JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB STARSZYCH SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE WYZNACZNIKI POCZUCIA DOBROSTANU PSYCHICZNEGO I FIZYCZNEGO

Transkrypt

1 Monika Adamczyk Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB STARSZYCH SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE WYZNACZNIKI POCZUCIA DOBROSTANU PSYCHICZNEGO I FIZYCZNEGO Według Strategii Lizbońskiej liczba ludności do 2050 roku będzie się zmniejszać, natomiast liczba ludności w wieku powyżej 65 lat wzrośnie w stosunku do 2005 roku o 60%. Jak wynika z tych danych grupa ludności powyżej 65 roku życia staje się bardzo istotnym pod względem liczebnym elementem populacji. Zagadnienie jakości życia tej grupy społecznej, indywidualnego poczucia dobrostanu tak fizycznego jak i psychicznego jej członków jest niezwykle ważnym zagadnieniem z punktu widzenia szeroko rozumianego życia społecznego: opieki zdrowotnej, ubezpieczeń społecznych, kultury czy partycypacji społecznej. Słowa kluczowe: jakość życia, starość, wskaźniki dobrostanu psychicznego i fizycznego. Alicja Adamiec-Zgraja Uniwersytet Jagielloński DRAMAT WYBORU, CZYLI O KONFLIKCIE RÓL RODZINNYCH I ZAWODOWYCH We wczesnej dorosłości jednostka staje w obliczu konieczności ustosunkowania się do dwóch podstawowych zadań rozwojowych tego okresu. Z jednej strony kariera zawodowa, z drugiej zaś potencjalne role związane z rodziną prokreacyjną. Zważywszy na specyfikę uwarunkowań społecznoekonomicznych młodzi dorośli częstokroć zostają uwikłani w dramat wyboru, który w późniejszych okresach rozwojowych może stanowić podstawowe kryterium poczucia jakości życia. Artykuł stanowi próbę spojrzenia na powyżej wskazany problem na podstawie analizy literatury oraz wybranego fragmentu badań przeprowadzonych na grupie 659 osób studiujących w Krakowie. Osoby badane były w wieku lat, w większości (62,4%) były to kobiety, 92,3% osoby stanu wolnego. Przedstawione zostaną wyniki dotyczące wyboru pomiędzy karierą zawodową, a rolami rodzinnymi oraz ocenę ważności tych aspektów życia dla poczucia szczęścia. Analizie statystycznej poddano również związek pomiędzy czynnikami ekonomicznymi, społecznymi i psychologicznymi z przypisywaniem szczęścia rodzinie lub pracy zawodowej. Słowa kluczowe: kariera zawodowa, role rodzicielskie

2 Łukasz Baka Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie Zgodnie z wiedzą potoczną wielu ludzi dobre relacje z innymi przyczyniają się do lepszego funkcjonowania człowieka, np.: zdrowia, radzenia sobie ze stresem. Wyniki badań nie przynoszą w tej kwestii jednoznacznych wyników. Choć wiele badań potwierdza, że wsparcie społeczne osłabia doświadczany stres, inne nie pokazują takiej zależności, a jeszcze inne wskazują, że wsparcie może stres nasilać. Prawdopodobnie nie każde wsparcie, nie w każdej sytuacji i nie dla każdego człowieka jest korzystne. Poza tym powstaje pytanie o jakie korzyści chodzi krótkotrwałe (np.: poprawa samopoczucia), czy długotrwałe (np.: dobre zdrowie)? Celem badań było ustalenie czy i w jaki sposób wsparcie od przełożonych i współpracowników moderuje efekt stresorów w pracy na zdrowie psychiczne i fizyczne pracowników. Wskaźnikami zdrowie psychicznego było wyczerpanie i depresja, wskaźnikiem zdrowia fizycznego dolegliwości somatyczne. Badaną grupą byli nauczyciele (N = 316). Wyniki badań pokazały, że wsparcie od przełożonych (ale nie od współpracowników) osłabia negatywny efekt stresorów w pracy. Dotyczy to jednak zdrowia psychicznego lecz nie fizycznego. Słowa kluczowe: stres w pracy, moderująca rola wsparcia społecznego, zdrowie Anna Banasiak Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie POZIOM DOŚWIADCZANEGO STRESU RODZICIELSKIEGO A POZIOM POCZUCIA UMOCNIENIA U MATEK DZIECI Z AUTYZMEM Jednym z czynników istotnych dla przebiegu adaptacji rodziców do wyzwań związanych z opieką nad dzieckiem z autyzmem jest ich poczucie umocnienia, rozumiane jako możliwość wywierania wpływu na otoczenie społeczne. Celem badania zaprezentowanego w niniejszym referacie było określenie związków między poczuciem umocnienia a stresem rodzicielskim. To zagadnienie zupełnie nowe, a bardzo ważne z punktu widzenia rozważań nad sytuacją rodziców dzieci z autyzmem. W badaniu uczestniczyło 39 matek dzieci z autyzmem, 40 matek dzieci z zespołem Downa oraz 40 matek dzieci rozwijających się prawidłowo. Wykorzystano jedno narzędzie statystyczne: test rho Spermana. Słowa kluczowe: autyzm, zespół Downa, stres rodzicielski, poczucie umocnienia.

3 Augustyn Bańka Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Wydział Zamiejscowy w Katowicach JAKOŚĆ ŻYCIA W PAMIĘCI MIEJSCA, CZASU I PRZESTRZENI W referacie przedstawiany jest problem jakości życia jako kategorii pochodnej procesu wewnętrznego definiowania przestrzennych granic tożsamości indywidualnej i społecznej, w relacji do pamięci miejsca historycznego i jego fizycznej rekonstrukcji. Punktem wyjścia jest tzw. rekonstrukcja powojenna, w literaturze często sytuowana w kontekście syndromu mentalności powojnia (T.Judt, 2008). Przedstawiane w referacie rozważania i badania oparte są na założeniu, iż ludzie żyjący obecnieniby w tym samym czasie i w tej samej przestrzeni życia w wyniku zdarzeń spowodowanych w przeszłości wojną: 1 - różnieujmują w pamięci miejsca znaczenie poniesionych strati potrzebę ich rekompensaty, 2 różnie spostrzegają rolę historii miejsca w definiowaniu czasowych, przestrzennych i kulturowych granic swojej tożsamości indywidualnej i społecznej, oraz 3 różnią się wizją przyszłości miejsca w kategoriach optymalnych funkcji, preferowanych wartości i gwarancji dla jakości życia. Przedstawiane w referacie wyniki badań pokazują w jaki sposób i przy użyciu jakich strategii osoby związane z konkretnym miejscem traktują jego powojenną rekonstrukcję jako metodę urzeczywistniania poczucia własnej wartości i jakości życia. Aneta Bartnicka-Michalska i Joanna Wajdenfeld Szkoła Wyższa Psychologii Społeczne w Warszawie DZIAŁALNOŚĆ ARTYSTYCZNA JAKO WYZNACZNIK ZADOWOLENIA Z ŻYCIA I MOTYWACJI HUBRYSTYCZNEJ U ARTYSTÓW I NIEARTYSTYSTÓW Celem niniejszej pracy było zbadanie zależności i poszukiwanie wyznacznika zadowolenia z życia jako subiektywnie ocenianego stopnia szczęścia w odniesieniu do ich przedsiębiorczości w grupie artystów i nieartystów. Wyniki wielu badań dowodzą, że przedsiębiorcy, a więc osoby, które zgodnie z teorią przedsiębiorstwa Knighta (za: Piasecki, 2001) założyły firmę i zarządzają nią w warunkach niepewności w celu realizacji własnych interesów, narażeni są na liczne koszty psychologiczne wynikające z poziomu przezywanego stresu. Efektem obciążeń, przeżywanego stresu i nieadekwatnemu radzeniu sobie z nim jest np. wzrost zachowań typowych dla zespołu wypalenia zawodowego, co w znaczny sposób obniża poziom subiektywnego poczucia zadowolenia z życia (well-being), rozumianego zgodnie z Trójwymiarową

4 Koncepcją Dobrostanu autorstwa Keyes i Waterman (2003), jako sprawnego funkcjonowanie w wymiarze emocjonalnym, osobowościowym i społecznym (Torkelson, Muhonen, 2004). Wyniki przeprowadzonych tutaj badań pokazały, że artyści - przedsiębiorcy deklarowali wyższy poziom szczęścia zarówno w porównaniu do przedsiębiorców - nieartystów, jak i artystów zatrudnionych na stanowisku solisty i członka zespołu. Być może takim czynnikiem wyznaczającym poziom subiektywnego szczęścia jest fakt kontaktu ze sztuką, w zawodach artystycznych (Bartnicka - Michalska, Wajdenfeld i inni 2010). Dodatkowe analizy wykazały, że artyści przedsiębiorcy i nieprzedsiebiorcy (solisty i członka zespołu) różnią się od nieartystów poziomem poszczególnych wymiarów motywacji hubrystycznej (SMM) (podziw, wpływ, przywództwo) (Kozielecki, 1997; Tokarz i Trzebińska, 2011). Badane grupy różniły się także pod względem poszczególnych czynników modelu Styl Twórczego Zachowania (STZ): Aprobata życia, Wewnętrzna sterowność, Giętkość struktur poznawczych, Siła ego, Samoakceptacja (Strzałeckiego, 2003) Małgorzata A. Basińska i Aleksandra Łuczak Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy STYLE RADZENIA SOBIE ZE STRESEM A SATYSFAKCJA Z ŻYCIA OPIEKUNÓW OSÓB Z CHOROBĄ ALZHEIMERA Celem niniejszej pracy było zbadanie związku pomiędzy stylami radzenia sobie ze stresem a poziomem satysfakcji z życia wśród opiekunów osób chorych na chorobę Alzheimera. Metoda. Próba badawcza składała się z 31 opiekunów osób chorych na Alzheimera. Zastosowano Kwestionariusz do Badania Stylów Radzenia Sobie ze Stresem - CISS Endlera i Parkera oraz Kwestionariusz Satysfakcji z Życia - SWLS Dienera. Wyniki. Analiza statystyczna pokazała, że style radzenia sobie ze stresem są predyktorami satysfakcji z życia. Szczególnie istotną rolę pełni styl skoncentrowany na emocjach. Rzadkie stosowanie stylu skoncentrowanego na emocjach wyjaśnia znaczny procent zmienności satysfakcji z życia w badanej grupie opiekunów. Słowa kluczowe: style radzenia sobie ze stresem, satysfakcja z życia, opiekunowie osób z chorobą Alzheimera

5 Małgorzata A. Basińska, Anna Sucharska-Daraż, Katarzyna Wolszczak Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy SATYSFAKCJA Z ŻYCIA OSÓB BEZDOMNYCH Bezdomność to istotny problem zarówno wymiarze społecznym jak i jednostkowym, mimo tego, na gruncie psychologii nie znajdujemy wielu opracowań wyjaśniających przyczyny wystąpienia i trwania w niej. Celem prezentowanych badań była próba określenia nasilenia satysfakcji z życia (SWL) kobiet i mężczyzn bezdomnych w porównaniu do domnych, z uwzględnieniem czasu trwania bezdomności oraz jej deklarowanych przyczyn. Przebadano po 27 (35%) kobiet i po 50 (65%) mężczyzn w każdej z grup: bezdomna i domna. Średni wiek w obu grupach był bardzo podobny i wynosił 47 lat, od 18 do 68 w obu podgrupach. Zastosowano dwie metody: wywiad ustrukturalizowany i skalę Satysfakcji z Życia (SWLS). Obie badane grupy (w całości i z podziałem na płeć) różnią się istotnie między sobą nasileniem SWL (t=-8,13; p=0,000). Średnie nasilenie satysfakcji z życia w grupie bezdomnych wynosi 12,61 (SD=5,27), co odpowiada 3 stenowi. Natomiast w grupie domnej wynosi 19,62 (SD=5,44), co odpowiada 5 stenowi. Otrzymane wyniki pokazały, że najczęstszymi przyczynami bezdomności były problemy lokalowe (n=24, 31%), problemy w relacjach (n=19, 25%), brak pracy (n=13, 17%), różnego rodzaju zaburzenia psychiczne (n=13, 17%) oraz problemy finansowe i inne (n=8, 10%). Wymienione przyczyny nie różnicowały jednak nasilenia satysfakcji z życia (H=4,254; p=0,373). Także wiek badanych i czas trwania w bezdomności nie ujawniły związku istotnego statystycznie. Słowa kluczowe: osoby bezdomne, satysfakcja z życia Róża Bazińska i Dorota Szczygieł Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Sopocie INTERAKCJE Z KLIENTAMI JAKO ŹRÓDŁO STRESU PRACOWNIKÓW USŁUG Literatura poświęcona stresowi doświadczanemu przez pracowników usług sugeruje, że źródłem stresu pracowników są obciążające emocjonalnie interakcje z klientami. Natomiast większość badań poświęconych np. wypaleniu zawodowemu koncentruje się na organizacyjnych przyczynach wypalenia (job-related stressors), takich jak obciążenie pracą i presja czasowa, pomijając znaczenie relacji pracownika z klientami (client-related stressors). Ostatnie lata przyniosły wzrost zainteresowania zawodami usług rynkowych, co wynika z rosnącej liczby osób zatrudnionych w tym

6 sektorze oraz wysokich wymagań stawianych pracownikom, od których pracodawcy oczekują wysokiego poziomu kompetencji psychologicznych ujawnianych podczas kontaktów z klientami. Przedstawione zostaną wyniki badań traktujących zachowania klientów (tzw. trudny klient) jako źródło stresu pracowników usług oraz Skala Negatywnych Zachowań Klienta (NEGZAK) jako narzędzie do pomiaru stresogenności zachowań klientów - poziomu ich spostrzeganej wrogości i nadmiernych oczekiwań. Omówione zostaną wyniki dwóch badań przeprowadzonych wśród pracowników usług, w których stosowano skalę NEGZAK. W badaniu 1. sprawdzano związki między stresogennymi zachowaniami klientów a wypaleniem zawodowym i somatycznymi objawami stresu pracowników. Wyniki wskazują, że wyższy poziom negatywnych (stresogennych) zachowań klientów łączy się z wyższym poziomem somatycznego stresu i wypalenia zawodowego. Wyniki badania 2. wskazują, że mediatorem związku stresogennych zachowań klientów z dobrostanem pracowników (wypaleniem zawodowym oraz zadowoleniem z pracy) są negatywne emocje doświadczane przez pracowników podczas kontaktów z klientami. Słowa kluczowe: stres zawodowy, stresogenności zachowań klientów, emocje Anna Marek - Bieniasz, Akademia im. Jana Długosza w Cżestochowie ZADANIA FILOZOFII W SYTUACJI GLOBALNEGO KRYZYSU EKOLOGICZNEGO Współczesne społeczeństwa stoją w obliczu istotnych zmian rozwojowych. Problem ten związany jest przede wszystkim z nieobserwowaną nigdy wcześniej w rozwoju ludzkości eksplozją demograficzną, jak i sytuacją kryzysu ekologicznego, mającego globalny charakter. Jawi się to jako sytuacja trudna, pozostająca w ścisłym związku z jakością życia, a z którą jako ludzkość musimy się zmierzyć. Nie bez znaczenia w zażegnaniu tej sytuacji jest podejmowana w związku z nią refleksja filozoficzna, w szczególności refleksja prowadzona na gruncie ekofilozofii i etyki ekologicznej. W związku z rozwojem tych dyscyplin mówić można o nowych zadaniach współczesnej filozofii, które w referacie zostaną wskazane i zreflektowane.

7 Agnieszka Bojanowska Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie ROZUMIENIE I KRYTERIA DOBROSTANU WŚRÓD OSÓB NA RÓŻNYCH ETAPACH ROZWOJU. W badaniu sprawdzano rozumienie pojęć szczęście (kontekst afektywny dobrostanu) oraz satysfakcja z życia (kontekst poznawczy), wskazujące na kryteria oceny jakości życia osób w różnym wieku o różnych poziomach dobrostanu. Dokonano pomiaru ogólnej satysfakcji oraz bilansu afektywnego (afekt pozytywny/ afekt negatywny) dwóch składowych dobrostanu. Przy użyciu metody asocjacyjnej zebrano dane od 797 osób w czterech okresach rozwoju: przed dorosłością (13-14 lat), okresu przejściowego (17-19 lat), wczesnej dorosłości (28-22 lata) i środka życia (40-45 lat). Analizy wyłoniły sześć podstawowych kategorii dobrostanu: relacje, zdrowie, dobra materialne, praca, wolność, wiedza. Wyniki pokazały, że szczęście kojarzone jest z relacjami i zdrowiem, a satysfakcja dodatkowo z pracą. W najmłodszej grupie przywiązywanie wagi do dóbr materialnych nie było korzystne wiązało się z gorszym bilansem afektywnym i niższą satysfakcją, częściowo odwrotnie było wśród licealistów (wyższa satysfakcja) i młodych dorosłych (lepszy bilans). Dla licealistów niekorzystne było kojarzenie dobrostanu ze zdrowiem i wiedzą. W grupie najstarszej korzystne było kojarzenie dobrostanu z wolnością. Porównanie grup wiekowych pokazało, że wraz z wiekiem rosło znaczenie zdrowia, a okres przejściowy końca liceum był powiązany z większą wagą wielu kategorii pracy, dóbr materialnych, wiedzy i relacji w zależności od kontekstu (poznawczego lub afektywnego). Wyniki wskazują na szczególne znaczenie okresu rozwoju dla indywidualnych kryteriów dobrostanu. Słowa kluczowe: dobrostan, metoda asocjacyjna, okres rozwoju Ewelina Bondyra-Łuczka i Mariola Łaguna Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II SATYSFAKCJA Z ŻYCIA I SATYSFAKCJA Z PRACY W PROCESIE PODEJMOWANIA SZKOLEŃ Szkolenia są jednym ze sposobów zdobywania i podnoszenia poziomu kompetencji. Ludzie podejmują szkolenia kierując się różnymi motywacjami, dodatkowo różne cechy osobowości wpływają na większą lub mniejszą chęć zdobywania nowych umiejętności. Celem wystąpienia jest prezentacja wyników badania nad zależnością między poczuciem satysfakcji z życia i poczuciem satysfakcji z pracy a procesem realizacji celów szkoleniowych. Satysfakcja z życia to poczucie zadowolenia z własnych osiągnięć i warunków życia. Poziom satysfakcji z pracy określają sądy osoby na temat swojej pracy i jej stosunek do niej. Interesującym jest, czy zmienne te związane są z celowym podejmowaniem

8 szkoleń. W badaniu podejmowanie szkoleń potraktowane jest jako proces realizacji celu składający się z kilku etapów: oceny celu, intencji jego realizacji, planu i podjęcia działania. Zrealizowano dwuetapowe badanie podłużne obejmujące 213 pracujących osób. Przedstawione zostaną zależności między dwoma wymiarami satysfakcji a etapami procesu realizacji celu. Słowa kluczowe: Satysfakcja z życia; Satysfakcja z pracy; Szkolenia; Zachowania celowe. Paweł Brudek Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II WYBRANE ZMIENNE OSOBOWOŚCIOWE A SATYSFAKCJA Z ŻYCIA W OKRESIE WCZESNEJ STAROŚCI. Problematyka satysfakcji z życia cieszy się dziś dużym zainteresowaniem ze strony psychologów oraz przedstawicieli innych nauk społecznych. Prowadzone w tym obszarze badania obejmują swym zakresem przede wszystkim osoby w okresie wczesnej i średniej dorosłości oraz skupiają się głównie na określeniu czynników, warunkujących szczęśliwe życie. Wciąż natomiast stosunkowo niewiele jest badań poświęconych uwarunkowaniom dobrostanu psychicznego w fazie późnej dorosłości. Celem referatu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje istotna współzależność między określonymi elementami osobowości seniorów a doświadczaną przez nich satysfakcją z życia. Dla realizacji tego celu przeprowadzono badania, którymi objęto 120 osób w wieku od 60 do 75 lat. Pomiaru zadowolenia z życia dokonano za pomocą Skali Satysfakcji z Życia, której autorami są: E. Diener, R. A. Emmons, R. J. Larson oraz S. Griffin. Za pomocą Kwestionariusza Osobowości NEO-PI-R P. T. Costy i R. R. McCrae, Sali Samooceny SES M. Rosenberga oraz Kwestionariusza Orientacji Życiowej SOC-29 A. Antonovskiego scharakteryzowano osobowość badanych osób. Zgodnie z oczekiwaniami, osobowość seniorów pozostaje w licznych i interesujących, statystycznie istotnych, związkach z doświadczaną przez nich satysfakcją z życia. Słowa kluczowe: wczesna starość, satysfakcja z życia, cechy osobowości, samoocena, poczucie koherencji

9 Katarzyna Brzuszkiewicz Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy TEMPERAMENTALNE DOPASOWANIE MŁODYCH PRACOWNIKÓW DO WYKONYWANEGO ZAWODU JAKO WYZNACZNIK ZADOWOLENIA Z PRACY I ŻYCIA Celem podjętych badań było ustalenie, czy emocjonalne i poznawcze wymiary zadowolenia z pracy oraz ogólny wymiar zadowolenia z życia są różnicowane przez: a. czynniki środowiska-wartość stymulacyjną stanowiska pracy b. cechy podmiotu-aktywność, reaktywność emocjonalną, wytrzymałość c. interakcję cech podmiotu (stopień zharmonizowania struktury cech temperamentu na kontinuum przestymulowanie-niedostymulowanie), d. interakcje tych cech z czynnikami środowiska (dopasowanie zharmonizowania cech temperamentu do wartości stymulacyjnej stanowiska pracy). Podstawę teoretyczną badań stanowiła Regulacyjna Teoria Temperamentu J. Strelaua. Badaniami objęto 99 młodych pracowników (N=99; 50 kobiet, 49 mężczyzn) w wieku lat wykonujących zawody o niskiej, średniej i wysokiej wartości stymulacyjnej. W badaniu wykorzystano następujące narzędzia badawcze: inwentarz Formalna Charakterystyka Zachowania- Kwestionariusz Temperamentu B. Zawadzkiego i J. Strelaua, Skala Satysfakcji z Życia w polskiej adaptacji Z. Juczyńskiego, pytania zaczerpnięte z Arkuszu Opisu Pracy A. Zalewskiej, wskaźnik zharmonizowania cech temperamentu M. Zajenkowskiego i K. Jankowskiego. Analiza wielokrotnej regresji ujawniła, iż dopasowanie cech temperamentu do wartości stymulacyjnej stanowiska pracy jest istotnym predyktorem ogólnego wymiaru zadowolenia z życia oraz poznawczego i emocjonalnego wymiaru zadowolenia z pracy w grupie zawodów o niskiej, średniej i wysokiej wartości stymulacyjnej. Słowa kluczowe: temperament, zadowolenie z pracy, zadowolenie z życia, dopasowanie do zawodu, młodzi dorośli Katarzyna Brzuszkiewicz, Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy TEMPERAMENTALNO OSOBOWOŚCIOWE WYZNACZNIKI ZADOWOLENIA Z PRACY I ŻYCIA U OSÓB REALIZUJĄCYCH INDYWIDUALNY PROGRAM ZATRUDNIENIA SOCJALNEGO Celem podjętych badań było ustalenie, czy emocjonalne i poznawcze wymiary zadowolenia z pracy oraz ogólny wymiar zadowolenia z życia są różnicowane przez: a. cechy podmiotuneurotyczność/zrównoważenie emocjonalne, ekstrawersję/introwersję, aktywność, reaktywność

10 emocjonalną, wytrzymałość c. umiejscowienie poczucia kontroli d. interakcję cech podmiotu. Badaniami objęto 60 osób bezrobotnych realizujących Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego w celu uzyskania pracy (N=60; 30 kobiet, 30 mężczyzn) w wieku lat. Do grupy osób badanych należały m. in. osoby: długotrwale bezrobotne, posiadające stopień niepełnosprawności, po zakładzie karnym, korzystające z pomocy psychologicznej/psychiatrycznej, bezdomne, po leczeniu odwykowym. W badaniu wykorzystano następujące narzędzia badawcze: Kwestionariusz Osobowości Eysencka, Inwentarz Formalna Charakterystyka Zachowania-Kwestionariusz Temperamentu Zawadzkiego i Strelaua, Skala Człowiek w Pracy Matczak i in., Skala Satysfakcji z Życia w polskiej adaptacji Juczyńskiego, pytania zaczerpnięte z Arkuszu Opisu Pracy Zalewskiej, wskaźnik zharmonizowania cech temperamentu Zajenkowskiego i Jankowskiego. Analiza wielokrotnej regresji ujawniła, iż cechy temperamentalno-osobowościowe są istotnym predyktorem ogólnego wymiaru zadowolenia z życia oraz poznawczego i emocjonalnego wymiaru zadowolenia z pracy osób uczestniczących w procesie readaptacji społeczno-zawodowej, a także wpływają na uzyskanie zatrudnienia poprzez Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego. Słowa kluczowe: osobowość, temperament, zadowolenie z pracy, zadowolenie z życia, osoby długotrwale bezrobotne, readaptacja społeczno-zawodowa Urszula Chabrzyk Energoprojekt Katowice S.A SZKOLENIA MIĘKKIE JAKO INSPIRACE DO PODNOSZENIA JAKOŚCI ŻYCIA Podstawowy podział szkoleń to: miękkie i twarde. Szkolenia twarde bazują na wiedzy specjalistycznej, umiejętnościach związanych z obsługą stanowiska pracy i wykonywanych obowiązków w bezpośrednim przełożeniu na procedury, zasady. Wpływają na poziom wykonania pracy, czyli Przedmiot. Obszary tematyczne szkoleń miękkich pozwalają nie tylko na lepsze funkcjonowanie jednostek, ale i całych zespołów a nawet firm. W Tm kontekście sytuacja szkoleniowa ma oddziaływać na Podmiot szkolenia. Oddziaływanie to zaś ma na celu uświadomienie, przekazanie wiedzy oraz nabycie umiejętności. Najważniejsze umiejętności to: komunikacja, praca w zespole, grupowe podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów, tolerancja, szacunek i zrozumienie, asertywność, radzenie sobie ze stresem, zarządzanie czasem, inteligencja emocjonalna. Dzięki szkoleniom miękkim możliwa jest poprawa efektywności zespołu poprzez zwiększenie zrozumienia, empatii, tożsamości, poziomu

11 komunikacji. Możliwa jest zmiana postaw wobec współpracowników i pracy w ogóle. Wartością staje się możliwość przebywania w zespole. Zatem zwiększa się satysfakcja z pracy i poczucie jakości pracy. Nabywanie i rozwijanie umiejętności miękkich jest transferowane do życia w ogóle. Umiejętności miękkie mają charakter uniwersalny. Przeniesienie wartości do życia prywatnego jest indywidualną sprawą. Pozwala to na nieskrępowane próby podjęcia inicjatywy. Tym bardziej, gdy uczestnictwo z tego zakresu jest aktywnością podejmowaną we własnym zakresie. Paweł Ciołkiewicz Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Łodzi UCZESTNICTWO W ŚWIATACH SPOŁECZNYCH A JAKOŚĆ ŻYCIA. PRÓBA ANALIZY FUNKCJONOWANIA ŚWIATA SPOŁECZNEGO MIŁOŚNIKÓW KOMIKSU. Kategoria świata społecznego zaproponowana przez Anselma Straussa zdobywa sobie coraz większą popularność w badaniach socjologicznych. Badania dotyczące obszarów, w których skupiają się ludzie zaangażowani we wspólne działania, wydają się niezwykle ciekawym przedsięwzięciem. Rozmaite światy społeczne stanowią dziś bowiem zróżnicowaną mozaikę społecznego zaangażowania w określone czynności. Wydaje się również, że owo zaangażowanie często całkowicie bezinteresowne, pochłaniające mnóstwo czasu i nie przynoszące wymiernych korzyści materialnych (a czasami związane wręcz ze sporymi nakładami finansowymi) staje się jednym z ważnych czynników determinujących jakość życia. Można bowiem sformułować hipotezę, że uczestnictwo w takich światach społecznych stanowi okazję do odpoczynku od codziennych obowiązków i problemów. Przedmiotem referatu będzie refleksja na temat funkcjonowania świata społecznego miłośników komiksu oraz analiza powiązań pomiędzy uczestnictwem w tym świecie społecznym a jakością życia. Świat społeczny miłośników komiksu wydaje się szczególnie ciekawy w polskim kontekście społecznokulturowym. Z jednej strony bowiem komiks nie cieszy się u nas nadmiernym szacunkiem (dość powszechnie uważany jest za gatunek drugiej kategorii), z drugiej zaś strony środowisko miłośników komiksu (samo w sobie bardzo wewnętrznie zróżnicowane) jest bardzo aktywne: działają internetowe portale tematyczne, na forach toczą się dyskusje, organizowane są konwenty i spotkania. Warto zatem zadać pytanie o specyfikę i uwarunkowania uczestniczenia w tym świecie społecznym. Ciekawe wydaje się także zagadnienie funkcji jakie pełni uczestnictwo w świecie społecznym w kontekście podnoszenia jakości życia. Słowa kluczowe: jakość życia, światy społeczne, komiksy

12 Romuald Derbis Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie WSTĘPNA ADAPTACJAP. E. SPECTORA SKALI KONTRPRODUKTYWNYCH ZACHOWAŃ W PRACY (CWB-C) CWB-Checklist (CWB-C) autorstwa Paula E. Spectora służy do pomiaru siły przejawiania zachowań kontrproduktywnych w pracy na pięciu wymiarach: nadużycia wobec innych, dewiacji produkcji, sabotażu, kradzieży i unikania. Wstępna procedura adaptacyjna polegała (1) na przygotowaniu tłumaczenia skali na język polski i sprawdzeniu wierności z oryginałem oraz (2) na zbadaniu trafności zbieżnej i różnicowej narzędzia za pomocą: A. Zalewskiej Skali Satysfakcji z Pracy, części N. Endlera i J. ParkeraKwestionariusza CISS oraz A. Bussa i A. Durkee Kwestionariusza Nastroje i Humory. Określono podstawowe właściwości psychometryczne adaptowanej wersji narzędzia: średnie wartości i odchylenie standardowe, rzetelność i trafność narzędzia i poszczególnych podskali porównano je z charakterystyką oryginalnej wersji CWB-C. Wersje wydają się równoważne, jednakże adaptacja wymaga kontynuacji. Słowa kluczowe: zachowania kontrproduktywne, wstępna adaptacja narzędzia Grażyna Domanowska NZOZ Poradnia Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży w Ostrołęce ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO W WYNIKU GWAŁTU - STUDIUM PRZYPADKU W literaturze przedmiotu znajduje się coraz więcej pozycji dotyczących problemu nastolatków jako ofiar przemocy fizycznej i wykorzystywania seksualnego. U ofiar takiej przemocy powstaje zwiększone ryzyko rozwinięcia się zespołu stresu pourazowego (ang. posttraumatic stress disorder, PTSD). Praca zawiera omówienie problematyki dotyczącej zespołu stresu pourazowego, który rozwinął się u 15-letniej pacjentki w wyniku gwałtu. Przedstawiono obraz psychologicznych skutków zespołu stresu traumatycznego pacjentki z uwzględnieniem różnorodności czynników wpływających na rozwój i utrzymywanie się tego zaburzenia. Praca jest opisem przypadku oraz oddziaływań terapeutycznych prowadzonych w nurcie poznawczo behawioralnym. W prezentacji zostaną przedstawione procedury i efekty terapeutyczne, które miały miejsce w okresie od stycznia do dnia dzisiejszego (terapia jeszcze trwa). W tym czasie nastąpiła jakościowa poprawa funkcjonowania

13 pacjentki; zmniejszeniu uległo nasilenie objawów PTSD. W terapii zostały zastosowane różne techniki poznawcze i behawioralne. Uwzględniono rodzinne, indywidualne oraz dotychczasowe doświadczenia życiowe pacjentki jako czynniki wpływające na ryzyko ujawnienia się PTSD. W podsumowaniu prezentacji przedstawiono przegląd badań nad skutecznością prezentowanej formy leczenia poznawczo behawioralnego odnoszącej się do zespołu stresu pourazowego. Słowa kluczowe: zespół stresu pourazowego, terapia poznawczo - behawioralna Gradowska Aleksandra Szkoła Wyższa Psychologii Społeczne w Warszawie JAKOŚĆ ŻYCIA I SEKSUALNOŚĆ KOBIET WSPÓŁUZALEŻNIONYCH, A RELACJE PARTNERSKIE W RODZINACH ALKOHOLOWYCH Wystąpienie dotyczy problematyki jakości życia kobiet współuzależnionych, ich seksualności, postrzegania przez nie swojej kobiecości i poziomu zadowolenia ze związku z partnerem. Przeprowadzono wywiady biograficzne, mające na celu udzielenie odpowiedzi na pytana, jak partnerki alkoholików będą oceniały swoją kobiecość, czy będą się czuły wystarczająco kobiece i zadowolone z pożycia seksualnego oraz relacji występujących pomiędzy nimi, a ich pijącymi mężami. Badano sposób komunikacji w związkach alkoholowych. W badaniu brało udział osiem respondentek, uczestniczących w terapii dla osób współuzależnionych. Zgodnie z przypuszczeniem kobiety nie czuły się usatysfakcjonowane z relacji seksualnych w ich związkach, nisko oceniały również zadowolenie z relacji z partnerem. Jak zakładano, komunikacja w związkach alkoholowych była zachwiana, przeważał zamknięty styl. Wbrew przewidywaniom natomiast, kobiety oceniły wysoko swoje poczucie kobiecości. Słowa kluczowe: współuzależnienie, seksualność, przemoc seksualna, nadużycia seksualne, komunikacja w związkach, jakość życia

14 Łukasz Jach Uniwersytet Śląski w Katowicach ORIENTACJE TEMPORALNE MŁODYCH DOROSŁYCH A ICH CELE ŻYCIOWE I SATYSFAKCJA Z ŻYCIA RAPORT Z BADAŃ W referacie zaprezentowane zostaną wyniki badań dotyczących związków pomiędzy profilem orientacji temporalnych a celami życiowymi i ogólnym poczuciem satysfakcji z życia, przeprowadzonych na próbie 469 młodych dorosłych osób (średnia wieku: 22,08 lat). Zaplecze teoretyczne wystąpienia stanowią zaproponowana przez Zimbardo i Boyda (1999, 2009) koncepcja sześciu perspektyw czasowych, wyróżniająca wewnętrzne i zewnętrzne cele życiowe teoria autodeterminacji (Vansteenkiste i in., 2006; Ryan i in., 2008) oraz sformułowana przez Dienera i in. (2008) koncepcja subiektywnego dobrostanu psychicznego. Osoby badane poproszone zostały o wypełnienie Kwestionariusza Postrzegania Czasu Zimbardo (ZTPI) i Kwestionariusza Postrzegania Czasu Przyszłego Transcendentalnego (TFTPI; Zimbardo, Boyd, 2009), Indeksu Aspiracji Życiowych (Grouzet i in. 2005; Górnik-Durose, Janiec, 2010) oraz Skali Satysfakcji z Życia (Diener i in., 2008). Na podstawie uzyskanych w narzędziach ZTPI i TFTPI wyników wyodrębnionych zostało sześć skupień, charakteryzujących się odmiennymi profilami temporalnymi: pokrzywdzeni fataliści, podróżnicy przez życie, pielęgnujący tradycję, smakosze niespodzianek, skoncentrowani na jutrze oraz czekający na zmianę. Przeprowadzona następnie analiza wariancji wykazała istnienie pomiędzy wyróżnionymi skupieniami różnic w zakresie celów życiowych identyfikowanych w ujęciu czteroczynnikowym (Jach, 2012): harmonii psychofizycznej, rozwoju duchowego, zaspokojenia materialnego oraz relacji społecznych. Między skupieniami zaobserwowane zostały ponadto różnice dotyczące subiektywnego poczucia satysfakcji z życia. Słowa kluczowe: orientacje temporalne, teoria autodeterminacji, Indeks Aspiracji Życiowych, satysfakcja z życia Bożena Janda Dębek i Michał Dębek Uniwersytet Wrocławski JAKOŚĆ ŻYCIA W PRZESTRZENIACH ZURBANIZOWANYCH - PROBLEMY METODOLOGICZNE W związku z nieuchronnie postępującymi na całym niemal świecie procesami urbanizacji problematyka jakości życia w przestrzeniach zurbanizowanych jest tematem niezwykle ważnym i często podejmowanym, szczególnie w literaturze anglojęzycznej. Jednak pomimo podzielanej przez większość naukowców świadomości wagi tego zagadnienia, sama koncepcja jakości życia w

15 przestrzeniach zurbanizowanych nie doczekała się ani konsensusu w sferze operacjonalizacji tego konstruktu, ani przyjęcia powszechnie podzielanej metodologii badań. Jak wiadomo, w sferze naukowej problematyka jakości życia w przestrzeniach zurbanizowanych jest przedmiotem interdyscyplinarnego zainteresowania przedstawicieli przynajmniej kilku dziedzin: socjologii, psychologii, urbanistyki czy planowania przestrzennego. Być może to właśnie tak szeroka interdyscyplinarność studiów tego zagadnienia jest przyczyną kłopotów definicyjnych i metodologicznych. Wszak każda z dyscyplin może kłaść nacisk na nieco inne aspekty jakości życia i środowiska fizycznego. W tym wystąpieniu zreferujemy najważniejsze dotychczasowe definicje pojęcia jakości życia, pojawiające się w kontekście badań relacji człowiek - środowisko zurbanizowane, oraz przyjrzymy się współczesnym koncepcjom metodologii badań tych relacji. Postaramy się wskazać przyczyny, dla których badania nad jakością życia w przestrzeniach zurbanizowanych są niezwykle trudne i jednocześnie wskazać najciekawsze, naszym zdaniem, perspektywy przyszłych badań. Marta Kalicińska, Joanna Chylińska, Ewa Wilczek-Różyczka Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie Uniwersytet Medyczny w Warszawie Uniwersytet Jagielloński POZIOM WSPARCIA SPOŁECZNEGO MIEJSCU PRACY A WYPALENIE ZAWODOWE WŚRÓD PIELĘGNIAREK HOSPICYJNYCH I POŁOŻNYCH Celem przeprowadzonego badania było sprawdzenie w jaki sposób wsparcie społeczne uzyskiwane w miejscu pracy (ze strony współpracowników oraz pracodawców) wiąże się z poziomem wypalenia zawodowego w grupach pielęgniarek różniących się stopniem ekspozycji na śmierć i umieranie w miejscu pracy. Badanie objęło 59 położnych oraz 58 pielęgniarek hospicyjnych. Poziom wsparcia społecznego w miejscu pracy mierzono za pomocą kwestionariusza Psychospołeczne Warunki Pracy (Cieślak i Widerszal-Bazyl, 2000), zaś poziom wypalenia zawodowego za pomocą kwestionariusza Wypalenia Zawodowego (Maslach Burnout Inventory; Maslach i Jackson, 1982). Nie stwierdzono istotnych różnic w poziomie wypalenia zawodowego pomiędzy położnymi i pielęgniarkami hospicyjnymi deklarującymi wysoki poziom wsparcia w miejscu prac. Jednak w sytuacji niskiego wsparcia badane grupy różniły się znacząco od siebie na niemalże każdy wymiarze wypalenia zawodowego. Dodatkowe analizy wykazały, że wsparcie społeczne pozwala przewidzieć poziom wypalenia zawodowego jedynie w grupie położnych. Uzyskane wyniki wskazują na znaczącą rolę wsparcia w miejscu pracy dla położnych, szczególne tego ze strony przełożonych. Oddziaływania na

16 poziom wsparcia w miejscu pracy mogą mieć kluczowe znaczenie dla programów zmierzających do redukcji poziomu wypalenia zawodowego w tej grupie pielęgniarek. Słowa kluczowe: Wsparcie Społeczne, Wypalenie Zawodowe, Pielęgniarki Hospicyjne, Położne; Elżbieta Kasprzak Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy STYL ORIENTACJI ZAWODOWEJ A KARIERA Styl orientacji jest indywidualną relacją wobec pracy przejawiającą się w sferze poznawczej, emocjonalnej i behawioralnej. Zgodnie w wcześniejszymi propozycjami teoretycznymi Ballah i in (1985) oraz Wrzesniwski i in (1997) oraz własnym (Kasprzak, 2012) wyróżnia się trzy jakościowo odrębne style orientacji. Pierwszy styl orientacji, na zajęcie przejawia się w niskim zainteresowaniu pracą, niepokoju i stresie oraz oczekiwaniem ekonomicznych nagród w pracy. Relacja wobec pracy jako kariery ujawnia się w silnym zainteresowaniu pracą, głównie pozycją i władzą, jaką może dać, w nastawieniu rywalizacyjnym oraz w podwyższaniu kompetencji i zaangażowania. Trzeci styl orientacji powołanie manifestuje się silną motywacją, poszukiwaniem sensu tego co się robi, zaangażowaniem, które wynika z samej aktywności w pracy i poczucia służby. Styl orientacji zawodowej jest stosunkowo nowym konstruktem i dotychczas nie dość precyzyjnie teoretycznie scharakteryzowany oraz empirycznie zweryfikowany. Jakkolwiek styl orientacji zawodowej jest właściwością dyspozycyjną, to należy zbadać udział czynników sytuacyjnych w przejawianiu się konkretnego stylu. Wcześniejsze badania nad kontraktem stylu orientacji wskazują, że różnice w preferencji stylu orientacji zależą od rodzaju pracy. Powołanie jest dominujące wśród pracowników umysłowych, natomiast orientacja na zajęcie dominuje wśród pracowników wykonujących pracę fizyczną. Te badania wskazują na rolę wykształcenia, stanowiska oraz być może rodzaju pracy, który pozwala lub nie przejawiać konkretny stosunek do pracy. Jest możliwe, że styl orientacji zawodowej może wynikać z kompromisu między oczekiwaniami, potrzebami pracownika i charakterystyką pracy. Być może określone środowiska pracy ze względu na ich specyfikę np. dominujące zadania, ich treść, częstość kontaktu z ludźmi dają większą szansę na ujawienie się autentycznego zaangażowania w pracę (powołanie) bądź na instrumentalne traktowanie pracy (zajęcie). Celem badań jest wykrycie sytuacyjnych determinant i korelatów stylów orientacji zawodowej. Sytuacyjne czynniki rozumiane są jako cechy kariery zawodowej w postaci ciągłości, stabilności kariery, dopasowania do kariery oraz rodzaju pracy. Po pierwsze czy wykształcenie,

17 stanowisko kierownicze oraz środowisko pracy (rodzaj pracy) determinuje poszczególne style. Po drugie czy zgodność środowiska pracy z typem osobowości zawodowej (dopasowanie do pracy) wiąże się z określonym stylem orientacji Kolejne cechy kariery, epizody bezrobocia oraz stabilność kariery wiązać się z określonym stylem orientacji albo ze stylem mieszanym. Mała stabilność, i nieciągłość wskazuje na poszukiwania właściwej pracy, która pozwala na ujawnienie się właściwego stylu orientacji. Słowa kluczowe: styl orientacji zawodowej, stosunek do pracy, kariera Anna Konert Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie ZADOWOLONY PRACOWNIK CZYLI ZADOWOLONY OBYWATEL. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SATYSFAKCJĘ Z WYKONYWANIA ZAWODÓW ZWIĄZANYCH Z ROLNICTWEM Celem referatu jest przedstawienie czynników wpływających na satysfakcję z wykonywania zawodów związanych z rolnictwem i ich związku z procesami tworzenie i rozwijania społeczeństwa obywatelskiego na obszarach wiejskich. Jako przykłady takich zawodów posłuży materiał empiryczny zebrany podczas wywiadów z rolnikami prowadzącymi gospodarstwa agroturystyczne o profilu edukacyjnym oraz z pszczelarzami i wikliniarzami. Tereny wiejskie podlegają w dobie późnej nowoczesności licznym zmianom, których przyczyn można poszukiwać w procesach o charakterze zarówno mikro, jak i makrospołecznym. Jednym z takich procesów jest tworzenie i rozwijanie społeczeństwa obywatelskiego na obszarach wiejskich, które może przyjmować formę działań określanych jako odnowa wsi. Autorka stawia tezę, że zadowolenie z pracy jest jednym z podstawowych wyznaczników uczestnictwa w życiu lokalnej wspólnoty. Zgodnie z Tocquevillowskim rozumieniem społeczeństwa obywatelskiego jego podstawową cechą jest dynamiczny rozwój różnego rodzaju dobrowolnych stowarzyszeń i organizacji powoływanych do życia przez samych obywateli, które są tworzone na podstawie prywatnych (głównie ekonomicznych) interesów obywateli. Autorka będzie analizować podjętą tematykę poprzez pryzmat wybranej socjologicznej teorii odniesienia, która pozwoli na analizę potocznego doświadczenia partnerów interakcji zwracając uwagę na złożoność cech sytuacyjnego kontekstu. Słowa kluczowe: społeczeństwo obywatelskie, socjologia zawodu, agroturystyka, zadowolenie z pracy

18 Agata Krasucka Uniwersytet Jagielloński ZADOWOLENIE Z PRACY W ZAWODZIE NAUCZYCIELA, PREDYKTORY I MODYFIKATORY JAKOŚCI ŻYCIA W PRACY Problematyka prezentowanego referatu dotyczy jakości życia w pracy. O ile problematyka stresu i wypalenia zawodowego jest stale obecna w literaturze przedmiotu, o tyle obszar zadowolenia i satysfakcji nauczycielskiej wymaga głębszych studiów i analiz empirycznych. Dlatego też zagadnienie zadowolenia zawodowego stało się szczególnym punktem poruszanej tematyki. Koncentracja na pozytywnych aspektach pracy jest czynnikiem, który pozwoli wzbogacić i uzupełnić wiedzę na temat kondycji nauczycieli w aspekcie wykonywanej pracy. Na gruncie polskim nie pojawiły się do tej pory badania wskazujące na aspekt zaangażowania organizacyjnego wśród nauczycieli, jest to nowa tematyka, która ma przed sobą przyszłość ze względu na implikacje płynące dla praktyki. Dlatego też skupiając się na wyznacznikach zadowolenia z zawodu uwzględniłam zarówno czynniki negatywne jak również czynniki organizacyjne rozumiane jako zaangażowanie w szkołę, zaangażowanie w pracę i przywiązanie do organizacji. Wnioski analiz statystycznych: modelowanie równań strukturalnych oraz analizy regresji oparłam na badaniach grupy 475 nauczycieli. Wyniki pozwalają określić pozytywne oraz negatywne czynniki wpływające na zadowolenie z pracy i wpływające na dobrostan nauczycieli. Słowa kluczowe: zadowolenie zawodowe nauczycieli, satysfakcja z pracy, zaangażowanie organizacyjne, stres pracy Dariusz Krok Uniwersytet Opolski POCZUCIE SENSU ŻYCIA A JAKOŚĆ ŻYCIA JEDEN CZY WIELE POZIOMÓW RELACJI? W życiu psychicznym człowieka odnaleźć można wiele czynników wpływających na jego pozytywne funkcjonowanie w wymiarze indywidualnym i społecznym. Jednym z nich jest poczucie sensu życia, które przez wielu psychologów uważane jest za ważny element psychiki i działań jednostek (Frankl, 1963, 1979; Steger, Kashdan, Sullivan i Lorentz, 2008; Wong, 1998). Wzajemne powiązania między poczuciem sensu życia i jakością życia są widoczne na płaszczyźnie myślenia i dążenia do budowania szczęśliwego i wartościowego życia. Człowiek, myśląc o życiu i podejmując istotne decyzje, kieruje się często przekonaniem, że jego istnienie ma jakiś cel i kierunek, albo indywidualny (np. samorozwój) albo społeczny (np. troska o rodzinę). W tym miejscu dotykamy zagadnienia dobrostanu

19 psychicznego będącego poznawczą i emocjonalną oceną własnego życia w kategoriach szczęścia i zadowolenia. Rezultaty przeprowadzonych badań nad związkami poczucia sensu życia z jakością życia wskazały na konieczność uwzględniania wielu poziomów analiz w relacjach między nimi. Obecność sensu życia silniej niż poszukiwanie wiąże się z poznawczym wymiarem hedonistycznego dobrostanu oraz z wymiarami eudajmonistycznego dobrostanu. Ponadto, wymiary poczucia sensu życia odnoszące się do sfery indywidualnej wiążą się silniej z wymiarami dobrostanu wyrażającymi aspekt wewnętrzny, natomiast wymiary reprezentujące sferę społeczną z zewnętrznym aspektem dobrostanu. Słowa kluczowe: poczucie sensu życia, jakość życia, dobrostan psychiczny, znaczenie. Alicja Kuczyńska, Aleksandra Piechaczek, Anna Paluszak Uniwersytet Wrocławski ZACHOWANIA WIĄŻĄCE A KOMFORT Z ROZMOWY Nie tylko satysfakcjonujące związki z bliskimi, ale także kontakty z obcymi ludźmi mają istotne znaczenie dla ogólnego zadowolenia z życia, stanowiąc swoisty bufor chroniący przed doznaniem poczucia samotności (Kuczyńska, Dolińska,2004). Powstaje zatem pytanie od jakich czynników zależy komfort z niezobowiązującej rozmowy z obcą osobą? Przeprowadzone w grupie 192 kobiet i mężczyzn badania miały na celu sprawdzenie roli kilku z tych czynników, takich jak: płeć uczestników rozmowy, zadanie, a przede wszystkim zachowani wiążące (Kuczyńska,1998,2001,2011) dla poczucia zadowolenia rozmówców z takiego kontaktu. Uzyskane rezultaty potwierdziły pozytywne znaczenie zachowań wiążących dla doświadczanego komfortu z rozmowy z osobą obcą. Słowa kluczowe: zachowania wiążące, komunikacja, komfort z rozmowy Bogusława Lachowska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II KONFLIKT ORAZ FACYLITACJA RÓL RODZINNYCH I ZAWODOWYCH A JAKOŚĆ ŻYCIA KOBIET I MĘŻCZYZN Współcześnie uważa się, że dla jakości życia człowieka dorosłego szczególnie ważne jest udane godzenie aktywności zawodowej z aktywnością w obszarze życia osobistego. Te obszary życia są ze

20 sobą w różny sposób powiązane, głównie poprzez to, że pełnienie ról w jednym z nich może utrudniać lub facylitować pełnienie ról w drugim. Uważa się, że to właśnie konflikt oraz facylitacja między rolami zawodowymi i rodzinnymi wywierają znaczący wpływ na różne aspekty jakości życia pracujących osób a płeć stanowi istotny moderator tych zależności. Celem prezentacji jest przedstawienie głównych założeń teoretycznych pojęcia konfliktu i facylitacji wielorakich ról społecznych oraz ukazanie wyników badań analizujących znaczenie konfliktu i facylitacji dla wybranych aspektów jakości życia pracujących rodziców. Słowa kluczowe: konflikt praca-rodzina; facylitacja praca-rodzina; jakość życia pracujących rodziców Stanisław Lenik Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie STEREOTYPY A DOŚWIADCZANIE RZECZYWISTOŚCI ZAWODU PRZEZ NAUCZYCIELI W PERSPEKTYWIE ANALIZY JAKOŚCIOWEJ WYWIADÓW POGŁĘBIONYCH UKIERUNKOWANYCH W referacie (i w rozszerzonej publikacji) prezentuję fragment wyników badań przeprowadzonych przez zespół pracowników Zakładu Socjologii AJD w latach 2010/2011 nad strategiami trwania w zawodzie nauczycielskim. Treści wywiadów pogłębionych ukierunkowanych analizowano w wersji dźwiękowej i tekstowej (transkrypcje). Przebadano grupę 21 nauczycieli gimnazjalnych z Częstochowy, regionu częstochowskiego oraz Śląska Opolskiego. Referat koncentruje się na tych obszarach doświadczeń i wiedzy nauczycieli o szkolnej rzeczywistości, które są nieobecne w oficjalnym, publicznym dyskursie na temat szkoły. W świetle procedur analitycznych teorii ugruntowanej interpretuję rozdźwięk pomiędzy wewnętrzną prawdą doświadczanego przez nauczycieli zawodu a obiegowymi, stereotypowymi opiniami na ten temat. Badania ujawniają permanentną presję zróżnicowanych wymogów, nacisków i oczekiwań wobec nauczycieli: władzy oświatowej, dyrekcji szkolnej, mediów, polityków różnych szczebli, lobbystów, rodziców, uczniów. A także presję konsekwencji uproszczonego, krzywdzącego, medialnego wizerunku nauczycieli. Wpływa to istotnie na społeczno-kulturowy kontekst i warunki pracy nauczycieli zmuszając ich do wypracowania swoistych strategii trwania w zawodzie, z którego nie chcą lub nie mają gdzie odejść. Pogłębiony i wielowymiarowy obraz pracy nauczycieli, który wyłania się z badań jakościowych powinien znaleźć właściwe dla siebie miejsce w społecznym dyskursie na temat szkoły. Nauczyciele mogliby wtedy stać się ważnym zbiorowym podmiotem i uczestnikiem procesów zmian i rozwoju tego ważnego obszaru rzeczywistości społecznej.

21 Słowa kluczowe: badania jakościowe, teoria ugruntowana, metoda biograficzna, współczynnik humanistyczny, wartość, postawa, dyskurs, świat społeczny szkoły, jakość życia nauczycieli, strategie trwania w zawodzie, wykluczenie, media masowe, grupa odniesienia. Katarzyna Lewtak i Anna Poznańska Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, Warszawa STRES ZAWODOWY U LEKARZY Wstęp. Badania nad stresem zawodowym są przedmiotem zainteresowania badaczy reprezentujących nauki medyczne oraz społeczne Lekarze należą do grupy zawodowej szczególnie narażonej na funkcjonowanie w stresie. Jednocześnie ich praca jest pełna wyzwań i może stanowić źródło satysfakcji. Cel badania. Celem badania było ustalenie związków pomiędzy odczuwanym przez lekarzy poziomem stresu, umiejętnościami radzenia sobie z nim, a także jego konsekwencjami w aspekcie odczuwanej satysfakcji zawodowej oraz samooceny stanu zdrowia. Materiał i metody. W badaniach uczestniczyło 800 lekarzy. Do analizy zakwalifikowano 520 wypełnionych kwestionariuszy badania. W pracy wykorzystano autorski kwestionariusz ankietowy zawierający pytania dotyczące charakterystyki demograficznej badanych, poziomu odczuwanego stresu zawodowego, samooceny radzenia sobie z nim, satysfakcji z pracy oraz stanu zdrowia. Związki pomiędzy analizowanymi wielkościami oceniano przy użyciu testu chi-kwadrat, przyjmując poziom istotności p 0,05. Wyniki. Wysoki poziom stresu deklarowało 59,4% respondentów, podczas gdy umiejętność radzenia sobie z nim jedynie 35,6%. Posiadanie umiejętności radzenia sobie ze stresem pozostaje w związku z jego odczuwanym poziomem. Osoby potrafiące radzić sobie ze stresem istotnie częściej niż pozostałe wyrażały poczucie satysfakcji zawodowej (71,7% wobec 54,5%) i dobrą samoocenę stanu zdrowia (84,9% wobec 70,7%). Wnioski. Nie sam wysoki poziom stresu, ale umiejętność radzenia sobie z nim ma wpływ na różne aspekty funkcjonowania zawodowego lekarzy, w tym na poczucie satysfakcji zawodowej oraz samoocenę stanu zdrowia. Słowa kluczowe: stres zawodowy, satysfakcja zawodowa, lekarze

22 Mariola Łaguna Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II AFEKT I POZYTYWNE PRZEKONANIA JAKO WYMIARY JAKOŚCI ŻYCIA W KONTEKŚCIE RODZINNYM I ZAWODOWYM W badaniach nad jakością życia wskazuje się na jej komponenty afektywne i poznawcze - związane z posiadanymi przekonaniami. Jednocześnie wiele badań potwierdza, że wysoka jakość życia jest związana z zaangażowaniem w efektywną realizację osobiście znaczących celów. Relacje pomiędzy tymi trzema obszarami: afektem, przekonaniami i zaangażowaniem w realizację celów rodzinnych i zawodowych będą przedmiotem analizy w trakcie wykładu. Pozytywny afekt może sprzyjać zaangażowaniu w efektywną realizację celów zawodowych i rodzinnych, negatywny zaś utrudniać ją. Pozytywna orientacja stanowi konstrukt wyższego rzędu, łączący w sobie samoocenę, optymizm i satysfakcję z życia. Jako jeden z ważnych zasobów osobistych, pozytywna orientacja może stanowić moderator dla zależności między doświadczanym afektem a zaangażowaniem w realizację celów. Zaprezentowane zostaną wyniki badań empirycznych weryfikujących te zależności w odniesieniu do celów osobistych realizowanych w życiu rodzinnym i zawodowym. Analiza celów osobistych stanowi jedno z rozwiązań wypracowanych w odpowiedzi na krytykę teorii cech. Podejście to pozwala na analizę wielopoziomową, uwzględniającą zarówno zróżnicowanie międzyosobnicze, jak i wewnątrzindywidualne. Jest to nowa interesująca propozycja metodologiczna. Słowa kluczowe: Afekt; Orientacja pozytywna; Zaangażowanie; Cele osobiste; Rodzina; Praca zawodowa. Aleksandra Łuczak Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie STRATEGIE RADZENIA SOBIE JAKO MEDIATOR ZWIĄZKU STRESU ZAWODOWEGO I ZACHOWAŃ ŻYWIENIOWYCH W GRUPIE KIEROWCÓW SAMOCHODÓW CIĘŻAROWYCH Cel pracy: celem pracy było sprawdzenie czy strategie radzenia sobie ze stresem mediują związek pomiędzy stresem zawodowym i zachowaniami żywieniowymi w grupie kierowców samochodów ciężarowych. Osoby i metody badawcze: Grupę osób badanych stanowiło 180 kierowców samochodów ciężarowychw wieku od lat (M=42,07; SD= 13,55). Zastosowanymi narzędziami były:

23 Kwestionariusz Zachowań Związanych z Jedzeniem (KZZJ) autorstwa N. Ogińskiej-Bulik i L. Putyńskiego oraz Kwestionariusz Mini-COPE, który jest skróconą wersją kwestionariusza COPE autorstwa Charlesa Carvera i współpracowników (1989) w polskiej adaptacji Zygfryda Juczyńskiego i Niny Ogińskiej-Bulik(2009). Wyniki: 5 spośród 14 wziętych pod uwagę strategii radzenia sobie ze stresem okazało się pełnić rolę mediatora związku pomiędzy stresem doświadczanym w miejscu pracy a nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi, takimi jak: emocjonalne i nawykowe przejadanie się oraz restrykcje dietetyczne. Do strategii tych należą: poszukiwanie wsparcia emocjonalnego, czynności zastępcze, zaprzeczanie, wyładowywanie, obwinianie siebie. Słowa kluczowe: kierowcy samochodów ciężarowych, strategie radzenia sobie ze stresem, stres zawodowy, zachowania żywieniowe Renata Maciejewska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie JAKOŚĆ ŻYCIA OSÓB BEZDOMNYCH NA PRZYKŁADZIE LUBELSZCZYZNY Z danych gromadzonych przez organizacje pozarządowe świadczące pomoc osobom bezdomnym wynika, że przekrój zawodowy i społeczny populacji osób bezdomnych w ostatnich kliku latach uległ wyraźnej zmianie. Do instytucji pomocowych zgłasza się coraz więcej osób młodych, legitymujących się wykształceniem średnim i wyższym, stąd można wnioskować, iż bezdomność narasta a jej zasięg obecnie wykracza poza grupy i środowiska tradycyjnie kojarzone z tym zjawiskiem Kwestia jakości życia osób bezdomnych należy do słabo rozpoznanych zjawisk. Złożoność zagadnienia wynikająca zarówno z problemów związanych z definiowaniem i rozumieniem pojęcia jakości życia, jak i wieloaspektowością problemu bezdomności powoduje, iż istniejące opracowania nie przynoszą odpowiedzi na wiele pytań. Celem autorki niniejszego opracowania jest zwrócenie uwagi na złożoność i wieloaspektowość pojęcia jakości życia oraz na specyfikę sytuacji życiowej i zawodowej osób bezdomnych na terenie Lubelszczyzny. Słowa kluczowe: bezdomność, jakość życia.