POLITYKA BILANSOWA W KREOWANIU WARTOŚCI

Transkrypt

1 MARCIN KACZMAREK POLITYKA BILANSOWA W KREOWANIU WARTOŚCI 1. Wstęp Zarządzanie jest ściśle związane z procesami decyzyjnymi, 1 w wyniku których następuje podjęcie decyzji mających na celu rozwiązanie określonego problemu. Ważnym warunkiem podejmowania optymalnych decyzji jest posiadanie właściwych informacji. Informacje pochodzą z różnych źródeł wewnętrznych oraz z otoczenia firmy. Jednym z ważniejszych zasobów jest system rachunkowości. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że te informacje są podatne na manipulacje spowodowane zastosowaniem zasad polityki bilansowej. W artykule przedstawiono wykorzystanie polityki bilansowej w kreowaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na tle celów jednostki gospodarczej. Posłużono się wybranymi wynikami badań, które pozwoliły uzyskać szczegółowe informacje na temat wykorzystania polityki bilansowej w polskich jednostkach gospodarczych. Opracowanie dotyczy roli polityki bilansowej w określaniu wartości księgowej składników przedsiębiorstwa. Specyfika prowadzonych badań polegała na bezpośrednim wywiadzie, prowadzonym z osobami odpowiedzialnymi za ustalanie zasad polityki rachunkowości. Głównie Dr Marcin Kaczmarek, Instytutu Rachunkowości, Uniwersytet Szczeciński 1 Patrz: Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw, red. Stanisław Marek, wydawnictwo Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001, s. 135.

2 byli to dyrektorzy finansowi oraz główni księgowi badanych przedsiębiorstw. Wpływ polityki bilansowej na wartość składników majątku przekłada się na ich oddziaływanie na wskaźniki analizy ekonomicznej. To z kolei pomaga osiągnąć przedsiębiorstwu zamierzone cele. W ostatniej części artykułu przedstawiono politykę bilansową jako narzędzie rachunkowości kreatywnej w ujęciu pozytywnym i negatywnym. 2. Cele zarządzania przedsiębiorstwem a wykorzystanie polityki bilansowej do kreowania wartości majątku W literaturze jest bardzo wiele definicji zarządzania. 2 Dla potrzeb artykułu najlepszym wydaje się stwierdzenie, że zarządzanie jest działalnością kierowniczą polegającą na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji dzięki wykorzystaniu przez organizację zasobów, procesów i informacji w istniejących warunkach zewnętrznych jej działania (prawnych, społecznych, ekonomicznych, itp.) w sposób sprawny i skuteczny oraz zgodny ze społeczną racjonalnością działań gospodarczych 3. Definicja ta w najlepszy sposób pokazuje potencjalne wykorzystanie możliwości polityki bilansowej w procesach zarządzania. Obejmuje aspekt ustalania celów jednostki i ich realizacji przez wykorzystanie różnych czynników zewnętrznych, m.in. informacji finansowych, które w kontekście regulacji prawnych mogą być kreowane przez politykę bilansową. Polityka bilansowa jest narzędziem zarządzania wykorzystywanym do oddziaływania na wizerunek przedsiębiorstwa, który jest uzależniony od celów jakie przedsiębiorstwo chce osiągnąć. Cele wymienione przez przedsiębiorstwa 2 Na temat zarządzania wypowiadają się m.in.: F. E. Kast, J. E. Rozenzweig, Organization and Management, A system and Contingency Approach, McGraw-hill, New York, s J. Penc, Strategie zarządzania. Perspektywiczne myślenie, systemowe działanie cz. 1, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999, s. 18.

3 pozwoliły dokonać klasyfikacji instrumentów polityki bilansowej przydatnych do ich osiągnięcia. Tabela 1 przedstawia możliwość wykorzystania, składników majątku oraz odpowiadających im instrumentów materialnej polityki bilansowej do realizacji celów przedsiębiorstwa. Możliwość zastosowania instrumentu do realizacji celu oznaczono symbolem 1, brak wpływu symbolem 0. Tabela 1. Wpływ instrumentów materialnej polityki bilansowej na kształtowanie wartości księgowej majątku w przekroju celów polityki przedsiębiorstwa Składniki majątku Wartości niematerialne i prawne Długo- lub krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Długoterminowe lub krótkoterminowe inwestycje Należności długo- lub krótkoterminowe Inwestycje (nieruchomości, wartości niematerialne i prawne) lub środki trwałe, wartości niematerialne i prawne Instrumenty materialnej polityki bilansowej Aktywowanie kosztów prac rozwojowych Aktywowanie kosztów, jeżeli wydatki lub zużycie składników majątku dotyczą miesięcy następujących po miesiącu, w którym je poniesiono Aktywowanie odroczonego podatku dochodowego dotyczącego poniesionych kosztów Sposób zaliczenia elementów inwestycji (np. akcji), do aktywów trwałych lub obrotowych Zaliczenie należności innych niż z tytułu dostaw i usług do aktywów trwałych lub obrotowych Zaliczenie tzw. nieruchomości oraz wartości niematerialnych i prawnych do inwestycji długoterminowych lub środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych Minimalizacja obciążeń podatkowych Osiągnięcie określonego poziomu sprzedaży Cele polityki przedsiębiorstwa Stabilizacja wysokości przychodów wartości bilansowej firmy Przetrwanie firmy Kierowanie podziałem Kształtowanie struktury kapitału dywidendy wypłacanej udziałowcom Utrzymanie dotychczasowego poziomu Zwiększenie udziału w rynku Oddziaływanie na otoczenie

4 Składniki majątku Środki trwałe Wartości niematerialne i prawne Należności Pozostałe rezerwy Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Inne rozliczenia międzyokresowe Inne rozliczenia międzyokresowe Inne rozliczenia międzyokresowe Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne Środki trwałe Instrumenty materialnej polityki bilansowej Dokonywanie stopniowych odpisów amortyzacyjnych lub zaliczenie jednorazowo w koszty składników majątku trwałego o niskiej wartości Tworzenie odpisów aktualizujących należności Tworzenie rezerw na zobowiązania wynikające z pasywowania pewnych lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłych zobowiązań Tworzenie rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego Prawo pasywowania kosztów dotyczących ściśle oznaczonych świadczeń, prawdopodobnych kosztów, Prawo pasywowania przychodów obejmujące równowartość otrzymanych lub należnych od kontrahentów środków Prawo pasywowania przychodów obejmujące środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie [ ], środków trwałych, [ ], jeżeli [ ] nie zwiększają one kapitałów własnych metody wyceny wstępnej wartości niematerialnych i prawnych wyceny bilansowej wartości niematerialnych i prawnych metody wyceny wstępnej środków trwałych Minimalizacja obciążeń podatkowych Osiągnięcie określonego poziomu sprzedaży Cele polityki przedsiębiorstwa Stabilizacja wysokości przychodów wartości bilansowej firmy Przetrwanie firmy Kierowanie podziałem Kształtowanie struktury kapitału dywidendy wypłacanej udziałowcom Utrzymanie dotychczasowego poziomu Zwiększenie udziału w rynku Oddziaływanie na otoczenie

5 Składniki majątku Środki trwałe Materiały, Towary Materiały, Towary, Produkty gotowe, Półprodukty i produkcja w toku Materiały, Towary, Produkty gotowe, Półprodukty Inwestycje długoterminowe Inwestycje krótkoterminowe Należności Zobowiązania Instrumenty materialnej polityki bilansowej wyceny bilansowej środków trwałych wyceny wstępnej zapasów wyceny bilansowej zapasów sposobu ewidencji zapasów wyceny inwestycji długoterminowych wyceny inwestycji krótkoterminowych wyceny bilansowej należności wyceny bilansowej zobowiązań Źródło: Opracowanie własne. Minimalizacja obciążeń podatkowych Osiągnięcie określonego poziomu sprzedaży Cele polityki przedsiębiorstwa Stabilizacja wysokości przychodów wartości bilansowej firmy Przetrwanie firmy Kierowanie podziałem Kształtowanie struktury kapitału dywidendy wypłacanej udziałowcom Utrzymanie dotychczasowego poziomu Zwiększenie udziału w rynku Oddziaływanie na otoczenie Kształtowanie zamierzonych celów przez wykorzystanie formalnych i czasowych instrumentów polityki bilansowej zostało przedstawione w tabeli 2. Tabela 2. Wpływ instrumentów formalnej i czasowej polityki bilansowej na kształtowanie składników bilansu w przekroju celów polityki przedsiębiorstwa Instrumenty formalnej i czasowej polityki bilansowej sposobu podziału Moment powstania zdarzenia gospodarczego Minimalizacja obciążeń podatkowych Osiągnięcie określonego poziomu sprzedaży Cele polityki przedsiębiorstwa Stabilizacja wysokości przychodów wartości bilansowej firmy Przetrwanie firmy Kierowanie podziałem Kształtowanie struktury kapitału dywidendy wypłacanej udziałowcom Utrzymanie dotychczasowego poziomu Zwiększenie udziału w rynku Oddziaływanie na otoczenie

6 Źródło: Opracowanie własne. Analizując treść powyższych tabeli można dojść do wniosku, że każdy z wymienionych instrumentów polityki bilansowej wpływa na kształtowanie obrazu firmy. Poziom wpływu jest uzależniony od realizowanych celów. Badane jednostki za najważniejszy cel polityki gospodarczej przyjmują minimalizowanie obciążeń podatkowych. Może to dotyczyć jednego lub wielu okresów rozliczeniowych. Jeżeli celem podmiotu jest zapewnienie ciągłości działania i umocnienie bezpieczeństwa, to oszczędność podatkowa oznacza jednoczesne osiągnięcie celu przedsiębiorstwa i celu polityki bilansu podatkowego. W niektórych przypadkach polityka bilansowa bywa wykorzystywana do realizacji celów określonych grup interesów. Przykładowo za jej pomocą następuje: a) ukrycie w rocznym sprawozdaniu finansowym skutków błędnych decyzji zarządu przedsiębiorstwa, którym pragnie uniknąć odpowiedzialności przed udziałowcami, wspólnikami lub akcjonariuszami, albo dąży do poprawy wyników w celu podniesienia wynagrodzeń pracownikom, kierownictwu i członkom organów nadzorczych, b) poprawa wyniku na potrzeby negocjacji w wypadku sprzedaży przedsiębiorstwa, c) zmiana kierownictwa firmy; decyzje polityki bilansowej powodujące zmniejszenie mają dla nowego kierownictwa podwójną zaletę: z jednej strony, można gorszym wynikiem w roku przejściowym obarczyć poprzedni zarząd i stworzyć lepszą bazę wyjściową do oceny przyszłych rezultatów osiągniętych przez nowe kierownictwo, z drugiej, można przedstawić korzystny trend wyniku finansowego, który będzie traktowany jako sukces nowego zarządu.

7 3. Wpływ polityki bilansowej na analizę wskaźnikową Jednym z wymienionych obszarów wykorzystania polityki bilansowej na zarządzanie jest wpływ na wartość księgową składników majątku. Oddziaływanie na wartość księgową składników firmy wpływa na przedstawiony w bilansie wizerunek przedsiębiorstwa. Obraz ten, może być oceniony, m.in. przy pomocy analizy wskaźnikowej. Wpływ instrumentów polityki bilansowej na wybrane wskaźniki ekonomiczne dotyczące oceny bilansu przedstawia tabela 3. Tabela 3. Wpływ instrumentów polityki bilansowej na wybrane wskaźniki analizy bilansu Wpływ instrumentu Wskaźnik Składnik majątku Instrument polityki na wskaźnik 1. Aktywa trwałe Przyjęte metody 1. Stopień amortyzacji wykorzystania aktywów trwałych ma wpływ na wielkość wskaźnika, Struktura aktywów trwałych Obrotowość zapasów 2. Aktywa ogółem 1. Przychody ze sprzedaży Przyjęte metody wyceny bilansowej składników majątku przedsiębiorstwa 1. Moment ujęcia przychodów w wyniku finansowym 2. W zależności od doboru metod wyceny składników przedsiębiorstwa mogą one zwiększać lub zmniejszać jej wartość, co może w różny sposób wpływać na wartość wskaźnika i w następstwie jego interpretacje, 1. Wzrost wskaźnika przez zwiększenie poziomu przychodów może oznaczać poprawę efektywności

8 Wskaźnik Składnik majątku Instrument polityki Wpływ instrumentu na wskaźnik gospodarowania zapasami, Obrotowość należności Wskaźnik płynności I stopnia Wskaźnik płynności II stopnia 2. Zapasy 2. Wycena bilansowa zapasów, warianty ewidencji księgowej 1. Przychody ze sprzedaży brutto 2. Stan należności 1. Środki pieniężne 2. Zobowiązana bieżące 1. Płynne środki obrotowe 1. Moment ujęcia przychodów w wyniku finansowym 2. Wycena bilansowa należności 1. Zarządzanie stanem środków pieniężnych 2. Wycena bilansowa zobowiązań 1. Zarządzanie stanem środków pieniężnych, 2. Wysoki poziom zapasów może oznaczać planowany wzrost produkcji i sprzedaży lub powstanie zbędnych zapasów 1. Wzrost wskaźnika przez wzrost przychodów oznaczać może poprawę efektywności gospodarowania należnościami, 2. Obniżenie wskaźnika przez wzrost należności może oznaczać większą wartość sprzedaży z terminem płatności lub kłopoty ze ściągnięciem należności. 1. Gospodarka bieżącymi środkami pieniężnymi może w znaczący sposób wpływać na wielkość wskaźnika, 2. Sposób wyceny bilansowej zobowiązań może wpłynąć na wartość wskaźnika. 1. Sposób wyceny krótkoterminowy ch aktywów

9 Wskaźnik Składnik majątku Instrument polityki wycena bilansowa, krótkoterminowy ch aktywów finansowych Wpływ instrumentu na wskaźnik finansowych może spowodować zmiany wartości wskaźnika, Wskaźnik płynności III stopnia 2. Zobowiązania bieżące 1. Aktywa obrotowe 2. Zobowiązania bieżące Źródło: Opracowanie własne. 2. Wycena bilansowa zobowiązań 1. Zarządzanie stanem środków pieniężnych, wycena bilansowa, krótkoterminowy ch aktywów finansowych, wycena bilansowa i ewidencja księgowa zapasów 2. Wycena bilansowa zobowiązań 2. Sposób wyceny bilansowej zobowiązań wpływa na wartość wskaźnika, 1. Wycena bilansowa oraz warianty ewidencji księgowej krótkoterminowy ch aktywów finansowych i zapasów spowodują zmiany wskaźnika, 2. Sposób wyceny bilansowej zobowiązań wpływa na wartość wskaźnika, Z powyższej tabeli wynika, że instrumenty polityki bilansowej w znaczny sposób oddziaływują na wartość składników firmy. Wpływ ten przekłada się na ocenę kondycji firmy, na przykład za pomocą analizy wskaźnikowej. Niestety, w wnioski płynące z badań świadczą o tym, że w praktyce gospodarczej nie wykorzystuje się dostatecznie wymienionych instrumentów.

10 4. Polityka bilansowa jako narzędzie rachunkowości kreatywnej Często spotyka się twierdzenie, że polityka bilansowa jest nie tylko sztuką tego co możliwe, lecz również sztuką tego, co jest prawem dozwolone. Świadczą o tym zjawiska określane jako: upiększanie sprawozdań finansowych (ang. creative accounting, upiększanie okna wystawowego (ang. window dresing ), wygładzanie dochodów (ang. incomes smoothing, finansowanie pozabilansowe (ang. off balance sheet financing ), twórczy księgowy. Zjawiska te dotyczą kreowania rachunkowości i sprawozdań przez zarząd w celu polepszenia obrazu działania i sytuacji firmy nie zawsze zgodnie z prawem. W związku z tym pojawia się problem celu i zakresu kreowania polegającego na manipulacji zasadami rachunkowości dla stworzenia wrażenia, iż sytuacja finansowa firmy jest inna niż w rzeczywistości 4. Przypadki występowania rachunkowości kreatywnej miały miejsce w praktyce światowej i w Polsce 5 Przejawiało się to między innymi 6 : zbyt precyzyjnymi prognozami i zgodnością z rzeczywistością, 4 Szerzej na ten temat: S. Surdykowska, Normatywne i kreatywne aspekty rozwoju rachunkowości, Podstawowe problemy rachunkowości jako dyscypliny naukowej i działalności praktycznej, Katowice 2000; oraz A. Karmańska, Zarządcze przesłanki imperatywu wyceny bilansowej, Materiały konferencyjne Rachunkowość w zarządzaniu jednostkami gospodarczymi, Szczecin 2004, s Przypadki nadużyć, wykorzystania rachunkowości kreatywnej: Enron ukrywanie strat koncernu w firmach zależnych, których sprawozdania nie były konsolidowane, WorldCom księgowanie w latach kosztów operacyjnych w nakłady inwestycyjne, oraz rezerwy za złe długi i obowiązkowe opłaty, Xerox zawyżał wyniki zaliczając do bieżącej sprzedaży przyszłe przychody. BIG Bank Gdański operowanie rezerwami mające na celu zawyżenie wyniku finansowego. 6 Porównaj: M. Kutera, A. Hołda, S.T. Surdykowska: Oszustwa księgowe teoria i praktyka. DIFIN, Warszawa 2006; W. Wąsowski: Kreatywna racunkowość fałszowanie sprawozdań finansowych. DIFIN, Warszawa 2005.

11 nieproporcjonalnie wysokim poziomem nagród dla kierownictwa za osiągi i wyniki, zmianami zasad rachunkowości w zakresie uznawania przychodów, radykalnym wzrostem lub spadkiem marży brutto, zyskami rosnącymi szybciej niż przepływy pieniężne, zbyt licznymi rezerwami restrukturyzacyjnymi i jednorazowymi odpisami, ogólnikową informacją dodatkową w sprawozdaniu finansowym. Najczęściej wykorzystywane przez firmy manipulacje są związane z grupą kapitałową i relacjami między podmiotami grupy 7. Działania podejmowane przez te podmioty dotyczą memoriałowego ujęcia przychodów, należności, które nigdy de facto nie wejdą kasowo do przedsiębiorstwa. Są też wykazywane transakcje pod koniec roku finansowego, aby poprawić zysk memoriałowy w raportach rocznych. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd w uchwale stwierdza, że rachunkowość kreatywna jest pojęciem bardzo szerokim i trudnym do jednoznacznego zdefiniowania. 8 Polega ona na stosowaniu zabiegów księgowych, które mają na celu sztuczne poprawienie wizerunku sytuacji finansowej spółki, polegającym na sporządzaniu sprawozdań niezgodnie z przepisami na podstawie nierzetelnych danych finansowych. Jest to więc łamanie prawa, czyli zwykłe przestępstwo. Najwięcej na temat rachunkowości kreatywnej mają do powiedzenia audytorzy, badający i weryfikujący sprawozdania. Wielka czwórka firm audytorskich stwierdziła, że nie ma precyzyjnej definicji rachunkowości kreatywnej. Z jednej strony myli się to pojęcie ze zjawiskami mającymi 7 G. Brycki, Będziemy tropić kreatywną rachunkowość, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa. 8 W. Grzegorczyk, Kreatywna księgowość nie zawsze oznacza oszustwo, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa.

12 charakter przestępczy, takimi jak oszustwa, malwersacje, itp., które nie są kreatywne, lecz sprzeczne z prawem. Jednak rachunkowość kreatywna 9 może mieć nie tylko negatywne znaczenie. W pozytywnym ujęciu jest to proces manipulowania danymi, wykorzystania luk w zasadach rachunkowości oraz wybór takich metod pomiaru i sposobu prezentacji informacji w sprawozdaniu finansowym, by można było stworzyć pożądany wizerunek finansowy i skłonić inwestorów do oczekiwanych zachowań. 10 Charakterystycznymi cechami pozytywnej rachunkowości kreatywnej są: 11 prezentowanie danych w sprawozdaniach finansowych w sposób najkorzystniejszy dla jednostki, z naruszeniem obiektywizmu informacji, kreowanie zdarzeń gospodarczych w celu uzyskania określonego efektu w sprawozdaniu finansowym, brak elementu nielegalności, ponieważ wszystkie rozwiązania są zgodne z prawem. Pozytywna rachunkowość kreatywna nie jest łamaniem prawa, ponieważ jest zgodna zarówno z literą prawa, jak i standardami rachunkowości, ale jednocześnie może być sprzeczna z ich duchem. Polega ona na posługiwaniu się normami prawnymi, wykorzystywaniu ich elastyczności i niespójności, aby w sprawozdaniach finansowych przedstawić obraz inny niż rzeczywisty dzięki naginaniu prawa i wykorzystywaniu jego luk 12. Negatywna postać rachunkowości kreatywnej, określana mianem rachunkowości agresywnej jest definiowana jako zamiar rozmyślnej 9 K. J. Zwykłe nadużycie czy narzędzia polityki, Rzeczpospolita, Dobra Firma, , publikacja internetowa. 10 Ibidem. 11 I. Górski, Creative accouting czyli upiększanie sprawozdań finansowych, Ekspert 1998, nr 1, s M. Jameson, A practical Guide to Creative accounting, Kogan Page, Londyn 1988, s.20.

13 defraudacji. 13 W tym pojęciu mieszczą się wszystkie nieprawidłowe działania, przez niektórych błędnie kwalifikowane do rachunkowości kreatywnej. 14 Rachunkowość agresywna związana jest z nadużywaniem swobody, którą pozostawia prawo bilansowe, tendencyjnym wyborem polityki bilansowej, a także dokonywaniem sztucznych operacji gospodarczych. Rachunkowość agresywna jest wypaczeniem stosowanej przez firmę polityki bilansowej, przekroczeniem jej granic. Kształtowanie zamknięcia rocznego w określonym celu ma, bowiem swoje granice, które określa nie tylko obowiązujące prawo, standardy rachunkowości, ale także zasady rachunkowości wypracowane przez teorię rachunkowości. 15 Zakres oddziaływania polityki bilansowej, rachunkowości kreatywnej i rachunkowości agresywnej przedstawia schemat 1. Schemat 1. Zakres oddziaływania polityki bilansowej, rachunkowości kreatywnej i rachunkowości agresywnej 13 K.J. Zwykłe nadużycie czy narzędzie polityki, Rzeczpospolita, Dobra Firma, , publikacja internetowa. 14 W. Grzegorczyk za E. Mączyńska, Kreatywna księgowość nie zawsze oznacza oszustwo, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa. 15 Wprowadzenie do rachunkowości spółek, red. J. Weber, M. Kufel, Park sp. z o.o., Bielsko Biała 1994r.

14 Źródło: Opracowanie własne. 5. Zakończenie Podsumowując, należy stwierdzić, że wykorzystanie przez podmiot gospodarczy polityki bilansowej może dotyczyć dwóch aspektów. Po pierwsze, polityka bilansowa może być postrzegana jako narzędzie realizacji zasady wiernego i prawdziwego obrazu. Według tego podejścia złożoność przedsiębiorstw, różnorodność procesów gospodarczych wymaga wykorzystania praw wyboru do przedstawienia rzeczywistej sytuacji firmy. Po drugie, wykorzystanie polityki bilansowej służyć będzie do tworzenia sprawozdań finansowych niedających gwarancji wiarygodności

15 prezentowanego w nich obrazu sytuacji finansowo- majątkowej firmy. Sprawozdanie odpowiada zasadniczo faktom, ale adresat powinien być świadomy, że w przedstawionej informacji mogą być zawarte elementy polityki bilansowej w celu wpływania na jego oceny i zachowania. W pojęciu polityki bilansowej należy zwrócić uwagę na następujące aspekty: 1. Polityka bilansowa umożliwia fryzowanie sprawozdań finansowych, dla realizacji celów polityki przedsiębiorstwa. 2. Wszystkie podjęte przedsięwzięcia w ramach polityki bilansowej muszą być zgodne z obowiązującym prawem i nadrzędnymi zasadami rachunkowości. 3. Celami polityki bilansowej są: wpływanie na odbiorców sprawozdań finansowych, kształtowanie do podziału, realizacja polityki podatkowej. (11 pkt) Literatura 1. Brycki G., Będziemy tropić kreatywną rachunkowość, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa. 2. Górski I., Creative accouting czyli upiększanie sprawozdań finansowych, Ekspert 1998, nr 1, s Grzegorczyk W., Kreatywna księgowość nie zawsze oznacza oszustwo, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa. 4. Jameson M., A practical Guide to Creative accounting, Kogan Page, Londyn 1988, s K. J. Zwykłe nadużycie czy narzędzia polityki, Rzeczpospolita, Dobra Firma, , publikacja internetowa. 6. Karmańska A., Zarządcze przesłanki imperatywu wyceny bilansowej, Materiały konferencyjne Rachunkowość w zarządzaniu jednostkami gospodarczymi, Szczecin Kast F. E., Rozenzweig J. E., Organization and Management, A system and Contingency Approach, McGraw-Hill, New York, 8. Kutera M., Hołda A., Surdykowska S.T. Oszustwa księgowe teoria i praktyka. DIFIN, Warszawa 2006; 9. Mączyńska E., Kreatywna księgowość nie zawsze oznacza oszustwo, Rzeczpospolita, , publikacja internetowa. 10. Penc J., Strategie zarządzania. Perspektywiczne myślenie, systemowe działanie cz. 1, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999.

16 11. Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw, red. Stanisław Marek, wydawnictwo Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Surdykowska S., Normatywne i kreatywne aspekty rozwoju rachunkowości, Podstawowe problemy rachunkowości jako dyscypliny naukowej i działalności praktycznej, Katowice Wąsowski W., Kreatywna rachunkowość fałszowanie sprawozdań finansowych. DIFIN, Warszawa Wprowadzenie do rachunkowości spółek, red. J. Weber, M. Kufel, Park sp. z o.o., Bielsko Biała 1994r. Streszczenie W artykule przedstawiono wpływ instrumentów polityki bilansowej na kreowanie wartości składników przedsiębiorstwa ujętych w sprawozdaniach finansowych. Zaprezentowano również wpływ instrumentów na wskaźniki ekonomiczne, które mogą być podstawową metodą analizy sprawozdań przez instytucje takie jak banki. W ostatniej części artykułu zaprezentowano próbę zdefiniowania rachunkowości kreatywnej w ujęciu pozytywnym i negatywnym jako istotnego w ostatnich latach zagadnienia wpływającego na wartość przedsiębiorstwa. Summary The article presents the impact of the policy of statement instruments on enterprise component included in financial statement value creation. The author has also presented the impact of economical ratio, which could be the basic method for the statement analysis by the different institution, such as banks. In the last part of this item the efforts had been taken to identify the influence of the creative accountancy for company value as a relevant issue in the positive and negative way.