Czy wolna wola jest wolna?

Transkrypt

1 3 Józef bremer Czy wolna wola jest wolna? Kompatybilizm na tle badań interdyscyplinarnych Wydawnictwo WAM Kraków 2013

2 5 Wprowadzenie 9 Współczesny, interdyscyplinarny charakter pytania o wolną wolę 12 Metoda i cele pracy Główne zagadnienia, terminologia, stanowiska Określenia wstępne Obrazy osoby, jej tożsamości i jedności Jaźń, podmiot, osoba Introspekcja Wola, wolność woli Wolność jako zdolność i jako działanie Filozoficzne kryteria wolnej woli przykłady Iluzje Iluzje zmysłowe Wolna wola jako iluzja Źródła problemu z wolną wolą Pojęciowy obszar objaśniania wieloaspektowości wolności Determinizm, fatalizm Formy determinizmu Fatalizm Inkompatybilizm versus kompatybilizm Kompatybilizm konserwatywny Kompatybilizm rewizjonistyczny Pragmatyczno-prawne rozumienie wolnej woli Doświadczenie B. Libeta etapy działania dobrowolnego Przebieg eksperymentu Działania dobrowolne Słabość woli Zamiast podsumowania: dwa trylematy Problematyka wolnej woli w historii filozofii Kompatybilizm Starożytność i średniowiecze Nowożytność i oświecenie Współczesność P.F. Strawson postawy reaktywne G.E. Moore działanie dobrowolne R. Ingarden systemy częściowo otwarte Libertarianizm Starożytność i średniowiecze 89

3 Nowożytność i oświecenie Współczesność Determinizm Starożytność i średniowiecze Nowożytność i oświecenie Podsumowanie: libertarianie, kompatybiliści, determiniści Aktualne filozoficzne i naukowe ujęcia wolnej woli Ujęcia filozoficzne odwołujące się do osiągnięć neuronauk D. Dennett kompatybilizm J. Searle inkompatybilizm Ujęcia filozoficzne nieodwołujące się do innych nauk T. Nagel wewnętrzny i zewnętrzny punkt widzenia G. Keil libertarianizm Badania mózgu a libertariańska koncepcja wolnej woli Krytyka tez Keila J. Habermas dualizm perspektyw Połączenie Kanta z Darwinem Habermasa interpretacja eksperymentu Libeta Krytyczna ocena tez Habermasa Podsumowanie Wolna wola teoretyczne ujęcia naukowe XIX-wieczne pytania o wolność woli Naukowcy o wolnej woli M. Planck A. Einstein W. Heisenberg R.W. Sperry emergentny kompatybilizm Wolna wola jako własność emergentna Płaty kory czołowej a wolna wola Podsumowanie Wolna wola: wyzwania empiryczne neuronauki Manifest jedenastu neuronaukowców Badania empiryczne zajmujące się wolnością woli Empiryczne badania introspekcji Eksperymenty B. Libeta H.H. Kornhuber, L. Deecke potencjał gotowości Zależność: potencjał gotowości działanie dobrowolne Libet funkcja weta Logiczne problemy z wetem Inne problemy z wetem Teoria świadomego pola mentalnego 205

4 Filozoficzne interpretacje wyników uzyskanych w eksperymentach Libeta Neuronaukowe interpretacje eksperymentu Libeta G. Roth i W. Singer Krytyka twierdzeń Rotha i Singera Inne eksperymenty Eksperyment Haggarda i Eimera Eksperyment J.-D. Haynesa Odkodowywanie informacji zadania obliczeniowe Eksperyment Haynesa i Bode a Podsumowanie krytyczna analiza eksperymentów Haynesa Nieinwazyjne modulowanie aktywności mózgu Stymulacja przezczaszkowa (TMS) Elektryczne stymulowanie neuronalnego podłoża poczucia wolnej woli Wnioski Wolna wola: wyzwania empiryczne psychologia Eksperymenty społeczne wpływ nieświadomych bodźców Eksperymenty J. Bargha Model adaptacyjnych preferencji Sprawdzanie modelu adaptacyjnych preferencji Nieświadome podejmowanie decyzji Podsumowanie Eksperymenty mające potwierdzić iluzoryczne bycie sprawcą Efekt Carpentera, ruchy ideomotoryczne I Spy D. Wegner wolna wola jako iluzja Teoria pozornej mentalnej przyczynowości Wnioski podsumowujące tezy Wegnera Neuropoprawianie wolitywnych sprawności osoby Podsumowanie i ogólne wnioski Refleksja filozoficzna Krytyka na płaszczyźnie pojęciowo-empirycznej Zależność między filozofią umysłu a ujęciem wolnej woli Refleksja neuronaukowa Wolna wola a odpowiedzialność Wolna wola i wina w prawie karnym Klasyczne i pozytywne ujęcie prawa karnego Ewolucja prawa karnego w Niemczech i Polsce 288

5 K. Twardowski i L. Kołakowski o odpowiedzialności Teoria radykalnego rozdziału prawa od moralności Wolność woli niektóre współczesne stanowiska karnoprawne Rozwój neuronauk a pytanie o reformę prawa karnego Podsumowanie i wnioski Wolna wola a niepoczytalność Poczytalność uwagi ogólne Wolność woli w zachowaniach zaburzonych Zachowania automatyczne Zachowania socjopatyczne związane z uszkodzeniami mózgu Osobowość dyssocjalna Wolna wola w pierwszoosobowej terapii psychiatrycznej Rewizjonistyczny kompatybilizm i odpowiedzialność. Czy neuronauki są wyzwaniem? Relatywna wolność woli Procesy przypadkowe Wolność woli a prawo cywilne Podsumowanie 337 Wnioski ogólne 342 Summary 347 Bibliografia 351 Indeks pojęć 375 Indeks osób 387