Buhaje nowe. polecenia Grzegorz Wojtkielewicz 4 Nowości w naszej ofercie Monika Skarwecka 7. oraz inne, godne

Transkrypt

1 ISSN Nr 50/3/2011 Buhaje nowe oraz inne, godne polecenia Grzegorz Wojtkielewicz 4 Nowości w naszej ofercie Monika Skarwecka 7 Ocena wartości użytkowej i hodowlanej knurów Piotr Garlicki 22 Kriobank nasienia knura w Polsce potrzeba i możliwość utworzenia Jerzy Strzeżek 27

2 Szanowni Państwo Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy chciałaby poinformować, że decyzja Rady Ministrów z dnia 19 września 2011 roku akceptująca sposób prywatyzacji polskich spółek inseminacyjnych w drodze preferencyjnego zbycia udziałów osobom uprawnionym otwiera ostatni etap procesu prywatyzacji, o którym mowa w pkt. V i VI Ogłoszenia o zamiarze odpłatnego zbycia należących do Skarbu Państwa udziałów spółek rolno-spożywczych z dnia 9 sierpnia 2010 roku. Szczegółowe informacje będą zamieszczane na stronie oraz udzielane drogą telefoniczną pod numerami telefonów: Siedziba Spółki Oddział w Olecku Oddział w Piątnicy Oddział w Zamościu Oddział w Szczecinku Serdecznie zachęcamy wszystkich, którzy złożyli wniosek o nabycie udziałów do ich wykupu, ażeby nasza Spółka inseminacyjna przeszła w ręce najbardziej aktywnych hodowców, producentów rolnych i inseminatorów oraz zaangażowanych w jej funkcjonowanie pracowników. Zarząd Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy Zdjęcie na okładce: zdobywczynie nagród XXV Krajowej Wystawy Zwierząt Hodowlanych w Poznaniu 2011: superczempionka w grupie jałowek i czempionka w grupie jałówek w wieku miesięcy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej, córka buhaja ORLIK PL JUTA 15 PL oraz czempionka w grupie jałówek w wieku miesięcy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej BRYZA 53 PL obie wyhodowane w Ośrodku Hodowli Zarodowej w Osięcinach. Buhaj ORLIK to już od kilku wycen lider w kategorii pokroju w ofercie SHiUZ Bydgoszcz. Przekazuje swoim córkom bardzo dobrze zbudowane wymiona o niesamowitym zawieszeniu i położeniu oraz wyjątkowo dobrze zbudowane nogi z bardzo mocną racicą. Poprawia wszystkie cechy funkcjonalne płodność, zdrowotność wymienia i długowieczność. Tu należy wspomnieć, że ojciec Orlika, kanadyjski Outside zdobył ogromną popularność na świecie, po tym jak właściciele jego córek przekonali się na własnej oborze, że są one wyjątkowo spokojne, płodne i co najważniejsze długo żyją. 2

3 Spis treści 4 Buhaje nowe oraz inne, godne polecenia Grzegorz Wojtkielewicz 7 Nowości w naszej ofercie Monika Skarwecka 13 Powtarzalność oceny wartości hodowlanej Grzegorz Wojtkielewicz 15 OHZ Mścice liderem nowoczesnych technologii rozrodu bydła Andrzej Żebrowski 18 Genomika podstawy, aktualne osiągnięcia i przyszłość. Selekcja genomowa w hodowli trzody chlewnej Agnieszka Korwin- -Kossakowska 22 Ocena wartości użytkowej i hodowlanej knurów Piotr Garlicki 27 Kriobank nasienia knura w Polsce potrzeba i możliwość utworzenia Jerzy Strzeżek 37 Koniec lata i jesień w pasiece = początek następnego sezonu Łucja Skonieczna Wydawca: Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy, ul. Zamczysko 9a Bydgoszcz tel , fax Redakcja: SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oddział w Olecku Al. Zwycięstwa 10, Olecko tel./fax Komitet redakcyjny: Monika Skarwecka, Marcin Marciniak Skład i łamanie: Marcin Marciniak Fotografia na okładce: Monika Skarwecka Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk części lub całości tylko za pisemną zgodą wydawcy. Nakład: egzemplarzy ISSN Szanowni czytelnicy, drodzy rolnicy, hodowcy i producenci Nadszedł czas jesieni i czas, by do Państwa rąk oddać nowy numer naszego Informatora z nadzieją, że wzbudzi on Państwa zainteresowanie. Tematyka artykułów jest urozmaicona, tak by każdy z czytelników mógł znaleźć coś dla siebie. W sierpniu b.r. opublikowana została nowa wycena wartości hodowlanej buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej, w Informatorze nie mogło więc zabraknąć artykułu autorstwa Grzegorza Wojtkielewicza pt. Buhaje nowe oraz inne, godne polecenia i prezentacji nowej oferty buhajów SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy mojego autorstwa. Mamy nadzieję, że tego typu artykuły ułatwiają podjęcie decyzji hodowcom i producentom bydła mlecznego przy wyborze ojców przyszłego pokolenia. W artykule Powtarzalność oceny wartości hodowlanej wspomniany Grzegorz Wojtkielewicz starał się rozwiać wątpliwości dotyczące pojęcia powtarzalności (wiarygodności) oceny wartości hodowlanej dla cech produkcyjnych. Nie zapomnieliśmy również o hodowcach i producentach trzody chlewnej, dlatego prezentujemy trzy artykuły na ten temat. Na szczególną uwagę zasługuje tekst prof. zw. dr. hab. Jerzego Strzeżka z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurski w Olsztynie pt. Kriobank nasienia knura w Polsce potrzeba i możliwość utworzenia. Czy kriokonserwacja, czyli przechowywanie materiału biologicznego w ciekłym azocie jest technologią pozwalającą na zachowanie genetycznie uwarunkowanej różnorodności? Po co nam Banki DNA? Na te pytania starał się odpowiedzieć autor tego artykułu. Tekst Pana Piotra Garlickiego pt. Ocena wartości użytkowej i hodowlanej knurów przedstawia natomiast zmiany jakie pojawiły się w ostatnich latach w obszarze metod oceny i szacowania wartości hodowlanej knurów, jak również przybliża problem dramatycznego spadku pogłowia świń w Polsce. Dla hodowców pszczół mamy kilka rad dotyczących przygotowania pasieki do sezonu zimowego w artykule Pani Łucji Skoniecznej pt. Koniec lata i jesień w pasiece = początek następnego sezonu. Jeszcze raz gorąco zachęcamy do lektury wszystkich opublikowanych artykułów w nowym Informatorze. dr inż. Monika SKARWECKA Dyrektor ds. organizacji hodowli i rozrodu zwierząt SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy 3

4 Buhaje nowe oraz inne, godne polecenia Nowa wycena wartości hodowlanej buhajów oznacza zmiany w ofercie Stacji Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. Nasza najświeższa oferta jak zawsze uwzględnia najnowsze wyniki wyceny rozpłodników oraz jest odpowiedzią na zapotrzebowanie hodowców i producentów utrzymujących bydło mleczne w Polsce. mgr inż. Grzegorz WOJTKIELEWICZ SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oto kilka ciekawych propozycji w ofercie SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy po wycenie sierpień JEGIER (PF 119) najważniejszym faktem w charakterystyce tego buhaja jest to, że po wcześniejszym lekkim spadku indeksu PF, w chwili obecnej indeks ten wzrósł do poziomu 119. Indeksy na tym poziomie uzyskują topowe buhaje zagraniczne, których drogie (czytaj używane na lepsze krowy w stadzie) nasienie jest stosowane w Polsce. Wpływ na wzrost indeksu miały z pewnością bardzo dobre, lepsze niż szacowane przez system, drugie i trzecie laktacje córek testówek Jegiera. Doszło z pewnością także więcej danych na temat długowieczności poprawa tego indeksu na plus oznacza, że córki Jegiera radzą sobie na tym świecie aktualnie wygórowanych wymagań produkcyjnych, płodnościowych, zdrowotnych i wielu innych. Co z pokrojem córek tego buhaja? Jak wiemy, informacje na temat wartości hodowlanej dla cech pokroju uzyskujemy dzięki pracy tzw. grupy G-15. Przypomnę, że grupa ta została założona w 1995 roku w celu wdrożenia systemu oceny liniowej pokroju krów i uzyskania wartości hodowlanych dla cech pokroju. Członkowie grupy byli intensywnie szkoleni w kraju, jak i za granicą, a za sukces można uznać zaliczenie jednego z pracowników grupy do pięciu najlepszych klasyfikatorów na świecie (TOP 5). Selekcjonerzy G-15 opisują tylko pierwiastki (krowy w pierwszej laktacji) po buhajach testowych oraz ich rówieśnice po buhajach wycenionych. Niestety, stan krów, a zwłaszcza ich wymion w drugiej i dalszych laktacjach dostrzegają już tylko właściciele, a także w niektórych przypadkach pracownicy SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy. Właśnie od naszych pracowników terenowych mamy informację, że wymiona Jegierek w drugiej i trzeciej laktacji mają się dobrze, nie urywają się z przyczyny bardzo wysokiej produkcji. A ryzyko obniżenia wymienia występowało ze względu na niezbyt mocne więzadła, jakie przekazywał Jegier, podobnie zresztą jak jego ojciec, światowej sławy O-Man Justice. Co z cechami fitness (funkcjonalne)? Jeżeli chodzi o płodność, to w tym przypadku nie należy zrażać się relatywnie niskim indeksem ogólnym płodności na poziomie 92. Z pewnością jest on błędnie obliczony przez system, ponieważ większość składowych indeksu płodności jest na bardzo przyzwoitym poziomie. I tak: NPj wskaźnik niepowtarzalności unasieniania do 56 dnia po pierwszym zabiegu inseminacji jałówek jest na poziomie 93 (to 70% indeksu ogólnego), NPk wskaźnik niepowtarzalności unasieniania do 56 dnia po pierwszym zabiegu inseminacji krów po pierwszym ocieleniu 93 (10% ogólnego), PP długość przestoju poporodowgo, czyli od wycielenia do pierwszej inseminacji 4

5 OJCIEC BUHAJÓW cza poprawę, czyli obniżenie zawartości komórek somatycznych w mleku córek. Długowieczność wynosząca 116 oznacza bardzo poważny wpływ na wydłużenie życia produkcyjnego krów po Jegierze. Zarówno zaraz po urodzeniu, jak i już w dojrzałym wieku cielęta po Jegierze są głębokie, szerokie, długie po prostu są wspaniałymi zwierzętami. Kolejnym atutem jest fakt, że można używać nasienia Jegiera do inseminacji jałówek ze względu na łatwe porody. Po analizie tych wszystkich, bardzo pozytywnych danych zapadła decyzja uznajemy Jegiera na ojca buhajów. Gratulacje dla hodowcy, Stanisława Żochowskiego, którego marzeniem było dochowanie się buhaja o takim statusie. MOLTEN (PF 114) syn holenderskiego buhaja Martin. Pochodzi ze znanej i szanowanej rodziny Veela, z której wycenionych buhajów było sporo, z najstarszym Jagoszem na czele. Matka Moltena ze względu na swój wdzięk i dobry fundament rodowodowy, została włączona do programu oceny i selekcji już jako jałówka (10% indeksu ogólnego), i OMC okres międzyciążowy, czyli odstęp czasu od pierwszego ocielenia do ponownego zacielenia 111 (także 10% indeksu ogólnego). Jak widzimy, wszystkie składowe indeksu płodności są na poziomie 93 lub wyższym, a indeks ogólny płodności wynosi 92. O perypetiach z wyliczaniem indeksu płodności na podstawie wyników dla córek buhajów o ustabilizowanych parametrach w wielu populacjach światowych pisałem w Informatorze Nr 48/2011. Niestety do tej pory nikt z instytucji odpowiedzialnych za postęp hodowlany tym tematem się nie zajął. Zdrowotność wymienia na poziomie 103 ozna- Molten PL

6 córki biorące udział w wycenie swego ojca świadczą o niesamowitym potencjale produkcji mlecznej, z bardzo wysoką wydajnością zarówno tłuszczu jak i białka. Jak na wnuka Mtoto przystało, Molten przekazuje swoim córkom zrównoważony pokrój oraz idealne ustawienie zadu. Ze względu na łatwe porody, polecany jest do inseminacji jałówek i krów słabiej wyrośniętych lub o wąskich, nieprawidłowo zbudowanych zadach. Dodatkowym atutem są idealnej długości strzyki oraz poprawa zdrowotności wymienia. W chwili obecnej poszukiwane są krowy lekkie, długowieczne, potrafiące radzić sobie w nowoczesnych oborach, a takie są właśnie córki Moltena. JANOWIAK (PF 113) na wycenę tego buhaja pracownicy działu hodowli naszej Stacji czekali długo. Zaczęło się od spotkania z krową Roza po holenderskim ojcu Meadow. Rzadko spotyka się krowę o takim typie ekstremalnie płaskie, szeroko rozstawione, skośnie ustawione żebra, skóra cienka jak pergamin, delikatna, sucha Janowiak PL gwarantuje wysoką produkcję, odległy rodowodowo od buhajów wykorzystywanych intensywnie w ostatnich latach głowa, kapitalnie unaczynione wymię. Oczu nie można było od niej oderwać i jeszcze długo można by opisywać jej wdzięk. Poza tym super produkcja, super białko, brak komórek somatycznych. Komisja uznała, że jeżeli uda się pozyskać od Rozy buhajka i po jego wycenie nie wejdzie on do katalogu, to dalsza praca hodowlana utraci sens. No i stało się. Po perypetiach z zacieleniem Rozy, w końcu urodził się syn amerykańskiego buhaja Jammer Janowiak. Buhajek pomyślnie przeszedł badania weterynaryjne, nasienie spełniło ostre wymagania jakościowe, wszedł do testu i efekt mamy bardzo zadowalający. Atuty hodowlane Janowiaka to ponadprzeciętna produkcja córek i bardzo dobry pokrój same zalety. Własnych cech długowieczności jeszcze nie uzyskał, ale prognozując po ojcu (PL - Productive Life +2,8) powinno być dobrze. Ponadto Janowiak to buhaj odległy rodowodowo brak tu krwi Bellwooda, Jocko Besna, Aerostara czy Omana Justice, których nasienie było bardzo intensywnie wykorzystywane w hodowli na całym świecie. Naszym zdaniem każdy szanujący się hodowca bydła mlecznego powinien wykorzystać zalety, jakie przekazuje Janowiak i użyć jego nasienia do inseminacji swoich krów. FIDES ET (PF 109) pochodzi z zaimportowanego z USA do Polski przez SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy zarodka od matki Bo- -Irish Convincer Katilee (Convincer/Bellwood), po ojcu Finley. Córki Fidesa dają sporo mleka, a wyższa wartość hodowlana dla kilogramów białka niż tłuszczu powinna skutkować sporą zawartością tego składnika w mleku. Budowa córek Fidesa to przede wszystkim harmonijność średni kaliber, wręcz idealne ustawienie szerokiego zadu. Ważną cechą jest także optymalna długość strzyków, ponieważ ostatnio w całej populacji światowej bydła hf strzyki uległy skróceniu. TOMBAK rewelacja jeżeli chodzi o łatwość wycieleń. Na 303 opisane porody wystąpił tylko jeden trudny. Dla porównania u kolegów katalogowych jest to liczba 12-14, a dochodzi nawet czasami do 20 trudnych porodów (wtedy nie należy takiego buhaja używać do inseminacji jałówek). BOLIG (PF 109) spec od poprawy produkcji białka w mleku. Świadczy o tym podwójna wartość hodowlana dla kilogramów białka w stosunku do kilogramów tłuszczu w wartości hodowlanej. W związku z tym przeznaczony też dla gospodarstw, które zbliżają się do limitu kwoty mlecznej. To także buhaj mało spokrewniony ze swoimi poprzednikami lub rówieśnikami Boliver/Lantz/Notel. Przeznaczony do kojarzenia z krowami wieloródkami. To nie wszystkie nowe buhaje - naszą ofertę opisujemy szczegółowo na kolejnych stronach. 6

7 Nowości w naszej ofercie dr inż. Monika SKARWECKA SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy Po wycenie wartości hodowlanej buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej i czerwono-białej, która w sierpniu b.r. została opublikowana na stronie internetowej Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego z siedzibą w Krakowie ( krakow.pl) opracowaliśmy nowy Katalog Buhajów Ras Mlecznych wycena sierpień Na dział Olecko Zwycięstwa 10, Olecko./fax , , mail: olecko@shiuz.pl cówka Terenowa Olsztyn Bydgoska 3, Olsztyn./fax , dział Piątnica Czarnocka 56, Piątnica./fax , , mail: piatnica@shiuz.pl cówka Terenowa Bielsk Podlaski Studziwodzka 44, Bielsk Podlaski./fax , fax mail: bielsk@shiuz.pl dział Zamość skie 67, Zamość./fax , , mail: zamosc@shiuz.pl cówka Terenowa Białka łka 154, Radzyń Podlaski./fax , mail: bialka@shiuz.pl kartach katalogowych prezentujemy przedstawicieli takich ras jak: polska czarno-biała, polska czerwono-bia-.shiuz.pl ła, polska czerwona, simentalska, montbeliarde, jersey, oraz przede wszystkim buhaje rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej i czerwono-białej. W przypadku wybranych buhajów oferujemy nasienie seksowane. Nowa oferta buhajów jest dostępna w sprzedaży od 1 października 2011 roku. STACJA HODOWLI I UNASIENIANIA ZWIERZĄT SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY KATALOG BUHAJÓW RAS MLECZNYCH Wycena - sierpień 2011 W ofercie podstawowej buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej prezentujemy łącznie 33 rozpłodniki, z których 9 jest po raz pierwszy prezentowanych w katalogu, są to buhaje: 1) BOLIG PL , 2) F.F. JUBILAT PL , 3) F.F.JULIUSZ PL , 4) FIDES PL , 5) JANOWIAK PL , 6) JUMZ PL , 7) JURT PL , 8) MOLTEN PL , 9) TOMBAK PL Na szczególną uwagę zasługuje buhaj JEGIER ST PL , który od kilku sezonów utrzymuje się na szczycie rankingu buhajów SHiUZ Bydgoszcz, a przez Radę Hodowlaną działającą przy Stacji został po analizie ostatniej wyceny wartości hodowlanej wybrany na ojca buhajów. Szerzej o niektórych z ww. buhajów mogą Państwo przeczytać w artykule głównego specjalisty ds. hodowli w SHiUZ Sp. z o.o. Grzegorza Wojtkielewicza pt. Buhaje nowe oraz inne, godne polecenia opublikowanym na łamach niniejszego Informatora (czytaj str. 4). Prezentowane w katalogu buhaje rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno- -białej to synowie takich buhajów-sław światowej genetyki jak: Champion, Dawson, Finley, Garter, Jammer, Jocko Besn, Mainstream, Martin, Mtoto, Ostwald, Outside, Stormatic, V Eaton, Boliver, Monza, Titanic oraz Justice. Ta różnorodność wśród buhajów zaspokoi gusta każdego hodowcy i producenta bydła. Prezentowana w katalogu oferta buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej to przede wszystkim efekt współpracy 7

8 Buhaje OFERTA SHiUZ PODSTAWOWA Sp. z o.o. w SHiUZ Bydgoszczy SP. Z O.O. rasy W BYDGOSZCZY polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku (buhaje Buhaje SHiUZ uszeregowane Sp. z o.o. w według Bydgoszczy ceny) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku (buhaje uszeregowane według ceny) Lp Nazwa buhaja Numer buhaja Data Nazwa urodzenia % hf ojca Składowe Indeksu PF Wartość hodowlana Hodowca Podindeks produkcyjny Indeks PF WH Przeżywalność Liczba córek Liczba obór Indeks prod. (kg) Powtarzalność (wiarygodność) Cena za 1 porcję nasienia (netto) Składowe podindeksu pokroju ogólnego Ml (kg) Tł (kg) Tł (%) Bi (kg) Bi (%) Podindeks ogólny pokroju Podindeks kalibru Podindeks typu i budowy Podindeks nóg i racic Podindeks wymienia Podindeks płodności WH komórek somatycznych 1 JEGIER ST PL JUSTICE ,3 0,07 32,9 0,00 113,1 0,88 Stanisław Żochowski 80 2 MOLTEN PL MARTIN b.d ,4-0,03 31,9-0,01 101,2 0,73 Stanisław Żochowski 58 3 AULNAY FR TITANIC ,7-0,20 20,1-0,10 58,0 0,80 Import Francja 55 4 GINTER PL GARTER ,4-0,33 17,0-0,23 51,5 0,89 Krzysztof Banach 50 5 OMER JUST PL JUSTICE ,4 0,49 15,5 0,29 59,4 0,84 ZRH Cieleśnica 48 6 ORDER PL OUTSIDE ,1-0,24 3,6-0,18 10,2 0,97 Stanisław Żochowski 48 7 JANOWIAK PL JAMMER b.d ,4-0,04 21,7-0,06 73,8 0,77 Zbigniew Kozłowski 46 8 JARANIT PL JUSTICE ,2-0,15 32,0-0,03 94,2 0,86 Jarosław Myszczyński 45 9 JUBILER PL ,6 JUSTICE ,8-0,04 24,1-0,03 77,9 0,84 OHZ Osięciny Sp. z o.o MOMENT PL ,4 MONZA ,7 0,20 4,7-0,02 33,1 0,91 Wojciech Pruszkowski JENOT PL JUSTICE ,6-0,15 27,7-0,05 82,1 0,79 Stanisław Żochowski OUTSTANDING PL JOCKO BESN ,3-0,30 33,6 0,02 80,6 0,99 Import USA DRAMON PL ,5 DAWSON ,4 0,29 24,2 0,26 75,7 0,90 Magda Melerowicz-Bos JUMAT ST ET PL JUSTICE ,6-0,04 24,7 0,01 75,1 0,88 Stanisław Żochowski ADMIRABLE FR OSTWALD ,1-0,27 30,2-0,06 80,4 0,85 Import Francja MOFIS PL ,4 MTOTO ,4-0,06 16,0 0,04 42,3 0,92 Wojciech Kowalewski F.F. JULIUSZ PL ,2 JUSTICE b.d ,3 0,15 22,5 0,10 74,4 0,73 GR Dochowo Dairy F.F. JUBILAT PL JUSTICE b.d ,8-0,02 17,4 0,09 45,6 0,77 GR Dochowo Dairy JUKATAN ET PL JUSTICE ,5-0,13 22,6-0,10 72,6 0,85 Import USA/Krzysztof Pogorzelski JUST ST ET PL JUSTICE ,5-0,15 17,2-0,03 46,0 0,90 Stanisław Żochowski JETI ET PL JUSTICE b.d ,1 0,23 14,9 0,21 45,9 0,86 Import USA/Grzegorz Grodzki VITONSON FR ,2 V EATON ,9 0,09 26,5 0,07 86,0 0,86 Import Francja TOMBAK PL TITANIC ,6-0,12 18,3-0,11 60,2 0,82 Hendripol Sp. z o.o BESZAMEL PL BOLIVER ,9-0,20 25,5-0,08 72,8 0,80 OHZ Osięciny Sp. z o.o MIGDAŁ ET PL MAGICAL b.d ,3-0,04 14,8 0,07 37,9 0,81 Import Kanada/OHZ Osięciny Sp. z o.o TOMOGRAF PL TITANIC ,3-0,19 17,1-0,13 53,6 0,81 Hendripol Sp. z o.o MISOTTO PL ,1 MONZA ,4-0,09 13,9-0,05 43,3 0,92 Wojciech Kowalewski JURT PL ,5 JUSTICE b.d ,8-0,23 23,3-0,02 57,4 0,80 Stanisław Bieńkowski SZAŁAS PL ,6 STORMATIC ,4-0,13 14,6-0,10 46,7 0,88 OHZ Osięciny Sp. z o.o UPSILON FR CHAMPION ,5-0,05 20,2 0,00 60,9 0,89 Import Francja BOLIG PL ,5 BOLIVER b.d ,8-0,22 30,2 0,01 77,1 0,79 Rolhod Sp. z o.o JUMZ PL ,2 JUSTICE ,1-0,34 22,8-0,03 47,6 0,82 Adam Guzel FIDES ET PL FINLEY b.d ,0-0,24 22,0-0,05 56,1 0,79 Import USA/HZiNR Polanowice Sp. z o.o. 23 Wytłuszczone zostały buhaje, które prezentowane są po raz pierwszy w katalogu. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, 8

9 Buhaje MCB Sp. z o.o. w Krasnem i SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości OFERTA SHiUZ SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY hodowlanej Buhaje SHiUZ w Sp z o.o. roku w Bydgoszczy (buhaje uszeregowane oraz MCB Sp. z według o.o. w Krasnem ceny) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku (buhaje uszeregowane według ceny) Składowe Indeksu PF Cena za 1 porcję nasienia (netto) Wartość hodowlana Hodowca Powtarzalność (wiarygodność) Indeks prod. (kg) Liczba obór Liczba córek WH Przeżywalność Składowe podindeksu pokroju ogólnego Indeks PF WH komórek somatycznych Podindeks płodności Podindeks wymienia Podindeks nóg i racic Podindeks kalibru Podindeks ogólny pokroju Podindeks produkcyjny Data Nazwa urodzenia % hf ojca Numer buhaja Nazwa buhaja Lp Bi (%) Bi (kg) Tł (%) Tł (kg) Ml (kg) Podindeks typu i budowy 1 VIKAN FR KIAN ,4 0,10 20,1 0,14 59,6 0,88 Import Francja 35 2 MAKLER PL MARIO-RED ,8-0,27 24,0 0,00 54,8 0,89 OHZ Głogówek Sp. z o.o KAROTEN PL KIAN b.d ,9 0,23 14,4 0,15 49,8 0,75 Grzegorz Grodzki 30 4 MISTER K. PL MISTY b.d ,8 0,53 8,3 0,20 48,4 0,78 Józef Kontny 30 5 ASTON FR HEIN ,1 0,02 23,6 0,13 65,3 0,75 Import Francja 30 9 VOLESTAR FR PERICLES ,4 0,25 9,5 0,26 25,4 0,82 Import Francja 30 6 BIBLO FR LUDOX b.d ,3 0,05 11,7 0,04 37,7 0,79 Import Francja 27 7 VALET FR KONVOY ,3-0,12 1,9 0,12-14,5 0,89 Import Francja 23 8 VIX RED * BE SEPTEMBER ST ,8-0,04 0,0-0,02-0,9 0,85 Import Francja MACZO PL MARIO-RED ,0-0,22 2,7-0,05-3,7 0,86 OHZ Głogówek Sp. z o.o AWANS* PL AVANTI-RED ,9 0,11-13,3 0,13-46,4 0,84 SK Prudnik Sp. z o.o. 21 * buhaje będące własnością SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy, pozostałe buhaje należą do MCB Sp. z o.o. w Krasnem Wytłuszczone zostały buhaje, które prezentowane są po raz pierwszy w katalogu. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, INFORMATOR Nr 50/3/2011 z Małopolskim Centrum Biotechniki Sp. z o.o. w Krasnem, z którym SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy od 2007 roku wspólnie realizuje Program oceny i selekcji buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno- i czerwono- -białej. Prezentujemy 11 buhajów ww. rasy, w tym jednego do tej pory nieprezentowanego w katalogu należącego do SHiUZ Sp. z o.o. buhaja AWANS PL Rasa holsztyńsko-fryzyjska to wyspecjalizowana rasa mleczna wymagająca dobrej jakości paszy objętościowej o wysokiej wartości pokarmowej. Dzięki współpracy SHiUZ Sp. z o.o. z francuską firmą Genes Diffusion Optimal zainteresowani hodowcy nadal mogą nabyć nasienie buhajów rasy holsztyńsko- -fryzyjskiej odmiany czarno-białej: VAUCLUSE FR czy DA- NILLO NL (które zostały zakwalifikowane jako ojcowie buhajów), a także ARIVERA FR oraz buhaja rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czerwono-białej BRAHMS RED NL Dzięki tej współpracy możemy Państwu nadal oferować w sprzedaży nasienie seksowane buhajów JOCK UK612628, CONCORD UK oraz ROCKO FR , a także buhajów: ROTHENEUF FR , ROYAUME FR , TASMAN FR , PEINZER BOY NL nasienie będzie dostępne w sprzedaży do wyczerpania zapasów. W najbliższym czasie Stacja wprowadzi do sprzedaży dodatkowo nasienie seksowane trzech nowych buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej: MASTER, MATTERHORN i STRIDER. W nowym katalogu nadal mogą Państwo znaleźć ofertę buhajów rasy simentalskiej, polskich jak i niemieckich to efekt współpracy Małopolskiego Centrum Biotechniki 9

10 Sp. z o.o. w Krasnem z bawarską Stacją Unasieniania i Hodowli Zwierząt BVN Neustadt. Wśród buhajów tej rasy prezentujemy trzy nowe buhaje: WATNOX DE , WELTMEYER DE oraz WALISER DE Rasa simentalska ma mniejsze wymagania bytowe niż rasa holsztyńsko-fryzyjska, bardzo dobry skład mleka o niskiej liczbie komórek somatycznych, dobrą użytkowość mięsną oraz zdolności dostosowania i przetrwania w trudnych warunkach. Nie zapomnieliśmy również o wielbicielach rodzimych ras zachowawczych, którzy także znajdą coś dla siebie w naszej nowej ofercie. Zachęcamy do kupowania nasienia buhaja WE- RMES PL rasy polskiej czerwonej, a także buhajów FELIX PL , GEJZER PL , TRAMP PL , FUNDAMENT PL oraz LINUS PL przedstawicieli rasy polskiej czarno-białej. Bydło ras rodzimych charakteryzuje się cechami typowymi dla populacji autochtonicznych, między innymi takimi jak duża odporność i zdrowotność, długowieczność, a także doskonałe przystosowanie to trudnych warunków środowiskowych. Rasa montbeliarde pochodzi z Francji, regionu Franche- -Comte. Mleko krów tej rasy charakteryzuje się dużą zawartością białka i zawartością frakcji beta-kappa-kazeiny, dzięki czemu doskonale się nadaje do produkcji sera. W naszej ofercie znajdą Państwo nasienie buhajów już znanych, ale nie prezentowanych w katalogach innych stacji unasienienia czy Orlik PL handlarzy nasienia, takich jak: 1) UROCHER FR , 2) PAGANINI FR , 3) TRICHOMA FR , 4) UCHENY FR , 5) UPSALIN FR , 6) UTANG FR , 7) TRACT FR , 8) VIDOR FR (pozyskanych z firmy Coopex Montbeliarde), a w najbliższym czasie dostępne będzie nasienie trzech nowych buhajów: SOCRATE JB, ABSOLU JB oraz SEXY JB. W rasie jersey oprócz znanych już Państwu buhajów: 1) ABE US , 2) DUKE US , 3) FREEZE US , 4) FOREST US , 5) HARNESS US , 6) FLORESCENT US , 7) REDWOOD US , 8) LENCREST CA , 9) LANE US , SHiUZ Sp. z o.o. wprowadziła od 1 października 2011 roku nasienie nowego buhaja GHENT US Angielska rasa jersey to jedna z najmniejszych ras na świecie, charakteryzująca się wyjątkowo tłustym mlekiem. Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy przygotowała dla Państwa również ofertę dodatkową buhajów rasy holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej. Buhaje te nie są prezentowane w katalogu, ale ich nasienie jest dostępne w sprzedaży od 1 października 2011 roku: 1)ISLAND PL , 2)ORLIK PL , 3)JUMARDEL ST PL , 4)VIRGINO FR , 5)VIRCHOW FR , 6)ORWIN PL , 7)SUMMER PL ISLAND to buhaj, którego nasienie nie było do tej pory oferowane w sprzedaży hodowcom i producentom bydła mlecznego. To syn światowej sławy buhaja Shottle, międzynarodowego ojca buhajów. Córki buhaja Island charakteryzują się dobrymi cechami pokroju oraz potężną produkcją mleka kg. ORLIK to już znany Państwu buhaj, którego nie mogło 10

11 Oferta OFERTA dodatkowa DODATKOWA SHiUZ SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY Buhaje SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej po drugiej wycenie szacowanej wartości hodowlanej w 2011 roku (buhaje uszeregowane według ceny) Składowe Indeksu PF Cena za 1 porcję nasienia (netto) Wartość hodowlana Hodowca Powtarzalność (wiarygodność) Indeks prod. (kg) Liczba obór Liczba córek WH Przeżywalność Indeks PF WH komórek somatycznych Składowe podindeksu pokroju ogólnego Podindeks płodności Podindeks wymienia Podindeks nóg i racic Podindeks kalibru Podindeks ogólny pokroju Podindeks produkcyjny Data Nazwa urodzenia % hf ojca Numer buhaja Nazwa buhaja Lp Bi (%) Bi (kg) Tł (%) Tł (kg) Ml (kg) Podindeks typu i budowy 1 ISLAND* PL ,9 SHOTTLE b.d ,4-0,38 12,3-0,29 37,9 0,82 Sano Sp. z o.o ORLIK PL ,2 OUTSIDE ,4-0,05-0,1-0,05 1,2 0,96 OHZ Osięciny Sp. z o.o JUMARDEL ST PL JUSTICE ,2-0,28 17,6-0,06 40,3 0,86 Stanisław Żochowski 36 4 VIRGINO* FR TITANIC ,9-0,27 11,3-0,10 24,5 0,88 Import Francja 30 5 VIRCHOW* FR OFAIT ,6-0,22 20,4-0,01 48,4 0,85 Import Francja 28 6 ORWIN PL OURASI ,4 0,14 23,8 0,26 62,9 0,84 SK w Dobrzyniewie Sp. z o.o SUMMER PL ,2 SAM b.d ,7-0,19 10,2-0,02 19,6 0,77 Adam Guzel 23 * oferta ważna do wyczerpania zapasów nasienia Wytłuszczone zostały buhaje, których nasienie do tej pory nie było oferowane w sprzedaży. Dane udostępnione przez Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie, INFORMATOR Nr 50/3/2011 zabraknąć w ofercie SHiUZ Sp. z o.o. To wybitny pokrojowiec o czym świadczą wartości podindeksów pokrojowych, w tym pokroju ogólnego 122, kalibru 111, typu i budowy 108, nóg i racic 121, wymienia 117. Poprawia wszystkie cechy funkcjonalne płodność, zdrowotność wymienia i długowieczność. Córki Orlika wygrywają wystawy. Na ostatniej jubileuszowej XXV Krajowej Wystawie Zwierząt Hodowlanych w Poznaniu 2011 córka JUTA 15 PL wyhodowana w Ośrodku Hodowli Zarodowej w Osięcinach została superczempionką. Alta 33 PL , córka buhaja Orlik, hodowca: HZiNR Polanowice Sp. z o.o. JUMARDEL ST syn znanego Państwu buhaja Justice i krowy Cordel Mary 4. Córki Jumardela ST charakteryzują dobrym pokrojem (podindeks nóg i racic 114, podindeks wymienia 112) oraz dobrą produkcją mleka (+679 kg). Jednym z atutów tego buhaja jest fakt, że jego potomstwo przychodzi na świat bez komplikacji porodowych (łatwe ocielenia). Buhaj VIRGINO przyjechał do nas z Francji. To syn kanadyjskiego buhaja Titanic, którego ojcem był Storm, a pradziadkiem najsłynniejszy buhaj kanadyjski przekazujący swym córkom wysoką mleczność, a także doskonały pokrój buhaj Starbuck. Córki tego buhaja charakteryzują się mocnymi nogami (podindeks nóg i racic 120) oraz ładnymi wymionami (podindeks wymienia 113). VIRCHOW jedyny syn buhaja Ofait w naszej ofercie. Łatwe ocielenia to jeden z atutów tego buhaja, wskazuje to, że jego potom- 11

12 stwo przychodzi na świat bez komplikacji porodowych. Córki tego buhaja charakteryzują produkcją mleka na przyzwoitym poziomie oraz harmonijną budową. ORWIN syn francuskiego buhaja Ourasi. Poprawia nogi (podindeks 111), wymię (podindeks 109). Jego córki są po prostu ładne. SUMMER to buhaj, którego nasienie nie było do tej pory oferowane w sprzedaży hodowcom i producentom bydła mlecznego. Jedyny syn buhaja Sam w naszej ofercie. Przekazuje córkom ładne wymiona i poprawia nogi. W przypadku buhajów: ISLAND PL , VIRGINO FR i VIRCHOW FR nasienie będzie dostępne w sprzedaży do wyczerpania zapasów. Zachęcamy Państwa do zapoznania się z nowym, niedawno wydanym Katalogiem Buhajów Ras Mięsnych Na stronach katalogowych pre- zentujemy łącznie 32 buhaje reprezentantów dziewięciu ras takich jak: limousine, simentalska, charolaise, red angus, aberdeen angus, piemontese, hereford, blonde d'aquitaine oraz belgijska błękitno-biała. Wśród znanych już Państwu buhajów pojawiło się łącznie siedem buhajów do tej pory nie prezentowanych w katalogu, tj.: Barba 5 PL , córka buhaja Orwin, hodowca: Antoni Piechociński, Bożejewo Stare 1) NITRON PL rasa limousine, 2) NOREK PL rasa limousine, 3) MAGDAD PL rasa simentalska, 4) NOSAL PL rasa simentalska, 5) NAPAR PL rasa charolaise, 6) MILTON PL rasa hereford, 7) NUGAT PL rasa blonde d'aquitaine. Na szczególną uwagę zasługuje buhaj NUGAT, reprezentant rasy blonde d'aquitaine, której przedstawicieli dawno nie było na stronach naszych katalogów. Rasa wywodząca się z Francji to najmłodsza z francuskich ras bydła mięsnego. Bydło tej rasy jest dużego kalibru, dość późno dojrzewające, o długim i masywnym ciele z głęboką klatką piersiową, szerokimi biodrami, mocnymi kończynami i doskonale umięśnionym zadem. Zapraszamy na naszą stronę internetową na której znajdą Państwo niezbędne wiadomości do prowadzenia pracy hodowlanej i kontaktu z naszą Stacją. STACJA HODOWLI I UNASIENIANIA ZWIERZĄT SP. Z O.O. W BYDGOSZCZY KATALOG BUHAJÓW RAS MIĘSNYCH

13 Powtarzalność oceny wartości hodowlanej Na ocenę wartości hodowlanej buhaja składają się liczne parametry związane z budową i funkcjonalnością jego córek, odniesione do średnich wartości osiąganych w Polsce, czyli tzw. bazy. Wycena ma postać długiej listy liczb, z których jedna pełni bardzo szczególną rolę. Jest to powtarzalność - wartość zawsze mniejsza niż 1, która nie odnosi się do pojedynczej, konkretnej cechy córek buhaja, ale która mówi nam coś ważnego o całej wycenie, o wszystkich wyliczonych parametrach. mgr inż. Grzegorz WOJTKIELEWICZ SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy może być trudny w interpretacji i niezrozumiały. Postaram się zatem wyjaśnić i przybliżyć zagadnienie powtarzalności (inaczej wiarygodności lub dokładności) oceny wartości hodowlanej. Od czego zależy powtarzalność? Przedstawię taki przykład: W oborach objętych oceną znajduje się 20 krów córek buhaja testowego. Pierwsze 10 krów ukończyło pierwszą laktację i weszło do wyceny (np. kwiecień) swego ojca. Pozostałe 10 pierwiastek jeszcze się doi (wejdą do wyceny sierpniowej) Mamy następującą sytuację (przykładowo): Wycena kwiecień liczba krów: 10 5 krów dało po 7000 l 5 krów dało po 8000 l średnia wydajność: 7500 l POWTARZALNOŚĆ: 0,30 Na stronie Instytutu Zootechniki PIB, pod adresem krakow.pl, w zakładce Metody oceny, znajduje się link Metody oceny krajowej, prowadzący do dokumentu ( wycena.izoo.krakow.pl/doc/ metody_oceny_2011_1.pdf), w którym szczegółowo opisano między innymi metody oceny wartości hodowlanej buhajów, konstrukcję indeksu PF i podindeksów oraz opisano sposób obliczania powtarzalności oceny. Dla cech produkcyjnych przedstawia się to następująco: Powtarzalność oceny wartości hodowlanej dla cech produkcyjnych jest szacowana na podstawie tzw. ekwiwalentu liczby potomstwa krów posiadających wydajności, który jest też wykorzystywany do obliczania dokładności ocen pozostałych krewnych. W algorytmie uwzględnia się m.in. efekty użyte w modelu stosowanym w ocenie i liczebność podklas dnia doju w stadzie (HTD). Korelacja między obliczaną, a tzw. dokładną powtarzalnością oceny dla buhajów jest równa co najmniej 0,98. Dla wielu hodowców, na codzień zajętych pracą w gospodarstwie, zacytowany tekst Średnia wydajność krów ma wpływ na wartość hodowlaną ich ojca. W kwietniu córki danego buhaja doiły średnio 7500 l mleka, ale było ich tylko 10. Ich wydajność przełożyła się na wartość hodowlaną, na przykład +600 kg mleka. Z uwagi na niewielką liczbę ocenionych krów powtarzalność wyniosła 0,30. Wyobraźmy sobie, że do wyceny sierpniowej dojdzie kolejnych 10 krów. Wówczas buhaj wyceni się na 20 córkach. Porównajmy dwie możliwe, przykładowe sytuacje: w przykładzie pierwszym córki buhaja 13

14 dały średnio l mleka; w przykładzie drugim córki buhaja dały średnio l mleka, a zatem o wiele mniej. W pierwszym przypadku doszło dużo krów o wysokich laktacjach, co przełożyło się na wartość hodowlaną większą niż +600 kg mleka, w przykładzie nr 2 przybyło krów słabszych przewaga będzie niższa niż +600 kg mleka. Ale w obu przykładowych wynikach wyceny sierpniowej powtarzalność (wiarygodność lub dokładność) wyceny będzie na takim samym poziomie: 0,45, ponieważ jest ta sama liczba córek. przykład nr 1 wycena sierpień Im większa liczba córek tym wyższa wiarygodność wyniku. przykład nr 2 wycena sierpień liczba krów: 20 liczba krów: 20 5 krów dało po 7000 l 15 krów dało po 8000 l średnia wydajność: 7750 l POWTARZALNOŚĆ: 0,45 15 krów dało po 7000 l 5 krów dało po 8000 l średnia wydajność: 7250 l POWTARZALNOŚĆ: 0,45 Od tej reguły jest pewne odstępstwo przy takiej samej liczbie córek dwóch różnych buhajów, może wystąpić różna wiarygodność wyceny. Postaram się wyjaśnić ten mechanizm na przykładzie. Mogą być 2 buhaje o tej samej liczbie córek, a wskaźniki wiarygodności są różne. Dzieje się tak, gdy w rodowodzie pierwszego buhaja jak i jego córek występuje dużo znanych dla systemu rozpłodników np. Storm, Mtoto, Titanic, Justice, Jocko Besne, Bellwood, a w rodowodzie drugiego buhaja występują nieznane buhaje, np. Ofait, Magical, Ostwald, Champion (nasienie ich w ogóle nie było sprowadzane do Polski i nie znajdziemy tu ich córek). Wtedy potrzeba więcej córek do uzyskania wiarygodności porównywalnej z wynikiem dla buhaja pierwszego. O czym mówi powtarzalność? Nie można interpretować wartości hodowlanej +300 kg mleka z powtarzalnością 0,85 w ten sposób, że 85 krów na 100 powtórzy wartość +300 kg mleka, a 15 krów nie powtórzy. Gdyby tak było, to musielibyśmy znaleźć 85 krów o identycznych laktacjach w różnych oborach, a jest to przecież niemożliwe. Innym, niestety nierzadkim, błędem jest tłumaczenie powtarzalności, np. o wskaźniku 0,85, w ten sposób, że 85 zabiegów inseminacji na 100 wykonanych będzie skutecznych i wystąpi 15 powtórek. To nie tak! Powtarzalność dla cech produkcyjnych nie ma żadnego związku ze skutecznością zabiegów inseminacji. Powtarzalność mówi nam o stabilności (wiarygodności) wyników wyceny wartości hodowlanej. Ośrodek Embriotransferu Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierząt Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oddział w Piątnicy ul. Czarnocka 56, Piątnica tel , kom Embriotransfer umożliwia uzyskanie nawet 100 cieląt od jednej krowy w ciągu roku!!! 14

15 OHZ Mścice liderem nowoczesnych technologii rozrodu bydła W celu zapewnienia jak najlepszych warunków rozwoju hodowli i osiągania coraz lepszych wyników hodowlanych w Polsce tworzono tzw. ośrodki hodowli zarodowej. Koszalińskie Przedsiębiorstwo Hodowli Zwierząt Zarodowych tworzyło łącznie 17 ośrodków, w tym między innymi Ośrodek Hodowli Zarodowej Mścice, który funkcjonuje do dnia dzisiejszego. OHZ Mścice to obecnie jeden z prekursorów stosowania nowoczesnych technologii rozrodu i hodowli bydła, a jego prezes mgr inż. Sławomir Kuczyński stawia sobie wciąż nowe i ambitne cele do realizacji. mgr inż. Andrzej ŻEBROWSKI W tym roku minęło 45 lat od kiedy decyzją Ministra Rolnictwa w byłym województwie koszalińskim zostały powołane Ośrodki Hodowli Zarodowej (OHZ). Do istniejących już od 1966 roku OHZ-ów: Zegrze i Mścice, dołączono kolejnych 15 ośrodków, które razem utworzyły Koszalińskie Przedsiębiorstwo Hodowli Zwierząt Zarodowych. OHZ Mścice położony jest w odległości 5 km od Koszalina (i Bałtyku). To właśnie Mścice stały się liderem hodowli bydła w tym rejonie, a aktualnie są prekursorem w stosowaniu nowoczesnych technologii rozrodu i hodowli bydła, w tym transplantacji i wypłukiwania zarodków. Przed laty Ośrodek obejmował z siedmioma zakładami około ha i sztuk krów. Mścice przechodziły różne koleje losu, ale zawsze starały się inwestować w postęp, nowoczesność i hodowlę. Duże zasługi w rozwoju położył dr Paweł Warchoł, dyrektor Polskiej Hodowli Zarodowej oraz dyrektorzy Ośrodka: Bogdan Kołakowski i Ryszard Węgrzynowski. Jednak znaczący postęp wniósł dopiero mgr inż. Sławomir Kuczyński, absolwent Akademii Rolniczej w Poznaniu, który został Prezesem Zarządu OHZ Mścice w roku Nowy prezes wprowadził poznański ład i porządek. Po przemianach własnościowych i reorganizacjach w sektorze rolnictwa, jakie nastąpiły w naszym kraju, Ośrodek zmniejszył swój stan posiadania. Aktualnie OHZ Mścice gospodaruje na ha użytków zielonych, z czego większość to łąki torfowe położone w obszarze depresji nadmorskiej, które wymagają znacznych nakładów i sprawnego systemu melioracyjnego stacji pomp i kanałów odwadniających. OHZ Mścice posiada gleby żyzne, głównie w klasach III i II. Dzięki bardzo dobrej agrotechnice uzyskiwane plony są wysokie, choć uzależnione od ilości opadów. W niezbyt mokrym roku uzyskuje się około 80 90q/ha pszenicy i blisko 40q rzepaku. Jednak głównym zadaniem i celem Ośrodka była i jest hodowla bydła mlecznego. Zlikwidowano mniejsze obory w Dobrym i Mścicach, a zmodernizowano i przebudowano istniejącą fermę bydła mięsnego przystosowując ją do produkcji mleka. Dzięki temu utworzo- 15

16 Fot. Archiwum Redakcji Tabela 1. Wydajności w OHZ Mścice Rok Stan krów Wydajność Tłuszcz Białko obora mleka kg kg % kg % Mścice , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , , Kazimierz , ,39 [Źródło: OHZ Mścice] Krowy i jałówki z OHZ Mścice to zdobywczynie licznych nagród i wyróżnień na wystawach zwierząt Wystawa Hodowlana w Barzkowicach no nowoczesną, dużą oborę na 500 krów, w której po obu stronach usytuowano zadaszone stoły paszowe. Na szczytach usytuowano 2 płyty gnojowe ze zbiornikami na gnojówkę. Do obory dobudowano halę udojową typu Ful 2x12 stanowisk z systemem zarządzania AEIMILK. Dyrekcja OHZ Mścice podjęła decyzję o przebudowie jednego z budynków na stanowiska dla krów zasuszonych. Aktualnie wydajność krów jest wysoka i stale rośnie, a w ostatnim dziesięcioleciu przedstawiała się następująco Tabela 1. Tabela obrazuje postęp genetyczny w ostatnich 10 latach, za wyjątkiem roku 2009, w którym nastąpiło znaczne załamanie produkcji będące wynikiem niskiej opłacalności, w pozostałych latach widać stały postęp w produkcji. O wydajności poza żywieniem w znacznym stopniu decyduje rozród. Ośrodek cały czas ulepsza swoją genetykę stada. Blisko współpracuje ze SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy oraz jej Oddziałem w Szczecinku. Główny hodowca Oddziału Szczecinek Ryszard Machnik wraz z prezesem OHZ Mścice i dyrektorem ds. produkcji Andrzejem Wandelem dobierają nasienie, typują kandydatki na matki buhajów oraz krowy do embriotransferu i płukania zarodków. Na najlepsze sztuki zakupywane jest nasienie czołowych buhajów z rankingów światowych. Znaczna ilość krów kryta jest również nasieniem seksowanym w celu produkcji jałówek. Prezes Sławomir Kuczyński dąży do tego, aby Ośrodek stał się ważnym ogniwem w realizacji programów rozwoju hodowli nie tylko w województwie, ale i w kraju. Sam zajmuje się hodowlą, która stała się jego pasją i celem. Prezes stawia na długowieczność krów, wzrost suchej masy w mleku oraz nowoczesne technologie w rozrodzie nasienie seksowane, embriotransfer i płukanie zarodków. Ośrodek prowadzi centrum genetyczne. Rocznie w Ośrodku średnio wypłukuje się 4-5 krów lub jałówek, od których uzyskuje się od 8 do 20 zarodków, oprócz tego OHZ Mścice otrzymują również zarodki w ramach umowy ze SHiUZ Bydgoszcz. Wykorzystanie embriotransferu w pracy hodowlanej znacznie przyspiesza postęp hodowlany 16

17 Fot. Archiwum Redakcji Prezes OHZ Mścice Sławomir Kuczyński otrzymuje medal i gratulacje z rąk ministra rolnictwa i rozwoju wsi Marka Sawickiego oraz prezydenta Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka Leszka Hądzlika jego skuteczność w przypadku ośrodka utrzymuje się na poziome 62%. Uzyskane buhajki hodowlane trafiają do SHiUZ Bydgoszcz (średnio 4-5), a jałówki unasienia się nasieniem ojców buhajów. OHZ Mścice posiada aktualnie 8 matek buhajów i bierze czynny udział w programie oceny i selekcji buhajów. Bardzo dużym osiągnięciem Ośrodka jest uzyskanie czołowych miejsc w Okręgu bydgoskim i w województwie zachodniopomorskim w wydajności mleka od krów rekordzistek. W roku 2008 krowy z OHZ Mścice uzyskały I i II miejsce w wydajności białka i tłuszczu w okręgu były to: Kramme kg mleka, 932 kg tłuszczu i 609 kg białka, oraz Mimoza o wydajności kg. W roku 2010 uzyskano II i III miejsce w okręgu. Były to krowy: Kareme kg mleka i Goplane kg mleka. Są to imponujące wydajności. Sukcesy te wymagają ścisłej współpracy hodowcy ze specjalistami ze SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy oraz z PFHBiPM. Krowy unasienia wybitny specjalista w swoim fachu inseminator Andrzej Mączkowski. Dzięki tej współpracy rozród pomimo bardzo wysokiej wydajności jest znakomity. Skuteczność krycia po pierwszym zabiegu wynosi od 55 60% w zależności od roku, a zużycie nasienia na skuteczne pokrycie wynosi 1,8 1,9, co jest wynikiem bardzo dobrym. Wszystkie te osiągnięcia były możliwe dzięki nowoczesnemu spojrzeniu na hodowlę prezesa Sławomira Kuczyńskiego, który nie tylko kieruje hodowlą Ośrodka, ale dba o jego estetykę i ekonomikę. Prezes udziela się również społecznie jest członkiem Zarządu Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka oraz prezesem Okręgowego Związku Hodowli Bydła w Koszalinie. Zapytałem prezesa Kuczyńskiego do czego dąży w hodowli Chcę, by OHZ Mścice był wiodący i nowoczesny w hodowli bydła, by krowy były ekonomiczne, a więc długowieczne, aby ich mleko charakteryzowało się dużą zawartością suchej masy. Stosuję nasienie seksowane, aby uzyskiwać głównie jałówki. Będę dążyć do dalszego wzrostu ilości krów do wypłukiwania zarodków, które planujemy wszczepiać własnym jałówkom lub sprzedawać innym hodowcom. W polityce hodowlanej marzy mi się stabilizacja cen mleka oraz powstanie dużego Okręgowego Związku Hodowli Bydła na całe Pomorze z siedzibą w Koszalinie. Liczę, że nowy zarząd SHiUZ Sp. z o.o. z siedzibą w Bydgoszczy pod przewodnictwem prezesa Wiesława Drewnowskiego oraz nowy dyrektor Oddziału w Szczecinku Andrzej Zdanowicz pomogą mi w realizacji postawionych celów. Andrzej Żebrowski jest byłym wieloletnim pracownikiem SHiUZ Sp. z o.o. w Bydgoszczy Oddziału w Szczecinku. Redakcja składa serdeczne podziękowania za współpracę i zaangażowanie, bez którego wiele artykułów w naszym piśmie nigdy by się nie ukazało. 17

18 Genomika podstawy, aktualne osiągnięcia i przyszłość. Selekcja genomowa w hodowli trzody chlewnej Aby osiągnąć szybki postęp hodowlany w produkcji zwierzęcej, w tym również produkcji wieprzowiny, niezbędne jest zastosowanie nowych, niekonwencjonalnych metod pozwalających dokładniej i bez zbędnych nakładów szacować wartość hodowlaną zwierząt oraz przeprowadzać szybką selekcję. Praktycznym tego przejawem jest wykorzystanie wiedzy o organizacji (budowie) i polimorfizmie (zmienności) genomu. Genom to całość informacji genetycznej organizmu zawarta w podstawowym składzie chromosomów. dr hab. Agnieszka KORWIN-KOSSAKOWSKA Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN, Jastrzębiec Gwałtowny rozwój genetyki molekularnej obserwowany w ostatnich latach związany jest z pojawieniem się nowych technologii i narzędzi analitycznych. Szczególne miejsce znalazła w tym względzie nowa dziedzina genetyki genomika. Genomika, nauka pokrewna genetyce i ściśle związana z bioinformatyką, zajmuje się analizą genomu organizmów. Pozwoliła ona w ogromnym stopniu poszerzyć naszą wiedzę na temat różnych procesów zachodzących w organizmach żywych na ich podstawowym poziomie. Najważniejszym elementem badań stał się DNA kwas dezoksyrybonukleinowy, stanowiący podstawowy budulec genomu każdej żywej istoty. DNA jest zorganizowany w kilkunastu do kilkudziesięciu parach chromosomów. U świni jest to dokładnie 19 par. W ich obrębie występuje około 100 tysięcy genów. Szczególnie istotną właściwością DNA jest jego zmienność, czyli tzw. polimorfizm DNA. Najczęściej zmienność ta wynika ze zróżnicowania w kodzie genetycznym, który tworzony jest poprzez odpowiednią sekwencję (kolejność) czterech podstawowych nukleotydów: A (adeninę), C (cytozynę), G (guaninę) i T (tyminę), z których DNA jest zbudowany. Głównym celem genomiki jest poznanie sekwencji materiału genetycznego oraz mapowanie genomu, ale również określenie wszelkich zależności i interakcji wewnątrz genomu. 18

19 Sekwencjonowanie genomu Przełomowym momentem w historii rozwoju genetyki molekularnej stało się powstanie programów sekwencjonowania genomów. Poza spektakularnym sukcesem, jakim było poznanie kodu genetycznego człowieka, rozszyfrowano również genom szympansa, myszy, szczura, kury, bydła, psa, konia, kota i oposa. Jesienią 2009 roku zakończono również proces sekwencjonowania genomu świni (ang. Pig Genome Project). Lawrence Schook z Uniwersytetu w Illinois wraz z rzeszą współpracowników z siedmiu różnych amerykańskich i europejskich instytucji, za sumę około 20 milionów dolarów dokonali ogromnej, benedyktyńskiej pracy, badając różne fragmenty genomu sekwencje kodujące, regulatorowe, niekodujace, cdna i inne. Są one deponowane w odpowiednich bazach danych, np. w Banku Genów (ang. Gene- Bank) itp. Jednak mimo zdobycia tak ogromnej wiedzy, jaką jest poznanie całej sekwencji genomu, nadal nie udało się posiąść pełnej informacji na temat położenia genów, zwłaszcza kluczowych dla produkcji wieprzowiny, ich oddziaływania na cechy fenotypowe i źródeł ich zmienności. Co to są cechy fenotypowe? Od prawej: prof. Lawrence B. Schook i prof. Jonathan Beever, szfowie projektu poznania genomu świni Cechy fenotypowe to cechy zewnętrzne organizmu, takie jak wygląd, ale również te, które interesują nas w hodowli zwierząt, czyli związane z ich produkcyjnością. Większość z nich to tzw. cechy ilościowe, a więc takie, których ujawnianie jest uwarunkowane wieloma genami położonymi na różnych chromosomach. W większości są to cechy istotne w hodowli z ekonomicznego punktu widzenia, między innymi cechy związane z rozrodem loch, mięsnością, otłuszczeniem, jakością mięsa. Doskonalenie tych cech metodami konwencjonalnymi (konwencjonalna selekcja) jest mało efektywne z powodu kilku podstawowych właściwości, którymi cechy te się charakteryzują. Przede wszystkim jest to ich niska odziedziczalność, możliwość ich oceny dopiero w późniejszym okresie rozwoju (np. długowieczność), albo nawet dopiero po uboju (np. wydajność rzeźna) lub też ujawniają się tylko u jednej płci (np. liczebność miotu). Mapowanie genów Fot. L. Brian Stauffer, Uniwersytet w Illinois Jedną z metod poszukiwania bazy genetycznej cech ilościowych, a więc genów odpowiedzialnych za ujawnianie się danej cechy jest określenie położenia specyficznych obszarów tzw. QTL (ang. Quantitative trait loci) czyli loci (miejsca) cech ilościowych na chromosomach. W tym celu od połowy lat 90-tych XX wieku prowadzone są programy mapowania genomu. Dzięki świńskim mapom genetycznym udało się zidentyfikować w genomie szereg miejsc odpowiedzialnych za ujawnianie się cech produkcyjnych. Począwszy od pierwszych doniesień na ten temat, dotyczących rejonu chromosomu 4, odpowiedzialnego za odkładanie się tłuszczu u świń, które zostały opublikowane w 1994 roku przez Andersson i współpracowników, przez kolejnych 15 lat w około 100 opublikowanych doniesieniach opisanych zostało ponad różnych QTL zidentyfikowanych w genomie świni, w tym, między innymi związanych z jakością mięsa, 404 związane z otłuszczeniem tuszy, 63 z reprodukcją itd. Geny kandydujące W dalszej kolejności obszary te są badane pod kątem poszukiwania w nich konkretnych genów o znanym działaniu. Jednak jak dotąd poznano tą metodą niewielką ich ilość. Można tu wymienić gen IGF2 (insulinopodobny czynnik wzrostowy), mający związek z mięsnością oraz gen PRKAG3 związany z jakością mięsa, a zlokalizowany na chromosomie 15. Jeszcze inny rejon na chromosomie 2, mający wpływ na kruchość mięsa jest prawdopodobnie związany 19

20 ze zmiennością w genie kalpastatyny (CAST). Inną metodą wytypowania takich konkretnych genów jest metoda poszukiwania genów kandydujących. Na podstawie znajomości procesów fizjologicznych i przemian metabolicznych kształtujących daną cechę możliwe jest wytypowanie genów, których produkty potencjalnie uczestniczą w tych przemianach. W ostatnich latach w wielu ośrodkach naukowo-badawczych całego świata nastąpiło nasilenie badań polegających na poszukiwaniu genów kandydujących. Firmy komercyjne w Europie, a przede wszystkim w USA już od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku starają się wdrożyć pewną grupę genów do swoich programów hodowlanych. Przykładem mogą być geny związane z otłuszczeniem tuszy jak leptyna (LEP), melanokortyna (MC4R) czy gen białka wiążącego kwasy tłuszczowe (HFABP); z jakością mięsa jak gen kwaśnego mięsa RN, czy też związane z rozrodem ESR, PRLR, FSHB. Przykładem zastosowania w praktyce elementów genetyki molekularnej jest między innymi monitorowanie w genomie świni obecności niekorzystnego wariantu genu RYR1 (zwanego również genem halotanowym lub genem wrażliwości na stres). Występowanie tego wariantu w populacji powodowało znaczne straty związane z upadkami zwierząt oraz pojawianiem się technologicznych wad jakości mięsa wieprzowego. Badania te stały się elementem programu hodowlanego trzody chlewnej również w Polsce. Mikromacierze Obecnie kompleksową metodą pozwalającą na analizę całego genomu jest technologia mikromacierzy DNA. Mikromacierz to płytka szklana lub plastikowa z naniesionymi w regularnych pozycjach mikroskopowej wielkości polami zawierającymi różniące się od siebie sekwencją fragmenty DNA. Technikę tę stosuje się z powodzeniem do badania struktury genów w przypadku mikromacierzy SNP, czyli polimorfizmu pojedynczego nukleotydu. Jest to zjawisko zmienności sekwencji DNA, która polega na zmianie pojedynczego nukleotydu (A, T, C lub G) w łańcuchu DNA. Charakterystyczne cechy SNP to przede wszystkim ich mnogość i równomierne rozproszenie w genomie. Pojedynczy SNP charakteryzuje się stosunkowo małą informatywnością, ale zrekompensowane jest to ilością analizowanych SNP u pojedynczego osobnika. Technologia mikromacierzy DNA umożliwia oznaczanie jednocześnie dużej liczby SNP rozmieszczonych w genomie. Mikromacierze pozwalają na identyfikację szeregu wariantów SNP o mierzalnym wpływie na zmienność cechy fenotypowej. Po wybraniu zestawu takich wariantów o znanych efektach, możliwe jest szacowanie wartości hodowlanej zwierzęcia. Podejście takie, jeśli okaże się wystarczająco wiarygodne, może zrewolucjonizować procedurę oceny, która tradycyjnie jest prowadzona na podstawie informacji o użytkowości danego osobnika lub potomstwa. W odniesieniu do genomu świni w Stanach Zjednoczonych jest w tej chwili opracowana mikromacierz SNP zawierajaca markerów genetycznych. Stworzenie takiej macierzy było możliwe dzięki projektowi poznania sekwencji genomu świni. W Polsce natomiast, korzystając z bazy jednonukleotydowych polimorfizmów SNP dla świń, prof. Stanisław Kamiński z Katedry Genetyki Zwierząt Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie wraz ze współpracownikami, również skonstruowali mikromacierz SNP dla tego właśnie gatunku pod nazwą SNiPORK. Działanie to otworzyło możliwość badań zmierzających do określenia wpływu wybranych SNP na cechy użytkowości tucznej i rzeźnej, a także cechy jakości mięsa wieprzowego. Omawiana wcześniej problematyka mieściła się w ramach tematów związanych z genomiką strukturalną. W obecnej dekadzie króluje genomika funkcjonalna, zajmująca się funkcjonowaniem genomów przy zastosowaniu nowoczesnych metod molekularnych. Ta nowa dziedzina wiedzy obejmuje zjawiska związane z ekspresją, czyli działaniem genów. Stosunkowo niedawno wprowadzono metodę mikromacierzy ekspresyjnych, która pozwala na jednoczesne monitorowanie działania wielu genów, nawet kilkudziesieciu tysięcy jednocześnie. Technologia ta umożliwia poznanie funkcji biologicznych wielu powiązanych ze sobą genów, białek oraz szlaków metabolicznych, co pozwala na bardziej globalne badania aktywności komórkowej. Na podstawie analizy wyników tych badań możliwe 20