24 października - Światowy Dzień Walki z Otyłością

Transkrypt

1 24 października - Światowy Dzień Walki z Otyłością Słysząc słowo epidemia, odruchowo wzdrygamy się na samą myśl o niej, zdając sobie sprawę z możliwych konsekwencji. Obecnie najczęściej kojarzy nam się z ostrą chorobą zakaźną - grypą. Okazuje się jednak, że wśród naszego społeczeństwa kryje się równie niebezpieczne zjawisko, mające ogromny wpływ na nasze zdrowie i niosące ze sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne, a mianowicie epidemia społeczna jaką jest OTYŁOŚĆ. Widzimy ten problem w naszych rodzinach, wśród znajomych, widzimy go także na ulicach, stykamy się z osobami otyłymi, ale jeszcze nie do końca oceniamy to, jako zagrożenie. Musimy wiedzieć, że to nie tylko zbędne kilogramy, ale groźna choroba cywilizacyjna związana z zaburzeniem metabolizmu. Jakie są statystyki? A mianowicie z badań Instytutu Żywności i Żywienia wynika, że już ponad 22 proc. uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w Polsce ma nadmierną masę ciała (nadwagę lub otyłość), czyli obecnie jest to co piąte dziecko w wieku szkolnym. Z dorosłą populacją Polaków jest jeszcze gorzej. Szacuje się, że już 64 proc. mężczyzn w naszym kraju ma nadmierną masę ciała. W przypadku kobiet odsetek ten sięga już 49 proc. Niestety, na tym nie koniec. Według opublikowanych niedawno prognoz Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) epidemia otyłości będzie w najbliższych dekadach narastać w całej Europie, w tym także w Polsce. Dlaczego nasze myślenie sprowadza się tylko do tego, że boimy się dodatkowych kilogramów? Traktujmy nadwagę i otyłość jako dodatkowy plecak oraz pamiętajmy, że jego zawartość nie jest obojętna dla organizmu i oddziałuje w niekorzystny sposób na nasze organy wewnętrzne. Wśród konsekwencji tej choroby można wymienić: choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, zawał, udar, miażdżyca), cukrzyca typu 2, nowotwory złośliwe (rak jelita grubego, przełyku, żołądka), kamica żółciowa, choroby płuc (astma, zatorowość płucna), zmiany zwyrodnieniowe układu kostno-stawowego czy nocny bezdech. Gdzie szukać przyczyn? Ogarnął nas amerykański styl szybkiego jedzenia, ciągłego pośpiechu, trwamy w wygodzie oferowanej przez rynek spożywczy wprowadzający produkty wysoko przetworzone, pozornie dobrej jakości. Jak z tego wybrnąć? Wymaga to zmian, niekoniecznie od razu drastycznych, można zrobić to stopniowo, ważne aby konsekwentnie. Co prawda zasady i normy zdrowego odżywiania zmieniają się wraz z rozwojem nauki o funkcjonowaniu naszego organizmu. Ale musimy pamiętać, że wypracowane wcześniej wytyczne nie zmieniają się w drastyczny sposób. Podstawa została określona w tzw. Piramidzie Żywienia, która jest odpowiedzią na zalecenia WHO. Zwłaszcza, jeżeli chodzi o żywienie dzieci i młodzieży szkolnej. Obecna piramida zawiera w sobie ideę Mniej cukru, soli i tłuszczu, więcej błonnika i wraz z zasadami zdrowego żywienia jest najprostszym sposobem wyrażenia zasad prawidłowego żywienia: 1. Zacznijmy w codziennym życiu stosować zasadę 5 posiłków dziennie z przerwami nie przekraczającymi 3-4 godzin, a ze względu na zmniejszony metabolizm w nocy pamiętajmy, aby kolację zjeść na 2-3 godz. przed snem. Natomiast po długiej przerwie nocnej potrzebujemy dużego zastrzyku energii pod postacią śniadania spożytego nie

2 później niż godzinę od wstania. W przypadku niektórych chorób zaleca się większą ilość posiłków. Pacjenci z cukrzycą typu 1 zwykle zjadają 6 małych posiłków dziennie; 2. Warzywa i owoce powinny stanowić co najmniej połowę tego co jemy, ważna jest proporcja ¾ warzywa, ¼ owoce. Należy wiedzieć, że porcję może stanowić również wypity sok. Dieta bogata w warzywa i owoce m.in. zmniejsza ryzyko zachorowań na choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, udary mózgu, zawały serca) oraz nowotwory. 3. Sięgajmy po produkty zbożowe, zwłaszcza pełnoziarniste - poleca się pieczywo pełnoziarniste (razowe, graham), ryż pełnoziarnisty brązowy, makaron razowy i kasze (m.in. gryczaną i jęczmienną). Przetwory zbożowe z pełnego przemiału są bogatsze w składniki odżywcze, zwłaszcza błonnik pokarmowy, który reguluje pracę przewodu pokarmowego; 4. Spożywajmy codziennie 2 duże szklanki mleka (zamiennie jogurt, kefir, ewentualnie ser). Mleko i przetwory mleczne posiadają wiele prozdrowotnych walorów, są idealnym źródłem wapnia, białka oraz witamin: B1, B2, B6, B12, kwasu foliowego, witaminy A i magnezu. Równocześnie dostarczają stosunkowo mało kalorii. Należy zauważyć, że łączenie produktów zbożowych z produktami mlecznymi poprawia wykorzystanie białka roślinnego przez organizm człowieka; 5. Ograniczajmy spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego oraz przetworzonych produktów mięsnych do 0,5 kg/tygodniowo); jedzmy ryby, nasiona roślin strączkowych i jaja; Według badań Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) większe, niż zalecane, spożycie mięsa i przetworzonych produktów mięsnych zwiększa zachorowanie na niektóre nowotwory; - wybierajmy chude gatunki mięsa, najlepiej pochodzenia drobiowego (indyk, kurczak) i, w mniejszych ilościach, chude mięso czerwone (wołowe i wieprzowe); - dobrymi zamiennikami mięsa są: rośliny strączkowe bogate w białko (fasola, groch, soczewica, soja), jaja będące skoncentrowanym źródłem wielu witamin i składników mineralnych oraz luteiny (barwnik występujący w żółtku), ryby pochodzenia morskiego źródło dobroczynnych kwasów nienasyconych omega-3, które chronią nasz organizm przed miażdżycą, a tym samym przed zawałem serca i udarem mózgu /powinny być spożywane minimum dwa razy w tygodniu, najlepiej w postaci pieczonej lub gotowanej, ponieważ smażenie niweluje ich korzystne właściwości/; 6. Ograniczajmy spożycie tłuszczów zwierzęcych zawierające nasycone kwasy tłuszczowe (słonina, smalec, boczek, tłuste mięsa i wędliny, tłuste mleko, masło, śmietana, twarde margaryny, chipsy, wypieki cukiernicze) na rzecz olejów roślinnych (zwłaszcza olej rzepakowy lub oliwa z oliwek, najlepiej w postaci surowej, jako dodatek do surówek czy innych potraw); Jaka jest różnica pomiędzy nimi? - tłuszcz zwierzęcy, poprzez zawartość kwasów nasyconych, zwiększa ryzyko wystąpienia takich schorzeń, jak: choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2, nowotwory; - tłuszcze roślinne dostarczają nienasyconych kwasów tłuszczowych, wśród których zwłaszcza jednonienasycone i wielonienasycone z rodziny omega-3 są bardzo korzystne dla naszego organizmu;

3 7. Unikajmy spożycia cukru i słodyczy zastępując je owocami i orzechami; Nadmierne spożycie cukru i słodyczy przyczynia się do rozwoju nadwagi i otyłości, może zwiększać ryzyko cukrzycy typu 2, miażdżycy, sprzyja też powstawaniu próchnicy zębów. Unikajmy produktów zawierających syrop glukozowo-fruktozowy! Jaka jest różnica miedzy nimi? - cukier i słodycze są bardzo kaloryczne, zawierają głównie sacharozę, glukozę, fruktozę, a niektóre produkty (np. wyroby czekoladowe, ciastka, kremy, chałwa, lody) także tłuszcz. Często w skład tego tłuszczu wchodzą niekorzystne dla zdrowia kwasy tłuszczowe nasycone i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. Większość słodyczy zawiera niewielkie ilości cennych składników odżywczych (witamin i składników mineralnych); - orzechy (zwłaszcza włoskie), migdały, nasiona słonecznika, czy dyni są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych. Ich dodatek, nawet w niedużej ilości, do codziennej diety korzystnie wpływa na nasze zdrowie, zmniejszając zagrożenie chorobami sercowo-naczyniowymi czy nowotworami; 8. Nie dosalajmy potraw, kupujmy produkty z ograniczoną ilością soli, używajmy ziół/przypraw (rozmaryn, oregano, tymianek, bazylia, kurkuma, czosnek, imbir czy cynamon)! Sól (łącznie z produktów i dosalania) powinna być spożywana w ilości nie większej niż 5 g dziennie!!! Najwięcej soli pochodzi z kupowanych przez nas produktów przetworzonych. 5 g soli to w przybliżeniu płaska łyżeczka do herbaty, a 60% tej tradycyjnej łyżeczki soli spożywamy wraz z produktami przetworzonymi, 30% pochodzi z dosalania, a tylko 10% to sól naturalna. Jaka jest różnica miedzy nimi? - nadmierne spożycie soli (NaCl) /z uwagi na zawartość sodu/ powoduje niekorzystne skutki dla zdrowia. Prowadzi do rozwoju nadciśnienia tętniczego, zawału serca i udaru mózgu. Może także w istotny sposób zwiększać zachorowalność na raka żołądka, osteoporozę oraz sprzyjać rozwojowi otyłości; - zawarte w przyprawach i ziołach fitozwiązki korzystnie wpływają na zdrowie: wykazują działanie antyoksydacyjne, zmniejszają stan zapalny, poprawiają metabolizm cholesterolu oraz mają właściwości bakterio- i wirusobójcze; 9. Pamiętajmy o piciu wody, co najmniej 1,5 l w ciągu dnia! Uwzględniając wodę pochodzącą zarówno z napojów, jak i z produktów i potraw, jej spożycie powinno wynosić co najmniej 2 2,5 l dziennie. Wyeliminujmy z diety lub znacznie ograniczmy spożycie napojów słodzonych i wód smakowych. Niedostateczna podaż wody szybko prowadzi do odwodnienia i związanej z tym mniejszej wydolności fizycznej, zaburzeń funkcji poznawczych oraz dolegliwości m.in. ze strony układu moczowego, krwionośnego, pokarmowego. Nie musi być to sama, czysta woda. Jej źródłem są: spożywane produkty i potrawy (np. zupy), soki, zwłaszcza warzywne, oraz mleko i napoje mleczne; źródłem wody mogą być również herbata i kawa;

4 10. Nie spożywajmy alkoholu. Sięgając po alkohol, powinniśmy ograniczać jego ilość do minimum, a wśród różnych jego gatunków, wybierać czerwone wino, ponieważ zawiera ono polifenole, korzystnie wpływające na układ krążenia. Pamiętajmy jednak, że alkohol jest przyczyną wielu groźnych chorób, tj. ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, marskości wątroby i wielu nowotworów: przełyku, żołądka, jelita grubego. W przypadku zaś raka gruczołu sutkowego nawet minimalne spożywanie alkoholu zwiększa jego ryzyko. Nie miejmy wątpliwości co do tego, że aktywność fizyczna ma kluczowe znaczenie w utrzymaniu naszego organizmu w zdrowiu i dobrej formie. Określona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) racjonalna i systematyczna aktywność fizyczna: w przypadku dzieci to przynajmniej 60 minut dziennie, w wieku między 18 a 65 rokiem życia celem zalecanym jest praktykowanie umiarkowanej aktywności fizycznej przez przynajmniej 30 minut 5 dni w tygodniu lub przykładowo bardzo intensywnej aktywności fizycznej przez przynajmniej 20 minut 3 dni w tygodniu. Powinniśmy również zminimalizować do max 2 godzin dziennie czas spędzany w pozycji siedzącej (przed ekranem TV, komputerem itp.). Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Czarnkowie zachęca do podejmowania własnych, małych inicjatyw na rzecz zdrowia swojego i swoich najbliższych. Dzieci i młodzież naszego powiatu uczestniczą w programach edukacyjnych m.in. Bądźmy zdrowi wiemy, wiec działamy, Trzymaj Formę, w licznych szkoleniach, realizowanych przez organ Inspekcji Sanitarnej w Czarnkowie, które poruszają zagadnienia zbilansowanej diety oraz aktywności fizycznej jako czynników warunkujących zdrowie. Pamiętajmy, że pojęcia jakość życia" i zdrowie" mają wiele cech wspólnych. Jakość życia na pewno jest ważnym pomiarem zdrowia, więc jeżeli już mamy w coś inwestować, to bądźmy to my sami. Poniżej prezentujemy zdjęcia z zajęć propagujących zdrowe żywienie i aktywność fizyczną, w których uczestniczyły dzieci i młodzież powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Celina Mikołajewska Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Czarnkowie Przygotowując artykuł wykorzystano materiały zamieszczone na stronie internetowej Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie:

5 Festyny rodzinne Spotkania dla przedszkolaków Konkursy m.in. wiedzy o zasadach zdrowego stylu życia Szkolenia dla gimnazjalistów Rajd rowerowy