Mariensztat rys historyczno varsavianistyczny

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Mariensztat rys historyczno varsavianistyczny"

Andrzej Kozieł
8 lat temu
Przeglądów:

1 Mariensztat ryshistoryczno varsavianistyczny 1. PoczątkiMariensztatu Historiapewnejdrogi HistoriaMariensztatu,tohistoriadrogi,którajużodśredniowieczałączyłaKrakowskie Przedmieście z Wisłą. Biegła ona wąwozem strumienia, za klasztorem berndardynek (stądwxviwiekuzwanabyła ZaMniszkami,anastępnie KuWiśle)i.Terenypołożone poobustronachwąwozuzabudowanowiipołowiexviiiw,samwąwózwybrukowanoi zmieniono nazwę na ul. Bednarską, która pełniła rolę traktu handlowego dla towarów przewożonych drogą wodną do Warszawy(było to możliwe dzięki przesunięciu się koryta Wisły). Po wybudowaniu mostu łyżwowego (1775 r.) nastąpiło dalsze zabudowywanie przestrzeni budynkami, zwłaszcza na terenach położonych w pobliżu ogrodówklasztorubernardynek,wzdłużdrogibernardyńskiej,zmienionejnastępniena ul. Mariensztat.ii Od połowy XVIII w. była ona główną ulicą jurydyki (czyli enklawy niepodlegającej władzom miejskim) założonej przez Eustachego Potockiego (generała artyleriiwielkiegoksięstwalitewskiego)ijegożonęmarię(stądnazwamiastomarii Mariensztatem, stadt niemieckie miasto). Pod koniec XVIII w jurydyka przekazana została przez jej kolejnego właściciela króla Stanisława Augusta Starej Warszawie, w zamianzagruntysolca.iii LosyMariensztatuzmieniłydwiedużebudowle: W 1846 ukończone budowę Nowego Zjazdu, zwanego wiaduktem Pancera, który miał prowadzic do nowego mostu stałego (Mostu Kierbiedzia ukończonego w 1864). Budowa zjazdu wiązała się z licznymi wyburzeniami, szczególnie w okolicy placu Zamkowego, zburzono m.in. Kościół św. Klary i klasztor Bernardynek, otwierając tym samym widok w głąb Mariensztatu. Oś Mariensztatu znajdowała się blisko wylotu

Terenypołożone poobustronachwąwozuzabudowanowiipołowiexviiiw,samwąwózwybrukowanoi zmieniono nazwę na ul.

2 Nowego Zjazdu, co poważnie ożywiło ruch kołowy na ulicy. Dla jego usprawnienia w 1860poszerzonowylotulicynaKrakowskiePrzedmieście.iv 1913r.WidoknaRynekiWiaduktPancera Źródło:TygodnikIlustrowany,za: Plac Po1843r.magistratwykupiłkilkaposesji,tworzącniewielkiplacyktargowy(zajmował onpłd zachcwiartkęobecnegorynku).placzabudowanybyłdrewnianymistraganami, naktórychsprzedawanogłównieżywnośc.v W 1913 roku przeniesiono najstarsze targowisko z Rynku Nowego Miasta na Mariensztat, który stał się głównym rynkiem targowym Powiśla (był nim do 1944 roku)vi W okresie międzywojennym nadal funkcjonowało targowisko, obok drewnianych straganów,pojawiłsięrównieżblaszanypawilon.vii

magistratwykupiłkilkaposesji,tworzącniewielkiplacyktargowy(zajmował onpłd zachcwiartkęobecnegorynku).placzabudowanybyłdrewnianymistraganami, naktórychsprzedawanogłównieżywnośc.

3 WtleplacitargowiskonaMariensztacie Fot.źródło:"Warszawamiędzywojenna"

4 GłówneFunkcje/Aktywności Mariensztat był ośrodkiem handlu produktami spożywczymi, piaskiem i drewnem, znajdowałysiętamrównieżdwiełaźnieparowe,drukarnia.łaźnięprzyul.nowyzjazd wlatach30przebudowanonagmachbiurowo mieszkalny,wktórymnastępniemieściła się administracja holenderskiej spółki Helima i Wemado, które w Polsce produkowałym.in.mydło Białyjeleń iproszekdoprania Lux viii.wlatach60xixw. na Mariensztacie działały dwie garbarnie białoskórnicze, natomiast pod koniec XIX wieku powstałą flisacka restauracja Pod Retmanem, kilka skromnych szynków i herbaciarniobsługującychhandlarzynatargowiskuorazwielemałychsklepików.ix Na początku XX w. przy placu mariensztackim wybudowano kilka wysokich kamienic. PodarkadamiNowegoZjazduumieszczonozaśskładydekoracjiteatralnych. W przededniu II wojny światowej Mariensztat jak i cała dzielnica były bardzo zaniedbane i spauperyzowane, zamieszkałe przez ludność ubogą. Choć w 1939 roku Mariensztat unikną poważniejszych zniszczeń do w 1944 uległ niemal całkowitej zagładzie.x 2. Powojnie OsiedlePrzodownikówPracy PowstanieWarszawskieprzyniosłoogromnestratywzabudowieMariensztatu(chociaż wiele kamiennic do odbudowania zostało rozebranych już po wojnie). W wybudowanoobecnymariensztatwedługprojektuinż.arch.zygmuntastępińskiegoi Józefa Sigalina, który był pierwszym nowo powstałym osiedlem w powojennej Warszawie. Osiedle oddano do użytku wraz z nową arterią komunikacyjną (trasą Wschód Zachód)22lipca1949xi

5 FragmentobchodówotwarciatrasyWZ 22lipca1949r. Źródło: Warszawa ,zawww.wczorajidzis.blogspot.com Głównezmiany: Z całej zabytkowej zabudowy odbudowano (po wcześniejszej rozbiórce pięc kamienic (nr 9, 11, 11A, 13, 15), dokonując nieuzasadnionych zmian w ich wyglądzie. SkasowanoodcinekulicyMariensztatpomiędzyWybrzeżemKościuszkowskima ul.dobrą PrzekształconoRynek,wyrównującukośną,nieregularnąpierzejęwschodnią(w związku z tym rozbiórka olbrzymiej, dotychczas dobrze zachowanej kamienicy

dokonując nieuzasadnionych zmian w ich wyglądzie. SkasowanoodcinekulicyMariensztatpomiędzyWybrzeżemKościuszkowskima ul.

6 przy ul. Garbarskiej 1) i ponowna jej odbudowa, likwidująca wszystkie zachowanerelikty. Powyżej Rynku wybudowano tylko kilka domów osiedlowych, oczyszczając skarpęzwszelkiejpozostałościzabudowy(którarozwijałasięwtymmiejscuod XVIw.) Likwidacjadawnegobieguul.Źródłowej(kolidowałazwylotemtunelutrasyW Z)xii Założenieurbanistyczne Próbamiastaidealnego BudującOsiedleMariensztat,pomyślanorównieżonajmłodszych,tuprzedszkoleprzy ul.sowiej. Źródło: Warszawa ,zawww.wczorajidzis.blogspot.com MariensztattozałożenieurbanistycznewzorowanenapolskiejarchitekturzeXVIIIw.w typie prowincjonalnego baroku lub renasansu. Ma on odwzorowywać typowe małe polskie miasteczko. W pewnym sensie jest to próba stworzenia miasta idealnego: z rynkiem, zielenią, niezbędnymi usługami oraz przedszkolem. Centralne miejsce Mariensztatutorynekotoczonyztrzemastronamikamieniczkami.Jednastronaotwarta

Źródłowej(kolidowałazwylotemtunelutrasyW Z)xii Założenieurbanistyczne Próbamiastaidealnego BudującOsiedleMariensztat,pomyślanorównieżonajmłodszych,tuprzedszkoleprzy ul.sowiej.

7 jest na prestiżowe dzieło socjalizmu: trasę W Z. Jest to typowe podejście ubanistyki socjalistycznej gdzie eksponuje się wielkie ciągi ulicznexiii. Głowną ulicą Mariensztatu jest Bednarska. Łącznie w ramach osiedla powstało 53 kamieniczek. Uwagę zwracają dużej klasy elementy zdobnicze w tym mozaika z zegarem, sgraffiti (malowidła na kamieniczkach), oraz socrealistyczna rzeźba przekupki. Ciekawym budynkiem architektonicznym jest tzw. Waweliowiec przy Bednarskiej. Budynek swoim wyglądemnawiązujedodziedzińcazamkunawawelu. Całośćosiedlazostałazrealizowanapohasłemsocjalistycznegowspółzawodnictwa,np. Nadomnaul.Mariensztat19wybudowanyzostałw19dni! Budowanemieszkaniabyłybardzomałe,leczwpowojennejzniszczonejWarszawiebyły marzeniem każdego Warszawiaka. Szybkość budowy oraz problemy z gruntem sprawiają,żedzisiajkamienicesięsypią.xiv Mariensztat stał się salonem stolicy. Na początku swojego istnienia Mariensztat był niezwykle lansowany przez władze socjalistyczną.xvbyło to miejsce niezwykle modne, odbywały się tu zabawy ludowe i potańcówki. Mariensztat stał się plenerem filmów propagandowychifabularnych(przygodanamariensztacieleonardabuczkowskiegoz 1953roku)orazpiosenek. KonstantyIldefonsGałczyńskiw1949rokupisał: Tojakaśmania,dajęsłowo (czyżbymistotniezbykaspadł?), bokażdąnocąksiężycową muszęodwiedzićmariensztat. ( ) Kochane,złotewarszawiany, jakimżtopolonezemidą! Jaktosiętłocząufontanny! Ach,cóżzaradość!Cóżzawidok.

Ciekawym budynkiem architektonicznym jest tzw. Waweliowiec przy Bednarskiej. Budynek swoim wyglądemnawiązujedodziedzińcazamkunawawelu.

8 AIrenaSantorśpiewaładosłówWacławaStępnia: MałemieszkankonaMariensztacie, Tomojeszczęście,tomojesny MałemieszkankonaMariensztacie, Awtymmieszkankuprzypuśćmymy. Akiedynocąksiężycprzyjaciel BędzieodPragiprzezWisłęszedł, BędziemyzoknanaMariensztacie PatrzećnatrasęW Z IlustrowanyprzewodnikStolicyw1953rokudonosił: Wporzeletniejodbywająsięnatympiękniezaplanowanymplacuczęstekoncerty, kiermasze,zabawyludowegromadzącetysięcznetłumymieszkańców xvi TrudnoustalićkiedydokładnieopustoszałRynekMariensztacki,wStolicyz1968 rokuprzeczytamy: Terazsięjużniewzruszamyboniemaczym.ZestarzałsięnamMariensztat.Poszedłw zapomnienie. Koniec. Kropka. ( ). Pusty mariensztacki rynek na którym nic się nie dziejeodlat.nawprowadzonymwreszcietargowisku,bardziejjeszczerzucasięwielka tablicazwypisanymregulaminemtargowiska,niżczteryskromnestraganyzkwiatkami. ( ) W uroczej kiedyś kawiarence Czytelnika, za zaciągniętymi na stałe kratami w oknach, urzęduje Laboratorium Przemysłu Gastronomicznego. Senne sklepy, które z trudem wyrabiają miesięczne plany ( ). Parkingi, na których jest zawsze nadmiar miejsc.przyfontannie,kamiennichłopcyzobtłuczonyminosami,zegar,któryzapomniał wydzwaniaćkuranty xvii UkładurbanistycznyMariensztatu12sierpnia2009r.zostałwpisanydorejestru zabytków(decyzjamazowieckiegokonserwatorzabytków),zewzględunaswoją wyjątkowścwskalimiastaijego małomiasteczkowycharakter.

Wporzeletniejodbywająsięnatympiękniezaplanowanymplacuczęstekoncerty, kiermasze,zabawyludowegromadzącetysięcznetłumymieszkańców xvi

9 3. Położenie Malowniczeitrudne Malowniczepołożenieu stópzamkukrólewskiego, odpołudniowejstrony przylegadostaregomiasta Wyraźnegranice:TrasaWZ, Wisłostrada,paszieleni,Skarpa MariensztatpołożonyjestustópZamkuKrólewskiegonadgórującymkościołemŚw Anny.OdZamkuKrólewskiegooddzielonyjestjednaknasypemprowadzącymnamost Śląsko Dąbrowski.OdwschoduoddzielonyjestodWisłyjednązgłównycharterii Warszawy Wisłostradą,odpołudniaosiedlewyraźnieoddzielaodresztyPowiślapas zieleni,anazachodziewyraźnągranicęstanowiskarpazewspinającąsięnanią prostopadleulicąbednarską,którejdolnapołowastokunależydomariensztatu. GeograficzniegraniceMariensztatuwyznaczają: odpółnocyulicanowyzjazd, odwschoduwybrzeżewisły, odpołudniaulicakarowa, odzachoduwarszawskaskarpawiślana.

OdwschoduoddzielonyjestodWisłyjednązgłównycharterii Warszawy Wisłostradą,odpołudniaosiedlewyraźnieoddzielaodresztyPowiślapas

10 WidoknaMariensztatzeskarpy Źródło: WędrówkipoWarszawie za: 60 lat temu.html)

11 iatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.102 iikilkakartzhistoriiosiedlamariensztat, dnia:22października2012r. iiiatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.102 ivibidem,s.105 vibidem,s viwarszawa,jejdziejeikultura,red.reginajurewicz,warszawa,1980,s.376 viiatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.108 viiijerzykasprzycki,korzeniemiasta.warszawskiepożegnania,t.2śródmieściepółnocne, Warszawa2004,s.322 ixatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.105 xibidem,s.108 xijerzykasprzycki,korzeniemiasta.warszawskiepożegnania,t.2śródmieściepółnocne, Warszawa2004,s xiiatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.108 xiiispacerownikwarszawski,jerzys.majewski,dariuszbartoszewicz,tomaszurzykowski,s.28 xivibidem,s.28 xvjerzykasprzycki,korzeniemiasta.warszawskiepożegnania,t.2śródmieściepółnocne, Warszawa2004,s.318 xvistolica,1953r.,nr19,s.16 xviistolica,1968,nr22,s.4 5,CzteryróżneprawdyoMariensztacie.Warszawskieosiedla. Przeszłość,sytuacjaobecnaiperspektywy,JankowskiStanisław

376 viiatlasarchitekturyuliciplacówwarszaw,jarosławzieliński,tom10,s.108 viiijerzykasprzycki,korzeniemiasta.warszawskiepożegnania,t.2śródmieściepółnocne, Warszawa2004,s.

Podobne dokumenty

ŚRÓDMIEŚCIE WARSZAWY w XX WIEKU

Krystyna Guranowska-Gruszecka ŚRÓDMIEŚCIE WARSZAWY w XX WIEKU Warszawa, lipiec 2013 Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego Spis treści STRESZCZENIE... 11 SUMMARY... 15 WPROWADZENIE... 19 CZĘŚĆ I EWOLUCJA