What is cancer? A guide for patients and families

Transkrypt

1 Co to jest rak? Poradnik dla pacjentów i ich rodzin What is cancer? A guide for patients and families Co to jest rak? Rak moe pojawi si w kadej czci ciaa. Choroba zaczyna si w momencie, kiedy komórki zaczynaj si mnoy si w niekontrolowany sposób i wypieraj komórki normalne. To powoduje, e zakócone zostaje prawidowe funkcjonowanie organizmu. U wielu osób rak moe by leczony bardzo skutecznie. Faktem jest, e coraz wicej ludzi cieszy si peni ycia po zakoczeniu leczenia raka. W tym poradniku wyjaniamy, co to jest rak i jak jest leczony. Na kocu poradnika znajdziesz list sów dotyczcych raka oraz ich wyjanienia. Podstawy wiedzy o raku Rak to nie tylko jedna choroba. Jest wiele rodzajów raka. Nie jest to tylko jedna choroba. Rak moe zacz si w pucach, piersiach, jelicie grubym, a nawet we krwi. Formy raka s pod pewnymi wzgldami podobne, ale róni si sposobem, w jaki komórki rosn i rozprzestrzeniaj si.

2 Jakie s podobiestwa rónych form raka? Komórki w naszym organizmie wykonuj okrelone zadania. Normalne komórki dziel si w uporzdkowany sposób. Kiedy s zuyte lub uszkodzone, umieraj i s zastpowane przez nowe komórki. Rak powstaje wtedy, kiedy zaczyna si wzrost komórek w sposób niekontrolowany. Komórki rakowe rosn nieprzerwanie i wci powstaj nowe. Wypieraj one komórki normalne. Powoduje to problemy w tej czci organizmu, w ktorej choroba si zacza. Komórki rakowe mog take rozprzestrzeni si na inne czci organizmu. Na przykad komórki rakowe z puc mog powdrowa do koci i tam rosn. Kiedy komórki rakowe przenios si na inne organy, nazywane jest to metastaz (przerzutem). Gdy rak puc przerzuci si do koci, jest to wci rak puc. Dla lekarzy takie komórki rakowe w kociach wygldaj tak samo jak te z puc. Taki rak nie jest nazywany rakiem koci, chyba e proces jego powstawania zacz si w kociach. Czym róni si formy raka? Niektóre rodzaje raka rosn i rozprzestrzeniaj sie szybko. Inne znów rosn wolniej. W inny sposób reaguj te na leczenie. Niektóre typy raka nalepiej jest leczy zabiegiem chirurgicznym, inne lepiej reaguj na leczenie specyficznymi rodkami farmakologicznymi, co nazywane jest chemioterapi. Czsto stosuje si 2 rodzaje leczenia, eby osign jak najlepsze rezulaty. Kiedy kto zachoruje na raka, lekarz bdzie chcia zdiagnozowa, jaki to jest rodzaj tej choroby. Osoby chore na raka potrzebuj takiego leczenia, jakie jest najbardziej skuteczne w ich przypadku. Co to s guzy? W wikszoci przypadków rak tworzy zgrubienia zwane guzami. Ale nie wszystkie guzy s rakowe. Lekarze pobieraj wycinek z guza i badaj go, eby sprawdzi, czy jest to rak. Guzy, które nie s rakowe, nazywane s niezoliwymi (agodnymi). Guzy, które s rakowe, nazywane s zoliwymi. Niektóre formy raka, jak np. biaaczka (rak krwi) nie tworz guzów. Rosn one w komórkach krwi lub w innych komórkach organizmu. Kiedy powiedz ci, e masz raka, przechodzi przez ciebie fala strachu. Na pocztku jest bardzo trudno myle o czymkolwiek innym ni twoja diagnoza. To pierwsza rzecz, o której mylisz kadego ranka. Chc, eby

3 osoby z rakiem wiedziay, e bdzie lepiej. Rozmowy o raku pomog radzi sobie z tymi wszystkimi nowymi emocjami, których dowiadczasz. Pamitaj: to naturalne, eby przeywa momenty zaamania. Delores, która wygraa z rakiem. W którym stadium jest rak? Lekarz musi take wiedzie, czy istniej przerzuty i jak daleko siegaj od miejsca, w którym rak si zacz. Nazywa si to stadium raka. Moe syszae/a inne osoby mówice, e ich rak jest w stadium 1 lub 2. Poznanie stadium raka pomoe lekarzowi w podjciu decyzji, jaki rodzaj leczenia bdzie dla ciebie najlepszy. Dla kadego rodzaju raka istniej testy, których przeprowadzenie ustali stadium choroby nowotworowej. Z zasady nisze stadium (np. 1 lub 2) oznacza, e rak rozprzestrzeni si w niewielkim stopniu. Numer wyszy (np. stadium 3 lub 4) oznacza rozprzestrzenienie na wikszym obszarze. Stadium 4 jest stadium najwyszym. Popro lekarza, eby wyjani ci stadium twojej choroby i co to dla ciebie oznacza. Jak leczy si raka? Najczciej stosowane rodzaje leczenia to zabieg chirurgiczny, chemioterapia i radioterapia. Leczenie chirurgiczne stosuje si, eby usun raka. Lekarz moe te usun cz lub cay organ, który jest objty rakiem. W przypadku raka piersi moe by usunita caa pier lub jej cz. Przy raku prostaty moe by usunity cay gruczo krokowy. Leczenia chirurgicznego nie stosuje si dla wszystkich form raka. Na przykad w przypadku chorób nowotworowych krwi (np. biaaczka) stosuje si leki. Chemia (skrót od chemiotearpii) to zastosowanie leków, ktore zabijaj komórki rakowe lub spowalniaj ich rozwój. Niekiedy chemia to lek podawany przez kroplówk (doylnie przez ig), a innym razem tabletka, któr naley pokn. Poniewa leki podawane przy chemii wdruj prawie do wszystkich czci organizmu, s one przydatne w przypadku raka, który si rozprzestrzeni. Radioterapia te jest uywana do zabijania komórek rakowych lub spowolnienia ich rozwoju. Moe by stosowana samodzielnie lub w poczeniu z zabiegiem chirurgicznym lub chemi. Radioterapia to tak, jakby przechodzi przewietlenie. Czasem przeprowadzana jest przez umieszczenie róda promieniowania wewntrz

4 guza rakowego. Co bardzo mi pomogo to danie sobie czasu na refleksj i spojrzenie na ca sytuacj w jej zoonoci. Odpowiedzi na pytania pozwoliy mi podj prawidow decyzj. Zrobiem to, co chciaem i musiaem zrobi. Ja wybieraem to, co powodowao, e czuem si dobrze, nie robiem tego, co inni myleli, e powinienem robi dla swojego komfortu. Kevin, wygra walk z rakiem Jakie leczenie jest dla mnie najlepsze? Wybór leczenia bdzie zalea od tego, co jest dla ciebie najlepsze. W niektórych chorobach nowotworowych skuteczniejszy jest zabieg chirurgiczny, w innych chemia lub radioterapia. Pierwszym krokiem do rozpoznania, który rodzaj leczenia bdzie dla ciebie najlepszy, jest stwierdzenie, jaki masz rodzaj raka. Stadium, w jakim znajduje si rak, take pomoe lekarzowi zdecydowa, które leczenie bdzie dla ciebie najlepsze. Jest bardzo prawdopodobne, e nowotwór w stadium 3 lub 4 zareaguje lepiej na rodzaj leczenia dziaajcy na cay organizm, jakim jest chemia. Stan twojego zdrowia i rodzaj leczenia, który tobie bardziej odpowiada, równie odegraj rol w procesie podejmowania decyzji. Nie wszystkie rodzaje leczenia bd odpowiednie dla twojego typu raka, dowiedz si, jakie masz opcje. Kade leczenie ma skutki uboczne, wic zapytaj, czego moesz si spodziewa w kadym przypadku. Nie bój si zdawa pyta. Masz prawo wiedzie, które leczenie ma najwiksze szanse na powodzenie i jakie mog by jego skutki uboczne. Dlaczego przytrafio si to wanie mnie? Osoby z chorob nowotworow czsto pytaj: Co robiem/am le? lub Dlaczego ja? Lekarze nie maj pewnoci, co powoduje raka. Kiedy lekarze nie podaj przyczyny, chorzy czasem sami wymylaj powody, dla których to si stao. Niektórzy myl, e jest to kara za co, co zrobili lub czego nie zrobili w przeszoci. Wikszo zastanawia si, czy to jakie ich dziaanie nie spowodowao raka. Jeeli masz podobne myli, nie jeste sam/a. Takie myli i przekonania s powszechne wród ludzi z chorob nowotworow. Musisz wiedzie, e rak nie jest kar za twoje czyny w przeszoci. Nie win siebie i nie koncentruj si na szukaniu

5 sposobów, przy pomocy których by moe moge/a zapobiec rakowi. Nie jeste winny/a zachorowaniu i prawie nigdy nie ma sposobu, eby stwierdzi, co raka spowodowao. Skoncentruj si natomiast na tym, eby teraz o siebie dba. American Cancer Society [Stowarzyszenie do Walki z Rakiem] moe dostarczy ci wicej informacji na temat raka i sposobów leczenia raka. Dzwo do nas na numer o kadej porze dnia i nocy. Jak rozmawia o raku z bliskimi osobami. Rozmawia o raku moe by bardzo trudno, nawet z osobami, które kochasz. Diagnoza choroby nowotworowej moe wywoa wiele uczu takich jak smutek, gniew i strach. Czasem jest trudno rozezna si we wasnych uczuciach, a co dopiero rozmawia z innymi na ten temat. Bliskie osoby mog take mie trudnoci z rozmow o raku. Nie jest to dla nich proste, eby wyczu, jakie sowa mog ci pomóc lub spowodowa, eby poczu/a si lepiej. Oto kilka rad, które mog pomóc tobie i twoim bliskim radzi sobie w sytuacji choroby nowotworowej: Powiedz rodzinie i przyjacioom o swoim raku tak szybko, jak bdziesz czu/a si na siach. Prdzej czy póniej wszyscy dowiedz si, e masz raka. Twoi bliscy mog si czu uraeni lub pominici, jeeli dowiedz si o tym nie od ciebie. W czasie rozmowy wyjanij, jaki rodzaj raka u ciebie zdiagnozowano i jak bdzie on leczony. Wytumacz im, e nikt si od ciebie rakiem nie zarazi. Pozwól przyjacioom i rodzinie pomaga ci i powiedz im, jaka pomoc jest ci potrzebna. Jeeli potrzebujesz, eby ci zawie do lekarza lub szpitala, powiedz im o tym. Jeeli potrzebna ci jest pomoc w domu, te im o tym powiedz. Mog by takie sytuacje, e nie bdziesz pewien/a, co ci jest potrzebne. Nie ma problemu. Powiedz im tylko, e nie jeste pewien/a, ale dasz zna, kiedy bdziesz wiedzia/a. Powiedz najbliszym, jak si czujesz. To pewnie nie bdzie atwe, ale moe sie okaza bardzo wanym sposobem na to, eby otrzyma pomoc tak, jaka bdzie potrzebna w momencie, kiedy bdzie potrzebna najbardziej. Jeeli masz problem z rozmow o swoich uczuciach, moe znajdziesz pomoc w grupie wzajemnej pomocy lub u terapeuty zdrowia psychicznego. Jeeli masz przyjació lub czonków rodziny, którzy mówi ci Gowa do gory w momencie, kiedy le si czujesz, moesz ich poprosi, eby tylko suchali i nie

6 mówili ci, co robi. Masz prawo od czasu do czasu tylko mówi o tym, co si dzieje, nie otrzymujc w zamian rad. Jeeli niektóre osoby nie chc rozmawia o twoich uczuciach, nie denerwuj si. Spróbuj porozmawia z innymi, którzy mog chcie sucha. Jest moliwe, e nie bdziesz w stanie robi tego, co robie/a przed rakiem. Jeeli tak si stanie, powiedz o tym rodzinie i przyjacioom. Najlepiej, eby rodzina i przyjaciele robili wszystko to, co robili przed twoj chorob. Nie powinni mie poczucia winy z powodu swoich zaj. Jeeli czujesz si przygnbiony/a lub znajdujesz si w depresji, porozmawiaj z lekarzem, pielgniark lub przewodnikiem religijnym. Moesz te zadzwoni do American CancerSociety pod numer Ten pierwszy raz, kiedy powiesz gono Mam raka, jest najtrudniejszy. Im wicej razy to powiesz, tym atwiej bdzie te sowa wypowiada. Im wicej rozmawiaam o moim raku piersi, tym atwiejsza stawaa si akceptacja tego, co przechodziam. Byo to dla mnie zaskakujce, e niekiedy musiaam pociesza tych, którym mówiam o moim raku. Helen, wygraa walk z rakiem Sowa zwizane z rakiem, które moesz usysze Poniej sowa, które moesz usysze od swojego zespou opieki zdrowotnej: agodny: nowotwór, który nie jest rakiem Biopsja: pobranie wycinka tkanki w celu zbadania, czy s w nim komórki rakowe Rak: sowo uywane dla okrelenia ponad 100 chorób, gdzie komórki rosn w sposób niekontrolowany, lub guz z komórkami rakowymi Chemioterapia: leczenie choroby przy pomocy leków. Sowo to najczciej odnosi si do leków na raka. Czasem mówi si na to po prostu chemia. Zoliwy: nowotwór, który ma komórki rakowe Metastaza (przerzut nowotworowy)/nowotwór z przerzutami): rozprzestrzenienie si komórek rakowych do odlegych miejsc w organizmie przez ukad wzów chonnych lub obieg krwi Onkolog: lekarz leczcy osoby z chorobami nowowtorowymi

7 Radioterapia: zastosowaniepromieniowysokiej energii, jak promienie rentgenowskie, do leczenia raka Remisja: kiedy oznaki lub symptomy raka w czci lub w caoci znikn Stadium: sowo, które okrela, czy rak si rozprzestrzeni, a jeeli tak, to w jakim stopniu Gdzie mog uzyska wicej informacji o swoim raku? Jeeli masz pytania na temat raka lub potrzebujesz informacji, gdzie znale pomoc na swoim terenie, zadzwo prosz do American Cancer Society na numer o kadej porze, dniem i noc. Moesz te odwiedzi nasz stron internetow eby dowiedzie si wicej. Language: Polish Last Medical Review: 12/08/2015 Last Revised: 12/08/ Copyright American Cancer Society