wypraw krzyżowych Wyjaśnia, co wydarzyło się w 1099 roku. zna pojęcia: rycerz, giermek, zbroja, pasowanie na rycerza, turniej wymienia uzbrojenie rycerza i jego cechy zna obowiązki rycerza opowiada o powinnoś ciach giermka opisuje drogę do pasowania na rycerza wie, dlaczego rycerz był w swej epoce żywym pociskiem opisuje ceremonię pasowania na rycerza opisuje kulturę rycerską wie, jaki utwór literacki opiewa cechy idealnego rycerza wie, dlaczego rycerz należał do elity społecznej umie opisać uzbrojenie rycerza umie opisać przemiany w uzbrojeniu rycerza wie, kim był Czyngis-chan wskazuje na mapie tereny podbite przez Czyngis-chana wie, kiedy nastąpiła inwazja mongolska na Polskę i Węgry zna datę i rezultat bitwy pod Legnicą (Zagadnienia spoza podstawy programowej) opisuje podboje Mongołów opisuje działalność Złotej Ordy wyjaśnia, dlaczego Mongołowie podbili tak duże tereny podaje przyczyny klęski Polaków pod Legnicą porównuje taktykę walki Mongołów i rycerstwa europejskiego - wyjaśnia co łączy ze sobą Mongołów i Tatarów. zna pojęcia: pańszczyzna, renta feudalna, stan, poddaństwo, trójpolówka, cech, gospodarka towarowo-pieniężna, czarna śmierć, mroczne wieki wymienia stany tworzące średniowieczne społeczeństwo opisuje zastój gospodarczy we wczesnym średniowieczu charakteryzuje włości seniora wyjaśni,a jak i dlaczego rozwinęły się miasta omawia przebieg i konsekwencje czarnej śmierci wskazuje zmiany w rolnictwie w okresie średniowiecza wyjaśnia wpływ zmian w rolnictwie na życie codzienne ludzi w średniowieczu porównuje społeczeństwo średniowieczne ze społeczeństwem starożytnego Rzymu i Grecji dostrzega powiązania pomiędzy narzędziami upowszechnionymi w średniowieczu a sytuacją gospodarczą omawia powiązania pomiędzy narzędziami upowszechnionymi w średniowieczu a sytuacją gospodarczą

11 opisuje średniowieczne stany wymienia wynalazki, które doprowadziły do postępu w rolnictwie zna pojęcia: scholastyka, gotyk, styl romański, witraż, teologia, żywoty świętych, uniwersytet, dominikanie, franciszkanie, uniwersalizm, koncyliaryzm, niewola awiniońska papieża charakteryzuje kulturę rycerską, kościelną, ludową opowiada, czym zajmowano się na uniwersytecie rozumie pojęcia: parlament, monarchia stanowa, Stany Generalne, stan, przywilej, Wielka Karta Swobód, Izba Gmin, Izba Lordów wymienia stany społeczne, krótko je opisuje pamięta znaczenie pojęć: Krzyżacy, seniorat, testament Bolesława Krzywoustego, kolonizacja, zasadźca wie, co się stało w roku: 1109, 1138, 1226 podaje zasady testamentu Bolesława Krzywoustego wyjaśnia, w jaki sposób została złamana zasada senioratu wie, kto, kiedy i dlaczego sprowadził na ziemie polskie Krzyżaków wie, kim byli: Jakub Świnka, Przemysł II, Wacław II, Władysław Łokietek omawia efekt wojen z Krzyżakami za panowania Łokietka wie, co wydarzyło się w roku: 1295, 1308, 1320, 1331 zna postać św. Tomasza z Akwinu rozróżnia budowle w stylu romańskim i gotyckim wymienia osiągnięcia cywilizacyjne średniowiecza wyjaśnia rolę zakonów podaje, czym różniły się między sobą stany w monarchii stanowej przytacza hasło, pod jakim powstawała polska monarchia stanowa uzasadnia, że korzeni współczesnego angielskiego parlamentu należy szukać w średniowieczu opowiada o przebiegu wojny Bolesława Krzywoustego z cesarzem Henrykiem V wskazuje na mapie ziemie przyłączone do Polski przez Bolesława Krzywoustego wskazuje na mapie dzielnice powstałe na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego wymienia ziemie, które Polska utraciła w okresie rozbicia dzielnicowego, wskazuje je na mapie podaje okoliczności utraty Pomorza Gdańskiego przez Polskę wymienia zwolenników zjednoczenia Polski wskazuje na mapie ziemie, którymi władał Władysław Łokietek opowiada, jakie działania podjął charakteryzuje i wskazuje budowle romańskie i gotyckie omawia znaczenie uniwersytetów wyjaśnia przyczyny uniwersalizmu kultury w Europie wskazuje przejawy kryzysu w Kościele w XV w. wyjaśnia, czym charakteryzowała się działalność parlamentu angielskiego omawia mechanizmy powstania monarchii stanowej podaje przyczyny konfliktu pomiędzy Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem wyjaśnia przyczyny wprowadzenia zasady senioratu w Polsce omawia okoliczności złamania zasady senioratu wskazuje przyczyny sprowadzenia Krzyżaków na ziemie polskie podaje przyczyny dążeń zjednoczeniowych wskazuje trudności, jakie napotykali książęta chcący objąć władzę nad zjednoczonymi ziemiami polskimi rozumie rolę Kościoła w jednoczeniu polskich ziem, dostrzega rolę Kościoła i chrześcijaństwa w życiu ludzi okresu średniowiecza podaje, czym była i jakie znaczenie miała w Anglii Wielka Karta Swobód wyjaśnia, dlaczego cesarz udzielił Zbigniewowi pomocy wymienia konsekwencje rozbicia dzielnicowego wskazuje przyczyny utraty przez Polskę kolejnych ziem podaje przyczyny i skutki kolonizacji prowadzonej przez książąt dzielnicowych podsumowuje panowanie Władysława Łokietka dostrzega zalety istnienia jednolitego państwa wyjaśnia, dlaczego Czesi próbowali przejąć polską koronę omawia przykłady jedności kultury europejskiej wyjaśnia, że korzenie współczesnych form ustrojowych należy szukać nie tylko w starożytności, ale też w średniowieczu, potrafi wskazać przykłady - wymienia zmiany terytorialne, które miały miejsce w XI- XIII w. - ocenia panowanie Przemysła II i Władysława Łokietka

12 zna pojęcia: sąd papieski, prawo składu, Akademia Krakowska, wieczysta jałmużna pokazuje na mapie państwo polskie za panowania Kazimierza Wielkiego wie, co było w roku: 1343, 1348, 1364 wskazuje dziedziny funkcjonowania państwa, które rozwijały się dzięki działalności Kazimierza Wielkiego zna pojęcia: unia personalna, Jagiellonowie, przywilej koszycki wie, co było w roku: 1385, 1374, 1410 wie, kim byli: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen wyjaśnia, dlaczego Polskę i Litwę połączyła unia personalna wskazuje na mapie państwa: litewskie, polskie, krzyżackie w XIV XV w. wymienia dynastie władające Polską w XIV w. Przemysł II, aby uzyskać koronę opowiada o polityce zagranicznej władcy wymienia działania podjęte przez Kazimierza w celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego Polski, podniesienia poziomu nauki, obronności oraz stanu prawa podaje przyczyny objęcia polskiego tronu przez Ludwika Węgierskiego wyjaśnia, dlaczego Polskę i Litwę połączyła unia personalna wymienia postanowienia unii w Krewie omawia skutki unii krewskiej dla Polski i Litwy opowiada o okolicznościach wybuchu wielkiej wojny z zakonem krzyżackim i jej skutkach podaje przykłady wie, dlaczego Polska utraciła Pomorze Gdańskie, rozumie konsekwencje tego wydarzenia rozumie dlaczego Kazimierz Wielki rozwiązywał konflikty drogą pokojową, a nie zbrojną uzasadnia, dlaczego potomni nadali królowi przydomek Wielki wie, dlaczego w XIV w., panowały w Polsce trzy dynastie, zna okoliczności, w jakich obejmowały one władzę wyjaśnia, dlaczego doszło do wielkiej wojny z zakonem krzyżackim ocenia znaczenie powstania Akademii Krakowskiej, reform gospodarczych i prawnych dla rozwoju kraju wskazuje przykłady nowatorskich działań Kazimierza Wielkiego, rozumie ich przyczyny wyjaśnia znaczenie przywileju koszyckiego omawia przyczyny i skutki unii polsko-litewskiej dla obu państw - porównuje obszar państwa polskiego w XIV w ze stanem terytorialnym w 1138r. - analizuje dysproporcje pomiędzy zwycięstwem grunwaldzkim a postanowieniami I pokoju toruńskiego podaje, kto zawarł unię polskowęgierską, określa wiek tego wydarzenia wie, co było w roku: 1444, 1454, 1466 kojarzy postacie Kazimierza Jagiellończyka i Władysława Warneńczyka z konkretnymi wydarzeniami rozumie pojęcia: inkorporacja, Związek Pruski, Prusy Krzyżackie, Prusy Królewskie, pokój toruński II, rada królewska, senat, sejm walny, sejmik ziemski, elekcja opisuje życie ziemianina wie, czym zajmowała się szlachta wyjaśnia zasady funkcjonowania sejmu wskazuje na mapie tereny odzyskane w II pokoju toruńskim wyjaśnia i omawia przyczyny i skutki unii polsko-węgierskiej podaje, dlaczego wybuchła wojna trzynastoletnia omawia przyczyny i okoliczności powstania demokracji szlacheckiej - wyjaśnia konsekwencje wprowadzenia tronu elekcyjnego.

13 wie, co było w roku: 1109, 1138, 1122, 1308, 1320, 1364 zna postacie: Kazimierza Wielkiego, Władysława Łokietka, Bolesława Krzywoustego, zna pojęcia: sąd papieski, Krzyżacy, testament Bolesława Krzywoustego, monarchia stanowa, stan, niewola awiniońska, uniwersytet, trójpolówka, renta feudalna, krucjata, zakon rycerski, czarna śmierć Umiejętności obowiązują w I i II półroczu wymienia stany istniejące w średniowiecznej Europie wymienia zakony działające w średniowiecznej Europie wyjaśnia, czym były zakony rycerskie i podaje ich przykłady opisuje działania: Bolesława Krzywoustego, Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego zna postać św. Tomasza z Akwinu omawia okoliczności sprowadzenia do Polski Krzyżaków oraz stosunki polsko-krzyżackie do panowania Kazimierza Wielkiego wskazuje okoliczności rozbicia dzielnicowego oraz zjednoczenia ziem polskich opisuje monarchię stanową opowiada o konflikcie Kościół cesarstwo wie, kiedy była bitwa pod Legnicą, zna jej rezultat podaje przyczyny i skutki konfliktu pomiędzy cesarstwem a papiestwem przedstawia zmiany gospodarcze w Europie w okresie średniowiecza podaje przyczyny i skutki rozbicia dzielnicowego opowiada o zjednoczeniu ziem polskich, wskazując jego przyczyny przedstawia zmiany gospodarcze, jakie zaszły w Europie opisuje styl romański i gotycki podaje przyczyny i omawia przykłady rozwoju Europy w X XII w. diagnozuje kryzys XIV XV w. wymienia skutki kryzysu dla Europy Zachodniej - przedstawia cechy charakterystyczne gospodarki, kultury, polityki państwa Piastów i Jagiellonów

14 Wymagania edukacyjne z historii Klasa II Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych na ocenę dopuszczającą. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca Wymagania na ocenę Wymagania na ocenę dobrą dopuszczającą oraz: oraz: UMIEJĘTNOŚCI UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: Uczeń: - Sytuuje wydarzenia w czasie i - interpretuje źródła historyczne, przestrzeni, -integruje wiedze uzyskaną z różnych - wymienia podstawowe źródła, źródeł, wyciąga proste wnioski, - wnioskuje i rozumuje w kategoriach - wskazuje elementy tradycji w życiu przyczynowo skutkowych, współczesnym, - formułuje i przedstawia własne opinie - potrafi poruszać się w przestrzeni na forum publicznym, w debatach i historycznej- umiejscowić dyskusjach, wydarzenia na mapie, -dostrzega ciągłość i zmienność w - zna kluczowe idee cywilizacji różnych formach życia społecznego zachodniej - potrafi rozróżniać fakty i opinie, - dostrzega zjawiska przenikania się kultur, UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: - opisuje środowisko geograficzne, w którym rozgrywały się wydarzenia z przeszłości, - szereguje wydarzenia w ciągach chronologicznych, -zna podstawowe fakty z dziejów świata i Europy, - zna i rozumie pojęcia historyczne Dział: Europa i świat w XVI wieku Wymagania na ocenę dostateczną oraz: UMIEJĘTNOŚCI Uczeń: -porównuje wydarzenia z przeszłości, dostrzega analogie historyczne, - dostrzega dynamikę zmian w przeszłości, - samodzielnie pracuje z mapą, -prawidłowo posługuje się terminologią historyczną, -wypowiedzi są samodzielne, -wypowiada się płynnie, poprawnie pod względem stylistycznym, - odtwarza fragmenty rzeczywistości historycznej na podstawie źródeł i literatury - wchodzi w role - dociera do różnych źródeł informacji, - potrafi dokonać hierarchizacji wydarzen Wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz: UMIJĘTNOŚCI Uczeń - samodzielne formułuje pytania i rozwiązuje problemy, - samodzielnie interpretuje wydarzenia, dokonuje selekcji, porównań, - w myśleniu historycznym potrafi wykazać się wiedzą z pokrewnych przedmiotów, -wypowiedzi ustne i pisemne charakteryzują się wzorowym językiem, - dostrzega powiązania różnych dziedzin życia społeczeństw - bierze udział w konkursach i historycznych i osiąga sukcesy.

15 WIEDZA UCZEŃ: Przedstawia, kim był Krzysztof Kolumb wskazuje na mapie ziemie odkryte przez Europejczyków na przełomie XV i XVI w. rozumie pojęcia: busola, karawela wie, dlaczego rdzennych mieszkańców Ameryki nazwano Indianami pamięta datę pierwszej wyprawy Kolumba 1492 r. wymienia państwa, które przodowały w odkryciach geograficznych na przełomie XV i XVI w WIEDZA UCZEŃ: -wymienia: postacie: Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana, Amerigo Vespucciego i ich odkrycia opisuje w jakich okolicznościach dowiedziono, że Ziemia ma kulisty kształt przedstawia,, dlaczego Europejczycy zaczęli organizować dalekie podróże WIEDZA UCZEŃ: - przedstawia, jakie były wyobrażenia XV-wiecznych Europejczyków na temat otaczającego ich świata; - wymienia daty odkryć geograficznych WIEDZA UCZEŃ: uzasadnia kluczową rolę wynalazków w rozwoju dalekomorskiej żeglugi uzasadnia, dlaczego Hiszpania i Portugalia stały się prekursorami odkryć geograficznych na przełomie XV i XVI w WIEDZA UCZEŃ: -porównać wiedzę o otaczającym świecie przed odkryciami i po nich wymienia cywilizacje prekolumbijskie oraz podaje ich osiągnięcia rozumie pojęcia: konkwistador, towary kolonialne, dualizm gospodarczy wylicza towary sprowadzane do Europy z kolonii opowiada o działaniach konkwistadorów -charakteryzuje organizację państw Majów, Azteków i Inków - rozumie i omawia wpływ posiadania kolonii na gospodarkę państw europejskich docenia osiągnięcia cywilizacji pozaeuropejskich i porównuje je z osiągnięciami cywilizacji europejskiej wie, skąd wzięła się nazwa Ameryka Łacińska rozumie, dlaczego konkwistadorom udało się w krótkim czasie podbić imperia indiańskie w Ameryce rozumie pojęcia: odrodzenie (renesans), humanizm, człowiek renesansu, mecenat zna postacie: Leonarda da Vinci, Michała Anioła, Rafaela Santi oraz wymienia ich najwybitniejsze dzieła wymienia cechy kultury renesansowej wskazuje na mapie kolebkę odrodzenia uzasadnia, dlaczego kultura renesansu narodziła się we Włoszech porównuje kulturę epok renesansu i średniowiecza rozumie, na czym polegało odrodzenie kultury antycznej w czasach renesansu wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansowej we Włoszech -omawia przyczyny kryzysu ideologii średniowiecza wie, kto i kiedy wynalazł ruchomą czcionkę drukarską opowiada o życiu i dokonaniach Mikołaja Kopernika zna najwybitniejszych przedstawicieli europejskiego renesansu rozumie pojęcie system heliocentryczny rozpoznaje modele geocentryczny i heliocentryczny rozumie znaczenie druku dla rozwoju kultury rozumie znaczenie odkrycia dokonanego przez Mikołaja Kopernika wyjaśnia, dlaczego dzieło O obrotach sfer niebieskich znalazło się na liście ksiąg zakazanych przez Kościół rozumie pojęcia: reformacja, sekularyzacja, luteranie, protestanci wie, kim byli: Jan Kalwin, Henryk VIII wie, kim byli: Jan Kalwin, Henryk VIII rozumie wpływ sytuacji społecznopolitycznej w Niemczech na rozwój - wymienia różnice miedzy nowymi wyznaniami a katolicyzmem

16 zna postanowienia pokoju augsburskiego zna daty: wystąpienia Lutra, podpisania pokoju augsburskiego wymienia różne wyznania protestanckie rozumie pojęcia: hugenoci, kalwinizm, anglikanizm, arianie wie, co się wydarzyło w 1534 r. rozumie pojęcia: sekularyzacja, luteranie, - wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kosciele rozumie pojęcia: hugenoci, kalwinizm, anglikanizm, arianie wymienia różne wyznania protestanckie wie, co się wydarzyło w 1534 r. luteranizmu rozumie i analizuje długofalowe znaczenie pokoju augsburskiego wie, kim byli: Jan Kalwin, Henryk VIII rozumie pojęcia: hugenoci, kalwinizm, anglikanizm, arianie wymienia różne wyznania protestanckie wie, co się wydarzyło w 1534 r. przedstawia okoliczności powstania Kościoła anglikańskiego charakteryzuje wojny religijne we Francji porównuje podłoże społecznopolityczne reformacji w Niemczech, Francji i Anglii rozumie, dlaczego radykalni protestanci spotykali się z niechęcią ze strony przedstawicieli innych wyznań udowadnia wpływ wydarzeń z XVI w. na dzisiejszą sytuację wyznaniową udowadnia wpływ wydarzeń z XVI w. na dzisiejszą sytuację wyznaniową rozumie pojęcia: sobór trydencki, inkwizycja, jezuici, tolerancja religijna, kontrreformacja zna postanowienia soboru trydenckiego charakteryzuje działania podejmowane przez zakony w celu odbudowy pozycji katolicyzmu wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego wskazuje postanowienia soboru trydenckiego służące wzmocnieniu katolicyzmu wskazuje postanowienia soboru trydenckiego odgrywające do dziś ważną rolę wskazuje pozytywne i negatywne skutki XVI-wiecznych reform chrześcijaństwa rozumie, dlaczego jezuici byli skuteczni w dziele kontrreformacji - ocenia działalność kościoła w dobie kontrreformacji wymienia najważniejsze wydarzenia z historii XVI stulecia wskazuje i charakteryzuje najwybitniejsze postacie XVI w. wie, co wydarzyło się w roku: 1492, 1517, 1555 zna i omawia dokonania: Jana Gutenberga, Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana, Marcina Lutra, Henryka VIII Dział- Polska w XVI wieku. wskazuje na mapie obszar Polski na przełomie XV i XVI w. wie, co wydarzyło się w 1525 r. rozumie pojęcia: hołd pruski, kaper zna przyczyny i konsekwencje wielkich odkryć geograficznych, reformacji i reformy Kościoła katolickiego opisuje panowanie: Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta I Starego i Zygmunta II Augusta, zwracając uwagę na politykę prowadzoną przez tych władców rozumie znaczenie przyłączenia Mazowsza do Korony omawia proces kształtowania się nowych wyznań chrześcijańskich charakteryzuje zmiany, które zaszły w życiu społeczeństw europejskich w XVI w. podaje genezę i konsekwencje ekspansji kolonialnej państw europejskich podaje genezę i konsekwencje dualizmu w rozwoju gospodarczym rozumie konsekwencje wojen Polski i Litwy z Krzyżakami oraz państwem moskiewskim wskazuje i omawia widoczne w otaczającym nas dzisiaj świecie konsekwencje XVI-wiecznych wydarzeń oraz procesów historycznych rozumie i uzasadnia decyzję Zygmunta Augusta o budowie polskiej floty na Bałtyku ocenia politykę zagraniczną Zygmunta Starego -charakteryzuje i ocenia wszystkie ważne wydarzenia z dziejów XVIwiecznej Europy ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów

17 rozumie pojęcia: przywilej, sejm walny, konstytucja nihil novi, pospolite ruszenie, magnat, demokracja szlachecka, izba poselska, izba senatorska opisuje działanie sejmu walnego oraz sposób wybierania posłów zna obowiązki i prawa polskiego szlachcica przedstawia podziały społeczne stanu szlacheckiego ze względu na poziom zamożności jego członków rozumie i wykazuje, jaką rolę w systemie obronnym Polski odgrywało pospolite ruszenie rozumie znaczenie konstytucji nihil novi dla funkcjonowania państwa określa kompetencje sejmu walnego uzasadnia, dlaczego ustrój Rzeczypospolitej ukształtowany w XVI w. określa się mianem demokracji szlacheckiej -wskazuje różnice między sejmem dawnej Rzeczypospolitej a współczesnym rozumie pojęcia: egzekucja praw i dóbr, unia lubelska, unia realna zna postać Zygmunta II Augusta opisuje, w jaki sposób doszło do powstania Rzeczypospolitej Obojga Narodów rozumie pojęcia: wolna elekcja, sejm elekcyjny, konfederacja, artykuły henrykowskie zna postacie: Henryka Walezego, Stefana Batorego zna datę pierwszej wolnej elekcji wymienia przyczyny podpisania unii lubelskiej wskazuje na mapie obszar Rzeczypospolitej Obojga Narodów przedstawia główne postanowienia unii lubelskiej wie, dlaczego w Polsce wprowadzono zasadę wolnej elekcji rozumie znaczenie postulatów wysuwanych przez ruch egzekucyjny przedstawia zasady wolnej elekcji wymienia i omawia mocne oraz słabe strony polsko-litewskiej unii realnej dostrzega i omawia wady oraz zalety monarchii elekcyjnej omawia wpływ artykułów henrykowskich na sprawowanie władzy przez polskich monarchów ocenia unię lubelską z perspektywy Polski oraz Litwy - omawia wpływ wolnej elekcji na przemiany ustrojowe Rzeczypospolitej rozumie pojęcia: spichlerz Europy, pańszczyzna, folwark wymienia towary, które XVI-wieczna Rzeczpospolita importowała i eksportowała omawia znaczenie pańszczyzny dla funkcjonowania folwarku szlacheckiego wskazuje na mapie: Wisłę, Gdańsk, Toruń omawia znaczenie Gdańska w handlu prowadzonym przez Rzeczpospolitą rozumie i charakteryzuje wpływ przemian ekonomicznych w Europie Zachodniej na gospodarkę Polski dostrzega zależności między wzrostem politycznego znaczenia szlachty a zdobyciem przez nią pozycji głównego producenta zboża w Polsce - wskazuje przyczyny i przejawy dominacji szlachty w gospodarce wymienia grupy narodowościowe zamieszkujące ziemie Rzeczypospolitej w XVI w. wskazuje religie mieszkańców XVIwiecznej Rzeczypospolitej rozumie pojęcia: konfederacja warszawska, złoty wiek kultury polskiej zna postacie: Bony Sforzy, Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego wskazuje zabytki renesansowe na ziemiach polskich (ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu) omawia najważniejsze osiągnięcia kultury renesansowej w Polsce dostrzega genezę konfederacji warszawskiej oraz jej wpływ na położenie innowierców w Polsce XVI w. dostrzega wpływ renesansu włoskiego na kulturę polską wyjaśnia specyfikę stosunków religijnych w Rzeczypospolitej na tle europejskim - wyjaśnia wkład królowej Bony w upowszechnienie renesansu w Polsce wie, co wydarzyło się w roku: 1525, 1569 zna i omawia dokonania: Zygmunta I omawia funkcjonowanie ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów - omawia najważniejsze wydarzenia z XVI wieku, które miały miejsce w Polsce wskazuje długofalowe konsekwencje omawianych zjawisk (zmian gospodarczych, społecznych, - ocenia osiągnięcia polskiego renesansu

18 Starego, Zygmunta II Augusta, Stefana Batorego Dział-Europa w XVII wieku. rozumie pojęcie barok omawia cechy sztuki barokowej wymienia twórców kultury barokowej wymienia państwa, które brały udział w wojnie trzydziestoletniej wie, kiedy wybuchła wojna trzydziestoletnia zna wybitnych uczonych XVII w. i ich dokonania wskazuje przyczyny wojny trzydziestoletniej porównuje kulturę barokową i renesansową wymienia nowe prądy filozoficzne, które pojawiały się w XVII w. dostrzega wpływ wojen XVII stulecia na zmiany zachodzące w sztuce militarnej politycznych i wyznaniowych) dostrzega wpływ kontrreformacji na sztukę barokową rozumie i wymienia skutki wojny trzydziestoletniej dla gospodarki i społeczeństw Europy dostrzega rolę sztuki barokowej w odbudowie pozycji Kościoła katolickiego porównuje skutki wojny trzydziestoletniej z konsekwencjami długotrwałych wojen czasów współczesnych rozumie pojęcia: absolutyzm, merkantylizm rozumie znaczenie słów: Państwo to ja wie, kim był Ludwik XIV opisuje rządy absolutne na przykładzie państwa Ludwika XIV rozumie główne założenia merkantylizmu wskazuje wady i zalety merkantylizmu dostrzega podstawowe różnice między ustrojem Rzeczypospolitej Obojga Narodów a systemem monarchii absolutnej porównuje ustrój XVII-wiecznej Francji z ustrojem polsko-litewskiej Rzeczypospolitej rozumie pojęcia: lord protektor, monarchia parlamentarna, purytanie opisuje przebieg rewolucji w Anglii wskazuje na mapie Anglię zna postać Olivera Cromwella zna datę ścięcia króla Karola I zna najważniejsze wydarzenia z historii politycznej XVII w. wie, co wydarzyło się w latach oraz w 1640 i wymienia cechy monarchii absolutnej i parlamentarnej Dział: Polska w XVII wieku rozumie pojęcia: monarchia elekcyjna, dynastia Wazów wymienia królów Polski z dynastii Wazów wskazuje na mapie Rzeczpospolitą pod rządami Wazów wymienia królów Piastów wie, na czym polega funkcjonowanie ustroju monarchii parlamentarnej wymienia rożne typy ustrojów politycznych w XVII-wiecznej Europie wymienia największe osiągnięcia sztuki, literatury i nauki w XVII w. porównuje monarchie parlamentarną i absolutną opisuje przebieg rewolucji w Anglii dostrzega konsekwencje rewolucji angielskiej w dzisiejszym sposobie sprawowania władzy w Wielkiej Brytanii porównuje ustrój oparty na wolnej elekcji z monarchią dziedziczną i ocenia oba systemy porównuje ustrój polsko-litewskiej Rzeczypospolitej z systemem angielskiej monarchii parlamentarnej wskazuje różnice między ustrojami różnych państw XVII-wiecznej Europy -wyjaśnia, dlaczego szlachta w trzech kolejnych elekcjach wybierała na tron przedstawicieli dynastii Wazaów - wskazuje pozostałości XVII-wiecznej rewolucji w ustroju współczesnej Wielkiej Brytanii -wskazuje wady i zalety różnych systemów ustrojowych XVII-wiecznej Europy

19 panujących w Rzeczypospolitej XVII w. rozumie pojęcia: samodzierżawie, wielka smuta, bojarzy, dymitriada zna postać Stanisława Żółkiewskiego wie, co wydarzyło się w roku: 1605, 1610, 1612, 1634 rozumie pojęcia: Kozacy, ugoda perejasławska, czajka, husaria wie, co wydarzyło się w 1648 i 1654 r. wymienia bitwy stoczone przez wojska Rzeczypospolitej z Kozakami opisuje etapy powstania Chmielnickiego omawia przyczyny i skutki polskiej interwencji w Rosji zna postanowienia pokoju w Polanowie wskazuje na mapie ziemie przyłączono do Rzeczypospolitej na mocy pokoju w Polanowie omawia i ocenia politykę Rosji wobec Ukrainy opowiada o celach powstań kozackich wymienia konsekwencje powstania Chmielnickie wie, dlaczego w dzisiejszej Rosji jedno z najważniejszych świąt państwowych jest obchodzone w rocznicę wygnania Polaków z moskiewskiego Kremla rozumie i wskazuje złożone przyczyny powstania Chmielnickiego - omawia rolę Zygmunta III Wazy w konflikcie polsko -rosyjskim -Wskazuje długofalowe skutki powstania Chmielnickiego dla stosunków polskoukraińskich -analizuje polityczne skutki polskiej interwencji w Rosji - ocenia wpływ powstania Chmielnickiego na stosunki Polski z Rosją rozumie i wyjaśnia pojęcie potop wymienia bitwy z okresu wojen polsko-szwedzkich: bitwa pod Kircholmem, obrona klasztoru na Jasnej Górze zna postacie: Stefana Czarnieckiego, Jana Chodkiewicza, Augustyna Kordeckiego, Janusza Radziwiłła zna okoliczności utraty przez Polskę zwierzchności lennej nad Prusami Książęcymi wie, co wydarzyło się w roku: 1605, 1655, 1657, 1660 wymienia przyczyny wojen polskoszwedzkich omawia postanowienia pokoju w Oliwie omawia znaczenie obrony Jasnej Góry w okresie potopu rozumie przyczyny i skutki utraty lenna pruskiego przez Polskę - omawia różne postawy Polaków w czasie potopu - szuka genezy zmiany tych postaw rozumie pojęcia: złota wolność szlachecka, oligarchia magnacka, konfederacja, abdykacja, liberum veto wskazuje skutki gospodarcze wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą ze Szwecją, Rosją i Kozakami wymienia przejawy kryzysu politycznego Rzeczypospolitej wskazuje mechanizmy polityczne paraliżujące pracę sejmu ocenia skutki społeczne i polityczne wojen XVII w. wyjaśnia przyczyny kryzysu gospodarczego, społecznego i politycznego Rzeczypospolitej w XVII w. - określa w jaki sposób magnateria zdobyła w Polsce dominującą pozycję i wskazuje skutki tego zjawiska - omawia międzynarodowe skutki wojen toczonych przez Rzeczpospolitą zna postać Jana III Sobieskiego wie, kiedy i z jakim skutkiem Polacy stoczyli z Turkami bitwy pod Cecorą, Chocimiem i Wiedniem zna przyczyny i skutki wojen toczonych przez Polskę z Turcją zna postanowienia układu w Buczaczu wie, dlaczego Jana III Sobieskiego nazywano Lwem Lechistanu wskazuje na mapie Kamieniec Podolski i Podole ocenia skutki odsieczy wiedeńskiej dla Polski Wyjaśnia, dlaczego traktat buczacki uznawany był za hańbiący dla Rzeczypospolitej -Dostrzega związek między wydarzeniami historycznymi, literaturą polską

20 wymienia przykłady architektury barokowej na ziemiach Rzeczypospolitej (z uwzględnieniem własnego regionu) zna rezydencje królów polskich zbudowane w stylu barokowym rozumie pojęcia: sarmatyzm, ksenofobia opisuje polski strój szlachecki omawia działalność zakonów na ziemiach polskich w XVII w. opisuje sarmacki styl życia omawia przyczyny narastania ksenofobii wśród polskiej szlachty - wyjaśnia, dlaczego Polacy w XVII wieku nazywali swoje państwo przedmurzem chrześcijaństwa, -omawia wpływy wschodnie w polskiej kulturze baroku zna i wskazuje na mapie państwa, z którymi w XVII w. Rzeczpospolita toczyła wojny wskazuje najważniejsze bitwy z okresu wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Rosją, Turcją i Kozakami zna królów panujących w Rzeczypospolitej w XVII w. i potrafi wskazać najważniejsze wydarzenia z okresu panowania każdego z nich zna przyczyny i skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII stuleciu opisuje konsekwencje wojen dla życia gospodarczego i politycznego XVII-wiecznej Rzeczypospolitej charakteryzuje specyfikę polskiego baroku dostrzega i omawia specyfikę polskiego baroku - omawia konsekwencje XVII wiecznych wojen dla sytuacji wewnętrznej oraz pozycji międzynarodowej Rzeczypospolitej - ocenia dobre i złe strony panowania Wazów Dział: Świat w XVIII wieku zna dokonania: Woltera, Jana Jakuba Rousseau, Wolfganga Amadeusza Mozarta zna pojęcia: oświecenie, stulecie świateł, encyklopedyści, manufaktura, absolutyzm oświecony, rokoko, klasycyzm, umowa społeczna wskazuje przykłady budowli wzniesionych w stylu rokokowym i klasycystycznym wyjaśnia, dlaczego XVIII stulecie nazywane jest epoką świateł dostrzega rolę Wielkiej Encyklopedii Francuskiej w rozwoju kultury epoki oświecenia dostrzega przejawy postępu technicznego w XVIII stuleciu przedstawia koncepcję umowy społecznej dostrzega wpływ postępu technicznego na rozwój gospodarki w XVIII wieku, - wymienia główne idee oświecenia i rozpoznaje je w literaturze, polityce wymienia główne idee oświecenia i rozpoznaje je w literaturze, polityce i sztuce zna zasadę trójpodziału władz omawia rewolucję agrarną wie, kto i kiedy wynalazł maszynę parową wyjaśnia znaczenie pojęć: rewolucja przemysłowa, liberalizm ekonomiczny, kapitalizm zna dynastie panujące w XVIII w. w Austrii, Prusach i Rosji wskazuje na mapie sąsiadów Polski w XVIII w. rozumie znaczenie wynalezienia maszyny parowej dla rozwoju gospodarczego Wielkiej Brytanii wymienia reformy przeprowadzone w Prusach przez Fryderyka Wilhelma I i Fryderyka II opisuje zmiany wprowadzone w Austrii przez Marię Teresę i Józefa II wymienia reformy wprowadzone w Rosji przez Piotra I omawia wpływ rewolucji przemysłowej na rozwój gospodarczy Wielkiej Brytanii uzasadnia, dlaczego XVIIIwieczne Prusy nazywano państwem militarnym -ostrzega zmiany społeczne spowodowane przez rewolucję przemysłową - dostrzega i omawia cechy absolutyzmu oświeconego w Austrii, Prusach i Rosji, - porównuje reformy przeprowadzone w Prusach, Austrii i Rosji - ocenia wpływ rewolucji przemysłowej na powstanie nowego podziału społeczeństwa - ocenia wpływ reform władców Europy na Zycie ludzi tamtej epoki