Historia wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem

Transkrypt

1 Historia wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem

2 Plecionkarstwo towarzyszyło człowiekowi od najdawniejszych czasów. W miarę rozwoju kultury ludności rodziły się nowe potrzeby na przedmioty użytkowe, ozdobne, ochronne i budowlane między innymi z drewna i wikliny. W Rudniku nad Sanem wikliniarstwo zaczęło się rozwijać i nabierać coraz większego znaczenia pod koniec XIX wieku. Rozwój koszykarstwa zainicjował właściciel dóbr rudnickich, hrabia Ferdynand Hompesch. To z jego inicjatywy i za jego staraniem wysłano kilku mieszkańców Rudnika i Kopek (byli to: Jan Ryński, Jan Gancarz, Karol Koszałka, Marcin Madej, Franciszek Konior, Franciszek Pawłowski)do szkoły koszykarskiej w Wiedniu, a następnie w 1878 roku założono w mieście szkołę koszykarską, w której pod czujnym okiem majstrów i instruktorów koszykarstwa kształcono chałupników. W ten sposób powstał cały system produkcji oparty na pracy nakładczej, pozyskiwaniu surowca (wprowadzono uprawę wikliny) oraz sprzedaży gotowych wyrobów, który przyczynił się do wzrostu liczby mieszkańców i poprawy ich zamożności.

3 W 1882 roku Hrabia Hompesch założył firmę pod nazwą "Szkoła Koszykarska Karol Józef Krauz we Wiedniu", której pierwszym dyrektorem był Ferdynand Hofmann, a majstrami galanterii byli: Sekulski, Antoni Skiba, Leon Skoczylas. Wkrótce została ona zamieniona na duże warsztaty koszykarskie pod nazwą "Prasko - Rudnicka Fabryka Koszykarska w Rudniku nad Sanem", gdzie zrzeszeni w niej robotnicy wykonywali wyroby i galanterię. Fabryka wydzierżawiła również duży plac od hr. Tarnowskiego, gdzie wybudowała w latach pięć dużych magazynów na swoje wyroby i wiklinę oraz budynki na warsztaty i dla administracji. Od 1919 roku w mieście działało 12 firm zajmujących się eksportem wyrobów i 20 firm handlujących na rynku krajowym. Pracowało dla nich w Rudniku nad Sanem i okolicy 3 tysiące warsztatów chałupniczych zatrudniających ok osób. W 1928 roku część z nich zrzeszyła się w Spółdzielni "Wierzba" należącej do Związku Producentów Wikliny we Lwowie. Roczna wartość wyrobów z wikliny produkowanych w Rudniku nad Sanem sięgała zł. Dla potrzeb rozwijającego się rzemiosła, na miejsce zlikwidowanego Seminarium Nauczycielskiego, w 1932 roku przeniesiono do Rudnika nad Sanem Lwowską Szkołę Koszykarską, którą trzy lata później

4 przekształcono w Szkołę Przemysłu Drzewnego, Państwową Szkołę Stolarską. W 1936 r. założono Spółdzielnię Wytwórców Koszykarskich, która w czasie wojny została zlikwidowana. Rudnickie koszykarstwo w okresie niemieckiej okupacji zaliczone zostało do tzw. przemysłu wojennego i wykorzystane do masowej produkcji pojemników do celów wojennych. Rabunkowa gospodarka okupanta na plantacjach wikliny doprowadziła do zniszczeń w uprawach, co uniemożliwiło dobry start rudnickiego koszykarstwa bezpośrednio po wojnie. W 1944 r. magazyny dawnej koszykarni wybudowane na działce nad stawem, przeszły na własność Skarbu Państwa i podlegały Ministerstwu Rolnictwa i Reform Rolnych. Następnie dzięki staraniom władz miasta oraz dyrekcji liceum, zostały one przekazane na własność, wyremontowane i oddane do użytku rudnickiemu liceum. W ciągu kolejnych lat remontowano w czynie społecznym następne magazyny z przeznaczeniem ich na budynek główny, pracownie przedmiotowe i internat.

5 W latach powojennych w Rudniku nad Sanem powstało kilka organizacji spółdzielczych, a w 1948 r. Spółdzielnia Wikliniarsko - Koszykarska "Jedność" i Zakład Wikliniarski (późniejsze Małopolskie Przedsiębiorstwo Produkcji Wikliniarskiej "Wikplast- Las"). Początkowo Spółdzielnia "Jedność" należała do Centralnego Związku Spółdzielni Pracy, a od lipca 1975 roku do Związku Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego "Cepelia". W tym czasie wyplataniem w wiklinie zajmowało się ok. 3,5 tys. chałupników i ponad 800 pracowników stałych, a w 1985 r. Spółdzielnia zatrudniała 2000 pracowników. Na skutek przemian ustrojowych, przechodzenia z gospodarki planowej do gospodarki rynkowej Przedsiębiorstwo Produkcji Wikliniarskiej "Wikplast- Las" zostało w latach 90-tych zlikwidowane. Część majątku po zlikwidowanym zakładzie "Wikplast-Las" przejęła w 1999 r. Gmina. Natomiast w ograniczonym zakresie Spółdzielnia Wikliniarsko-Koszykarska "Jedność" działa do dnia dzisiejszego.

6 Aktualnie największe znaczenie dla regionu w drobnej wytwórczości i handlu ma wyrób i sprzedaż wyrobów z wikliny, z której to Rudnik nad Sanem jest słynny w kraju, Europie, a nawet za oceanem, co potwierdza wystawa EXPO 2005 w Japonii Przemysł wikliniarski w Gminie obecnie daje zajęcie i utrzymanie około 900 rodzinom. Na terenie Gminy funkcjonuje ponad 35 hurtowni z wikliną, ponadto działa ok. 50 mniejszych podmiotów zajmujących się handlem tymi artykułami. Wraz z ciągłym rozwojem rzemiosła wikliniarskiego, pojawiła się potrzeba odpowiedniego wyeksponowania historii, tradycji i kultury wikliniarskiego regionu oraz przedmiotów z tym związanych. Brak odpowiedniego poziomu informacji powoduje niewykorzystanie możliwości rozwoju turystyki w Gminie i Mieście, a w związku z tym ogranicza liczbę przyjeżdżających turystów. Krótki czas pobytu, zmniejsza tym samym poziom dochodów możliwych do osiągnięcia z tego tytułu przez Gminę i Miasto oraz jej mieszkańców. Źródło: