ROZWÓJ PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA W POLSCE. Prawo ochrony środowiska. dr Tomasz Poskrobko

Transkrypt

1 ROZWÓJ PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA W POLSCE Prawo ochrony środowiska dr Tomasz Poskrobko

2 POCZĄTKI DZIAŁALNOŚCI OCHRONNEJ W POLSCE Pierwsze formy prawne ochrony wybranych elementów środowiska w Polsce łączyć moŝna z regaliami. Do najczęściej spotykanych naleŝały regale łowieckie lub rybackie, a takŝe górnicze i bartnicze Statut Kazimierza Wielkiego z 1420 roku - przepisy o karaniu za wyrąb drzewa w cudzym lesie, wypas świń na obcym terenie czy kradzieŝ zboŝa. Statuty Warckie z 1423 roku - ochrona cisa, zakaz polowania na cudzych terenach Statuty Litewskie z z 1529, 1566 i 1588 roku ochrona gniazd sokolich, Ŝeremi bobrowych i drzew bartnych, kar pienięŝnych za łamanie przepisów. Uniwersał Leśny z roku - nakazywano prowadzenie właściwej gospodarki leśnej, zwłaszcza na terenach lasów królewskich (państwowych), zwrócono uwagę na obowiązki obywateli oraz instytucji państwowych w zakresie ochrony zasobów leśnych.

3 OCHRONA ŚRODOWISKA W ZABORACH Galicja - w dniu 5 października 1868 roku Sejm Krajowy dla Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim uchwalił ustawy zakazujące łapania i handlu zwierzętami alpejskimi występującymi w Tatrach (świstak i kozica) i ptakami owadoŝernymi i śpiewającymi. Zabór pruski Odmienna filozofia ochrony środowiska przyrodniczego. Status obiektów chronionych nadawano poszczególnym, mniej lub bardziej cennym pomnikom przyrody. Zabór rosyjski niemal zerowy poziom rozwoju prawa środowiskowego

4 ROZWÓJ PRAWA ŚRODOWISKOWEGO W II RZECZYPOSPOLITEJ 31 października 1918 roku, Rada Regencyjna wydała dekret o opiece nad zabytkami sztuki i kultury. Zaliczono do nich między innymi ogrody ozdobne, aleje cmentarne i przydroŝne oraz okazałe drzewa. 8 lutego 1919 roku Sejm uchwalił Państwową Zasadniczą Ustawę Sanitarną. Zgodnie z nią do podstawowych zadań państwowej słuŝby zdrowia naleŝały: kontrolowanie czystości powietrza, gleby i wody, zaopatrzenie ludności w wodę pitną, właściwe usuwanie wód zuŝytych i nieczystości (ścieków). 19 września 1922 roku weszła w Ŝycie ustawa wodna 7 marca 1932 roku weszła w Ŝycie ustawa o rybołówstwie 10 marca 1934 roku weszła w Ŝycie ustawa o ochronie przyrody.

5 ROZWÓJ PRAWA OCHRONYŚRODOWISKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ ustawa z 16 listopada 1960 roku o prawie geologicznym; ustawa z dnia 21 maja 1963 roku o substancjach trujących; ustawa z dnia 21 kwietnia 1966 roku o ochronie powietrza atmosferycznego; ustawa z dnia 17 czerwca 1966 roku o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym; ustawa z dnia 26 października 1971 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji gruntów. ustawa z dnia 24 października 1974 Prawo wodne

6 ROZWÓJ PRAWA OCHRONYŚRODOWISKA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ ustawa z dnia 31 stycznia 1980 o ochronie i kształtowaniu środowiska środowisko to ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnię ziemi łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a takŝe krajobraz, znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak teŝ przekształconych w wyniku działalności człowieka. ochrona środowiska to działanie lub zaniechanie umoŝliwiające zachowanie bądź przywrócenie równowagi przyrodniczej koniecznej do zapewnienia współczesnemu i przyszłym pokoleniom korzystnych warunków Ŝycia oraz realizacji prawa do korzystania z zasobów środowiska i zachowania jego wartości.

7 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Konstytucja RP Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym Zaspokajanie zbiorowych potrzeb w wspólnoty zakresie ładu przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska i przyrody naleŝy do zadań własnych gminy Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. powołuje centralny organ administracji rządowej, do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie środowiska oraz badania i oceny stanu środowiska Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach Ustawa określa zasady zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych oraz zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i z gospodarką narodową) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze Ustawa określa zasady i warunki: wykonywania prac geologicznych; wydobywania kopalin ze złóŝ; składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych, ochrony złóŝ kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin.

8 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych Ustawa reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych oraz rekultywacji i poprawiania wartości uŝytkowej gruntów Ustawa z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki. Ustawa dotyczy statków znajdujących się w polskich obszarach morskich; statków o polskiej przynaleŝności znajdujących się poza granicami tych obszarów Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt. Ustawa reguluje postępowanie ze zwierzętami kręgowymi, w tym: domowymi; gospodarskimi; wykorzystywanymi do celów rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych; utrzymywanymi w ogrodach zoologicznych; wolno Ŝyjącymi (dzikimi); obcymi faunie rodzimej. Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe określa działalność w zakresie pokojowego wykorzystywania energii atomowej związaną z rzeczywistym i potencjalnym naraŝeniem na promieniowanie jonizujące od sztucznych źródeł promieniotwórczych, Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach Ustawa określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę Ŝycia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska,

9 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej precyzuje gospodarkę odpadami opakowaniowymi, wprowadza opłatę produktową i depozytową Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Ustawa określa zasady i warunki zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spoŝycia oraz zbiorowego odprowadzania ścieków, zasady tworzenia warunków do zapewnienia ciągłości dostaw i odpowiedniej jakości wody, niezawodnego odprowadzania i oczyszczania ścieków, wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spoŝycia przez ludzi, a takŝe zasady ochrony interesów odbiorców usług, z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska i optymalizacji kosztów. Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych. Ustawa reguluje: zamknięte uŝycie organizmów genetycznie zmodyfikowanych, zamierzone uwalnianie GMO do środowiska, w celach innych niŝ wprowadzanie do obrotu, wprowadzanie do obrotu produktów GMO, wywóz za granicę i tranzyt produktów GMO, właściwość organów administracji rządowej do spraw GMO.

10 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównowaŝonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Uwzględnia wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych w planowaniu przestrzennym Ustawa z dnia 19 lutego 2004 r. o rybołówstwie Ustawa określa zakres racjonalnego wykonywania rybołówstwa, w tym ochrony Ŝywych zasobów morza Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) Ustawa określa instytucje właściwe do wykonania zadań wynikających z przepisów Unii Europejskiej dopuszczających dobrowolny udział organizacji w systemie ekozarządzania i audytu (EMAS)

11 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody Ŝywej i nieoŝywionej oraz krajobrazu. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zuboŝających warstwę ozonową Ustawa określa zasady uŝywania oraz obrotu substancjami zuboŝającymi warstwę ozonową, oraz produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi te substancje Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji Ustawa określa zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, którego celem jest ograniczenie tych emisji w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny. Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji Ustawa określa zasady postępowania z pojazdami wycofanymi z eksploatacji w sposób zapewniający ochronę Ŝycia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównowaŝonego rozwoju

12 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 21 stycznia 2005 r. o doświadczeniach na zwierzętach Ustawa określa zasady przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym Ustawa określa: wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny; zasady postępowania ze zuŝytym sprzętem w sposób zapewniający ochronę zdrowia i Ŝycia ludzi oraz ochronę środowiska w celu ograniczenia ilości odpadów powstałych ze sprzętu oraz zapewnienia odpowiedniego poziomu zbierania, odzysku i recyklingu zuŝytego sprzętu. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Ustawa określa zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a takŝe warunki udzielania zezwoleń podmiotom świadczącym usługi Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie Ustawa określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku

13 ŹRÓDŁA PRAWA OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów Ustawa określa postępowanie i organy właściwe do wykonania zadań z zakresu międzynarodowego przemieszczania odpadów oraz kary pienięŝne za naruszanie obowiązków w zakresie międzynarodowego przemieszczania odpadów. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko Ustawa określa: zasady i tryb postępowania w sprawach: udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie, ocen oddziaływania na środowisko, transgranicznego oddziaływania na środowisko; zasady udziału społeczeństwa w ochronie środowiska; organy administracji właściwe w sprawach udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach Ustawa ma na celu ograniczenie negatywnego wpływu baterii i akumulatorów oraz zuŝytych baterii i akumulatorow na środowisko przez redukcję ilości substancji niebezpiecznych w bateriach i akumulatorach oraz właściwe zbieranie i recykling powstających z nich odpadów

14 OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO A KONSTYTUCJA RP art. 5 Rzeczpospolita Polska strzeŝe niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeŝe dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównowaŝonego rozwoju. art. 31 ust. 3 ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. art. 68 ust. 4 Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska. art Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom. 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. 3. KaŜdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.

15 STRUKTURA USTAWY POŚ Tytuł Dział Rozdział Artykuł Tytuł I PRZEPISY OGÓLNE Dział I Zakres obowiązywania ustawy Dział II Definicje i zasady ogólne Dział III Polityka ekologiczna oraz programy ochrony środowiska Dział IV Informacje o środowisku Dział V (uchylony) Udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska Dział VI (uchylony) Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko Dział VII Ochrona środowiska w zagospodarowaniu przestrzennym i przy realizacji inwestycji Dział VIII Edukacja ekologiczna, badania z zakresu ochrony środowiska oraz reklama Rozdział 1 (uchylony) Dostęp do informacji Rozdział 2 Państwowy monitoring środowiska oraz rozpowszechnianie informacji o środowisku c

16 Tytuł Dział Rozdział Artykuł Tytuł II OCHRONA ZASOBÓW ŚRODOWISKA Dział I Przepisy ogólne Dział II Ochrona powietrza Dział III Ochrona wód Dział IV Ochrona powierzchni ziemi Dział VI Ochrona przed polami elektromagnetycznymi Dział VII Ochrona kopalin Dział VIII Ochrona zwierząt oraz roślin Dział IX Ograniczanie sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Ograniczenia związane z ochroną zasobów środowiska Rozdział 3 Obszary ograniczonego użytkowania Rozdział 4 Strefy przemysłowe a a 136d

17 Tytuł Dział Rozdział Artykuł Tytuł III PRZECIWDZIAŁANIE ZANIECZYSZCZENIOM Dział I Przepisy ogólne Dział II Instalacje, urządzenia, substancje oraz produkty Dział III Drogi, linie kolejowe, linie tramwajowe, lotniska oraz porty Dział IV Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii Rozdział 1 Instalacje i urządzenia Rozdział 2 Substancje Rozdział 3 Produkty Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Wydawanie pozwoleń Rozdział 3 Wygaśnięcie, cofnięcie i ograniczenie pozwolenia Rozdział 4 Pozwolenia zintegrowane Rozdział 5 Pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza Rozdział 6 (uchylony) Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska Rozdział 7 (uchylony) Pozwolenie na emitowanie pól a

18 Tytuł Dział Rozdział Artykuł Tytuł IV POWAŻNE AWARIE Tytuł V ŚRODKI FINANSOWO- PRAWNE Dział I PRZEPISY OGÓLNE Dział II Instrumenty prawne służące przeciwdziałaniu poważnej awarii przemysłowej Dział III Współpraca międzynarodowa Dział I Przepisy ogólne Dział II Opłaty za korzystanie ze środowiska Rozdział 1 Przepisy ogólne Rozdział 2 Obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia awarii przemysłowej Rozdział 3 Obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową Rozdział 1 Wnoszenie opłat Rozdział 2 Stawki opłat za korzystanie ze środowiska Rozdział 3 Opłaty podwyższone Rozdział 4 Przepisy szczególne dotyczące opłat za pobór wody, wprowadzanie ścieków b a

19 Tytuł Dział Rozdział Artykuł Tytuł VI ODPOWIEDZIALNOŚĆ W OCHRONIE ŚRODOWISKA Tytuł VII ORGANY ADMINISTRACJI ORAZ INSTYTUCJE OCHRONY ŚRODOWISKA Tytuł VIII PROGRAMY DOSTOSOWAWCZE Dział I Odpowiedzialność cywilna Dział II Odpowiedzialność karna Dział III Odpowiedzialność administracyjna Dział I Organy administracji do spraw ochrony środowiska Dział II Instytucje ochrony środowiska Dział I Przepisy ogólne Dział II Ustalenie treści programu dostosowawczego Dział III Komisja negocjacyjna Rozdział Przepisy ogólne Rozdział 2 Państwowa Rada Ochrony Środowiska Rozdział 3 (uchylony) Komisje do spraw ocen oddziaływania na środowisko Rozdział 4 Finansowanie ochrony środowiska i a gospodarki wodnej

20 ŚRODOWISKO I JEGO OCHRONA W POŚ Środowisko ogół elementów przyrodniczych, w tym takŝe przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy róŝnorodności biologicznej, a takŝe wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi elementami (art. 3 pkt 39 POŚ) Ochrona środowiska podjęcie lub zaniechanie działań, umoŝliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównowaŝonego rozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego