OPINIA. dotyczy: ochrony gatunkowej glonów z rodziny ramienic (Charophyta, Characeae)

Transkrypt

1 Dąbrowa Górnicza, dnia 22 III 2013 r. Łukasz Krajewski Zakład Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego, Falenty, Al. Hrabska Raszyn Sz.P. dr Michał Kiełsznia, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska ul. Wawelska 52/54, Warszawa OPINIA dotyczy: ochrony gatunkowej glonów z rodziny ramienic (Charophyta, ceae) W nawiązaniu do spotkania z dnia 11 marca 2013 r. w siedzibie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie i dyskutowanego opracowania Aktualizacja listy gatunków roślin objętych ochroną gatunkową oraz wskazania dla ich ochrony, wraz z tabelą w załączniku, opublikowanego na stronie internetowej GDOŚ dnia 26 lutego 2013, chciałbym zauważyć, że : - proponowana ujednolicona forma ochrony ramienic (częściowa) jest bezzsadana - zrównanie statusu ochrony poszczególnych gatunków ramienic nie odzwierciedla ich rozpowszechnienia, liczebności, rzeczywistego stanu zagrożenia oraz praktycznego znaczenia jako gatunków wskaźnikowych dla siedlisk cennych przyrodniczo

2 - ze względu na bardzo liczne błędy merytoryczne przywołanego opracowania, załączam autorskie, tabelaryczne zestawienie gatunków rodziny ceae, wraz z proponowaną formą ochrony bądź jej brakiem (jednakże zgodnie z zaproponowanym w Aktualizacji... jej podziałem) oraz skrótowym uzasadnieniem i podaniem przykładowego źródła danych. Nazewnictwo naukowe podaję w ujęciu Algaebase (światowa checklist glonów, Guiry, Guiry 2013), ze względu na brak jej polskiego odpowiednika. Należy podkreślić konieczność podania w treści rozporządzenia także najczęściej używanych synonimicznych nazw naukowych ramienic w polskiej literaturze także współcześnie stosowane są wymiennie, co prowadzi do wielu nieporozumień, takich jak uznawanie za dwa gatunki tego samego, jak w opracowaniu Aktualizacja... Załączam także fragment z Rzadkich i zagrożonych glonów występujących w województwie śląskim (Wilk-Woźniak, Parusel 2011), gdzie zastosowano aktualne nazewnictwo tej grupy glonów wraz z podaniem autora nazwy naukowej. Przesyłam także tabelę z Ramienic (ceae) Zagłębia Dąbrowskiego (S Polska), gdzie zestawiłem występowanie wszystkich ramienic Polski, co jest choć uproszczonym zobrazowaniem ich rozprzestrzenienia i częstości występowania. z poważaniem, Łukasz Krajewski

3 Załącznik I. Tabela proponowanych zmian: I. Ochrona strefowa Nazwa naukowa Nazwa polska Siedlisko baueri (=Ch. scoparia) strigosa tenuispina Lychnothamnus barbatus translucens miotlasta (Bauera) szczeciniasta cienkokolczasta lychnotamnus brodaty przezroczysty Red List Poland (standard IUCN); (kod) uwagi; źródła danych 3150 brak na Red List; jedna z najrzadszych ramienic świata (mniej niż 10 stanowisk); po ponad 100 latach odnaleziona w środkowej Europie, w tym niedawno w dolinie dolnej Odry po raz pierwszy po polskiej stronie, a także wśród starych okazów zielnikowych z Polski (Pukacz i in. 2009, Gąbka 2009); w promieniu 100 m od granic stanowiska CR; relikt glacjalny jezior borealnych i górskich; jedyne potwierdzone stanowisko w jez. Hańcza w granicach rezerwatu przyrody, a historyczne w jez. Wigry w granicach parku narodowego; Dąmbska 1966, Hutorowicz, Langangen 1998; cały akwen, w którym występuje 3140, 7230, 7210 CR; jedna z najrzadszych ramienic Europy, endemit środkowoeuropejski; Gąbka 2007; cały akwen bądź torfowisko, na którym występuje CR; reliktowy gatunek trzeciorzędowy, zanik w skali świata, przytłaczająca większość polskich ; 3150 stanowisk zanikła; Pełechaty i in. 2007; cały akwen, w którym występuje DD; gatunek atlantycki, wymarły w Polsce, znany z kilku notowań historycznych (Gąbka 2010), w razie odnalezienia, niewykluczonego, konieczna szczególna ochrona stanowiska; cały akwen, w którym występuje

4 II. Ochrona ścisła Nazwa naukowa Nazwa polska Siedlisko Red List Poland, uwagi, źródła aspera szorstka , 1150* CR; gatunek dziś znacznie rzadziej notowany, zanik np. w Wielkopolsce i na Pojezierzu Sejneńskim (Gąbka 2009; Kłosowski i in. 2004), rzadko na północy Polski na mineralnych płyciznach wielkich jezior mezotroficznych, także w wodach przybrzeżnych i lagunach Bałtyku (np. braunii (=Ch. coronata) canescens (=Ch. crinita) connivens crassicaulis (=Ch. vulgaris var. crassicaulis) filiformis (=Ch. jubata) wieńcowa (Brauna) włochata (siwa) zagięta (zbieżna) grubołodygowa grzywiasta , , 1150* 1150*, , 7210 Zalew Wiślany, Krajewski 2012, npbl.) CR; gatunek głównie znacznie cieplejszego klimatu, w Polsce wyłącznie na południu, głównie stawy rybne, lecz ¾ notowań sprzed ponad 50 lat (Karczmarz 1966, Urbaniak 2007, Gąbka 2009, Gąbka, Dolata 2010), także żwirownie (Krajewski 2012) CR; gatunek słonowodny, rzadko w Zatoce Puckiej; Gąbka 2010 RE; gatunek słonowodny, wbrew przypuszczeniom o obcości (np. Gąbka 2010) raczej rodzimy, na co wskazuje występowanie także na stanowiskach śródlądowych (np. Dąmbska, Karpiński 1954); aktualnie występuje w Polsce w Zatoce Gdańskiej (Gąbka 2010) i Zalewie Wiślanym (Krajewski 2012, npbl.) DD; gatunek skrajnie wapiennych źródlisk, niezwykle cennych przyrodniczo, znany zaledwie z kilku notowań w Polsce; Karczmarz 1963, Święs 1966, Gąbka 2004, 2009, Krajewski CR; relikt glacjalny i endemit Europy, zanikający w całej Europie Środkowej, wyłącznie zimne jeziora polodowcowe o doskonałym stanie zachowania (zanik w Polsce: Kłosowski i in. 2004, Bociąg 2006, Gąbka 2009)

5 polyacantha rudis capillaris confervacea (=N. batrachosperma) gracilis wielokolczasta zwyczajna włosowaty malutki smukły CR; bardzo rzadki endemiczny gatunek Europy, ze względu na przywiązanie do najczystszych wód bogatych w wapń związany z rzadkimi i zanikającymi siedliskami; dawniej częstszy jedynie w Wielkopolsce (Gąbka 2009), jego zespół opisano z Polski m.in. z Wigierskiego PN, gdzie występuje do dziś w rezerwacie ścisłym (jez. Białe, Dąmbska 1966), także Pełechaty, Pukacz 2004, Krajewski CR; gatunek najwyżej średniożyznych jezior, dziś zdecydowanie rzadszy niż dawniej (świadectwem dawnego rozpowszechnienia choćby polska nazwa!) i zanikający, związany z referencyjnym stanem siedliska 3140; zanik: Kłosowski i in. 2004, Gąbka , , Urbaniak i in DD; bardzo rzadko notowany gatunek, uznany za wymarły w kilku krajach Europy (np. Szwajcaria, Wielka Brytania - Auderset Joye i in. 2010, Bryant i in. 2002), stanowiska efemeryczne ze względu na wrażliwość gatunku na zmiany siedliskowe (Gąbka 2009, Urbaniak i in. 2011) DD; odnaleziony w Polsce po wielu latach (Pełechaty, Pukacz 2006), bardzo rzadki gatunek, w dodatku związany z nietrwałymi siedliskami (np. zalewiska nadrzeczne) , 3110 DD; rzadko notowany gatunek (>20 notowań w Polsce, Gąbka, Lamentowicz 2010), dziś praktycznie nie znajdowany już w jeziorach (kiedyś zwłaszcza w jeziorach lobeliowych), umieszczony w czerwonych księgach wielu krajów Europy, pojawia się jeszcze na stanowiskach antropogenicznych gdzie jednak zwykle szybko zanika (Urbaniak, Krawczyk 2008, Gąbka 2009, Krajewski 2012)

6 opaca syncarpa tenuissima Tolypella glomerata ciemny obskubany cieniutki rozsocha skupiona 3140 DD; rzadki gatunek w Polsce (ok. 20 notowań, Gąbka i in. 2003), ze względu na fakt, że jest to jedna z najgłębiej występujących ramienic, jest szczególnie zagrożona spadkiem jakości wód; gatunek rozległych i czystych jezior twardowodnych, rzadziej w torfiankach, kamieniołomach, wielkich zalanych piaskowniach (Gąbka 2009, Krajewski 2012) 3140 DD; ciepłolubny, coraz rzadszy gatunek endemiczny dla Europy (zanika nawet w jeziorach alpejskich Auderset Joye 1993), nieczęsty także w Polsce (ok. 20 stanowisk, Gąbka, Owsianny 2005), głównie w Wielkopolsce (Gąbka 2009) i na Lubelszczyźnie (nieodnaleziony wspołcześnie, Urbaniak i in. 2011), ostatnio znaleziona grupa stanowisk na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej (Krajewski 2011, 2012) i stanowisko 3110, 3140, 7230, 7210 na Dolnym Śląsku (Urbaniak 2007) DD; rzadka w całej Europie Środkowej (Urbaniak i in. 2008), gatunek zdecydowanie rzadszy niż dawniej, bardzo rzadko w czystych jeziorach i na torfowiskach węglanowych (Bociąg 2006, Gąbka 2009, Urbaniak i in. 2011), stanowiska efemeryczne z powodu wrażliwości gatunku DD; gatunek atlantycki, w Polsce na północno-wschodnim skraju zasięgu, dotąd znane zaledwie 4 krajowe stanowiska (Dąmbska 1971, Pełechaty i in. 2007, Gąbka 2009, Krajewski 2012); gatunek meteor, znany ze zdolności do zanikania i pojawiania się po wielu latach w tym samym miejscu, pomimo braku uchwytnych zmian siedliskowych

7 Tolypella intricata Tolypella prolifera rozsocha splątana rozsocha wielka 3150 DD; gatunek efemeryczny, ciepłolubny, tylko kilka notowań w Polsce, związany np. z okresowymi zalewiskami w dolinach rzek (Gąbka 2009), niewielkimi oczkami wodnymi 3150 DD; gatunek jak poprzedni związany z czystymi rowami, sadzawkami, ale bardzo rzadko notowany, ostatnio notowana nad dolną Odrą, wcześniej także Wielkopolska i Kujawy (Dąmbska, Karpiński 1954) III. Ochrona zwykła Nazwa naukowa Nazwa polska Siedlisko baltica hispida intermedia (=Ch. aculeolata) tomentosa flexilis bałtycka kosmata kolczasta omszona giętki Red List Poland; uwagi; źródła danych (kod) 1160 VU; gatunek słonolubny; najczęstsza Bałtyku, po poprawie jakości wód od niedawna ponownie zwarte łąki w Zatoce Puckiej (Gąbka 2010) CR; gatunek tworzący rozległe i zwarte łąki w jeziorach ramienicowych, jednakże charakterystyczne są stanowiska także antropogeniczne, w różnego typu zalanych wyrobiskach (Podbielkowski 1969, Gąbka, Lamentowicz 2010, Krajewski 2012) , 7210 CR; rzadki gatunek w skali Europy, w Polsce liczniej tylko na Lubelszczyźnie (Urbaniak i in. 2011) oraz w Wielkopolsce (Gąbka 2009), gatunek szczególnie wapieniolubny NT; pomimo rozprzestrzenienia na pojezierzach gatunek stopniowo, lecz wyraźnie ustępuje (Gąbka 2009, Kłosowski i in. 2004), gatunek praktycznie nie występuje poza pasem pojezierzy , 3110, 3150, 3160 VU; gatunek wyraźnie częstszy w północnej Polsce, znacznie rzadszy w Wielkopolsce i na południu kraju (Hutorowicz, Dziedzic 1998, Gąbka 2009, Urbaniak i in. 2011, Krajewski

8 mucronata Nitellopsis obtusa Tolypella nidifica kolczasty krynicznica tępa rozsocha morska 2012), choć dawniej pospolity na Śląsku (Migula 1897) 3140, CR; pomimo rozpowszechnienia 3150, gatunek obecnie znacznie rzadziej 3160 notowany niż dawniej, stąd kategoria Red List, przywiązany do wód głębokich (Hutorowicz, Dziedzic 1998, Gąbka 2009, Krajewski 2012), stąd szczególnie wrażliwy na spadek przezroczystości na skutek zanieczyszczeń; dziś obserwowany głównie w wodach płytkich 3140 NT; największa Europy, gatunek najczęściej dominujący w jeziorach ramienicowych, do niedawna uznawany za element borealny jezior polodowcowych, z południową granicą zasięgu w Polsce, jednakże ostatnio odnaleziony także w południowej Polsce, daleko poza zasięgiem ostatniego zlodowacenia (Krajewski 2012), powolna ekspansja obserwowana także w innych krajach Europy (Niemcy, Szwajcaria van de Weyer 2006, Auderset Joye i in. 2010); ze względu na tworzenie bardzo grubych i zwartych łąk gatunek wybitnie siedliskotwórczy i stabilizujący ekosystemy jeziorne 1160 VU; gatunek słonowodny; po poprawie jakości wód ponownie notowany w Zatoce Puckiej (Gąbka 2010) IV. Gatunki nie zasługujące na objęcie ochroną Nazwa naukowa Nazwa polska Siedlisko (kod) ; contraria przeciwstawna 3150 Red List Poland; uwagi; źródła danych VU; jedna z najczęstszych ramienic Polski; częsta w pasie pojezierzy (Gąbka 2009, Pełechaty i in. 2007), ale pojawiająca się również w południowej Polsce w wyrobiskach piasku, kamieniołomach, gli-niankach (Podbielkowski 1969, Urbaniak i in. 2011, Krajewski 2011, 2012)

9 globularis (=Ch. fragilis) virgata (=Ch. delicatula) vulgaris (=Ch. foetida) krucha delikatna pospolita 3140, , 3140, 3150, 3160, , 3150, 7230, 7210 VU; kosmopolityczny gatunek o najszerszej skali ekologicznej wśród ramienic, notowany nawet w wodach naturalnie żyznych (gdzie jednak nie tworzy zwykle podwodnych łąk), np. w starorzeczach, choć występujący także na znacznych głębokościach w jeziorach ramienicowych (zwłaszcza największa forma Ch. g. hedwigii); np. Gąbka 2009, 2010 VU; gatunek w wyraźnej ekspansji, dawniej uznawany za przywiązany do wysoce specyficznych siedlisk (jeziora górskie i lobeliowe), lecz dziś częsty pionier w siedliskach antropogenicznych, tworzący szybko rozległe podwodne łąki (Pełechaty, Pukacz 2006, Gąbka 2009, Urbaniak i in. 2011, Krajewski 2012) VU; gatunek w Polsce prawdopodobnie obecnie znacznie niedoszacowany (Migula w 1909 roku podawał, że ¾ stanowisk ramienic to właśnie ten gatunek); jest to wynikiem prowadzenia badań hydrobotanicznych głównie w jeziorach, podczas gdy nie jest to gatunek typowo jeziorny, lecz związany z drobnymi, astatycznymi oczkami wodnymi, często nowo powstałymi i efemerycznymi, stąd niewykazywanymi; ze względu na ekologię gatunek z jednej strony związany jest z cennymi siedliskami źródlisk wapiennych i torfowisk węglanowych, a z drugiej z tak kuriozalnymi siedliskami jak np. fontanny czy koleiny na budowach (np. Dąmbska, Karpiński 1954, Dąmbska 1964, Krajewski 2011, 2012)

10 Załącznik II. Wilk Woźniak E., Parusel J.B Zagrożone i rzadkie w Polsce glony występujące w województwie śląskim. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice. Raporty, Opinie 6. Gatunek Species CHAROPHYCEAE (RAMIENICOWE) Kategoria zagrożenia RP 2006 SR 2001 CR aspera C.L.Willdenow 1809 E EN C1 braunii C.C. Gmelin 1826 contraria A.Braun ex Kützing 1845 E EN Źródło informacji o gatunku Source of information of the species Sieminiak, Sendek 1980 C3 C3 Cohn 1886 V EN C2 Migula 1900 crassicaulis J.C.Schleicher 1821 I Krajewski 2012 globularis J.L. Thuiller 1799 hispida Linnaeus 1753 V EN Braun 1876 E C3 C3 intermedia A.Braun 1859 E A1 Krajewski 2012 Sieminiak, Sendek 1980 polyacantha A.Braun 1859 E Krajewski 2012 virgata F.T.Kützing 1834 V C2 Krajewski 2011 Komentarz The Comment wykazana jako coronata J.B. Ziz ex G.W. Bischoff 1828 (=Ch. vulgaris var crassicaulis) syn. fragilis Desvaux in Loiseleur Deslongschamps 1810 syn. Ch. aculeolata F.T. Kützing in H.Reichenbach 1832 syn. delicatula C.Agardh 1824 vulgaris Linnaeus 1753 wykazana jako V EN Migula 1900 foetida A.Braun 1834 capillaris (A.J. Krocker) J.Groves I A2 Krajewski 2012 & G.R.Bullock-Webster 1920 flexilis (L.) C.Agardh 1824 V EN C3 Braun 1876 gracilis (J.E.Smith) C.Agardh 1824 I C1 Krajewski 2011 mucronata (A.Braun) F.Miquel in H.C. Hall 1840 E EN C2 Braun 1876 opaca (C.Agardh ex Bruzelius) C.Agardh 1824 I EN C1 Migula 1900 syncarpa (J.L.Thuillier) F.T.Kützing 1845 I EN A2 Krajewski 2011 Nitellopsis obtusa C1 R EN (N.A.Desvaux) J.Groves 1919 A2 Krajewski 2011 Tolypella glomerata (Desvaux) C1 I Leonhardi 1863 C1 Krajewski 2012 Objaśnienia: RP zagrożenie w Polsce (Siemińska i in. 2006), RS zagrożenie w Republice Słowackiej (Hindák i Hindákova 2001), RC zagrożenie w Republice Czeskiej (Gardavský i in oraz Komarek i Marvan 1996). Kategorie zagrożenia: Ex wymarłe i zaginione, E wymierające, V narażone, I o nieokreślonym zagrożeniu, R rzadkie, EN wymierające, A1 wymarły, A2 zaginione, C1 krytycznie zagrożone, C2 silnie zagrożone, C3 zagrożone.

11 Załącznik III. Krajewski Ł Ramienice (ceae) Zagłębia Dąbrowskiego (S Polska). Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska. Natura Silesiae Superioris 13. Porównanie flory ramienic Zagłębia Dąbrowskiego z wybranymi rejonami Polski, Niemiec i z Czechami, w przypadku dostępnych danych podano liczbę notowań/stanowisk: I Zagłębie Dąbrowskie (ta praca), II Polska (Urbaniak 2007a, * uzupełnione za Gąbką 2009), III Śląsk (Urbaniak 2005), IV Lubelszczyzna (Urbaniak i in. 2011), V Wielkopolska (Gąbka 2009), VI Pojezierze Lubuskie (20 jezior; Pełechaty i in. 2007), VII Pojezierze Kaszubskie (63 jeziora; Bociąg 2006), VIII Wyżyna Małopolska (lejki krasowe; Ochyra 1985), IX Pojezierze Sejneńskie (66 jezior; Tomaszewicz, Kłosowski 1985), X Pojezierze Olsztyńskie (26 jezior; Hutorowicz, Dziedzic 1998), XI Czechy (Caisová, Gąbka 2009), XII Hesja (Gregor 2003), XIII Saksonia (Doege 2008), ** głównie wody słonawe, *** jeziora górskie i borealne. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII aspera? x x x baltica** x baueri x* braunii 1 x x 5 10 >50 x x x 8 canescens** x 17 connivens** 1 x 3 1 crassicaulis contraria 16 x x x x filiformis x globularis 17 x x x 7 6 >30 x x 0? 13 gymnophylla hispida 3 x x >20 x x 7 x x intermedia 1 x x x polyacantha rudis x x strigosa*** tenuispina x 3 8 tomentosa x x x virgata 29 x x 1 17 x x vulgaris 17 x x x 1 >30 x x 0 Lychnothamnus barbatus x capillaris 1 x x x x x 10 x x confervacea flexilis 4 x x >10 0 x x

12 gracilis 5 x x x x 4 x x x x mucronata opaca 7 x x >20 x x syncarpa 9 x x x x x x x translucens x x x x tenuissima Nitellopsis 11 x x x x obtusa Tolypella 1 x x x glomerata Tolypella x x 1 5 x intricata Tolypella x nidifica** Tolypella x x 1 x prolifera Razem gatunków: Literatura: Auderset Joye D Contribution à l'écologie des characées de Suisse. Praca doktorska nr 2580, Université de Genève, ss Auderset Joye D., Schwarzer A., Lachavanne J.B., Juge R The Swiss Red List of threatened ceae species. IRGC Symposium in Tallin, August 2010: 1 32 Bociąg K Distribution and abundance of stoneworts (les) in the Kashubian Lakeland (NW Poland) data collected so far and some implications. Biodiv. Res. Cons. 3 4: Bociąg K., Rekowska E., Banaś K The disappearence of stoneworts populations in lobelia lakes of the Kashubian Lakeland (NW Poland). Oceanol. Hydrobot. Studies 40(2): Bryant J. A., Stewart N. F., Stace, C. A A Checklist of ceae of the British Isles. Watsonia 24: Caisová L., Gąbka M Charophytes (ceae, Charophyta) in the Czech Republic: taxonomy, autecology and distribution. Fottea 9(1): Council Directive 92/43 ECC of 21 May 1992 on the conservation of natural habitats and of wild flora and fauna. Official Journal L 206, 22/07/1992 P Dąmbska I Charophyta Ramienice. Flora Słodkowodna Polski, 13: Dąmbska I Zbiorowiska ramienic Polski. PTPN. Prace Komisji Biologicznej 31 (3): Dąmbska I., Karpiński J Ramienice. Klucz do oznaczania gatunków krajowych. PWN, Warszawa, ss. 128.

13 Dąmbska I Tolypella glomerata (Desvaux) v. Leonhardi, nowy dla Polski gatunek z rodziny ceae. Bad. Fizj. Pol. Zach. Ser. B. 24: Doege A Rote Liste Armleuchteralgen Sachsens. Naturschutz und Landschaftspflege. Das Lebensministerium. Sächsisches Landesamt für Umwelt und Geologie, ss. 20. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich L 327/1, 22/12/2000 P Gąbka M crassicaulis Schleicher (ceae) pierwsze stanowisko w Wielkopolsce. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, Seria B Botanika, 53: Gąbka M Distribution of tenuispina A. Braun 1835 (ceae) in Poland. Oceanological and Hydrobiological Studies 36 (Supl.1): Gąbka M Charophytes of the Wielkopolska region (NW Poland): distribution, taxonomy and autecology. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss Gąbka M Charetea fragilis [W:] Ratyńska H., Wojterska M., Brzeg A. Multimedialna Encyklopedia zbiorowisk roślinnych Polski, ss Gąbka M., Dolata P.T Rzadkie i zagrożone zbiorowiska hydrofitów stawów rybnych południowej Wielkopolski. Badania Fizjograficzne, seria B Botanika 1: Gąbka M., Lamentowicz Ł Ramienice zbiorników wyrobiskowych. [W:] Drążek J., Chmiel J., Kupczyk M., Rusińska A. (red.). Krajobrazy pałuckich wapieni. 150 lat białego górnictwa. Stowarzyszenie Ekologiczne w Barcinie: Gąbka M., Owsianny P.M The occurence and habitat requirements of syncarpa (Thuillier) Chevallier and Nitelletum syncarpae (Corillion 1957) Dąmbska 1966 in the Wielkopolska region. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 373, Bot. Stec. 9: Gąbka M., Pełechaty M., Pukacz A opaca (Bruzelius) Agardh (ceae) w Wielkopolsce. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu 354, Bot. 6: Gregor T Rote Liste der Armleuchteralgen (ceae) Hessens. Erste Fassung. Botanik und Naturschutz in Hessen 16: Guiry M.D., Guiry G.M AlgaeBase. World-wide electronic publication, National University of Ireland, Galway [ dostęp ]. Hutorowicz A., Langangen A strigosa in Poland. Acta Societatis Bot. Poloniae 67(3-4): Hutorowicz A., Dziedzic J Historyczne i współczesne stanowiska ramienic w jeziorach Pojezierza Olsztyńskiego. Fragm. Flor. Geobot. Ser. Polonica 5: Karczmarz K Przyczynek do badań nad florą ramienic Lubelszczyzny (Polska wschodnia). Część I. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 32(1): Karczmarz K Przyczynek do badań nad florą ramienic Lubelszczyzny (Polska wschodnia). Część III. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 35(2): Kłosowski S., Tomaszewicz G.H., Tomaszewicz H Long-term changes in aquatic and swamp vegetation in selected lakes of Sejny Lake District. Teka Kom. Ochr. Kszt. Środ. Przyr. 1: Krajewski Ł Przyroda piaskowni Kuźnica Warężyńska w Dąbrowie Górniczej. Cz. 5. Ramienice i ich zbiorowiska. Przyroda Górnego Śląska 65: 5 7. Krajewski Ł. 2012a. Ramienice na budowie autostrady A1 w województwie śląskim. Przyroda Górnego Śląska 69: 5.

14 Krajewski Ł. 2012b. Ramienice (ceae) Zagłębia Dąbrowskiego (S Polska). Natura Silesiae Superioris 13. Langangen A opaca, braunii, Tolypella glomerata. De Norske artene [ dostęp ]. Migula W ceae [W:] Kryptogramen Flora von Deutschland, Deutsch- Österreich und der Schweiz, 2(2), Rhodophyceae, Phaeophyceae, ceae. Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz 7: Ochyra R Roślinność lejków krasowych w okolicach Staszowa na Wyżynie Małopolskiej. Monogr. Bot. 66: Pełechaty M, Pukacz A polyacantha i Charetum polyacanthae rzadki gatunek i zbiorowisko na tle struktury roślinnoci płytkiego śródleśnego jeziora. Badania Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, seria B, 53: Pełechaty M., Pukacz A Charophyte species and communities of different types of water ecosystems of the Ziemia Lubuska region (Western Poland). Biodiv. Res. Cons. 1 2: Pełechaty M., Pukacz A Klucz do oznaczania ramienic (ceae) w rzekach i jeziorach. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa, ss. 80. Pełechaty M., Pełechata A., Pukacz A Flora i roślinność ramienicowa na tle stanu trofii jezior Pojezierza Lubuskiego (środkowo-zachodnia Polska). Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss Pełechaty M., Gąbka M., Sugier P., Pukacz A., Chmiel S., Ciecierska A., Kolada A., Owsianny P Lychnothamnus barbatus in Poland: habitats and associations. Charophytes 2(1): Piotrowicz R Twardowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea [W:] Herbich J. Wody słodkie i torfowiska. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Tom 2: Podbielkowski Z Roślinność glinianek województwa warszawskiego. Mon. Bot. 30: Pukacz A., Pełechaty M., Raabe U The first locality of baueri (ceae) in Poland. Fragmenta Flor. et Geobot. Pol. 16(2): Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej roślin z dnia 5 stycznia 2012 r. Dz.U. nr 0, poz. 81. Siemińska J., Bąk M., Dziedzic J., Gąbka M., Grygorowicz P., Mrozińska T., Pełechaty M., Owsianny P.M., Pliński M, Witkowski A Red list of the algae in Poland. [W:] Red list of plants and fungi in Poland. Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.): Stewart N.F Important Stoneworts Areas. An assessment of the best areas for stoneworts in United Kingdom (summary). Plantlife International, Salisbury, ss. 16. Święs F crassicaulis Schleicher nowy gatunek dla flory południowej Polski. Fragmenta Flor. et Geobot. 12(2): Tomaszewicz H., Kłosowski S Roślinność wodna i szuwarowa jezior Pojezierza Sejneńskiego. Monographiae Botanicae 67: Urbaniak J Z dotychczasowych badań nad fykoflorą ramienic (Charophyta) na Śląsku. Annales Silesiae 34: Urbaniak J. 2007a. Rozwój badań nad mi (Charophyta) na terenie Polski. Wiadomości Botaniczne 51 (3/4):

15 Urbaniak J. 2007b. Distribution of braunii Gmelin 1826 (Charophyta) in Poland. Acta Societatis Botanicorum Poloniae 76(4): Urbaniak J. 2007c. Stanowisko syncarpa (Thuill.) Chevall (Charophyta) w masywie Gromnika. Wiadomości Botaniczne 51(3-4): Urbaniak J., Krawczyk R gracilis w Kotlinie Sandomierskiej. Fragmenta Flor. et Geobot. Pol. 15(1): Urbaniak J., Gąbka M., Blazencic J tenuissima a rare Charophyte in Central and Southern Europe. Algologie 29(2): Urbaniak J., Sugier P., Gąbka M Charophytes of the Lubelszczyzna region (Eastern Poland). Acta Societatis Botanicorum Poloniae 80(2): van de Weyer K Klassifikation und Bewertung der Makrophytenvegetation der großen Seen in Nordrhein-Westfalen gemäß EU-Wasser-Rahmen-Richtlinie. LUA NRW Merkblatt 52, ss Wilk-Woźniak E., Parusel J.B Zagrożone i rzadkie w Polsce glony występujące w województwie śląskim. Raporty Opinie 6, 2: Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice (druk). Do wiadomości: 1) Pan dr Hubert Piórkowski, Kierownik Zakładu Ochrony Przyrody i Krajobrazu Wiejskiego Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego, Falenty, Al. Hrabska 3, Raszyn h.piorkowski@itep.edu.pl 2) Pan dr Jerzy B. Parusel, Dyrektor Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, ul. św. Huberta 35, Katowice j.parusel@cdpgs.katowice.pl 3) Pan dr Maciej Gąbka, Zakład Hydrobiologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, ul. Umultowska 89, Poznań gmaciej@amu.edu.pl