Sposoby rozwiązywania sporów handlowych w Światowej Organizacji Handlu

Transkrypt

1 Sposoby rozwiązywania sporów handlowych w Światowej Organizacji Handlu Uzgodnienie w sprawie zasad i procedur regulujących rozwiązywanie sporów Dispute Settlement Understanding (DSU) WSTĘP Światowa Organizacja Handlu (World Trade Organization WTO) jest międzynarodową organizacją, która została utworzona w 1994 roku w Marrakeszu (Maroko).Głównym jej zadaniem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenia polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do harmonizacji krajowych przepisów z normami Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Uzgodnienie w sprawie zasad i procedur regulujących rozwiązywania sporów jest jednym z filarów systemu Światowej Organizacji Handlu. Zasady rozwiązywania sporów zostały uregulowane w przepisach art. XXII i XXIII GATT oraz w Porozumieniu Stron Konwencji z roku. Głównym zadaniem tego mechanizmu nie było orzekanie o winie, lecz uzgodnienie tymczasowości naruszeń zasad handlu międzynarodowego i wskazanie właściwej drogi do szybkiej eliminacji problemów. Procedury regulujące rozstrzyganie sporów były kilkakrotnie modyfikowane w celu zwiększenia ich uŝyteczności i dyscypliny. Podczas rokowań Rundy Urugwajskiej uzgodniono, Ŝe system ten wymaga reformy. JuŜ w przepisie art. 1 Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur regulujących rozwiązywanie sporów podkreślono, Ŝe system rozstrzygania sporów jest głównym czynnikiem bezpieczeństwa i przewidywalności w systemie handlu wielostronnego. Procedura rozwiązywania sporów jest instrumentem egzekwowania od wszystkich członków WTO zasad jej systemu. Powodem wszczęcia procedury rozwiązywania sporów jest niweczenie lub naruszenie korzyści członka WTO poprzez nie wywiązanie się z zobowiązań nałoŝonych przez członka, zastosowanie przez niego środków niezaleŝnie od tego, czy są one sprzeczne z postanowieniami porozumień WTO, bądź zaistnienie jakiejkolwiek innej sytuacji. Głównym załoŝeniem DSU jest w przypadku spraw spornych zaniechanie jednostronnego dochodzenia praw i oddanie wszelkich spornych spraw do wielostronnego systemu rozwiązywania sporów w ramach WTO. JeŜeli strony same nie rozwiąŝą sporu jego rozwiązanie zostanie powierzone WTO w ramach przewidzianego w Uzgodnieniu w sprawie rozwiązywania sporów mechanizmu paneli i Organu Apelacyjnego. PROCEDURA ROZWIĄZYWANIA SPORÓW HANDLOWYCH Obowiązujące Uzgodnienie jest modyfikacją procedury rozjemczej GATT. Weszło w Ŝycie 1 stycznia 1995 roku i ma zastosowanie jedynie do tych wniosków, które zostały złoŝone po tej dacie. Zgodnie z przepisem art. 1 Uzgodnienia, obowiązujące zasady i procedury są stosowane przy uŝyciu specjalnych i dodatkowych zasad i procedur dotyczących rozstrzygania sporów zawartych w porozumieniach określonych w załączniku do Uzgodnienia. Postanowiono, Ŝe gdy nie moŝna osiągnąć pozytywnego rozwiązania sprawy, naleŝy przede wszystkim doprowadzić do wycofania środków będących przyczyną konfliktu, jeśli zostaną one uznane za niezgodne z postanowieniami któregokolwiek z porozumień objętych zakresem Uzgodnienia w sprawie zasad i procedur rozstrzygania sporów. Rekompensata z tytułu zmiany koncesji powinna mieć miejsce tylko wtedy, gdy niezwłoczne wycofanie środka, będącego przedmiotem sporu jest niewykonalne. Ostatecznym środkiem przewidzianym w Uzgodnieniu jest moŝliwość zawieszenia stosowania koncesji lub wykonania innych zobowiązań w sposób dyskryminacyjny, ale dopiero po zatwierdzeniu takiego działania przez Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów. W kolejnym przepisie ustanowiony został Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów (Dispute Settlement Body - DSB), którego głównym zadaniem jest administrowanie zasadami i procedurami zawartymi w Uzgodnieniu oraz wymienionych porozumieniach.

2 Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów zobowiązany został do informowania rady i komitetu Światowej Organizacji Handlu o wszystkich zdarzeniach w sporach odnoszących się do postanowień poszczególnych porozumień. Podczas podejmowania decyzji związanych zasadami i procedurami przyjętymi w porozumieniu organ ten działa na zasadzie consensusu. W przepisie art. 3 niniejszego Uzgodnienia państwa członkowskie podkreśliły, Ŝe system rozstrzygania sporów jest centralnym składnikiem dającym bezpieczeństwo i przewidywalność w wielostronnym handlu. SłuŜy on zabezpieczaniu praw i obowiązków członków w zakresie wymienionych porozumień. Powinien takŝe dąŝyć do wyjaśnienia postanowień tych porozumień zgodnie z zwyczajowymi zasadami oraz wyjaśnić postanowienia tych porozumień zgodnie z zasadami międzynarodowego prawa publicznego. Jak stanowi przepis art. 3 ust. 7 Uzgodnienia przed złoŝeniem wniosku do Organu do Spraw Rozwiązywania Sporów, członek WTO - strona sporu dokonuje oceny, czy postępowanie takie będzie dla niego korzystne i czy przyniesie oczekiwane rozstrzygnięcie. W sytuacjach, w których nie moŝna osiągnąć kompromisu, priorytetem jest doprowadzenie do wycofania środków będących przyczyną sporu, jeŝeli zostaną one uznane za niezgodne z postanowieniami któregokolwiek z porozumień. JeŜeli nie jest to moŝliwe naleŝy zastosować w stosunku do takiego państwa rekompensatę. Ta forma jest tymczasowym rozwiązaniem sporu. Obowiązuje do czasu wycofania środka niezgodnego z porozumieniem. Ostatecznym środkiem jest zawieszenie stosowania koncesji lub wykonania innych zobowiązań wynikających z wymienionych porozumień w sposób dyskryminacyjny, w stosunku do innego członka. Ustawodawca postanowił, Ŝe złoŝenie wniosku o wszczęcie postępowania pojednawczego i odwołanie się do procedur rozstrzygania sporów nie powinny być odbierane negatywnie. W momencie zaistnienia sporu wszyscy członkowie są zobowiązani do stosowania procedury w dobrej wierze oraz poczynią stosowne kroki w celu jego rozwiązania (art. 3 ust. 10 Uzgodnienia). Procedura rozstrzygania sporów w Światowej Organizacji Handlu rozpoczyna się w momencie, w którym członek poszkodowany występuje z wnioskiem o konsultacje z członkiem oskarŝonym, któremu zarzuca naruszenie zasad Światowej Organizacji Handlu. Członek taki powinien w ciągu 10 dni od otrzymania wniosku odpowiedzieć na wniosek, a następnie przystąpić do konsultacji w terminie nie dłuŝszym niŝ 30 dni, w celu osiągnięcia porozumienia. W trakcie konsultacji członkowie powinni dąŝyć do osiągnięcia kompromisu. Konsultacje te są poufne. JeŜeli w ciągu 60 dni nie uda się osiągnąć porozumienia, strona skarŝąca moŝe złoŝyć wniosek o powołanie zespołu orzekającego (panelu), jeŝeli obie strony stwierdzą, Ŝe konsultacje nie przyniosły oczekiwanego skutku. Wnioskodawca moŝe poprosić o powołanie zespołu orzekającego takŝe wtedy, gdy członek nie udzieli odpowiedzi lub nie przystąpi do konsultacji (art. 3 ust. 4 Uzgodnienia). Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 8 Uzgodnienia w sprawach nagłych, członkowie zostali zobowiązani do podjęcia konsultacji w ciągu 10 dni od daty otrzymania wniosku. JeŜeli konsultacje nie doprowadzą do rozstrzygnięcia sporu w ciągu 20 dni od daty otrzymania wniosku, strona skarŝąca moŝe wnieść o powołanie zespołu orzekającego. Istnieje takŝe moŝliwość uczestnictwa w konsultacjach tych członków, którzy uznają, Ŝe mają waŝny interes handlowy w prowadzonych konsultacjach. W takiej sytuacji zainteresowany członek moŝe poinformować członków uczestniczących w konsultacjach o chęci uczestnictwa w takich konsultacjach. Uczestnictwo takie będzie moŝliwe, jeŝeli członek do którego taki wniosek był kierowany uzna, Ŝe występuje waŝny interes handlowy po jego stronie ( art. 4 ust. 11 Uzgodnienia). Preferowaną metodą rozwiązywania sporów są takŝe: pojednanie i mediacja, których dokonują członkowie samodzielnie. Postępowania te są takŝe poufne. Ustawodawca nie wprowadził tu Ŝadnych terminów ograniczających strony. KaŜda z nich moŝe zawsze poprosić o mediację, dobre usługi, lub pojednanie. Dopiero, gdy te środki nie przyniosą oczekiwanego skutku strona wnosząca skargę moŝe wystąpić z wnioskiem o powołanie zespołu orzekającego (art. 5 ust. 3 Uzgodnienia). TakŜe Dyrektor Generalny moŝe sam zaoferować swoje dobre usługi, działania pojednawcze, czy mediacje członkom zainteresowanym. Organ orzekający zostaje ustanowiony na pisemny wniosek strony wnoszącej skargę. We wniosku takim naleŝy wskazać min., czy przeprowadzone były konsultacje, opisać środki będące przedmiotem sporu, podsumowanie uzasadnienia prawnego skargi (art. 7 Uzgodnienia). W skład zespołu orzekającego wchodzą min. wysoko wykwalifikowaneosobyzwiązane z administracją rządową, osoby uczestniczące w zespole orzekającym. Powinny to być osoby doświadczone i nie ulegające wpływom członków. Co do zasady zespół orzekający składa się z trzech osób. Członkowie zespołów orzekających zawsze występują we własnym imieniu, a nie jako przedstawiciele rządów lub innych organizacji (art. 8 ust. 9 Uzgodnienia).

3 JeŜeli w ciągu 20 dni od powołania panelu strony nie uzgodnią jego składu, kaŝda ze stron moŝe zwrócić się do Dyrektora Generalnego w celu mianowania panelistów. Podstawową funkcją zespołu orzekającego jest pomoc Organowi do Spraw Rozwiązywania Sporów w wykonywaniu jego obowiązków. W związku z tym organ ten powinien dokonać obiektywnej oceny sprawy, a takŝe dokonać innych ustaleń, które są niezbędne w formułowaniu zaleceń lub wydaniu orzeczenia przewidzianego w porozumieniu. Po dokonaniu konsultacji ze stronami sporu, członkowie zespołu orzekającego powinni ustalić harmonogram swoich prac (art.10 ust. 3 Uzgodnienia). W celu podniesienia efektywności procedury ustawodawca wprowadził maksymalny termin, podczas którego moŝe toczyć się postępowanie. Jest to okres nie mogący przekroczyć 6 miesięcy, a w pilnych przypadkach 3 miesięcy. JeŜeli organ dojdzie do wniosku, Ŝe nie jest moŝliwe w tym czasie przedstawienie raportu, zobowiązany jest on do pisemnego przedstawienia Organowi do Spraw Rozwiązywania Sporów powodów zwłoki (art.10 ust. 9 Uzgodnienia). Organ Rozstrzygania Sporów moŝe podjąć decyzję o przedłuŝeniu tego terminu. Zespół orzekający moŝe takŝe zawiesić swoją pracę w kaŝdej chwili na czas nie dłuŝszy niŝ 12 miesięcy. W celu pełnego rozeznania w sprawie organ orzekający moŝe: zbierać niezbędne informacje, porady techniczne, zasięgać opinii ekspertów ( art. 13 Uzgodnienia). Po wysłuchaniu stron, organ orzekający przedstawia pisemny raport tymczasowy, zawierający zarówno części opisowe jak i ustne oraz wnioski zespołu oskarŝającego. Po otrzymaniu takiego raportu strony mogą zgłaszać swoje uwagi. Strony mogą takŝe wnosić o dokonanie przeglądu ściśle określonego aspektu raportu tymczasowego. Po uwzględnieniu ewentualnych uwag stron, panel przedstawia raport końcowy (art.16 Uzgodnienia). Raport powinien być przedłoŝony Organowi do Spraw Rozwiązywania Sporów w ciągu 20 dni od udostępnienia go stronom. W ciągu 60 dni od przedstawienia członkom raportu powinien on zostać przyjęty na posiedzeniu Organu do Spraw Rozwiązywania Sporów, chyba Ŝe któraś ze stron poinformuje o złoŝeniu apelacji. W celu rozpoznawania odwołań od raportów zespołów orzekających Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów powołał specjalny Organ Apelacyjny. W jego skład wchodzi 7 osób, z których 3 funkcjonują na zasadzie rotacji. Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów powołuje osoby naleŝące Organu Apelacyjnego na okres 4 letniej kadencji. KaŜda z tych osób moŝe zostać wybrana ponownie. Jednak kadencja 3 osób z pośród 7, wyłonionych w drodze losowania wygasa z upływem 2 lat (art.16 ust. 3 Uzgodnienia). Jedynym podmiotem uprawnionym do wniesienia apelacji jest strona sporu. Strony trzecie, które przedstawiły Organowi do Spraw Rozwiązywania Sporów swój waŝny interes mogą złoŝyć Organowi Apelacyjnemu pisemne oświadczenie lub zostać wysłuchane przez ten organ (art. 16 ust. 4 Uzgodnienia). Apelacja została ograniczona do rozpatrzenia aspektów prawnych i interpretacji prawnej dokonanej przez zespół orzekający. Prace Organu Apelacyjnego są poufne. Wynikiem ich jest raport przygotowany na podstawie uzyskanych informacji i złoŝonych oświadczeń (art. 16 ust.10 Uzgodnienia). Organ Apelacyjny moŝe orzec o podtrzymaniu, zmianie lub odrzuceniu ustaleń prawnych i wniosków zespołu oskarŝającego. Raport przygotowany przez Organ Apelacyjny przesyłany jest do Organu do Spraw Rozwiązywania Sporów oraz stronom postępowania w celu jego zatwierdzenia, chyba Ŝe DSB w drodze consensusu zdecyduje, Ŝe w ciągu 30 dni od dnia dostarczenia go członkom, Ŝe raportu nie przyjmuje (art..17 Uzgodnienia). W ciągu 30 dni od przyjęcia raportu zespołu orzekającego lub Organu Apelacyjnego, członek powinien poinformować o swoich zamiarach związanych z wykonaniem zaleceń i postanowień Organu do Spraw Rozwiązywania Sporów. JeŜeli nie jest moŝliwe wykonanie ich natychmiast Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów wyznacza mu rozsądny okres na ich wykonanie. PoniewaŜ termin rozsądny jest pojęciem nieostrym ustawodawca wyjaśnił jak naleŝy je interpretować. Jest to : okres proponowany przez zainteresowanego członka, jeŝeli zostanie on zaaprobowany przez Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów lub w przypadku takiej zgody, okres wspólnie uzgodniony przez strony sporu w ciągu 45 dni od przyjęcia zaleceń lub postanowień lub w przypadku braku takiej zgody, okres ustalony przez wiąŝący arbitraŝ w ciągu 90 dni od przyjęcia zaleceń lub postanowień. W takim przypadku wytyczną dla arbitra powinno być to, Ŝe rozsądny okres na wykonanie zaleceń zespołu orzekającego lub Organu Apelacyjnego nie powinien przekroczyć 15 miesięcy od przyjęcia raportu zespołu orzekającego lub Organu Apelacyjnego. Okres ten moŝe być krótszy lub dłuŝszy to zaleŝy od konkretnych warunków ( art. 21 ust. 3 Uzgodnienia).

4 JeŜeli państwo nie zastosuje się do nałoŝonych na niego obowiązków, członek taki na wniosek i nie później niŝ przed upływem rozsądnego czasu, moŝe podjąć negocjacje ze stroną, która odwołała się od procedur rozstrzygania sporów w celu osiągnięcia zadawalającego wyrównania. JeŜeli to się nie uda, kaŝda ze stron moŝe wnioskować o upowaŝnienie jej przez DSB do zawieszenia koncesji lub innych zobowiązań wynikających z porozumienia (art. 22 ust. 2 Uzgodnienia). Przy dokonywaniu wyboru koncesji, które mają być zawieszone, strona skarŝąca moŝe zawiesić tylko koncesje dotyczące tego samego sektora, którego dotyczy przedmiot sporu. JeŜeli strona skarŝąca uzna, Ŝe jest to niewykonalne lub nieskuteczne, moŝe zwiesić koncesje w innych sektorach, albo objętych zakresem tego samego porozumienia co przedmiot sporu. Ostatecznym środkiem jest zwieszenie koncesji z innego porozumienia. JeŜeli państwo zgłosi sprzeciw co do poziomu zawieszenia lub gdy strona skarŝąca wniosła o upowaŝnienie do zawieszenia koncesji lub innych zobowiązań, sprawa zostanie przekazana do arbitraŝu (art. 22 ust. 6 Uzgodnienia). ArbitraŜ składa się z tych samych osób co panel lub z arbitra wyznaczonego przez Dyrektora Generalnego. Postępowanie arbitraŝowe nie moŝe trwać dłuŝej niŝ 60 dni od upływu rozsądnego okresu. Rozstrzygniecie arbitra ma charakter ostateczny i strony muszą zaakceptować jego decyzję. Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów zostaje poinformowany o decyzji arbitra i wydaje upowaŝnienie do zawieszenia koncesji lub innych zobowiązań, gdy wniosek taki będzie zgodny z decyzją arbitra, chyba Ŝe Organ do Spraw Rozwiązywania Sporów jednomyślnie zdecyduje o odrzucenie wniosku (art. 22 ust. 7 Uzgodnienia). Alternatywnym sposobem na rozwiązanie sporu poza dobrymi usługami, postępowaniem pojednawczym i mediacją jest szybki arbitraŝ. Dotyczy on spraw jasno określonych przez obie strony. Aby sprawa została skierowana do arbitra obie strony muszą na to wyrazić zgodę. Porozumienie o skierowaniu sprawy w jego ręce jest przedstawiane wszystkim członkom. Inni członkowie mogą stać się stronami postępowania arbitraŝowego po uprzednim wyraŝeniu na to zgody stron, które przekazały sprawę do arbitraŝu. Strony muszą zobowiązać się do podporządkowania orzeczeniu Organu ArbitraŜowego. Orzeczenie takie jest notyfikowaneorganowi do Spraw Rozwiązywania Sporów (art. 25 Uzgodnienia). W przepisie art. 27 powołany został Sekretariat, którego głównym zadaniem jest pomoc zespołom orzekającym, szczególnie w zakresie prawnym, historycznym i proceduralnych aspektów prowadzonych spraw. Sekretariat moŝe takŝe udzielać pomocy prawnej państwom. Sekretariat prowadzi takŝe specjalne kursy i szkolenia na temat procedur i praktyki rozstrzygania sporów, aby umoŝliwić lepszą informację w tym zakresie ekspertom państw członkowskim. Z przeprowadzonych badań w 2005 roku wynika, Ŝe Unia Europejska (UE) była stroną w 27 sporach handlowych. W 15 z nich występowała jako skarŝąca, w 12 jako pozwana. Najczęstszym podmiotem występującym w sporach z UE były Stany Zjednoczone. Najgłośniejszym ich sporem była sprawa Airbus- Boeing. Światowa Organizacja Handlu wszczęła procedurę badania skarg składanych na siebie przez obie korporacje. Spór ten rozpoczął się miesiąc przed wyborami prezydenckimi w październiku 2004 roku. Boeing oskarŝył rządy Unii Europejskiej o subsydiowanie koncesji Airbusa tanimi kredytami, dzięki którym przewoźnik ten zarabiał duŝo więcej na eksporcie. Boeing obawiał się takŝe swojego głównego konkurenta super-jumbo A 380 i starał się, by europejskie rządy nie finansowały wsparcia dla tego modelu. W dniu roku Komisarz Unii Europejskiej do spraw wolnego handlu P. Mendelson skrytykował Stany Zjednoczone za jednostronne wyobraŝenie o subsydiach. Komisarz zwrócił uwagę, Ŝe oba przedsiębiorstwa otrzymują pomoc ze źródeł rządowych, ale ta którą otrzymuje Boeing jest większa i pochodzi z większej liczby źródeł. Komisarz podkreślił, Ŝe w jego przeświadczeniu pomoc dla obu korporacji moŝe i powinna zostać ograniczona i poddana ściślejszym unormowaniom, ale jeśli tak ma się stać to powyŝsze zasady muszą być takie same dla obu stron. Komisarz stwierdził takŝe, Ŝe Airbus jest wydajnym, technologicznie zaawansowanym i udanym produktem europejskim. W 2004 roku Światowa Organizacja Handlu stwierdziła, Ŝe większość dotacji, które Unia Europejska i Stany Zjednoczone płacą swoim rolnikom są niezgodne z procedurami Światowej Organizacji Handlu. W dwóch sprawach zgłoszonych przez Brazylię i inne kraje rozwijające się uznano, Ŝe zarówno Unia Europejska jak i Stany Zjednoczone są winne płacenia dotacji, które zachęcają ich rolników do nadmiernej produkcji i eksportowania nadwyŝki produktów rolnych po cenach dumpingowych. Skutkiem takiego działania jest utrata źródła utrzymania przez rolników z krajów trzeciego świata. Głównym obszarem takiego działania są tereny związane z produkcją cukru i bawełny. Jak podkreśla Phil Bloomer, kierownik Oxfam na rzecz międzynarodowej kampanii odnośnie sprawiedliwego handlu, orzeczenia te mają niewątpliwie ogromne

5 znaczenie dla krajów rozwijających się. Pokazały one, Ŝe wszystkie państwa- członkowie Światowej Organizacji Handlu są równi i bogate i silne kraje nie mogą czuć się bezkarne. Podczas prowadzonych badań w związku z tymi sprawami eksperci zauwaŝyli, Ŝe 3,2 mld dolarów wydane przez Stany Zjednoczone na dopłaty do bawełny i 1,6 mld dolarów w kredytach eksportowych są sprzeczne z zasadami wolego handlu. W przypadku cukru wykazano, Ŝe Unia Europejska narusza zobowiązania Światowej Organizacji Handlu poprzez eksport na światowy rynek prawie czterokrotnie więcej cukru z dopłat niŝ jest to dopuszczalne. Międzynarodowa organizacja humanitarna Oxfam oszacowała, Ŝe sprzedaŝ bawełny po cenach dumpingowych przez USA kosztowała Afrykę ponad 300 mln dolarów w roku. Natomiast Mozambik i Etiopia straciły ponad 238 mln dolarów poprzez ograniczony dostęp do europejskiego rynku cukru. Kolejną interesującą sprawą skierowaną do Organu Rozstrzygania Sporów jest trwający od dawna spór o banany. Początkowo zasady preferencji na te produkty były uregulowane w Konwencji z Jaunde. Została ona zastąpiona Konwencją z Lome, która określała zasady pomocy unijnej w stosunku do krajów rozwijających się. Do 1993 roku kaŝdy kraj członkowski stosował własny system uwzględniający 20 % taryfę zewnętrzną nakładaną przy imporcie z krajów trzecich. Od 1993 roku uzgodniono wspólną politykę polegającą na bezcłowy kontyngencie na banany importowane z krajów AKP (kraje Afryki, regionu Karaibów i Pacyfiku) w ilości 857tyś ton. Po przekroczeniu tej kwoty uzgodniono cło w wysokości 150%. W stosunku do bananów z krajów trzecich głównie Ameryki Południowej uzgodniono maksymalną wielkość 2 mln ton, a po jej przekroczeniu cło w wysokości 170%. Działanie takie jednoznacznie zostało skrytykowane. Stwierdzono, Ŝe narusza podstawową zasadę obowiązującą w Światowej Organizacji Handlu-zasadę niedyskryminacji. W 1997 roku Unia Europejska została zobowiązana do harmonizacji przepisów w ciągu 15 miesięcy. Unia Europejska przeanalizowała orzeczenie arbitraŝowe, dokonała koniecznych zmian i spotkała się z partnerami z krajów Ameryki Łacińskiej i AKP. Niestety spotkanie to nie przyniosło Ŝadnych postępów w sporze o import bananów. Kolejna runda została zainicjowana przez Brazylię, Kolumbię, Ekwador, Gwatemalę, Honduras, Nikaraguę, Panamę oraz Wenezuelę. W rozstrzygnięciu wydanym roku orzeczono, Ŝe zaproponowana taryfa w wysokości 230 euro za tonę nie zapewnia utrzymania dostępu do rynku dostawcą w Ameryki Łacińskiej. We wrześniu UE przedłoŝyła propozycję ustalenia ceł wwozowych na poziomie 187 euro za tonę dla tych państw i zerowych kwot taryfowych na banany pochodzące z państw AKP. PODSUMOWANIE Najczęstszym przedmiotem sporu są zasady GATT. Wśród nich najpopularniejszą jest klauzula narodowa. Drugą jest Klauzula Największego Uprzywilejowania. Pozostałe sprawy dotyczyły naruszeń art. III, VI, XI, XIII, XIX GATT. Wśród nowych porozumień zawartych podczas Rundy Urugwajskiej najczęstszym przedmiotem sporu jest Porozumienie w sprawie rolnictwa. Stroną najczęściej oskarŝoną są Stany Zjednoczone. Innymi państwami były Belgia, Rumunia, Czechy, Słowacja. Kolejnymi porozumieniami często naruszanymi są Porozumienia w sprawie antydumpingu, subsydiów i środków wyrównawczych. Warto takŝe zwrócić uwagę na naruszenie Porozumienia w sprawie handlowych aspektów własności przemysłowej, oraz Porozumieniu w sprawie środków ochronnych. Innymi Porozumieniami są: Porozumienie w sprawie barier technicznych w handlu, licencjonowania importu, stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych, w sprawie środków dotyczących inwestycji związanych z handlem, tekstyliów i odzieŝy, handlu usługami. Obserwując ostatnie 50 lat naleŝy stwierdzić, Ŝe przy wysokim tempie wzrostu gospodarczego, liczba postępowań była niewielka. Wzrost nastąpił od połowy lat 70, gdy po raz pierwszy załamała się koniunktura, zwiększyła stopa bezrobocia. W 2001 roku liczba spraw spornych na forum WTO od czasu jej utworzenia zbliŝyła się do wszystkich sporów na forum GATT. Podczas Rundy Urugwajskiej podkreślano, Ŝe system ten najbardziej będzie słuŝył interesom krajów mniejszych. Niemniej jednak w negocjacjach najczęściej uczestniczyły duŝe kraje rozwinięte, które traktują mechanizm rozstrzygania sporów jako gwarancję przestrzegania zasad WTO przez innych członków. Według danych Sekretariatu WTO do końca 2004 roku odnotowano 315 skarg na członków WTO, 24 aktywne panele. W wyniku prac Organu do Spraw Rozwiązywania Sporów udało się rozstrzygnąć 82 sprawy, a 45 z nich zakończyła się wzajemnie satysfakcjonującym porozumieniem.

6 SKRÓTY AKP - kraje Afryki, regionu Karaibów i Pacyfiku DSB - Dispute Settlement Body - Organ do Spraw Rozstrzygania Sporów GATT - General Agreement on Tariffs and Trade - Ogólna Umowa Handlu i Cłach WTO - World Trade Organization - Światowa Organizacja Handlu mgr Agnieszka Stępień Zakład Organizacji i Instytucji Międzynarodowych