Raport końcowy. Katowice, październik Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Transkrypt

1 Raport końcowy pn. Ewaluacja działań podejmowanych na rzecz współpracy przedsiębiorstw ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego w ramach realizacji projektów PO KL w województwie świętokrzyskim w kontekście realizacji przyszłej perspektywy finansowej Katowice, październik 2013 Badanie ewaluacyjne współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

2 Raport końcowy został opracowany przez: Invest &Consulting Group Sp. z o. o Raport został opracowany przez zespół badawczy w składzie: Magdalena Sęk Kierownik badania Magdalena Hędrzak-Mącznik Członek Zespołu Badawczego Monika Bezak Członek Zespołu Badawczego Małgorzata Okularczyk Ekspert kluczowy Instytucja zlecająca: Świętokrzyskie Biuro Rozwoju Regionalnego Katowice, październik 2013 r.

3 Strona 3 Spis treści Streszczenie... 4 Summary Wprowadzenie Opis zastosowanej metodologii Metody i techniki gromadzenia i analizy danych Ocena metod i narzędzi badawczych wykorzystanych w badaniu Opis okoliczności towarzyszących badaniu Opis wyników badania Ocena współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego Ocena jakości procesu kształcenia zawodowego oferowanego w województwie świętokrzyskim oraz jego dopasowanie do potrzeb rynku pracy Ocena zainteresowania pracodawców współpracą ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego Identyfikacja barier i trudności w nawiązywaniu współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a szkołami i placówkami kształcenia zawodowego oraz wypracowania mechanizmów służących nawiązywaniu takiej współpracy, w tym również w zakresie organizacji staży i praktycznej nauki zawodu Ocena oferowanego w ramach komponentu regionalnego PO KL wsparcia w zakresie wzmacniania i nawiązywania współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami Identyfikacja dobrych praktyk w obszarze współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z przedsiębiorcami oraz możliwości ich finansowania ze środków EFS w ramach perspektywy finansowej na lata Wnioski Aneksy Zawody nadwyżkowe i deficytowe Studia przypadków Studium przypadku - Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego w Kielcach Studium przypadku Zespół Szkół nr 4 w Ostrowcu Świętokrzyskim Studium przypadku Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Sędziszowie Analiza SWOT Propozycje kolejnych problemów badawczych...90 Bibliografia...91 Spis tabel...93 Spis schematów...93 Spis wykresów...94

4 Strona 4 Streszczenie Niniejszy raport dotyczy sytuacji szkolnictwa zawodowego w województwie świętokrzyskim, uwzględniający wpływ środków z Działania 9.2 PO KL opracowany przez zespół ekspertów pracujących dla Invest &Consulting Group na zlecenie Świętokrzyskiego Biura Rozwoju Regionalnego. Raport odnosi się do oceny współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami z terenu województwa świętokrzyskiego, ze szczególnym uwzględnieniem zainteresowania tą współpracą, identyfikacją barier występujących podczas nawiązywania i trwania tej kooperacji. Określono także wpływ wsparcia oferowanego w ramach Działania 9.2 PO KL w zakresie wzmacniania i nawiązywania współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami z terenu województwa świętokrzyskiego oraz określono działania warte podjęcia w ramach tych środków w przyszłej perspektywie finansowej Wyniki badania ukazują zróżnicowaną wiedzę szkół i przedsiębiorców w zakresie możliwych form wzajemnej współpracy. Najczęściej respondenci wskazywali praktyki zawodowe i staże. Mniejsza liczba pracodawców i szkół wskazywała doposażanie szkół przez pracodawców, współpracę podczas tworzenia nowych kierunków nauczania oraz zajęcia praktyczne u pracodawcy, niebędące praktyką ani stażem. Posiadana wiedza przekłada się bezpośrednio na formy podejmowanej współpracy. Najczęściej nawiązywane są działania związane z praktykami dla uczniów. Badane szkoły, jak i pracodawcy zadeklarowali, że w ramach współpracy biorą także udział w wydarzeniach kulturalnych, imprezach tematycznych, prowadzą szkolenia, w tym zajęcia praktyczne dla uczniów, a także wycieczki edukacyjne/wizyty studyjne. Jednakże takie działania są zdecydowanie rzadsze. Praktyczna nauka zawodu odbywa się poprzez praktyki uczniów u pracodawców, ale także w pracowniach szkolnych. W województwie świętokrzyskim placówki mają odmienne wyposażenie pracowni. Niezależnie od tego, w każdym przypadku istnieją problemy z bieżącą wymianą i unowocześnieniem sprzętu. Stąd duża rola współpracy z firmami i przedsiębiorstwami w zakresie nabywania przez uczniów uczniach kwalifikacji zawodowych. Ponadto istotny jest wymiar godzin, jakie uczeń spędza na praktycznej nauce zawodu. Pracodawcy wskazują na ogromną różnicę w kompetencjach, jaka dzieli uczniów zasadniczych szkół zawodowych, którzy mieli kontakt przez 3 lata nauki z rynkiem pracy, a uczniami technikum, którzy tylko przez miesiąc byli na rynku pracy. Różnice pomiędzy ich kompetencjami zawodowymi i społecznymi związanymi z rolą pracownika są znaczące. Istotnym problemem w dostosowaniu szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy jest sposób otwierania i promowania przez szkoły nowych kierunków kształcenia. Obecnie kierunki, które nie cieszą się popularnością wśród uczniów gimnazjum nie zostają otwierane. Szkoły w zbyt małym stopniu ubiegają się o zainteresowanie swoją ofertą oraz nie rozwijają w wystarczającym stopniu doradztwa zawodowego. W prawidłowym modelu to szkoła wraz z pracodawcą i innymi instytucjami (np. PUP, Starostwo Powiatowe) powinna decydować, jakie kierunki są prowadzone, tak aby w późniejszym czasie absolwenci potrafili odnaleźć się na lokalnym i regionalnym rynku pracy, wykonując zawód, którego zostali nauczeni. W stałą poprawę jakości szkolnictwa zawodowego powinny być zaangażowane różne podmioty związane z rynkiem pracy, w tym związki pracodawców i starostwa powiatowe. Obecnie w praktyczny aspekt szkolnictwa zawodowego zaangażowane są szkoły, placówki kształcenia zawodowego oraz pracodawcy. Nie istnieje zatem żaden nadzór ani system komunikacji zapewniający wzajemne wzmacnianie podejmowanych rozwiązań, ani wymieniania się dobrymi praktykami. Analiza uzyskanych w trakcie badania informacji pozwoliła na zidentyfikowanie następujących obszarów wymagających dalszego wspierania:

5 Strona 5 Wzbudzenie zainteresowania firm do współpracy ze szkołami poprzez ukazywanie im zalet przyjmowania uczniów szkół zawodowych na praktyki i staże zawodowe. Należy przeprowadzić kampanię informacyjną skierowaną do pracodawców, opartą o doświadczenia firm, które od lat podejmują ścisłą współprace ze szkołami. Ponadto konieczne jest umożliwienie pracodawcom realizacji projektów infrastrukturalnych połączonych ze stażami lub wizytami studyjnymi. Zachęcanie uczniów do uczestniczenia w dodatkowych praktykach i stażach zawodowych. W ramach realizacji projektu praktyki/staże, na które będzie uczęszczał uczeń nie mogą być traktowane jako obowiązkowe, wynikające z przepisów prawnych regulujących kształcenie zawodowe. Powinny one pełnić formę dodatkowych praktyk. Ponadto projekty powinny zakładał możliwość odbycia stażu absolwenckiego przeznaczonego dla uczniów ostatnich klas. Przełamanie obecnie funkcjonującego modelu dopasowywania oferty kształcenia do zainteresowania uczniów i zwiększenie wpływu zapotrzebowania pracodawców na danych pracowników w zawodach, w jakich kształci się w regionie. Przeznaczenie środków finansowych na projekty związane z doradztwem zawodowym oraz promowaniem szkół zawodowych w gimnazjach. Konieczne jest przedstawianie uczniom gimnazjum specyfiki poszczególnych zawodów oraz jego zalet m.in. poprzez wizyty gimnazjalistów w pracowniach szkolnych oraz u pracodawców. Ponadto zachęcanie uczniów do podejmowania nauki w szkołach zawodowych powinno być związane z uzyskiwaniem od pracodawców gwarancji zatrudnienia absolwentów danego kierunku. Dobrą praktyka jest również stworzenie portfolio szkoły zawierającego profile absolwentów poszczególnych kierunków kształcenia. Poszerzanie zakresu współpracy pomiędzy szkołami zawodowymi a pracodawcami. W przyszłej perspektywie finansowej konieczne jest promowanie projektów przewidujących różnorodne formy współpracy szkół z pracodawcami. Beneficjentami tych projektów powinni być pracodawcy, szkoły, zrzeszenia pracodawców. Ponadto rekomenduje się dodatkowe wynagradzanie pracodawców w ramach prowadzonych na terenie jego zakładu pracy wizyt studyjnych, a także zwiększenie kwoty przewidzianej dla opiekunów praktyk przy jednoczesnym odgórnym zobligowaniu ich do konsultowania programów praktyk. Włączenie nauczycieli w system staży u pracodawców. Konieczne jest podnoszenie kwalifikacji nauczycieli kształcących w zawodzie w zakresie ich umiejętności obsługi nowych maszyn i urządzeń. Jako element platformy kontaktów (omówionej w innej rekomendacji) oraz portfolio szkoły konieczne jest ukazywanie nauczycieli jako istotnego potencjału szkoły. Element ten powinien zmotywować szkoły do dbania o kwalifikacje zatrudnianej kadry. Dwuetapowe prowadzenie praktyk zawodowych, gdzie w fazie początkowej pracodawcy przeprowadzaliby szkolenie dla uczniów, a dopiero w drugim etapie uczniowie uczestniczyliby w stażach w zakładach pracy. Alternatywnym rozwiązaniem jest współpraca pracodawców z nauczycielami, którzy mogliby odbyć kurs w zakładzie pracy, a następnie przystosować uczniów do odbywania praktyk. Konieczna w ramach projektu jest gratyfikacja finansowa dla pracodawców za czas poświęcony na wdrażanie uczniów/ nauczycieli w realia zakładu pracy. Beneficjentami powinny być zarówno szkoły jak i pracodawcy. Należy również umożliwić partnerstwa tych podmiotów w aplikowaniu o środki.

6 Strona 6 Summary We are pleased to present a report on the situation of vocational education in Świętokrzyskie Province, including the impact of the Measure 9.2 of the Human Capital Operational Programme, developed by a team of experts working for Invest & Consulting Group at the request of The Świętokrzyskie Regional Development Bureau. The report refers to the assessment of the cooperation between schools and training institutions and employers operating in the Świętokrzyskie Province, with special regard to interest in this cooperation, identification of barriers to the establishment and the development of this cooperation. Moreover, there was determined the impact of the support offered under the Measure 9.2 HC OP on strengthening and establishing cooperation between schools and training institutions and employers from the Świętokrzyskie Province, and there was set out a number of actions which may be taken up within these funds in the next financial perspective ( ). The research results show the diversity of knowledge of schools and business in the field of possible forms of cooperation. Most respondents pointed to the apprenticeships and traineeships. Fewer employers and schools indicated retrofitting schools by the employers, cooperation within the creation of new fields of study and practical classes at the employer s site, other than apprenticeships or stages. The possessed knowledge reflects directly in forms of collaboration undertaken. The apprenticeships for students are the activities established most often. The surveyed schools and employers declared that within the cooperation they also participate in cultural events, theme parties, conduct trainings, including practical trainings for students, as well as they take part in educational trips/study visits. However, such actions are far less frequent. Apprenticeship training is accomplished through the students practice held in the employers site, but also in the studios of the school. The institutions of the Province have different laboratory equipment. Regardless, in each case, there are problems with current replacement and upgrading of the hardware. Therefore a large importance is given to the cooperation in elaborating professional skills in students undertaken with companies and enterprises. The amount of hours spent by a student on apprenticeships is seen as another important factor. The employers indicate a huge difference in competence between students of vocational schools, who were in contact the labor market for the whole 3-year period of study, and students of secondary technical schools, who only spent a month, having their practical classes. The differences in these two types of graduates, concerning their professional and social competencies associated with the employee s role are significant. A major problem in adapting the vocational education to the needs of labor market is the way the school's new educational courses are established and promoted. The current fields, that are not popular with high school students, are not opened. Schools fail to interest students in their offers and to sufficiently develop the professional counseling. In the correct model, it would be the school, along with the employer and other institutions (e.g. the CLO and the County), to decide which courses should be offered, so that later it was possible for the graduates to cope at the local and regional labor market, making use of the profession they were taught. Different entities associated with the labor market, including employers' associations and county authorities, should be involved in the continuous improvement of the vocational education. Currently, involved in the practical aspect of the vocational education are the schools, vocational training institutions and employers. Consequently, there is no supervision or communication system to ensure mutual reinforcement of undertaken solutions and to allow exchanging of good practices. The analysis of the data obtained during the research allowed to identify the following areas requiring further support:

7 Strona 7 Arousing the interest of companies in cooperating with schools, showing them the benefits of taking vocational students for apprenticeships and internships. There should be introduced an awareness raising campaign aimed at employers and based on the experience of companies collaborating with schools for years. In addition, it is crucial to enable employers to implement infrastructure projects connected with internships or study visits. Arousing the interest of students in participation in extracurricular apprenticeships and internships. The apprenticeships/internships, which will be attended by the student within the project implementation, cannot be regarded as mandatory, under the law governing vocational training. They should function as a form of additional practices. Moreover, the projects should provide an opportunity to complete an internship designed for the fourth-class students. Students should have a possibility to complete this kind of internship during the last school year, or within a period of one year after graduation. Changing the current model of adapting an educational offer for the students interests and increasing an influence of employers needs, concerning certain professional skills and qualification, on the educational offer in the Province. In this case the allocation of funds for projects related to professional counseling and promotion of vocational secondary schools seems crucial. It is necessary to present to the high school students the particularities of each profession and its advantages, for example by organizing visits of high school students in the school laboratories and in the employers sites. In addition, encouraging students to pursue their education in vocational schools should be related to obtaining the employers guarantees concerning the employment of graduates. Creation of a kind of school portfolio, which contains the description of graduates of different training courses/profiles, would be another good practice. Expanding the scope of cooperation between vocational education schools and employers. It is necessary to promote in the future financial perspective the projects which provide various forms of cooperation between schools and employers. The employers, schools and associations of employers should become the beneficiaries of these projects. In addition, it is recommended to additionally reward employers at whose sites the study visits take place, as well as to increase the amount of money provided for tutors of the apprenticeships while obliging them to consult their apprenticeship programs. Including teachers in the system of internships held at employers site It is necessary to improve the qualifications of teachers conducting professional courses in terms of their ability to handle new machinery and equipment. Showing teachers as a significant potential of the school should be a part of a contact platform (discussed in another recommendation) and the school s portfolio. This element should motivate schools to take care of qualifications of the employed staff. Introducing a two-stage apprenticeships, where, in the initial phase, the employers provide training for students, and in a second stage, students participate in internships offered by companies. An alternative solution could be a cooperation between employers and teachers, who could take part in the course held in the workplace, and then prepare students for the apprenticeship. It is essential to provide within the project some kind of financial gratification for employers spending their time to acquaint students/teachers with the workplace realities. Beneficiaries should be both, schools and employers. Moreover, these entities should be also provided with the possibility to start a partnership in the process of applying for funds.

8 Strona 8 1 Wprowadzenie Prezentowany raport z badania pt. Ewaluacja działań podejmowanych na rzecz współpracy przedsiębiorstw ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego w ramach realizacji projektów PO KL w województwie świętokrzyskim w kontekście realizacji przyszłej perspektywy finansowej opracowany został przez Zespół Badawczy INVEST & CONSULTING GROUP Sp. z o.o. Badanie było realizowane w terminie r., natomiast pozyskiwanie danych pierwotnych odbyło się w terminie r. Dokumenty i analizy wskazują, że województwo świętokrzyskie zajmuje 11 pozycję wśród 16 polskich województw, jeśli chodzi o liczbę osób pracujących, a przeciętne płace są niższe od średniej krajowej o 13,6 %. 1 Jednocześnie w analizie SWOT wykonanej w ramach Świętokrzyskiego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia, jako mocna strona świętokrzyskiego rynku pracy, wskazywana jest dobrze rozwinięta baza kształcenia praktycznego i ustawicznego 2, a za szansę dla dalszego rozwoju rynku pracy uznawane są szerokie możliwości rozwoju kwalifikacji zawodowych [mieszkańców województwa] w zależności od potrzeb rozwijającej się gospodarki na bazie dobrze rozwiniętej sieci placówek kształcenia praktycznego i ustawicznego. 3 W sytuacji obecnego spowolnienia gospodarczego Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach za jeden z podstawowych priorytetów na rok 2013 uznał wzrost spójności systemu edukacji i kształcenia zawodowego z kierunkami rozwoju i potrzebami rynku pracy. 4 Z analiz świętokrzyskiego rynku pracy wynika, że istnieją istotne niedostosowania kwalifikacji kadr do potrzeb [pracodawców]. Pomimo stosunkowo znacznej grupy osób poszukujących pracy, nadal niektórzy pracodawcy mają trudności z pozyskaniem odpowiednich pracowników.( ). Z analiz sytuacji osób młodych na rynku pracy wynika, że główną barierą w ich aktywizacji jest brak doświadczenia zawodowego. Stąd zasadne i konieczne jest podejmowanie różnego rodzaju inicjatyw zmierzających do łączenia edukacji z pracą na możliwie najwcześniejszym etapie kształcenia zawodowego oraz wsparcie działania polegającego na odbywaniu praktyki zawodowej u pracodawców. 5 Aby skutecznie i efektywnie podejmować tego typu działania zrealizowane zostało niniejsze badanie, którego celem głównym jest: Analiza rodzaju i zakresu potrzeb związanych z rozwojem oraz poprawą jakości funkcjonowania szkół i placówek kształcenia zawodowego w województwie, identyfikacja działań, jakie mogą być podjęte w tym zakresie ze środków EFS w ramach perspektywy finansowej na lata Cel główny został osiągnięty poprzez realizację następujących celów szczegółowych: 1. Ocena współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami z terenu województwa świętokrzyskiego. 2. Ocena jakości procesu kształcenia zawodowego oferowanego w województwie świętokrzyskim oraz jego dopasowanie do potrzeb rynku pracy. 3. Ocena zainteresowania pracodawców współpracą ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego w zakresie dopasowania oferowanego kształcenia do potrzeb przedsiębiorstw. 1 Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Świętokrzyski Plan Działań na rzecz zatrudnienia na rok 2013, Kielce Ibidem. 3 Ibidem. 4 Ibidem. 5 Świętokrzyskie Biuro Rozwoju Regionalnego, Szczegółowy Opis Zamówienia dotyczący przetargu na wykonanie badania pn. Ewaluacja działań podejmowanych na rzecz współpracy przedsiębiorstw ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego w ramach realizacji projektów PO KL w województwie świętokrzyskim w kontekście realizacji przyszłej perspektywy finansowej ; Kielce, 2013.

9 Strona 9 4. Identyfikacja barier i trudności w zakresie nawiązywania współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a szkołami i placówkami kształcenia zawodowego oraz wypracowania mechanizmów służących nawiązywaniu takiej współpracy, w tym również w zakresie organizacji staży i praktycznej nauki zawodu. 5. Ocena oferowanego w ramach komponentu regionalnego PO KL wsparcia w zakresie wzmacniania i nawiązywania współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami z terenu województwa świętokrzyskiego. 6. Identyfikacja dobrych praktyk w obszarze współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z przedsiębiorcami oraz możliwości ich finansowania ze środków EFS w ramach perspektywy finansowej na lata W niniejszym raporcie będą Państwo mogli zapoznać się z następującymi elementami badania: Opisem metodologii wykorzystanej do opracowanie niniejszego raportu; Okolicznościami, jakie towarzyszyły prowadzeniu niniejszego badania; Wynikami badań w zakresie zgodnym z wyżej wymienionymi celami badawczymi; Wnioskami i rekomendacjami wynikającymi z prowadzonych analiz. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z niniejszym opracowaniem.

10 Strona 10 2 Opis zastosowanej metodologii 2.1 Metody i techniki gromadzenia i analizy danych Ze względu na postawione pytania badawcze koncepcja realizacji projektu zakładała zastosowanie różnorodnych metod pozyskiwania danych pierwotnych, a także wykorzystanie danych wtórnych, związanych z przedmiotem badania, które zostały zaprezentowane w poniższej tabeli. Tabela 1 Metody i techniki pozyskiwania danych Zastosowana metoda/ technika badawcza Liczebność próby badawczej Charakterystyka respondentów/ próby badawczej Akty prawne regulujące edukację zawodową, Dokumenty programowe w ramach PO KL, Analiza dokumentów Nie dotyczy Dokumenty wewnętrzne Instytucji zaangażowanych w realizację projektów dotyczących PO KL, Dokumenty regionalne dotyczące kształcenia zawodowego, Raporty z badań oraz analizy w zakresie szkolnictwa zawodowego. Analiza projektów 36 projektów 100% podpisanych umów od r. obejmujących współpracę szkół z przedsiębiorstwami, N=36. Przedstawiciele placówek kształcenia zawodowego, które brały udział w projekcie realizowanym w ramach komponentu regionalnego PO KL w obszarze inicjowania i wzmacniania współpracy z pracodawcami, Indywidualne wywiady pogłębione 23 respondentów Przedstawiciele placówek kształcenia zawodowego, które nie brały udziału w projekcie realizowanym w ramach komponentu regionalnego PO KL w obszarze inicjowania i wzmacniania współpracy z pracodawcami; Przedstawiciele przedsiębiorców, którzy współpracowali z placówkami kształcenia zawodowego, Przedstawicielami przedsiębiorców, którzy nie współpracowali z placówkami kształcenia zawodowego; Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Powiatowe Urzędy Pracy, Przedstawiciele Instytucji Pośredniczącej PO KL. Wywiady kwestionariuszowe realizowane techniką CATI 365 respondentów Uczestnicy projektów realizowanych/zrealizowanych w ramach Działania 9.2. Wywiady kwestionariuszowe realizowane techniką CAWI 79 respondentów Przedstawiciele placówek kształcenia zawodowego, które brały udział w projekcie realizowanym w ramach komponentu regionalnego PO KL w obszarze inicjowania i wzmacniania współpracy z pracodawcami, Przedstawiciele placówek kształcenia zawodowego, które nie brały udziału w projekcie realizowanym

11 Strona 11 w ramach komponentu regionalnego PO KL w obszarze inicjowania i wzmacniania współpracy z pracodawcami, Instytucje otoczenia i wspierania biznesu, które były beneficjentami Działania 9.2 PO KL, Przedstawiciele starostw powiatowych odpowiedzialnych za szkolnictwo zawodowe, Przedstawiciele powiatowych urzędów pracy, Przedstawiciele publicznych służb zatrudnienia. Wywiady kwestionariuszowe realizowane techniką PAPI 31 respondentów Agencje zatrudnienia funkcjonujące na terenie województwa świętokrzyskiego. Przedstawiciele Instytucji Pośredniczącej PO KL, Zogniskowany wywiad grupowy 1 wywiad Przedstawiciele Powiatowych Urzędów Pracy, Przedstawiciele pracodawców, Przedstawiciele placówek kształcenia zawodowego. Telefoniczne wywiady pogłębione 3 respondentów Doradcy zawodowi. Wywiad typu diada 2 respondentów W ramach każdej z diad udział wziął przedstawiciel szkoły zawodowej oraz przedstawiciel pracodawcy. Wywiady eksperckie 3 respondentów Pracownik uczelni wyższej zajmujący się tematyką edukacji zawodowej, Pracownicy Kuratorium Oświaty w Kielcach. Wywiady częściowo ustrukturyzowane 4 respondentów Przedstawiciele Hufców Pracy. Źródło: Opracowanie własne Zgromadzony materiał badawczy został poddany interpretacji, przy wykorzystaniu następujących metod i technik analitycznych: Metoda/ technika analityczna Analizy statystyczne Analiza SWOT Analiza kluczowych barier Zakres analizy Analiza wielodzielczych tabel liczności; Analiza korelacji wykorzystana do analizy danych o charakterze ilościowym. Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia systemu kształcenia zawodowego w województwie świętokrzyskim. Analiza kart oceny wniosków, które nie otrzymały dofinansowania w ramach Działania 9.2 PO KL za okres od r. do r. Analiza porównawcza Kierunki kształcenia wszystkich szkół i placówek kształcenia zawodowego w województwie świętokrzyskim; Dokumenty i dane statystyczne dotyczące sytuacji na rynku pracy;

12 Strona 12 Benchmarking Opracowania dotyczące sytuacji na rynku pracy w województwie świętokrzyskim (zawody deficytowe i nadwyżkowe). Informacje dotyczące wykorzystania środków finansowych w ramach Działania 9.2 PO KL porównanie sytuacji w województwie świętokrzyskim do adekwatnych procesów zachodzących w województwie: łódzkim oraz wielkopolskim. Drzewo problemów Analiza współpracy pomiędzy szkołami a pracodawcami. Drzewo celów Analiza danych jakościowych Próba wskazania zasobów tkwiących w systemie kształcenia zawodowego, które mogą zostać wykorzystane do rozwijania współpracy z pracodawcami. Materiał badawczy o charakterze jakościowym uzyskany w trakcie procesu badawczego. Panel ekspertów Omówienie wyników badania oraz zaproponowanych rekomendacji. Studium przypadku Analiza współpracy pomiędzy szkołą/placówką kształcenia zawodowego a pracodawcą; motywy podjęcia współpracy, jej przebiegu (słabych i mocnych stron), a także skutków i efektów. Źródło: Opracowanie własne 2.2 Ocena metod i narzędzi badawczych wykorzystanych w badaniu Metody i narzędzia badawcze zastosowane w niniejszym badaniu w przeważającej większości odpowiadały warunkom pozyskiwania danych oraz potrzebom i możliwościom respondentów. Zespół Badawczy pozytywnie ocenia poddanie analizie 100% projektów, które uzyskały dofinansowanie w ramach Działania 9.2 PO KL. Pamiętać jednak należy, że było to możliwe dzięki niewielkiej liczbie takich projektów. Korzystny wpływ na uzyskane wyniki miała również triangulacja źródeł danych, obejmująca wszystkie grupy bezpośrednio związane ze szkolnictwem zawodowym tj. szkoły, organy prowadzące szkoły, uczniów, pracodawców, związki pracodawców, Kuratorium Oświaty. W trakcie procesu badawczego zaistniały jednak pewne trudności, które można zminimalizować poprzez zmianę sposobu docierania do respondenta. Wywiady z Powiatowymi Urzędami Pracy i Starostwami Powiatowymi były prowadzone z wykorzystaniem elektronicznego kwestionariusza ankiety (CAWI). Było to z jednej strony uzasadnione, gdyż urzędy zostały poproszone o zgromadzenie posiadanych danych. Z drugiej jednak strony, brak kontaktu z ankieterem wpłynął na długi czas oczekiwania na zwrot wypełnionego kwestionariusza, konieczność kilkukrotnego zwracania się z prośbą o wzięcie udziału w badaniu (w przypadku wielu respondentów), różne rozumienie niektórych pytań przez osoby odpowiadające. Wywiady standaryzowane (PAPI) z przedstawicielami agencjami zatrudnienia. Zastosowanie tej techniki było uzasadnione chęcią pozyskania danych nadających się do zagregowania. Jednak odmienny charakter badanych instytucji sprawił, że wiele cennych informacji miało charakter dodatkowych wypowiedzi.

13 Strona Opis okoliczności towarzyszących badaniu Większość zaplanowanych czynności badawczych przebiegła bez zakłóceń i zgodnie z ustalonym harmonogramem. Bariery w pozyskiwaniu danych wystąpiły w przypadku: Badania w Powiatowych Urzędach Pracy. Problematyczna okazało się rozumienie przez respondentów słowa absolwent, gdyż w różnych instytucjach jest ono różnie definiowane np. absolwentem jest osoba do 27 roku życia, która ukończyła studia wyższe w ciągu ostatnich 12 miesięcy albo absolwent to osoba do 25 roku życia, która ukończyła jakąkolwiek szkołę bez względu na termin ukończenia. Osoby wypełniające ankietę często nawiązywały kontakt telefoniczny w zespołem badawczym, dzięki czemu możliwe było ujednolicenie definicji (absolwent to osoba, która ukończyła szkołę zawodową do 12 miesięcy od dnia uzyskania przez Powiatowy Urząd Pracy ankiety do wypełnienia). Badania z pracodawcami. Kilku pracodawców zaproszonych do udziału w badaniu odmówiło. Ponadto ze względu na brak czasu kilku pracodawców, m.in. respondent zaproszony do udziału w diadzie nie zjawił się w wyznaczonym terminie na spotkaniu, pomimo uprzedniego potwierdzenia przybycia. Zespół Badawczy stworzył dodatkowa listę respondentów, dzięki czemu możliwa była realizacja wszystkich założonych wywiadów. W przypadku niepojawiania się osób, które potwierdzały swoją obecność docierano do nich w innym terminie. Ponadto termin realizacji badania w szkołach tj. przełom sierpnia i września był niesprzyjający dla uzyskiwania pełnych informacji na zadawane pytania ze względu na brak czasu respondentów, którzy byli zajęci organizacją rozpoczynającego się roku szkolnego. Wskazane powyżej utrudnienia w realizacji badanie nie wypłynęły na obniżenie jakości zgromadzonych danych. Na podstawie uzyskanych danych pierwotnych i wtórnych możliwa była zatem realizacja założonych celów badawczych.

14 Strona 14 3 Opis wyników badania Jak pokazują statystyki, poziom bezrobocia wśród młodzieży (dane Eurostatu, czerwiec 2010, - w tych danych za młodzież uznane są osoby poniżej 25 roku życia 6 ) w Polsce jest ciągle jeszcze bardzo wysoki i wynosi niemal 21%. Według raportu opublikowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach za podstawowe przyczyny takiego stanu rzeczy uznaje się: zbyt długi okres przechodzenia od edukacji do zatrudnienia, niską aktywność zawodową młodych ludzi oraz posiadanie wykształcenia niedopasowanego do potrzeb rynku pracy. 7 Tabela 2 Młodzież na tle bezrobotnych ogółem w województwie (stan na koniec 2010 r.) Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem Bezrobotni w wieku Liczebność Udział % Liczebność Udział % Ogółem , ,0 Kobiety , ,4 Mężczyźni , ,6 Mieszkańcy obszarów wiejskich , ,8 Mieszkańcy obszarów miejskich , ,2 Źródło: Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Młodzież na rynku pracy w Województwie Świętokrzyskim w 2010 roku, Kielce 2011 Wysoka efektywność edukacji zawodowej zależy w znacznym stopniu od aktywnej, partnerskiej współpracy przedsiębiorców z placówkami prowadzącymi kształcenie zawodowe oraz ze szkołami. Badacze tematu 8 rekomendują, aby jak najwięcej zajęć praktycznych było prowadzonych w rzeczywistym środowisku pracy, czyli w przedsiębiorstwach, a nie w pracowniach szkolnych i podczas warsztatów. Tylko takie praktyki pozwalają młodzieży nabyć umiejętności w konkretnych zawodach i jednocześnie są właściwym miejscem do kształcenia i rozwijania umiejętności miękkich, potrzebnych w znalezieniu i utrzymaniu pracy (np. autoprezentacja, komunikacja, praca w grupie, rozwiązywanie problemów, terminowość, planowanie swojej pracy). Województwo świętokrzyskie należy, obok łódzkiego i pomorskiego, do województw, w których uczniowie szkół odbywali najczęściej praktyki u pracodawców (zamiast praktyk w szkole). 9 Niemniej jednak szkolnictwo zawodowe wymaga dalszych zmian w kierunku pogłębiania współpracy szkół z pracodawcami. Prezentowane w niniejszym rozdziale wyniki badań wskażą obecną sytuację dotyczącą współpracy szkół z pracodawcami w województwie świętokrzyskim, a na podstawie dokonanej diagnozy zostaną zaproponowane możliwe rozwiązania. 6 Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach, Młodzież na rynku pracy w Województwie Świętokrzyskim w 2010 roku, Kielce 2012, s Ibidem, s W. Wojciechowski, Determinanty efektywności współpracy przedsiębiorstw ze szkołami zawodowymi. Przegląd literatury oraz polskich i międzynarodowych badań empiryczny, Łódź 2011, s Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej, Stan szkolnictwa zawodowego w Polsce, Warszawa 2013, s. 39.

15 Strona Ocena współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego Celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczących się do życia w warunkach współczesnego świata, wykonywania pracy zawodowej i aktywnego funkcjonowania na zmieniającym się rynku pracy 10. Aby osiągnąć ten cel szkoły i placówki kształcenia zawodowego powinny m.in. aktywnie współpracować z pracodawcami. Taka współpraca w obecnej sytuacji gospodarczej jest niejako koniecznością pozwalającą na dostosowanie oferty kształcenia do wymogów rynku pracy oraz podniesienia jakości kształcenia zawodowego. Placówka oświatowa kształcąca uczniów w kierunku zawodowym ma kilka możliwości podjęcia współpracy z pracodawcą. W prowadzonym badaniu weryfikowano stan wiedzy respondentów w tym zakresie i odniesiono go do realnie występujących możliwości podejmowania współpracy pomiędzy szkołami i pracodawcami, ujętych w ustawach i rozporządzeniach krajowych oraz zapisach dokumentów programowych Unii Europejskiej. Szkoła lub placówka kształcenia zawodowego może nawiązać współpracę z pracodawcami w następujących obszarach: Praktyczne zajęcia (prowadzone przez instruktorów praktycznej nauki zawodu będących pracodawcami lub wyznaczonymi przez pracodawcę pracownikami albo osobami prowadzącymi indywidualne gospodarstwa rolne, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza z uczniami nie stanowi podstawowego zajęcia lub jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin niższym niż przewidziany dla nauczycieli, w ramach obowiązującego ich tygodniowego czasu pracy ) 11 ; Praktyki zawodowe 12 ; Klasy patronackie objęcie przez przedsiębiorcę patronatem klasy/klas lub całej szkoły zasady patronatu regulują najczęściej zawarta pomiędzy szkołą lub placówką kształcenia zawodowego a danym pracodawcą umowa cywilnoprawna; Wycieczki edukacyjne do zakładu pracy na podstawie indywidualnych ustaleń pomiędzy szkołą a pracodawcą; Przekazanie darowizny na rzecz szkoły (pieniężnej lub materialnej - sprzęt dydaktyczny) przepisy prawne w tym zakresie są korzystniejsze dla szkół niepublicznych, gdyż w przypadku przekazania darowizny dla szkoły publicznej pracodawca nie może odliczyć kwoty darowizny od dochodu 13 ; Przeprowadzenie egzaminu zawodowego przez pracodawcę i w siedzibie pracodawcy 14 ; Opiniowanie programów nauczania dla danego zawodu przed jego ostatecznym zatwierdzeniem przez dyrektora szkoły. 15 Szkoła/ placówka kształcenia zawodowego ma możliwość realizowania projektów zakładających współpracę z pracodawcą m.in. w ramach projektów realizowanych w ramach Priorytetu IX, Działania 9.2 Program Operacyjny Kapitał Ludzki. Taki projekt może zakładać współpracę poprzez: Organizację staży i/lub praktyk dla uczniów szkół zawodowych; Przygotowania zawodowego młodocianego pracownika, obejmującego naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy; 10 Załącznik do rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012, s Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w sprawie praktycznej nauki zawody z dnia 15 grudnia 2010, s Szerzej w: Ibidem. 13 Szerzej w: Kodeks Postępowania Cywilnego oraz Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia Szerzej w: Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej w sprawie praktycznej nauki zawody z dnia 15 grudnia 2010 oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisję egzaminacyjną izb rzemieślniczych z dnia Szerzej w: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenie do użytku szkolnych podręczników z dnia

16 Strona 16 Diagnozowanie popytu rynku pracy na absolwentów o określonych kwalifikacjach zawodowych; 16 Inne formy współpracy. Jak wynika z przeprowadzonych badań jakościowych, zarówno wśród szkół i placówek kształcenia zawodowego realizujących projekty PO KL obejmujące współpracę z przedsiębiorcą, jak i tych nierealizujących takich projektów, poziom wiedzy odnośnie możliwości współpracy z pracodawcami jest zróżnicowany. Pytając szkoły i placówki kształcenia zawodowego o możliwości współpracy uzyskano następujące odpowiedzi: Schemat 1 Wiedza szkół odnośnie możliwości podejmowania współpracy z pracodawcami Praktyki Staże dla uczniów/absolwentów Współpraca w ramach projektów PO KL Wsparcie finansowe szkoły Wspólpraca przy otwieraniu nowych kierunków, programów kształcenia Zajęcia praktycze Źródło: Opracowane na podstawie wywiadów pogłębionych z przedstawicielami szkół i placówek kształcenia zawodowego Jak wskazuje powyższy schemat nie wszyscy respondenci znają poszczególne formy współpracy z pracodawcami. Najczęściej identyfikowana była możliwość realizacji praktyk zawodowych prowadzonych u pracodawcy. Popularne są również staże zawodowe. Niektórzy respondenci utożsamiali jednak staż z praktyką zawodową lub też wskazywali na staż realizowany w ramach projektu finansowanego z środków Unii Europejskiej. Sama forma stażu nie jest przewidziana w ramach krajowych zapisów prawnych dotyczących współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami (nie ma obecnie przepisów prawnych, które regulowałyby to zagadnienie i odróżniły go od praktyk zawodowych). Wyraźne rozróżnienie pomiędzy uczniowskimi stażami a praktykami zawierają jednak zapisy Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet IX, Działania 9.2. Praktyka zawodowa w tym działaniu jest rozumiana zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej w sprawie praktycznej nauki zawody z dnia 15 grudnia 2010, natomiast staż definiowany jest jako: takie formy nabywania umiejętności praktycznych, których zakres wykracza poza ramy określone dla praktyki zawodowej. Forma ta powinna spełniać następujące kryteria 17 : 16 Szczegółowy Opis Priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Warszawa 2013, s Ibidem, s. 297.

17 Strona 17 Okres realizacji stażu wynosi co najmniej 150 godzin w odniesieniu do udziału jednego ucznia w ww. formie wsparcia; Za udział w stażu uczniowie mogą otrzymywać stypendium stażowe, w wysokości nie większej niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie ustawy z 10 października 2002 o minimalnym wynagrodzeniu za pracę; Katalog wydatków może uwzględniać koszty związane z odbywaniem stażu (np. koszty dojazdu, koszty zakupu odzieży roboczej, wyposażenia miejsca pracy stażysty, szkolenia BHP stażysty itp.) w łącznej wysokości nieprzekraczającej zł w przeliczeniu na 1 osobę odbywającą staż; Do zadań opiekuna stażysty należy w szczególności: diagnoza kompetencji i kwalifikacji stażysty (we współpracy z nauczycielem), określenie celu i programu staży (we współpracy z nauczycielem), zapoznanie uczniów z programem stażu, nadzór nad realizacja stażu oraz sporządzenie dokumentu potwierdzającego odbycie stażu; Koszty wynagrodzenia opiekuna stażysty u pracodawcy powinno uwzględniać jedną z opcji: o o refundację pracodawcy całości lub części wynagrodzenia opiekuna stażysty w zakresie odpowiadającym delegowaniu go do zadań związanych z opieką nad stażystą, ale nie więcej niż 500 zł brutto, refundację pracodawcy dodatku do wynagrodzenia opiekuna stażysty w wysokości nie przekraczającej 10% jego zasadniczego wynagrodzenia wraz ze wszystkimi składnikami wynagrodzenia, wynikającego ze zwiększonego zakresu zadań (opieka nad stażystą), ale nie więcej niż 500 zł brutto, Wynagrodzenie przysługujące opiekunowi stażysty, z tytułu wypełnienia ww. obowiązków odnosi się do zrealizowanej przez niego usługi, a nie do liczby uczniów, wobec których tę usługę świadczy; Dokument potwierdzający odbycie stażu powinien zawierać co najmniej: okres stażu, cel i program stażu, opis zadań wykonywanych przez stażystę, opis kompetencji uzyskanych przez stażystę w wyniku stażu oraz ocenę stażysty dokonaną przez opiekuna. Oceniając wiedzę szkół i placówek kształcenia zawodowego można zauważyć, iż nie wszystkie stosowane formy współpracy, które są rzeczywiście podejmowane były wymieniane przez respondentów. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku wizyt studyjnych/wycieczek edukacyjnych do zakładów pracy. Pomimo tego, iż szkoła organizuje tego typu wydarzenia to nie zostały one wymienione, jako możliwa forma współpracy z pracodawcą. Najprawdopodobniej wynika to z faktu, iż wycieczki najczęściej nie są organizowane cyklicznie, a jedynie incydentalnie, stąd też nie są utożsamiane ze współpracą, która w zamyśle powinna być procesem ciągłym i długotrwałym. Pracodawcy częściej niż szkoły postrzegają wzajemną współpracę głównie przez pryzmat praktyk zawodowych. Badana grupa rzadko kiedy dostrzega inne możliwości nawiązywania kooperacji (tylko 3 z 8 respondentów dostrzegło dodatkowe możliwość współpracy wykraczające poza organizację praktyki/stażu). Wskazywali oni: szkolenie uczniów w zakładzie pracy (zajęcia praktyczne, nie będące praktyką zawodową), czy też angażowanie się w tworzenie programu praktyk. Wiedza teoretyczna odnośnie możliwości podjęcia współpracy jest istotna, gdyż jest punktem wyjścia do nawiązania tej współpracy. Prowadzone badanie miało na celu także ocenę podejmowania omawianej kooperacji. Najpopularniejszą formą współpracy pomiędzy szkołami i placówkami kształcenia zawodowe a pracodawcami są praktyki zawodowego. W zależności od typu szkół trwają one od 4 tygodni (w technikum) do 3 lat (kilka razy w tygodniu w przypadku zasadniczych szkół zawodowych).

18 Strona 18 Współpraca: to realizacja praktyk ciągłych dla uczniów zasadniczej szkoły zawodowej oraz praktyk śródrocznych dla uczniów technikum wynikających z realizacji programu nauczania. Wywiad pogłębiony z przedstawicielem szkoły / placówki kształcenia zawodowego. Kolejne formy nie są już tak popularne, gdyż deklarowane są tylko przez pojedyncze podmioty. Badane szkoły, jak i pracodawcy zadeklarowali, że w ramach współpracy biorą także udział w wydarzeniach kulturalnych, imprezach tematycznych, prowadzą szkolenia, w tym zajęcia praktyczne dla uczniów, a także wycieczki edukacyjne/wizyty studyjne. Jednakże takie działania są zdecydowanie rzadsze i najczęściej odnoszą się do partnerów, którzy prowadzą długotrwałą i ścisłą współpracę. W świetle przeprowadzonych wywiadów, można zauważyć, iż przebieg współpracy w przypadku innej formy niż praktyka, bywa oparty na zasadach aktywnego partnerstwa, które dostrzegają zarówno przedstawiciele badanych placówek oświatowych jak i pracodawcy. Współpraca dotyczy wspólnych imprez plenerowych, happeningów. Albo my jesteśmy zapraszani albo zakłady pracy są tutaj zapraszane. Jest to forma różnych wystaw i wzajemnej promocji. Wywiad pogłębiony z przedstawicielem szkoły / placówki kształcenia zawodowego. Współpracujemy z pracodawcami w dziedzinie ustalania programu nauczania, uściślamy jak ma wyglądać ta praktyczna nauka zawodu, na co mają zwrócić uwagę. Dostarczamy im nowe programy nauczania oraz podstawę programową. Jesteśmy w stałym kontakcie. Dzięki temu pracodawcy na bieżąco wiedzą, czego my oczekujemy. Jest to istotne, bo zmieniają się egzaminy zawodowe; pod tym kątem współpraca jest na bieżąco uzupełniana. Wywiad pogłębiony z przedstawicielem szkoły/ placówki kształcenia zawodowego. Każdorazowo podpisujemy umowę, przynoszą program praktyk, potem my coś proponujemy, oni proponują program i mieszamy to. Wywiad pogłębiony z przedstawicielem pracodawców. W ramach realizacji badania zwrócono się także do starostw powiatowych. Uzyskane wyniki badania potwierdzają informacje uzyskane od pracodawców i dyrektorów szkół. Również w opinii organów prowadzących szkoły, praktyki uważane są za najpopularniejszą formę współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z pracodawcami. Szczegóły zostały zawarte na poniższym wykresie.

19 Strona 19 Wykres 1 Zakres współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego według opinii przedstawicieli starostw powiatowych W jakim zakresie najczęściej szkoły z terenu powiatu podejmują współpracę z pracodawcami? Organizacja bezpłatnych praktyk i staży dla uczniów szkół zawodowych Organizacja płatnych staży i praktyk dla uczniów szkół zawodowych Doposażenie sal lekcyjnych w sprzęty uczące wykonywania danego zawodu Źródło: Opracowane na podstawie badania CAWI z przedstawicielami starostw powiatowych Przedstawiciele starostw powiatowych mówiąc o współpracy szkół z pracodawcami wspominają także o stażach dla uczniów. Ponieważ odniesiono się do ich płatnego charakteru z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, że mowa o współpracy podejmowanej w ramach projektów finansowanych ze środków Unii Europejskiej. Taką tezę potwierdza również fakt, iż to właśnie staże u pracodawcy są jedną z najczęściej zakładanych form współpracy w ramach Działania 9.2. Projekty realizowane z Działania 9.2 PO KL najczęściej przewidywały następujące formy współpracy: Tabela 3 Rodzaj współpracy podejmowanej przez szkoły z pracodawcami w ramach realizacji projektów Działania 9.2 PO KL Rodzaj współpracy Liczba projektów Działania 9.2 obejmujących wskazany rodzaj współpracy Procent wskazań spośród wszystkich proponowanych form Praktyki 13 16,46% Szkolenia prowadzone w siedzibie szkoły 13 16,46% Staże u pracodawcy 12 15,19% Wizyty/Wyjazdy studyjne 9 11,39% Zajęcia/szkolenia prowadzone przez pracowników na terenie danego zakładu pracy Udział pracodawcy w zajęciach z przedsiębiorczości Konsultacje z pracodawcą w zakresie powstania nowego kierunku/specjalizacji Udział w spotkaniach, dyskusjach dotyczących kształcenia zawodowego 9 11,39% 4 5,06% 2 2,53% 2 2,53%

20 Strona 20 Indywidualne konsultacje uczniów z pracodawcą 1 1,27% Przeprowadzenie egzaminu potwierdzającego zdobyte umiejętności Współpraca przy opracowaniu materiałów szkoleniowych związanych z kształceniem zawodowym 1 1,27% 1 1,27% Obozy językowo-zawodowe 1 1,27% Źródło: Opracowane na podstawie analizy wniosków o dofinansowanie projektów 9.2 PO KL W ramach projektów Działania 9.2 PO KL zakładających współpracę z przedsiębiorcami, realizowane były działania w większości powielające rodzaje współpracy podejmowane poza projektami. Najpopularniejszymi formami były praktyki. Poza tym, organizowano szkolenia, w tym zakończone nabywaniem uprawnień, prowadzone w siedzibie szkoły, które są rzadkością w pozaprojektowej działalności. W ramach projektów najczęściej są one prowadzone w ramach usługi zleconej. Bez dofinansowania szkoła czy placówka kształcenia zawodowego nie miałaby środków na ich pokrycie (poza projektem, taka usługa najczęściej realizowana jest na zasadach komercyjnych). Zainteresowanie pracodawców nawiązywaniem współpracy ze szkołami jest duże, ale jednocześnie w większości przypadków inicjowane są przez szkoły (pracodawcy bardzo rzadko kierują do szkół propozycję współpracy). Większość respondentów zadeklarowała pozytywne nastawienie do rozpoczęcia wspólnych działań ze szkołami i placówkami kształcenia zawodowego. Tylko jeden na 8 respondentów, z którym prowadzony był wywiad wyraził niechęć do nawiązania współpracy. Sytuacja wynikała z barier, jakie dostrzegał respondent. Bariery utrudniające nawiązanie współpracy, zostaną szerzej omówione w rozdziale 3.4. Identyfikacja barier i trudności w zakresie nawiązywania współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a szkołami i placówkami kształcenia zawodowego. Jednocześnie należy podkreślić, iż pomimo dużego deklarowanego zainteresowania pracodawców, występuje wśród nich tendencja do biernego czekania na kontakt ze strony szkoły i nie podejmowania własnej inicjatywy w tym zakresie. Jak wskazują wyniki badania, pracodawcy preferują współpracę ze szkołami na zasadzie przyjęcia ucznia na praktykę zawodową. Natomiast wśród szkół i placówek kształcenia zawodowego pojawiały się głosy o chęci rozszerzenia tej współpracy i przeniesienia jej także na inne aspekty działalności. Szkoły chciałyby realizować następujące działania: Szkolenia, czy też prowadzenie zajęć praktycznych z uczniem na danym stanowisku pracy przed przystąpieniem do praktyki/stażu; Staże, które zapewniłyby wynagrodzenie uczniom; Wzajemną promocję w regionie; Doposażenie sal, zakup pomoc dydaktycznych; Częstsze wizyty w zakładach pracy. W badaniu pojawiły się szkoły wykazujące inicjatywę do przełamania rozpowszechnionego obecnie modelu współpracy z pracodawcą, ograniczającego się tylko do praktyk. Jednak nadal istnieje silnie utrwalony wzór współpracy, a powyższą inicjatywę należy traktować, jako coraz częściej pojawiającą się oznakę chęci zmiany obowiązujących trendów i przełamania istniejącej sytuacji. Nie jest to powszechna tendencja, o czym świadczą poniższe wyniki badania ilościowego CAWI przeprowadzonego wśród przedstawicieli szkół i placówek kształcenia zawodowego.