WP YW WEZBRAÑ SZTORMOWYCH MORZA NA SK AD CHEMICZNY P YTKICH WÓD PODZIEMNYCH W REJONACH NADMORSKICH NA PRZYK ADZIE USTKI

Transkrypt

1 BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 445: , 2011 R. WP YW WEZBRAÑ SZTORMOWYCH MORZA NA SK AD CHEMICZNY P YTKICH WÓD PODZIEMNYCH W REJONACH NADMORSKICH NA PRZYK ADZIE USTKI EFFECT OF STORM SURGES OF THE SEA ON THE CHEMICAL COMPOSITION OF SHALLOW GROUNDWATER IN THE COASTAL REGIONS ON THE EXAMPLE OF USTKA MA GORZATA PRUSZKOWSKA-CACERES 1 Abstrakt. Intruzja wód morskich do ujœciowych odcinków rzek Przymorza jest uzale niona od stanów wód rzecznych i morskich. Zjawisko to mo e mieæ miejsce w wyniku podpiêtrzenia wód rzecznych przez morze w okresach sztormowych. Obserwuje siê wówczas zmiany warunków przep³ywu wód i ich sk³adu chemicznego. W artykule przedstawiono wyniki badañ nad jednym z takich zjawisk oraz jego wp³ywem na jakoœæ wód podziemnych. S³owa kluczowe: zasolenie wód podziemnych, wybrze e morskie, Ustka. Abstact. Sea water intrusions into the Przymorze costal rivers of the Baltic Sea depend on the relationship between the water levels in the river and in the sea. It can occur in the periods of storms, when a change in the direction of water flow and the chemical composition of water is observed. This paper presents a results of a study conducted to describe one of these phenomena and its influence on groundwater chemical composition. Key words: groundwater salinity, sea shore, Ustka. WSTÊP Problemy intruzji wód morskich do przybrze nych warstw wodonoœnych stanowi¹ wa ne zagadnienie badawcze oraz praktyczne. Zazwyczaj zasolenie wód podziemnych wi¹ e siê tu z intensywn¹ eksploatacj¹ warstw wodonoœnych. Jednak w strefie brzegowej morza intruzja wód morskich mo e mieæ równie naturalny charakter zwi¹zany z oscylacjami stanów morza. Wzd³u polskiego wybrze a Ba³tyku wahania poziomu wód morskich zale ¹ g³ównie od ciœnienia atmosferycznego, si³y i kierunku wiatrów powoduj¹cych napêdzanie wód z jednego akwenu do drugiego oraz spiêtrzanie lub obni anie poziomu morza nawet do ponad 1 m (Pietrucieñ, 1983). Jak wykazuje Girjatowicz (2009) wiatry spiêtrzaj¹ce wodê (dol¹dowe) wiej¹ z kierunków zachodniego i pó³nocnego, zaœ z kierunków odl¹dowych (wschodni i po- ³udniowy) odpychaj¹ wodê od brzegu Ba³tyku. Zmiany te wykazuj¹ charakterystyczny roczny cykl. Stwierdza siê podzia³ na dwa okresy. W miesi¹cach wiosennych (marzec czerwiec) notowane s¹ najni sze stany wód morskich, które na limnigrafie w porcie w Ustce wahaj¹ siê w granicach cm. S¹ to œrednie miesiêczne stany wed³ug danych z lat Najwy szy poziom wód morskich obserwowany jest natomiast w okresie jesiennym (lipiec grudzieñ). Dla Ustki jest to œrednio miesiêcznie cm (Girjatowicz, 2009). Amplituda tych stanów decyduje o wahaniach wód podziemnych 1 Politechnika Gdañska, Wydzia³ In ynierii L¹dowej i Œrodowiska, ul. Narutowicza 11/12, Gdañsk

2 506 Ma³gorzata Pruszkowska-Caceres pozostaj¹cych w kontakcie z wodami morskimi. Ka da zmiana poziomu morza wp³ywa bowiem na wody podziemne, szczególnie p³ytko wystêpuj¹ce wody gruntowe. Przy niskich stanach akwen morski jest baz¹ drena u dla wód podziemnych i powierzchniowych. Wezbrania morza powoduj¹ natomiast zmniejszenie spadku zwierciad³a wód i w konsekwencji ograniczenie odp³ywu. Ponadto, spiêtrzenie wód morskich wywo³ane jesienno zimowymi sztormami mo e dodatkowo doprowadziæ do wlewania siê wód morskich w ujœciowe odcinki rzek sp³ywaj¹cych do morza i nastêpnie przenikania ich do wód gruntowych, powoduj¹c zasolenie, tak jak obserwujemy w Ustce. Badania przedstawione w niniejszej pracy zmierza³y do oceny przyczyn i charakteru zmiennoœci sk³adu chemicznego wód podziemnych wystêpuj¹cych w czwartorzêdowej warstwie wodonoœnej, która w Ustce ma bezpoœredni kontakt z wodam kana³u ujœciowego odcinka rzeki S³upi. Analiza bogatego materia³u archiwalnego oraz badañ w³asnych pozwoli³a na przedstawienie wyraÿnej zale noœci chemizmu wód podziemnych od po³o enia studni wzglêdem kana³u. Wykazano równie, i w czasie wezbrañ sztormowych zasolone wody z kana³u przenikaj¹ do warstwy wodonoœnej. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAÑ Ustka jest po³o ona na wybrze u œrodkowym, u ujœcia rzeki S³upi, w obrêbie jednostki geomorfologicznej Pobrze- e S³owiñskie. Jest to nizinny i p³aski teren, o charakterze równin akumulacji rzecznej i morskiej, którego powierzchnia nieznacznie tylko przekracza poziom morza (2 7 m n.p.m.). Œrednie temperatury w miesi¹cach letnich wahaj¹ siê w granicach C, zaœ zim¹ obni aj¹ siê od 4 do 3 C. Opad roczny œredni wynosi mm/rok, a parowanie terenowe nie przekracza 480 mm/rok (Fuszara, 1998). Sztormy notowane s¹ na Ba³tyku od paÿdziernika do marca, jednak ich nasilenie nastêpuje w miesi¹cach listopad styczeñ. Œrednie miesiêczne stany wód morskich z wielolecia ( ), obserwowane w porcie w Ustce, wahaj¹ siê w tym okresie w przedziale cm, a w czasie sztormów poziom wody wzrasta do 550 cm (Trzeciak, 2001; Girjatowicz, 2009). Po³o enie Ustki wraz z lokalizacj¹ wytypowanych do badañ otworów i wykonanych przekrojów hydrogeologicznych przedstawiono na figurze 1. Fig. 1. Lokalizacja obszaru badañ, wybranych otworów i przekrojów hydrogeologicznych Location of the research area, selected wells and lines of hydrogeological cross-sections

3 Wp³yw wezbrañ sztormowych morza na sk³ad chemiczny p³ytkich wód podziemnych WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE W analizowanym rejonie Ustki wody podziemne o charakterze u ytkowym wystêpuj¹ w utworach czwartorzêdu i neogenu. Warstwa czwartorzêdowa jest zwi¹zana z plejstoceñskimi osadami piaszczysto- wirowymi ostatniego zlodowacenia, ³¹cz¹cymi siê z piaskami rzecznymi i morskimi holocenu. Zwierciad³o wód podziemnych ma charakter swobodny i wystêpuje na g³êbokoœci 2 5 m, tj. na rzêdnej 0,1 do 1,8 m n.p.m. Maksymalna mi¹ szoœci utworów wodonoœnych wynosi 18 m (fig. 2). Wspó³czynnik filtracji mieœci siê w granicach 0,05 0,8 m/h. Warstwa neogeñska, o mi¹ szoœci dochodz¹cej do 30 m, wystêpuje na g³êbokoœci m, czyli na rzêdnych 38 do 53 m n.p.m. w piaskach drobno- i œrednioziarnistych, miejscami mu³kowatych miocenu. Wspó³czynnik filtracji wynosi 0,5 5,1 m/h. Zwierciad³o wód podziemnych ma charakter subartezyjski i stabilizuje siê na g³êbokoœci na 2,5 8 m, tj. na rzêdnej 1,2 do 4,8 m n.p.m. (fig. 2). Lokalnie zwierciad³a wód podziemnych warstwy czwartorzêdowej i neogeñskiej wystêpuj¹ na podobnym poziomie, wskazuj¹c na mo liw¹ ³¹cznoœæ hydrauliczn¹ obu warstw wodonoœnych. Jak wykaza³a Pruszkowska (1996), zasilanie obu warstw wodonoœnych odbywa siê poza obszarem objêtym badaniami drog¹ dalekiego kr¹ enia, poprzez dop³yw lateralny z wysoczyzn morenowych po³o onych na po³udnie od Ustki, w odleg³oœci przekraczaj¹cej 1 km od obszaru badañ. Baz¹ drena- u jest Morze Ba³tyckie. Warstwa wystêpuj¹ca w utworach plejstoceñsko-holoceñskich kontaktuje siê z morzem i rzek¹ S³upi¹, zaœ warstwa w osadach mioceñskich ma swe wychodnie na dnie morza. Stwierdzono tak e, i kana³ rzeki S³upi nie wykazuje charakteru drenuj¹cego wzglêdem adnej z obu warstw wodonoœnych (Pruszkowska-Caceres, 2009). Fig. 2. Przekroje hydrogeologiczne (Pruszkowska-Caceres, 2009) Hydrogeological cross-sections

4 508 Ma³gorzata Pruszkowska-Caceres OCENA ZASOLENIA WÓD PODZIEMNYCH Obserwacjami objêto studnie wiercone ujmuj¹ce warstwy wodonoœne czwartorzêdow¹ (6 studni) i neogeñsk¹ (3 studnie), po³o one po obu stronach kana³u rzeki S³upi, a nale ¹ce do ujêcia miejskiego oraz dwóch z ujêæ przemys³owych (fig. 1). Przeanalizowano sk³ad chemiczny wód podziemnych z lat Do ustalenia chemizmu wód wykorzystywano archiwalne analizy fizyczno-chemiczne oraz badania w³asne. Próbki wód do badañ w³asnych by³y pobierane z kranu w obudowie studni jako wody surowe, tak samo jak próbki analiz archiwalnych. Prezentowane dane nie odzwierciedlaj¹ zatem g³êbokoœciowej ziemnoœci sk³adu chemicznego wód, lecz generaln¹ tendencjê panuj¹c¹ w badanej warstwie wodonoœnej. W pracy wykorzystano archiwalne analizy fizyczno-chemiczne wód z lat pochodz¹ce z comiesiêcznego opróbowania studni. Niestety po roku 1990 wiêkszoœæ analizowanych studzien zosta³a wy³¹czona z eksploatacji i w sposób ci¹g³y nie badano w nich sk³adu chemicznego wód. Uniemo liwi³o to œledzenie sezonowych zmian ich sk³adu chemicznego w póÿniejszym okresie. Badania w³asne przeprowadzono w dwóch okresach w latach oraz Próbki wód podziemnych pobierano wówczas w miesi¹cach luty i sierpieñ. Stwierdzono, i wody podziemne wystêpuj¹ce w osadach plejstoceñsko-holoceñskich oraz mioceñskich charakteryzuj¹ siê dobr¹ jakoœci¹ i zbli onym sk³adem chemicznym. St¹d t³o hydrogeochemiczne ustalono wspólnie dla wód obu warstw wodonoœnych. Wykorzystano 9 studni i prawie 2700 wyników analiz fizyczno chemicznych z lat (tab. 1). Lokalnie, w studniach numer XXV-3A, XXV-2A, XXX-1, II-1A ujmuj¹cych czwartorzêdow¹ warstwê wodonoœn¹, wody wykazywa³y wyraÿnie podwy szone stê enia jonu chlorkowego dochodz¹ce do 341 mgcl/dm 3, w porównaniu z pozosta³ymi studniami, gdzie chlorki utrzymywa³y siê na niskim poziomie, nie przekraczaj¹cym 50 mgcl/dm 3.Ponadto, w wodach z wymienionych studni obserwowano tak e zwiêkszone iloœci jonu sodowego (do 195 mgna/dm 3 ), potasowego (do 15 mgk/dm 3 ), strontu (do 1,25 mgsr/dm 3 ) i bromu (do 0,91 mgbr/dm 3 ) oraz wysok¹ mineralizacjê ogóln¹ dochodz¹c¹ do 962 mg/dm 3. Niskie by³y natomiast stê enia azotanów (do 0,3 mgno 3 /dm 3 ) i jonów amonowych (do 0,39 mgnh 4 /dm 3 ), œwiadcz¹c o braku wp³ywu czynnika antropogenicznego na sk³ad chemiczny wód podziemnych (tab. 1). Analiza sk³adu chemicznego wód podziemnych wystêpuj¹cych w zasolonej strefie czwartorzêdowej warstwy wodonoœnej wykaza³a wyraÿn¹ zmiennoœæ czasow¹ i przestrzenn¹. W celu ustalenia momentu najwiêkszego zasolenia, przeanalizowano dane archiwalne z lat z dwóch czynnych studni numer XXV-3A i XXX-1, po³o onych w odleg³oœci odpowiednio 35 i 90 m od kana³u rzeki S³upi (fig. 1 i 3). Stwierdzono, i maksymalne stê enia chlorków w wodach podziemnych notowane by³y w miesi¹cach styczeñ marzec. Analizy fizyczno-chemiczne pobranych próbek wód z kana³u rzeki S³upi, w odleg³oœci 400 m od brzegu morza w lutym i sierpniu 1994 i 2004 r, wykaza³y wy sze stê enia chlorków, Sk³ad chemiczny wód w rejonie Ustki (z lat ) Groundwater chemical composition in the area of Ustka (from years 1961 to 2004) Tabela 1 Mioceñska warstwa wodonoœna ( ) Czwartorzêdowa warstwa wodonoœna ( ) T³o hydrochemiczne wód mioceñskiej i czwartorzêdowej warstwy wodonoœnej Rzeka S³upia oko³o 3,5 km od brzegu morza luty 1994 i 2004 r sierpieñ 1994 i 2004 r Kana³ rzeki S³upi 400 m od brzegu morza luty 1994 i 2004 r. sierpieñ 1994 i 2004 r. Morze Ba³tyckie w rejonie Ustki (luty 2004 r.) [mg/dm 3 ] Mineralizacja ogólna 170,7 578,1 277,4 962, ,2 397,0 365,1 420,5 2399,6 2454,0 408,3 785,0 7860,0 Cl 2,9 28,5 9,4 341, ,1 23,3 17,3 22,9 890,7 998,0 50,6 90,2 4130,0 SO 4 2 HCO 3 1,2 25,7 7,9 70, ,2 6,1 4,2 7,9 206,3 210,2 21,7 54,9 588,0 122,1 348,5 101,2 110,6 zbyt ma³o danych 190,0 193,5 190,0 195,3 126,8 140,4 156,0 190,5 109,6 Ca 2 51,4 97,2 57,3 88, ,1 40,8 32,0 45,2 50,2 54,0 30,2 49,3 99,3 Mg 2 0,1 73,0 43,8 79, ,9 22,4 17,2 25,8 86,0 91,1 20,0 55,2 302,0 Na + 3,1 15,0 8,5 195, ,3 15,7 10,0 18,5 602,8 618,6 21,4 34,8 2300,0 K + 0,1 3,7 5,4 15, ,9 3,4 1,7 4,0 30,6 37,3 2,5 15,0 56,9 Sr 2 0,01 0,5 0,85 1,25 zbyt ma³o danych 0,3 0,4 0,2 0,4 1,2 1,4 0,3 0,6 3,1 Br 0,01 0,15 0,11 0,31 zbyt ma³o danych 0,02 0,07 0,01 0,06 3,02 3,13 0,04 0,2 13,9 NO 3 NH 4 0,001 0,32 0,001 0,3 0 0,2 0,015 0,45 0,001 0,49 0 0,11

5 Wp³yw wezbrañ sztormowych morza na sk³ad chemiczny p³ytkich wód podziemnych Fig. 3. Œrednie miesiêczne stê enia chlorków w studniach XXV-3A i XXX-1 Mean monthly chloride ions concentration in wells number XXV-3A and XXX-1 sodu, magnezu, bromu, strontu i mineralizacji ogólnej w miesi¹cu luty ni w sierpniu. By³y one równie wy sze w porównaniu z analizami wód z rzeki, pobranymi w odleg³oœci oko³o 3,5 km od brzegu morza (tab. 1). Na podstawie danych archiwalnych oraz analiz w³asnych z lat 1994 i 2004, z lutego wybranego roku kalendarzowego, oceniono charakter zmian sk³adu chemicznego wód w poszczególnych badanych studniach w czasie (fig. 4). Badania w³asne z lutego 1994 i 2004 r pos³u y³y tak e do ustalenia przestrzennej zmiennoœci sk³adu chemicznego wód podziemnych w analizowanej czêœci warstwy wodonoœnej. Zmiennoœæ tê przedstawiono na wykresach sk³adu chemicznego wód ze studni po³o onych wzd³u przekrojów hydro- Fig. 4. Zmiennoœæ sk³adu chemicznego wód podziemnych z utworów czwartorzêdowych Changes of Quaternary groundwater chemical composition

6 510 Ma³gorzata Pruszkowska-Caceres geologicznych I I (fig. 1 i fig. 5) i II II (fig. 1 i fig. 6) oraz z kana³u rzeki S³upi. Zaobserwowano czasow¹ zmiennoœæ sk³adu chemicznego wód postêpuj¹c¹ od lat 70., która przejawia³a siê stopniowym wzrostem stê eñ chlorków, siarczanów i sodu oraz mineralizacji ogólnej (M). Stwierdzono, i zmiany te wi¹ ¹ siê najprawdopodobniej z rozpoczêciem intensywnej eksploatacji wód podziemnych w Ustce od koñca lat 60. XX w., œrednio z oko³o 60 m 3 /h do ponad 100 m 3 /h, we wszystkich ujmowanych warstwach wodonoœnych (Pruszkowska, 1996). Sprawdzono, e wy³¹czenie studni lub ograniczenie poboru wody po 1990 r. nie wp³ynê³o w znacz¹cy sposób na polepszenie sk³adu chemicznego wód podziemnych. Ustalono, e wzrost stê eñ nie by³ równomierny i zale a³ od po³o enia studni. Najwiêksze zmiany zanotowano w studniach usytuowanych w najbli szym s¹siedztwie kana³u rzeki S³upi, w odleg³oœci od 25 do 100 m (studnie XXV-3A, II-1A, XXV-2A i XXX-1). Zaobserwowano równomierne i postêpuj¹ce w czasie przemiany chemizmu wód podziemnych. Natomiast w dwóch studniach bardziej oddalonych od kana³u o m (numer VI-1 i VI-2), wody charakteryzowa³y siê wiêksz¹ stabilnoœci¹ sk³adu chemicznego i tylko nieznacznym wzrostem stê eñ jonów Cl, SO 4 2,Na + oraz mineralizacji ogólnej (M) (fig. 4). Analizuj¹c wykresy przedstawione na figurach 5 i 6, mo na zauwa yæ, e zaznacza siê wyraÿna zmiennoœæ przestrzenna sk³adu chemicznego wód podziemnych w warstwie czwartorzêdowej. W studniach po³o onych blisko kana³u rzeki S³upi (numer XXV-3A, II-1A, XXV-2A i XXX-1) mineralizacja ogólna, jony chlorkowe, sodu i siarczany osi¹gaj¹ znacznie wy sze stê enia, ni Fig. 5. Zmiennoœæ sk³adu chemicznego wód podziemnych z utworów czwartorzêdowych w studniach wzd³u przekroju hydrogeologicznego I I Changes of Quaternary groundwater chemical composition along the wells of hydrogeological cross-section I I Fig. 6. Zmiennoœæ sk³adu chemicznego wód podziemnych z utworów czwartorzêdowych w studniach wzd³u przekroju hydrogeologicznego II II Changes of Quaternary groundwater chemical composition along the wells of hydrogeological cross-section II II

7 Wp³yw wezbrañ sztormowych morza na sk³ad chemiczny p³ytkich wód podziemnych Wartoœci wskaÿników hydrochemicznych Values of hydrochemical indices Tabela 2 WskaŸnik Nr studni XXV-3A II-1A VI-1 XXV-2A XXX-1 VI-2 Kana³ rzeki S³upi Morze Ba³tyckie Rzeka S³upia rna/rcl 0,98 0,99 1,02 1,0 0,99 1,01 0,96 0,86 1,01 rso 4 /rcl 0,17 0,18 0,19 0,18 0,17 0,19 0,16 0,11 0,19 rso 4 *100/rCl 16,74 17,51 19,31 17,64 17,05 19,42 15,53 10,53 19,26 rmg/rca 1,83 1,71 0,96 1,6 1,65 0,85 2,78 5,03 0,88 Cl/Br 332,1 334,1 342,1 337,3 332,9 345,4 318,8 297,1 328,6 Mg/Sr 63,2 63,7 53,68 62,61 62,61 50, ,7 55 Ca/Sr 56,8 61,29 92,63 64,35 62,61 97,65 38, ,5 w studniach oddalonych od kana³u (numer VI-1 i VI-2). Widaæ zatem, e zasolenie warstwy ma ograniczony zasiêg przestrzenny, gdy w studniach numer VI-1 (fig. 5) i VI-2 (fig. 6), oddalonych od kana³u rzeki S³upi o m, wody podziemne wykazuj¹ naturalny, niezmieniony sk³ad chemiczny. Przypuszczalny maksymalny zasiêg wp³ywu zasolonych wód z kana³u na wody podziemne podczas jesienno-zimowych wezbrañ sztormowych zaznaczono na figurach 5 i 6. Do oceny warunków panuj¹cych w warstwie wodonoœnej i ustalenia relacji pomiêdzy zasolonymi wodami kana³u rzeki S³upi i wodami podziemnymi wykorzystano wskaÿniki hydrochemiczne takie jak: rna/rcl, rso 4 *100/rCl, rso 4 /rcl i rmg/rca, gdzie r oznacza, e stê enia podawane s¹ w mval/dm 3 oraz Cl/Br, Ca/Sr i Mg/Sr, w których jednostk¹ koncentracji jonów s¹ w mg/dm 3. WskaŸniki obliczono na podstawie analiz z lutego 2004 r. (tab. 2). Przedstawione relacje jonowe pozwoli³y na porównanie specyficznych sk³adników powszechnie wystêpuj¹cych w wodach morskich, a które tylko w niewielkich iloœciach spotyka siê w s³odkich wodach podziemnych, jak na przyk³ad stront czy brom. Powoduje to, i wskaÿniki przyjmuj¹ charakterystyczne wartoœci dla ró - nych genetycznie rodzajów wód. Interpretacjê dokonano zgodnie z Macioszczyk (1987). WskaŸniki hydrochemiczne obliczone dla wód Morza Ba³tyckiego zgodne s¹ z wyznaczonymi przez Nguyen-Manh- -Ha (1976) dla wód morskich w rejonie eby. Analiza porównawcza wartoœci wskaÿników wód podziemnych ze studzien numer XXV-3A, II-1A, XXV-2A i XXX-1 i kana³u rzeki S³upi wykazuje ró nice ze wskaÿnikami obliczonymi dla wód Ba³tyku, lecz wyraÿnie wskazuje na mieszanie siê wód morskich i kana³u oraz dalej wód kana³u i podziemnych. Zaobserwowaæ mo na, i w kanale rzeki S³upi wartoœci wskaÿników rna/rcl, rso 4 /rcl, rso 4 *100/rCl, Cl/Br, Ca/Sr obni aj¹ siê wyraÿnie w porównaniu z rzek¹ S³upi¹, a jednoczeœnie s¹ one zbli one do wyznaczonych dla Morza Ba³tyckiego (tab. 2). Natomiast, wody ze studzien numer VI-1 i VI-2 wykazuj¹ce inny sk³ad jonowy w porównaniu z pozosta³ymi studniami oraz z wodami kana³u, charakteryzuj¹ siê odmiennymi wartoœciami wskaÿników hydrochemicznyh, które zbli one s¹ do uzyskanych dla wód rzeki S³upi. Analiza wskaÿników hydrochemicznych, a tak e obecnoœæ w wodach kana³u rzeki S³upi i w wodach podziemnych ze studzien numer XXV-3A, II-1A, XXV-2A i XXX-1 podwy szonych stê eñ jonów chlorkowych, siarczanów, sodu, strontu, bromu oraz mineralizacji ogólnej œwiadczy o przewa- aj¹cym udziale wód morskich w sk³adzie chemicznym wód z kana³u i o znacz¹cym dop³ywie zasolonych wód kana³u rzeki S³upi do czwartorzêdowej warstwy wodonoœnej. Potwierdza siê równie ograniczony zasiêg intruzji wód s³onych. WNIOSKI W Ustce w warstwie wodonoœnej z osadów czwartorzêdowych stwierdzono wystêpowanie podwy szonych stê eñ: chlorków, sodu, potasu, strontu, bromu oraz wysok¹ mineralizacjê ogóln¹ przy jednoczesnym braku typowych wskaÿników zanieczyszczenia antropogenicznego, jakimi s¹ azotany i jony amonowe. Iloœci jonów chlorkowych maksymalnie wzros³y do 341 mgcl/dm 3 przy mineralizacji 962 mg/dm 3. Obserwowane zasolenie by³o nierównomierne i wyraÿnie zale a³o od po³o enia studni wzglêdem kana³u rzeki S³upi. Najwy sze stê enia notowane by³y w wodach ze studni po³o onych w odleg³oœci do 100 m od kana³u (studnie numer XXV-3A, II-1A, XXV-2A i XXX-1). Stwierdzono, e cech¹ charakterystyczn¹ obserwowanego zasolenia wód podziemnych by³y zmiany sezonowe.

8 512 Ma³gorzata Pruszkowska-Caceres Maksymalne stê enia chlorków notowano w miesi¹cach styczeñ marzec. Ponadto zaobserwowano, i strefa kontaktu wód s³onych ze s³odkimi wodami podziemnymi o niezmienionym sk³adzie chemicznym po³o ona jest w rejonie studni VI-1 i VI-2, co mo e œwiadczyæ, i wody zasolone wnikaj¹ w g³¹b warstwy wodonoœnej na odleg³oœæ maksymalnie do 400 m od kana³u rzeki S³upi. Ustalono, e typ zasolenia obserwowanego w czwartorzêdowej warstwie wodonoœnej w Ustce wi¹ e siê z wlewami wód morskich do ujœciowego odcinka rzeki w okresie podpiêtrzenia wód rzecznych przez morze, podczas jesienno-zimowych wezbrañ sztormowych i nastêpnie przenikaniem ich do p³ytkich wód gruntowych wystêpuj¹cych w osadach plejstoceñsko-holoceñskich. Przeprowadzone badania potwierdzi³y tezê prezentowan¹ przez Kozerskiego i Pruszkowsk¹ (1996), którzy jednoczeœnie wykluczyli mo liwoœæ zasolenia ascenzyjnego lub m³odoreliktowego czwartorzêdowej warstwy wodonoœnej w tym rejonie. LITERATURA FUSZARA P., 1998 Szczegó³owa Mapa Hydrogeologiczna Polski 1: ark. Ustka. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. GIRJATOWICZ J., 2009 Miesiêczne i sezonowe charakterystyki poziomów wody u polskiego wybrze a Ba³tyku. In ynieria Morska i Geotechnika, 6: KOZERSKI B., PRUSZKOWSKA M., 1996 O pochodzeniu zasolenia wód podziemnych polskiego wybrze a Ba³tyku. In ynieria Morska i Geotechnika, 1: MACIOSZCZYK A., 1987 Hydrogeochemia. Wyd. Geol., Warszawa. NGUYEN-MANH-HA, 1976 Wp³yw wód morskich na zasolenie wód podziemnych w strefie przybrze nej na odcinku eby. Rozprawa doktorska (1976), (nie publikowane) AGH, Kraków. PIETRUCIEÑ C., 1983 Regionalne zró nicowanie warunków dynamicznych i hydrochemicznych wód podziemnych w strefie brzegowej po³udniowego i wschodniego Ba³tyku. Wyd. UMK, Toruñ. PRUSZKOWSKA M., 1996 Wystêpowanie i wykorzystanie wód podziemnych w rejonie Ustka Rowy. In ynieria Morska i Geotechnika, 6: PRUSZKOWSKA-CACERES M., 2009 Hydrogeochemia strefy kontaktu wód s³ono-s³odkich na wybrze u Ba³tyku na przyk³adzie rejonu Ustki. In ynieria Morska i Geotechnika, 6: TRZECIAK S., 2001 Wiatry sztormowe na polskim wybrze u Ba³tyku. Monografia, WSM, 36. Seria Studia. SUMMARY This study was conducted in Ustka, located in the Northern Poland in the Baltic sea shore. Locally, in the aquifer of the Quaternary sediments there were found high concentrations of chloride, sodium, potassium, strontium and bromine ions, as well as high values of TDS. Chlorines reached the concentration: 341 mg/dm 3 and total dissolved solids: 962 mg/dm 3. It was found that groundwater salinity depends on the location of the wells, especially on a distance of the S³upia River channel. The highest concentrations were observed in groundwater from wells located closer than 100 m from the channel (number of wells XXV-3A, II-1A, 2A and XXV XXX-1). It was stated, that the characteristic feature of the groundwater salinity was its seasonal changes. The maximum concentration of chloride ions was observed between January and March. Besides, it was observed that the contact zone between salt water and natural groundwater is located in the vicinity of wells VI-1 and VI-2, which can prove, that the salt water intrusion into the aquifer reaches the distance of 400 m from the channel of the S³upia River. It was stated that the most possible source of chloride, sodium, potassium, strontium and bromine ions in the Quaternary aquifer in Ustka have to be considered with autumn and winter storms and sea water intrusions into the S³upia River. Finally, the saline water of the river flow into the groundwater, causing the observed changes in their chemical composition.