Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości

Transkrypt

1 Terapeutyczna rola wsparcia społecznego w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Katedra Psychologii Klinicznej Instytut Psychologii Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

2 Garść teorii Wsparcie społeczne (social support) uznaje się za jedno z kluczowych pojęć pedagogiki, pracy socjalnej, promocji i ochrony zdrowia a także psychologii (Dudek, Murat, 2010; Walter, 2013). Sytuuje się ono na pograniczu pomiędzy zasobami osobistymi i społecznymi (Heszen, Sęk, 2007). Pojęcie to nie zostało wyprowadzone z konkretnej teorii psychologicznej, lecz posiada rodowód pragmatyczny (empiryczny) (Sęk, Cieślak, 2012).

3 Garść teorii Początki psychologicznych badań nad zagadnieniem wsparcia społecznego sięgają lat 70-tych XX wieku oraz związane są z ośrodkami akademickimi Stanów Zjednoczonych, Kanady, Holandii oraz Anglii (Jaworowska-Obłój, Skuza, 1986). Problematyka wsparcia społecznego obejmuje swym zakresem wszystkie okresy życia człowieka oraz dotyczy sytuacji psychologicznie nowych zarówno trudnych, jak i codziennych wymagających wspierającej obecności innych osób (Szymańska, Sienkiewicz, 2011).

4 Definicja wsparcia społecznego W prezentowanym projekcie badawczym przyjęto rozumienie wsparcia społecznego zaproponowane przez Schwarzera i Schulz (2003). Wspomniani autorzy definiują wsparcie społeczne jako zasoby i pomoc dostarczane przez inne osoby. Może ono odnosić się do źródeł (współmałżonek, krewni, przyjaciele), kierunków (udzielone lub otrzymane) oraz dostępności w określonym momencie (natychmiastowe lub odroczone).

5 Wymiary wsparcia społecznego (1) dostępność wsparcia dotyczy oceny możliwości uzyskania pomocy od innych osób. (2) zapotrzebowanie na wsparcie ujawnia w jakim stopniu osoba będąca w trudnej życiowej sytuacji oczekuje pomocy ze strony innych ludzi. (3) poszukiwanie wsparcia odnosi się do stopnia w jakim jednostka, w obliczu krytycznych doświadczeń, uświadamia sobie potrzebę pomocy oraz aktywnego jej poszukiwania.

6 Wymiary wsparcia społecznego (4) otrzymywane wsparcie odnosi się do spostrzeganej pomocy świadczonej ze strony innych ludzi (5) wsparcie ochronne*** interpretowane jest ono jako ochranianie bliskich przed informacjami, które jednostka uznaje za negatywne, niekorzystne czy zagrażające. Ten wymiar wsparcia społecznego dotyczy działań osoby, mających na celu ukrycie doświadczanych problemów oraz unikanie rozmów, których przedmiotem byłyby zaistniałe trudności

7 Wsparcie na przestrzeni życia Zmiany kulturowe Zmiany rozwojowe ZMIANA LĘK, STRESS, TRUDNOŚCI Kryzysy życiowe Trudne traumatyczne doświadczenia Zwyczajne okoliczności życia

8 Problem badawczy Czy osoby w okresie wczesnej, średniej i późnej dorosłości różnią się między sobą w zakresie poszczególnych wymiarów wsparcia społecznego?

9 Grupa badawcza Badaniami objęto ogółem 273 osoby WCZESNA DOROSŁOŚĆ (n=91) ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ (n=90) 2 =0,022; p<0,001 PÓŹNA DOROSŁOŚĆ (92) Uczestnicy badania byli w wieku od 23 do 75 lat. Średnia wieku WCZESNA DOROSŁOŚĆ M=33,41 (SD= 4,21). ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ M=48,70 (SD= 4,83). PÓŹNA DOROSŁOŚĆ M=65,52 (SD= 4,95).

10 Grupa badawcza Wszystkie badane osoby pozostawały w związku małżeńskim Najbardziej liczną grupę stanowiły osoby posiadające wykształcenie wyższe (50,9%), natomiast najmniej liczną grupę tworzyły osoby z wykształceniem podstawowym (3,3%). Najwięcej respondentów (31,5%) pochodziło z dużych miast (powyżej 100 tys.) a najmniej (18,3%) ze średnich miast ( tys.)

11 Wyniki badań

12 Wyniki analizy wariancji MANOVA oraz testu porównań wielokrotnych Tukey a dla Kwestionariusza BSSS ZMIENNE Spostrzegane dostępne wsparcie Zapotrzebowanie na wsparcie WD ŚD PD Test Tukey a M SD M SD M SD 28,21 3,34 26,83 4,11 27,66 3,84 WD:ŚD * 12,59 2,29 12,57 2,26 12,76 2,07 n.i. Poszukiwanie wsparcia 15,64 2,95 15,31 3,13 16,17 3,04 n.i. Aktualnie otrzymywane wsparcie 53,32 6,63 52,99 6,17 52,17 7,27 n.i. Wsparcie buforująco-ochronne 13,11 3,72 15,64 3,86 16,47 3,43 WD:ŚD *** WD:PD *** MANOVA: Lambda Wilksa = 0,833; F (10,534)=5,084; p<0,001

13 Starość wyzwaniem współczesności Demograficzne starzenie się społeczeństw jest procesem, który objął niemal wszystkie kraje europejskie (Por. Czekanowski, 2012). Badacze szacują, iż w 2020 roku liczba ludzi starych osiągnie blisko 30% całej populacji (Por. Steuden, 2011) Wzrastający odsetek ludzi starszych w społeczeństwie ma istotne znaczenie społeczne, ekonomiczne, polityczne, psychologiczne Z psychologicznego punktu widzenia może być postrzegana jako ostatnia szansa rozwojowa (Straś-Romanowska, 2011) Starość to etap życia, który wiąże się z mądrością, pozwalającą człowiekowi z dystansem i humorem spojrzeć na siebie oraz różne aspekty życia (por. Steuden, 2012; Braun-Gałkowska, 2011, 2006; Ardelt, 2003)

14 Specyfika okresu późnej dorosłości w wymiarze psychologicznym (Steuden, 2011) Sprawność funkcji poznawczych: Uwaga Pamięć Myślenie Uczenie się Osobowość osób starszych

15 Dziękuję za uwagę