Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne terenów na osiedlu JAR w Toruniu

Transkrypt

1 Gmina Miasta Toruń ul. Wały gen. Sikorskiego Toruń Temat opracowania: : Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne terenów na osiedlu JAR w Toruniu Zespół wykonawczy: BEST CONSULTING PLUS Sp. z o.o. ul. Warszawska 40/2a Katowice Data opracowania: 12/2016 Nr opracowania: 01/12/2016

2 SPIS TREŚCI 1 PODSUMOWANIE DANYCH NA TEMAT PRZEDSIĘWZIĘCIA Wnioskodawca przedsięwzięcia Podmioty odpowiedzialne za realizację przedsięwzięcia Potencjał techniczny, prawny, finansowy, administracyjny beneficjenta Beneficjent i inne podmioty Dane dotyczące przedsięwzięcia Tytuł przedsięwzięcia Podstawowe niedobory istniejącego systemu Cele przedsięwzięcia Opis przedsięwzięcia w tym zakres rzeczowy i koszt przedsięwzięcia Wyniki analizy wykonalności, popytu i opcji Zgodność przedsięwzięcia z Programem Operacyjnym oraz polityką Polski i UE w zakresie ochrony środowiska Analiza oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, z uwzględnieniem potrzeb dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia zmian klimatu Plan wdrożenia przedsięwzięcia Struktura instytucjonalna realizacji przedsięwzięci Niezbędne działania instytucjonalne i administracyjne Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Wyniki analizy finansowej Plan finansowania przedsięwzięcia Wyniki analizy trwałości finansowej Wyniki analizy kosztów i korzyści Wyniki analizy ryzyka i wrażliwości OPIS ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Dostępność terenów pod inwestycje, struktura własności, koszty zakupu oraz rekompensat Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Sposób obecnego zagospodarowania i wykorzystania terenu Źródła historycznych zanieczyszczeń/degradacji Analiza stanu prawnego terenów pod kątem spełnienia zasady zanieczyszczający płaci Analiza potencjalnych zagrożeń Opis dotychczasowych działań naprawczych prowadzonych na terenach objętych projektem Opis niedoborów jakościowych i ilościowych w stosunku do stanu pożądanego Kierunki zagospodarowania terenów objętych wnioskiem wynikające z przyjętych dokumentów strategicznych ANALIZA POTRZEB GENERUJĄCYCH REALIZACJĘ PROJEKTU Uwarunkowania społeczne i środowiskowe realizacji projektu Identyfikacja odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu ANALIZA WYKONALNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z ANALIZĄ OPCJI Zakres i metodyka analizy Analiza wykonalności (identyfikacja możliwych rozwiązań lokalizacyjnych i technologicznych, w tym wariantów poddanych analizie) Analiza opcji Analiza strategiczna zidentyfikowanie najbardziej korzystnych rozwiązań (analiza jakościowa) Analiza rozwiązań technologicznych (analiza opcji ilościowa) Wybór najlepszego rozwiązania spośród rozważanych opcji wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru ANALIZA INSTYTUCJONALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA Charakterystyka rozważanych rozwiązań inwestycyjnych w fazie inwestycyjnej i operacyjnej przedsięwzięcia Analiza SWOT zidentyfikowanych rozwiązań instytucjonalnych Wskazanie najefektywniejszego rozwiązania instytucjonalnego wraz z uzasadnieniem OPIS PROJEKTU Cele projektu Zakres rzeczowy projektu Strona 1-2

3 6.3 Opis i charakterystyka wybranego rozwiązania technicznego Podstawowe parametry techniczne Opis podstawowych obiektów i urządzeń, w tym zakres działań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia Wpływ realizacji projektu na efektywność energetyczną, zapewnienie oszczędności wody oraz zachowanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej Sposób zagospodarowania produktów ubocznych Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Dostępność terenów pod inwestycje, koszty zakupu oraz rekompensat Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Kwalifikowane i niekwalifikowane koszty inwestycyjne projektu ze wskazaniem przyjętej metodyki ich szacowania identyfikacja czy projekt jest projektem dużym Koszty przygotowawcze Koszty prac budowlano montażowych, wielkość nakładów na majątek trwały Pozostałe kategorie kosztów Zbiorcze zestawienie zadań budowlanych Działania informacyjno-promocyjne Niezbędne inwestycje odtworzeniowe przedsięwzięcia w fazie operacyjnej ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, Z UWZGLĘDNIENIEM POTRZEB DOTYCZĄCYCH PRZYSTOSOWANIA SIĘ I ŁAGODZENIA ZMIAN KLIMATU ORAZ ODPORNOŚCI NA KLĘSKI ŻYWIOŁOWE Zgodność projektu z politykami ochrony środowiska Sposób wdrożenia przez projekt polityki UE w zakresie zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska, w tym przyrody, zmian klimatu Przyczynienie się wdrożenia projektu do przestrzegania zasady ostrożności i działań zapobiegawczych Sposób wdrożenia przez projekt zasady zapobiegania zanieczyszczeniom źródła i zasady zanieczyszczający płaci Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) (o ile dotyczy) Klasyfikacja przedsięwzięcia pod katem wymogu przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w świetle przepisów prawa polskiego i UE Stan zaawansowania wymaganych postępowań ws. OOŚ, ocena poprawności przeprowadzonych procedur pod kątem zgodności z wymogami Dyrektywy 2011/92/UE Ocena wpływu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 wraz z prezentacją przeprowadzonych postępowań administracyjnych Rozwiązania na rzecz zmniejszenia lub skompensowania negatywnego oddziaływania na środowisko Spójność przedsięwzięcia z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrożeniem polityki wspólnotowej Przystosowanie się do zmian klimatu i łagodzenie zmian klimatu, a także odporność na klęski żywiołowe Realizacja celów w zakresie zmian klimatu zgodnie ze strategią Europa Zagrożenia związane ze zmianą klimatu, kwestie dotyczące przystosowania się do zmian klimatu i ich łagodzenia oraz odporność na klęski żywiołowe Zapewnienie odporności na bieżącą zmienność klimatu i przyszłą zmianę klimatu w ramach projektu Strategiczne oceny oddziaływania na środowisko Plany i programy podlegające ocenom oddziaływania na środowisko (zgodnie z Dyrektywą 2001/42/WE), z których wynika realizacja przedsięwzięcia Uwzględnienie skutków realizacji przedsięwzięcia w sporządzonych prognozach oddziaływania planów i programów na środowisko PLAN WDROŻENIA I FUNKCJONOWANIA PROJEKTU Struktura wdrażania przedsięwzięcia, zestawienie i harmonogram niezbędnych działań, w tym instytucjonalnych i administracyjnych w celu wdrożenia przedsięwzięcia Struktura i schemat organizacyjny JRP Proponowany zakres kontraktów, procedury kontraktowe, harmonogram ogłaszania przetargów i podpisywania kontraktów Harmonogram realizacji przedsięwzięcia oraz plan płatności Zarządzanie infrastrukturą po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia Opis struktury organizacyjnej i własnościowej po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia Zachowanie trwałości projektu PLAN FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA Strona 1-3

4 9.1 Struktura i źródła finansowania kosztów kwalifikowanych i niekwalifikowanych przedsięwzięcia z podziałem na lata realizacji inwestycji Ocena zdolności beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy) do zapewnienia wkładu własnego i informacja o stanie zaawansowania pozyskania środków zewnętrznych Przewidywane sposoby i ocena realności ustanowienia zabezpieczeń dla zwrotnych źródeł finansowania inwestycji (o ile dotyczy) z uwzględnieniem wyników analizy ryzyka ANALIZA FINANSOWA I ANALIZA TRWAŁOŚCI Założenia makroekonomiczne, metodyka analizy finansowej i analizy trwałości Prognoza przychodów i kosztów w okresie odniesienia dla scenariusza bez projektu i scenariusza z projektem Założenia i prognozy kosztów operacyjnych (wg ich rodzajów) oraz pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych Prognoza przychodów, w tym strategia cenowa (o ile dotyczy) Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy (o ile dotyczy) Prefinansowanie wydatków związanych z projektem Założenia analizy finansowej i analizy finansowej efektywności przedsięwzięcia (o ile dotyczy) Identyfikacja czy projekt generuje dochód Obliczenie maksymalnego wkładu funduszy UE (o ile dotyczy) Analiza finansowej efektywności przedsięwzięcia (o ile dotyczy) Obliczenie zwrotu z inwestycji (FNPV/C i FIRR/C bez i z wsparciem UE) Obliczenie zwrotu z kapitału krajowego (FNPV/K i FIRR/K bez i z wsparciem UE) o ile dotyczy Prognoza sprawozdań finansowych beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy) Ocena prognoz sprawozdań finansowych beneficjenta i innych podmiotów (o ile dotyczy), w kontekście potwierdzenia ich trwałości finansowej w fazie operacyjnej ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI Metodyka analizy kosztów i korzyści (analizy ekonomicznej) Analiza kosztów związanych z realizacją przedsięwzięcia z punktu widzenia społeczności (jakościowa i ilościowa) Analiza korzyści związanych z realizacją przedsięwzięcia z punktu widzenia społeczności (jakościowa i ilościowa), w tym skutki przedsięwzięcia dla zatrudnienia Analiza ekonomiczna (o ile dotyczy) Korekty przepływów pieniężnych przedsięwzięcia Obliczenie ekonomicznej wartości bieżącej netto (ENPV) i ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu (ERR) ANALIZA RYZYKA I WRAŻLIWOŚCI Analiza wrażliwości (o ile dotyczy) Badane zmienne i ich wpływ na wskaźniki finansowej i ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia oraz jego trwałość finansową Zestawienie zmiennych zidentyfikowanych jako krytyczne Wartości progowe dla zmiennych krytycznych Jakościowa analiza ryzyka Lista zidentyfikowanych czynników ryzyka Matryca ryzyka (przyczyny wystąpienia ryzyka, ew. związek z analizą wrażliwości, skutki i prawdopodobieństwo wystąpienia, poziom ryzyka, mitygacja ryzyka, ryzyka rezydualne) Interpretacja matrycy ryzyka Strona 1-4

5 SPIS RYSUNKÓW I TABEL Tabela, 1: Lokalizacja inwestycji Mapa, 2: Mapa poglądowa lokalizacyjna Wykres, 3: Stężenie pyłu PM Wykres, 4: Stężenie pyłu PM2, Wykres, 5: Stężenie pyłu PM2, Wykres, 6: Stężenie dwutlenku azotu Tabela, 7: Zestawienie średnich rocznych stężeń zanieczyszczeń powietrza mierzonych metodami automatycznymi i manualnymi z roku 2015 na tle lat Tabela, 8: Normowane stężenia zanieczyszczeń powietrza w 2015 roku ze stałych stacji pomiarowych [µg/m 3 ] Zdjęcie, 9: Lasy JAR Tabela, 10: Analiza potencjalnych zagrożeń Wykres, 11: Drzewo problemów Wykres, 12: Mieszkańcy Torunia wg płci Wykres, 13: Mieszkańcy Torunia wg płci i wykształcenia Tabela, 14: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 w Toruniu Tabela, 15: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu w powietrzu w Toruniu Wykres, 16: Szacunkowa liczba turystów 2013r w Toruniu Wykres, 17: Skąd pochodzą turyści polscy Wykres, 18: Z czym turystom kojarzy się Toruń Wykres, 19: Opinie turystów na temat Torunia Wykres, 20: Skąd pochodzą turyści zagraniczni Wykres, 21: Piramida potrzeb Tabela, 22: Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Tabela, 23: Warianty DGC Tabela, 24: Analiza SWOT rozwiązań instytucjonalnych Schemat, 25: Drzewo celów Schemat, 26: Koncepcja zagospodarowania parku JAR Rysunek, 27: Koncepcja zagospodarowania stawu Rysunek, 28: Wizualizacja ścieżek botanicznych Rysunek, 29: Wizualizacja strefy dla dzieci Rysunek, 30: Proponowane elementy małej architektury Rysunek, 31: Proponowane elementy małej architektury Rysunek, 32: Proponowane elementy małej architektury Tabela, 33: Wskaźniki projektu Tabela, 34: Matryca logiczna projektu Schemat, 35: Schemat organizacyjny dot. wdrażania i realizacji projektu Tabela, 36: Doświadczenie Wnioskodawcy w realizacji projektów Tabela, 37: Plan zamówień Tabela, 38: Harmonogram realizacji projektu Tabela, 39: Struktura finansowania inwestycji Tabela, 40: Założenia makroekonomiczne Tabela, 41: Wskaźniki rentowności projektu, bez dotacji Tabela, 42: Wskaźniki rentowności projektu, z dotacją Tabela, 43: Analiza korzyści społecznych Tabela, 44: Analiza zmiennych Tabela, 45: Czynniki ryzyka Tabela, 46: Matryca ryzyka Tabela, 47: Interpretacja matrycy ryzyka Strona 1-5

6 1 PODSUMOWANIE DANYCH NA TEMAT PRZEDSIĘWZIĘCIA 1.1 Wnioskodawca przedsięwzięcia Gmina Miasta Toruń, ul. Wały Generała Sikorskiego 8, Toruń. Tel: NIP: , REGON: Podmioty odpowiedzialne za realizację przedsięwzięcia Jedynym podmiotem realizującym projekt jest Gmina Miasta Toruń, ul. Wały Generała Sikorskiego 8, Toruń Potencjał techniczny, prawny, finansowy, administracyjny beneficjenta Potencjał techniczny Wszelkie prace budowlane w ramach projektu będą prowadzone przy wykorzystaniu zaplecza administracyjnego będącego w posiadaniu Beneficjenta i wykonawców wyłonionych w drodze przetargu zgodnie z Ustawą Prawo Zamówień Publicznych. Zakłada się, że wszystkie prace prowadzone będą z wykorzystaniem najlepszych dostępnych obecnie technologii. W okresie gwarancyjnym, określonym w umowie z Wykonawcą, usuwane będą wszelkiego typu usterki. Wszystkie materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia będą posiadały odpowiednie atesty i normy. Zastosowane rozwiązania mają zapewnić jak najdłuższą eksploatację przedmiotów powstałych w wyniku realizacji projektu bez konieczności ponoszenia nakładów odtworzeniowych w krótkim okresie czasu. Potencjał prawny Gmina Miasta Toruń będzie właścicielem majątku powstałego w wyniku realizacji projektu, jakkolwiek za właściwe utrzymanie powstałej w jego ramach infrastruktury, odpowiedzialny będzie Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia, ze środków przewidzianych na bieżące utrzymanie terenów zieleni. W trakcie wdrażania projektu Beneficjent będzie przestrzegał Ustawę Prawo Zamówień Publicznych z dnia r. z późn. zm. (Dz. U. 2015, poz z późn. zm.) Przy wyborze wykonawców zadań będą przestrzegane przepisy ww. ustawy. Strona 1-6

7 Potencjał finansowy Wnioskodawca posiada odpowiedni potencjał finansowy, który umożliwi realizację planowanego projektu oraz zapewni płynność finansową i późniejsze funkcjonowanie w trakcie trwałości projektu. Środki na projekt zostały zabezpieczone w Wieloletniej Prognozie Finansowej Miasta Torunia (zwaną dalej WPF). Realizacja projektu nie będzie kolidowała z innymi zobowiązaniami Beneficjenta. Jednocześnie, środki pieniężne na wydatki związane z utrzymaniem majątku powstałego w ramach Projektu będą każdego roku rezerwowane w budżecie Wnioskodawcy. Wartość niniejszej inwestycji stanowi jedynie śladową wielkość budżetu Beneficjenta, co zapewnia bezpieczeństwo finansowania i potencjał do realizacji inwestycji. Potencjał administracyjny Osoby zaangażowane w realizację projektu, posiadają odpowiednie przygotowanie merytoryczne i doświadczenie we wdrażaniu projektów unijnych. Beneficjent ma odpowiednie doświadczenie w realizacji zadań współfinansowanych ze środków europejskich. W poprzednich latach aktywnie występował i starał się o dofinansowanie swoich projektów. Gmina Miasta Toruń poprzez Urząd Miasta Toruń posiada wyodrębnione w swojej strukturze organizacyjnej jednostki oraz osoby odpowiedzialne za prawidłową realizację niniejszego przedsięwzięcia Beneficjent i inne podmioty Jedynym beneficjentem jest Gmina Miasta Toruń. 1.3 Dane dotyczące przedsięwzięcia Tytuł przedsięwzięcia Zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne terenów na osiedlu JAR w Toruniu Podstawowe niedobory istniejącego systemu W celu zidentyfikowania niedoborów jakościowych i ilościowych, przeprowadzono analizę społeczno-gospodarczą obecnego stanu miasta Toruń. Umożliwiło to określenie głównego problemu w odpowiedzi, na który zrealizowany zostanie niniejszy projekt oraz możliwe rozwiązania. Analiza przyczynowo skutkowa problemów została przedstawiona w postaci drzewa problemów. Na podstawie prowadzonych obserwacji oraz analizie danych statystycznych zidentyfikowano problem główny jakim jest stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń. Strona 1-7

8 Zidentyfikowano również następujące problemy szczegółowe: zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza, brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie czynnych, które wraz z problemem głównym w konsekwencji prowadzą do: nie w pełni wykorzystanego potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta, nasilającego się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła, spadek różnorodności biologicznej na terenie Miasta a tym samym do: pogorszenia stanu środowiska naturalnego i zwiększonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wzrastających zagrożeń związanych z negatywnymi skutkami zmian klimatu Cele przedsięwzięcia Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie osiedla JAR zlokalizowanego w północnej części Miasta Toruń. Projekt dodatkowo ma na celu ochronę terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe tego miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców. Dzięki temu obszar ten zachowa w dalszym ciągu podmiejski charakter, stanowiący zieloną bramę dla miasta, atrakcyjny dla mieszkańców i przyjezdnych. Cele szczegółowe projektu: udostępnienie mieszkańcom i odwiedzającym wysokiej jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonych terenów zieleni miejskiej i zielonej infrastruktury, zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych lasów wchodzących w skład Puszczy Toruńsko-Bydgoskiej; doskonalenie składu gatunkowego drzewostanów poprzez dostosowanie do właściwości siedlisk; scalanie terenów zieleni miejskiej z terenami leśnymi za pomocą nowych nasadzeń uzupełniających; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki i rekreacji z uwzględnieniem zapisów Planu Urządzenia Lasu Komunalnego; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb sportów i aktywnego wypoczynku (szlaki konne, rowerowe, narciarskie, zabawy terenowe, kuligi itp.); wytyczanie i oznakowanie tras spacerowych oraz szlaków dydaktycznych i wyposażenie ich w niezbędną infrastrukturę (ławki, kosze, drogowskazy, tablice informacyjne); Strona 1-8

9 grodzenie upraw przylegających do ścieżek, zachowanie istniejących cennych drzew i długowiecznych krzewów o znacznych rozmiarach, tworzenie wielopiętrowych i wielogatunkowych założeń zieleni, opartych na gatunkach rodzimych, utworzenie monitoringu stanu nasadzeń, zachowanie istniejącej kolonii zimowych nietoperzy, które swoje siedliska zlokalizowały na obszarze projektu i w jego okolicach ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców. Cele ogólne projektu: poprawa stanu jakości środowiska naturalnego w województwie kujawsko-pomorskim, poprawa jakości przestrzeni miejskiej na terenie osiedla JAR w Toruniu, poprawa jakości życia mieszkańców Torunia, wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta Torunia, poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta Torunia, wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta Toruń Opis przedsięwzięcia w tym zakres rzeczowy i koszt przedsięwzięcia Planowane przedsięwzięcie polega na rewitalizacji, remoncie i modernizacji terenów zieleni. Wykonanie zamierzonego zakresu prac wymagać będzie zastosowania odrębnych i niekiedy specjalistycznych technologii, w podziale na roboty budowlano-instalacyjne, roboty remontowe i prace rekultywacyjne. Założeniem projektu jest stworzenie parku proekologicznego. Jest to typ parku nowej generacji, utrzymany w duchu zrównoważonego rozwoju, lokalizowany często na obszarach zdegradowanych zarówno pod względem krajobrazowym oraz na takich terenach jak: dawne kopalnie i huty, dawne koszary wojskowe oraz inne nieużytki miejskie. Zaplanowane w projekcie działania to: Rekultywacja stawu (staw Kapitana ), dz. o nr geod. 182 wraz ze stworzeniem skweru Uporządkowanie drzewostanu Wytyczenie ścieżek biegowych i alejek spacerowych biorąc pod uwagę m.in. miejsca wydeptanych szlaków. Strona 1-9

10 Zagospodarowanie rekreacyjno-wypoczynkowe. Koszt przedsięwzięcia: ,87 zł Wyniki analizy wykonalności, popytu i opcji Projekt jest pod każdym względem wykonalny i przygotowany do realizacji. Założono i przeanalizowano trzy podstawowe warianty alternatywne rozwiązujące problemy i likwidujące braki występujące w obszarze objętym projektem: Analiza obejmuje następujące warianty: Wariant bezinwestycyjny - brak działań Wariant 1 - przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do poprawy jakości terenu objętego projektem, w nawiązaniu do jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Inwestycja ma na celu modernizację przywrócenie terenu do użytkowania, zapewnienie należytych warunków jego użytkowania, zarówno w aspekcie tkanki roślinnej (nasadzenie zieleni, rekultywacja stawu, nowe nasadzenia drzew, krzewów, bylin), jak i tkanki architektonicznej (wykonanie nawierzchni, mała architektura) Wariant 2 - przewiduje wyłącznie prace modernizacyjne związane z rekultywacją terenu i nasadzeniem zieleni. Biorąc pod uwagę najbardziej korzystne rozwiązanie pod względem jakościowym, ilościowym i ekonomicznym - wybrano wariant 1. W Toruniu i województwie kujawsko-pomorskim obserwuje się wysokie wskaźniki uczestnictwa w kulturze w porównaniu do innych województw. Analiza dostępnych danych wskazuje na duże zapotrzebowanie na tego typu inwestycje. Dane GUS pozwalają zaprognozować ciągły wzrost liczby osób odwiedzających. Niniejszy projekt będzie realizowany w Toruniu. Jednak oddziaływanie projektu nie będzie ograniczone jedynie do miasta Toruń Zgodność przedsięwzięcia z Programem Operacyjnym oraz polityką Polski i UE w zakresie ochrony środowiska Realizowane przedsięwzięcie jest zgodne z Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, priorytet II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu. Celem działania 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego jest zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Realizacja niniejszej inwestycji wpisuje się w tak postawione cele. Zakres wsparcia realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko jest komplementarny ze wsparciem innych instrumentów krajowych i unijnych realizujących cele opisane Strona 1-10

11 w dokumentach strategicznych UE. Projekt jest zgodny z polityką UE w zakresie ochrony środowiska, przede wszystkim z dokumentami programowymi w zakresie wdrażania programów zrównoważonego rozwoju, z zasadą ostrożności i działań zapobiegawczych, zasadą zapobiegania zanieczyszczeniom i zasadą zanieczyszczający płaci. 1.4 Analiza oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, z uwzględnieniem potrzeb dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia zmian klimatu Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Zaplanowane przedsięwzięcie nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Planowana dla projektu technologia prac oraz rozwiązania chroniące będą zapobiegały i minimalizowały negatywne oddziaływanie na środowisko. Projekt uwzględnia zagadnienia związane z wpływem obecnego stanu klimatu i zachodzących w nim zmian na trwałość inwestycji oraz wpływem przedsięwzięcia na klimat. 1.5 Plan wdrożenia przedsięwzięcia Niniejszy projekt jest wykonalny pod względem technicznym, technologicznym, prawnym, finansowym i organizacyjnym. Istnieje potrzeba jego realizacji. Plan wdrożenia projektu został podzielony na kilka niezbędnych etapów. IV kwartał 2016 Opracowanie Projektu II kwartał 2017 Ogłoszenie przetargu na wykonanie robót budowlanych I kwartał 2018 Rozpoczęcie robót budowlanych IV kwartał 2019 Zakończenie realizacji projektu II kwartał 2017 do końca realizacji projektu Promocja projektu Struktura instytucjonalna realizacji przedsięwzięci Beneficjentem projektu jest Gmina Miasta Toruń, które będzie odpowiedzialne za przygotowanie i wdrażanie projektu na każdym etapie jego realizacji, w tym w szczególności: koordynację i realizację projektu zgodnie z harmonogramem zadań projektowych, sporządzanie raportów Strona 1-11

12 okresowych oraz raportu końcowego z realizacji projektu, nadzorem nad prawidłowym wydatkowaniem funduszy ze środków UE, przeznaczonych na realizację projektu, realizacją działań promocyjnych, przygotowywanie okresowych i końcowych raportów, sprawozdań finansowych projektu oraz wniosków o płatność, wymaganych przez IP, wprowadzanie do projektu budżetu Miasta planu dochodów, zmian i wydatków związanych z projektem, monitoring wartości wskaźników, wprowadzanie do projektów aktów prawnych Prezydenta i Rady Miasta wszelkich zmian dotyczących planu dochodów i wydatków związanych z projektem, monitorowanie w trakcie roku wydatkowania środków poprzez weryfikację zamówień, zleceń i umów pod katem zapisów w budżecie Miasta Niezbędne działania instytucjonalne i administracyjne Wnioskodawcą oraz Beneficjentem Projektu jest Gmina Miasta Toruń. Beneficjent będzie właścicielem terenów zieleni miejskiej powstałych wskutek realizacji Projektu, zajmować będzie się także jego eksploatacją. Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi, Beneficjent Gmina Miasto Toruń powołało Zarządzeniem Prezydenta Miasta Torunia z dnia r. jednostkę realizującą projekt - tzw. Zespół ds. realizacji projektu (JRP). Tereny na których realizowana będzie inwestycja nie są objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wnioskodawca dysponuje Decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach wydaną przez Prezydenta Miasta Torunia w dniu r. Wnioskodawca dysponuje również tytułem prawnym do nieruchomości na których będzie realizowany projekt. Gmina Miasto Toruń, jako Beneficjent, będzie odpowiedzialne za wdrażanie projektu na każdym etapie jego realizacji. W celu prawidłowej realizacji projektu oraz sprawnego zarządzania realizowanym przedsięwzięciem powołany został Zespół ds. realizacji projektu odpowiednik JRP oraz Pełnomocnik ds. Projektu. W skład JRP wchodzą osoby zatrudnione w Urzędzie Miasta. Wszystkie zaangażowane osoby posiadają właściwe przygotowanie merytoryczne oraz doświadczenie zawodowe pozwalające na osiągniecie w terminie zaplanowanych celów projektu i minimalizację ryzyka związanych z jego wdrażaniem. Ponadto współpracować z JRP będą inspektorzy nadzoru budowlanego odpowiedzialni za nadzór budowlany nad inwestycją Harmonogram realizacji przedsięwzięcia Strona 1-12

13 Zadanie w ramach projektu - wykaz wydatków/koszt ów Suma Prace przygotowawcze 0, ,00 0,00 0, ,00 Dokumentacja projektowa 0, , ,00 Zarządzanie projektem Wynagrodzenie dla zespołu ds. realizacji projektu JRP 0,00 0, , , , , , ,00 Prace budowlane i mała architektura 0,00 0, , , ,87 Prace przygotowawcze 0,00 0, , , ,50 Roboty ziemne 0,00 0, , , ,00 Rekultywacja stawu 0,00 0, , , ,00 Prace budowlane i mała architektura 0,00 0, , , ,75 Prace w zakresie nasadzenia zieleni 0,00 0, , , ,62 Promocja Suma Zadanie 3 Suma Zadanie 3 0,00 0, , , ,00 Promocja projektu 0, , , ,00 Rok , , , , , Wyniki analizy finansowej Analiza finansowa projektu wykazuje zdolność beneficjenta do realizacji projektu oraz utrzymania jego rezultatów. Projekt finansowany będzie ze środków własnych wnioskodawcy. Środki zabezpieczone są w ramach wieloletniej prognozy finansowej. Nie zakłada się odpłatności od bezpośrednich użytkowników infrastruktury powstałej w ramach projektu. Projekt finansowany będzie ze środków własnych beneficjenta do czasu otrzymania dotacji. Nie zakłada się korzystania ze środków zewnętrznych. Analiza finansowa została sporządzona na okres referencyjny wynoszący 15 lat. Zgodnie z Artykułem 61 ust. 1 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. dochód projektu (utożsamiany z przychodem) stanowią oczekiwane wpływy z inwestycji w formie ceny lub opłaty. Tworzona w ramach projektu infrastruktura będzie wykorzystywana bezpłatnie. Nie planuje się pobierania opłat od użytkowników. W związku z powyższym należy stwierdzić, że projekt nie generuje dochodów. Z uwagi na fakt, iż projekt należy do grupy projektów niegenerujących dochodu - wielkość dotacji została ustalona w oparciu o maksymalny poziom dofinansowania, określony dla działania 2.5 POIiŚ tj. 85% kosztów kwalifikowanych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że projekt nie jest Strona 1-13

14 efektywny pod względem finansowym. Ponoszone na realizację inwestycji wydatki oraz koszty operacyjne nie znajdują pokrycia w przychodach generowanych przez projekt. Oznacza to, iż w ujęciu finansowym projekt jest nieopłacalny. Biorąc jednak pod uwagę przesłanki, dla których finansowanie ze środków UE jest udzielane, należy uznać, iż taka sytuacja w kontekście działań nakierowanych na rozwiązanie określonych problemów społecznych jest pożądana, gdyż to właśnie efekty społeczne przemawiają na korzyść realizacji projektu. 1.7 Plan finansowania przedsięwzięcia Przedsięwzięcie finansowane jest w 15% ze środków beneficjenta pochodzących z budżetu Państwa oraz w 85% ze środków pochodzących z Unii Europejskiej. Strukturę źródeł finansowania przedstawia poniższa tabela: Nakłady na realizację projektu Koszty Razem Suma kosztów brutto , , , ,43 Suma kosztów netto , , , ,27 VAT razem , , , ,16 Koszty całkowite , , , ,43 Koszty niekwalifikowalne 0,00 0,00 0,00 0,00 Koszty kwalifikowalne , , , ,43 Struktura finansowania kosztów całkowitych [PLN] Razem Środki własne , , , ,81 Pożyczki 0,00 0,00 0,00 0,00 Inne: 0,00 0,00 0,00 0,00 EFRR , , , ,62 RAZEM , , , ,43 Struktura finansowania kosztów całkowitych [%] Razem Srodki własne, w tym 15,00% 15,00% 15,00% 15,00% Pożyczki 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Inne: 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% EFRR 85,00% 85,00% 85,00% 85,00% RAZEM 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Struktura finansowania kosztów kwalifikowanych [PLN] Razem Srodki własne, w tym , , , ,81 Pożyczki 0,00 0,00 0,00 0,00 Inne: 0,00 0,00 0,00 0,00 EFRR , , , ,62 RAZEM , , , ,43 Struktura finansowania kosztów kwalifikowanych [%] Razem Strona 1-14

15 Srodki własne, w tym 15,00% 15,00% 15,00% 15,00% Pożyczki 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% Inne: 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% EFRR 85,00% 85,00% 85,00% 85,00% RAZEM 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 1.8 Wyniki analizy trwałości finansowej Analiza trwałości finansowej potwierdza zdolność do utrzymania trwałości projektu na etapie jego eksploatacji. W żadnym z lat analizy nie pojawiają się wartości ujemne w ramach przepływów pieniężnych związane z finansowaniem projektu i koniecznością angażowania dodatkowych środków na utrzymanie infrastruktury powstałej w ramach projektu. 1.9 Wyniki analizy kosztów i korzyści Głównym celem projektu jest poprawa jakości środowiska miejskiego przez zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Korzyści generowane przez projekt wynikają przede wszystkim z podniesienia atrakcyjności społeczno-gospodarczej terenu objętego projektem. W ten sposób projekt przyczynia się do podniesienia standardu życia. Założenia do analizy nie odrzucają jednak możliwości wystąpienia kosztów dla otoczenia projektu. Wiążą się one przede wszystkim z koniecznością poniesienia nakładów inwestycyjnych i w dalszej kolejności utrzymaniem kosztów operacyjnych. Koszty społeczne w przypadku niniejszego projektu obejmują nakłady na jego realizację. Oznacza to, że koszt realizacji projektu poniesie społeczeństwo i jest to koszt społeczny chociażby w kontekście przeznaczenia środków gminnych na ten konkretny cel, a nie inne społecznie użyteczne projekty. Planowane koszty realizacji projektu wynoszą ,87 zł. Są to więc koszty, jakie społeczeństwo poniesie w zamian za poprawę jakości środowiska miejskiego i zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Wyniki analizy ryzyka i wrażliwości Analiza wrażliwości pokazuje wrażliwość wskaźników finansowej i ekonomicznej efektywności projektu na zmiany poszczególnych parametrów projektu przy założeniu pozostałych czynników niezmiennych. Etapy analizy wrażliwości obejmują: - identyfikację kluczowych zmiennych mających wpływ na wyniki projektu; Strona 1-15

16 - analiza elastyczności; - wybór zmiennych krytycznych. Zmienne mające wpływ na wyniki finansowej i ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia to: - nakłady inwestycyjne, - pieniężne koszty eksploatacyjne, - stopa dyskontowa - wysokość dofinansowania W ramach analizy elastyczności dokonano zmiany każdej zmiennej niezależnej o +1% i przypisano jej nową wartość FNPV/C oraz FNPV/K. Odrzucić należy zmienne, których wyrażona w procentach zmiana wartości ma niewielki wpływ na wskaźniki efektywności projektu (mniejszy niż 5% zmiana FNPV/C lub FNPV/K). Odrzucone zmienne nie mają charakteru zmiennych krytycznych. Z przeprowadzonej analizy wynika, iż jedna ze zmiennych ma charakter zmiennej krytycznej jest to zmiana nakładów inwestycyjnych. Strona 1-16

17 2 OPIS ISTNIEJĄCEGO SYSTEMU 2.1 Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Inwestycja jest zlokalizowana w województwie kujawsko-pomorskim, na terenie miasta Torunia. Teren będący przedmiotem projektu zlokalizowany jest w północnej części Torunia, jest terenem po Jednostce Armii Radzieckiej (JAR) w obrębie ul. Grudziądzkiej, Polnej i Ugory, położony jest w północnej części Torunia (łączna powierzchni 18,4 ha). Tabela, 1: Lokalizacja inwestycji Mapa, 2: Mapa poglądowa lokalizacyjna Strona 2-17

18 Źródło: Urząd Miasta Toruń Teren będący przedmiotem projektu to działki 182 i 190, to tereny lasów miejskich w obrębie ewidencyjnym nr 30, są to obszary będące własnością Gminy Miasta Toruń, należące do Nadleśnictwa Toruń. Status prawny terenu na którym zlokalizowana jest inwestycja jest uregulowany, nie zachodzi konieczność zakupu gruntów czy ponoszenia kosztów rekompensaty. Strona 2-18

19 Powierzchnia działki: Działka nr 190 o pow.21,92 ha Działka nr 182 o pow. 2,70 ha Teren zlokalizowany w pobliżu Drogi Krajowe nr 91 łączącej Gdańsk, Toruń, Łódź, Piotrków Trybunalski, Radomsko oraz Częstochowę. Przebiega przez województwa: pomorskie, kujawskopomorskie, łódzkie i śląskie. Jest to trasa o bardzo dużym natężeniu ulicznym (zanieczyszczenia, hałas). Realizacja projektu przyczynia się do ograniczenia hałasu poprzez nasadzenia izolacyjne (Kryterium merytoryczne I st. Nr 6). JAR to największe osiedle w północnym Toruniu, zapełnione blokami i mieszkańcami. Powstają tu także obiekty handlowe, od kilku lat stoi supermarket, budowane są ciągle nowe pawilony handlowe oraz nowoczesne obiekty biznesowe. Teren jest położony w bardzo dobrej lokalizacji pod względem komunikacyjnym. Dojazd do terenu parku umożliwiony jest dzięki ul. Watzenrodego, która przecina teren JAR-u. Z terenu parku samochodem dojedziemy jedynie w 13 minut na Stare Miasto. Dzięki rozwiniętemu systemowi komunikacji miejskiej, ta sama trasa pokonana autobusem wynosi 25 min, a rowerem 18 min. W najbliższym zostanie zrealizowane zadanie które obejmuje budowę nowej linii tramwajowej dwutorowej, prowadzącej na Osiedle Mieszkaniowe JAR, wraz z niezbędną infrastrukturą, oraz przebudowę układu drogowego ulic, wzdłuż których przebiegać będzie nowa linia tramwajowa. Inwestycja ma celu połączenie powstającego osiedla mieszkaniowego JAR, zlokalizowanego w północnej części Torunia, oraz wszystkich osiedli mieszkaniowych znajdujących się wzdłuż planowanej linii tramwajowej, z centrum miasta za pomocą komunikacji tramwajowej. Projektowany park znajduje się w obrębie leśnym OLEK. Lokalizacja w strefie, dla której notuje się przekroczenia dopuszczalnych norm jakości powietrza zgodnie z wynikami klasyfikacji stref, przeprowadzonej w ramach wojewódzkiej rocznej oceny jakości powietrza za rok poprzedni, wykonanej przez wojewódzki inspektorat ochrony środowiska (spełnienie kryterium merytorycznego I stopnia nr 8 więcej niż jedno zanieczyszczenie). Na podstawie wyników z roku 2015 (ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 jest już czternastą oceną) strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na pył zawieszony PM10 oraz benzo(alfa)piren w pyle zawieszonym PM10. Badania monitoringowe środowiska miasta Torunia w roku 2015, prowadzone przez Państwową Inspekcję Ochrony Strona 2-19

20 Środowiska obejmowały podobnie jak w latach poprzednich, ocenę stanu powietrza atmosferycznego. Z uwagi na naruszenie obowiązujących norm Toruń objęty jest programami ochrony powietrza (POP). Wynikają stąd obowiązki dla WIOŚ dotyczące prowadzenia obserwacji tego elementu środowiska. Jakość powietrza atmosferycznego w Toruniu w 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Bydgoszczy Delegatura w Toruniu wzorem lat ubiegłych kontynuował w 2015 r. pomiary imisji zanieczyszczeń powietrza w mieście w następujących stałych stacjach pomiarowych: a) we wschodniej części miasta przy ul. Dziewulskiego 1 (stacja Policja ); b) centrum miasta przy ul. Przy Kaszowniku (stacja Kaszownik ); c) na Starówce przy ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 (stacja Airpointer ). Na stacjach Kaszownik oraz Airpointer oprócz pomiarów zanieczyszczeń powietrza rejestrowane są parametry meteorologiczne. Uzupełnieniem pomiarów prowadzonych na wyżej wymienionych stacjach automatycznych były pomiary stężeń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu wykonywane przy użyciu metody pasywnej. Pomiary pasywne prowadzone są na terenie miasta od 1996 roku. W 2015 r. realizowano je w 20 punktach, w tym w 4 punktach w pobliżu nowego mostu drogowego oddanego do użytku w grudniu 2013 roku oraz w 2 punktach w pobliżu trasy średnicowej północnej, której I etap oddano do użytku 30 maja 2014 r., a etap II 9 października 2015 r. Ponadto prowadzono również pomiary pasywne benzenu - przy ul. Dziewulskiego 1 oraz przy ul. Gagarina 34/36. Od 29 listopada 2013 roku WIOŚ informuje mieszkańców miasta o jakości powietrza atmosferycznego na tablicy świetlnej (telebim), zlokalizowanej przy ul. Wały Gen. Sikorskiego 23. Wyniki pochodzą ze stacji pomiarowej Kaszownik. Wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza z 2015 roku Pył zawieszony PM10 Istnieją dwa kryteria do oceny jakości powietrza ze względu na zanieczyszczenie pyłem zawieszonym PM10: poziom dopuszczalny 40 µg/m 3 dla okresu uśrednienia - rok kalendarzowy, liczba przekroczeń poziomu 50 µg/m 3 dla okresu uśrednienia - 24 godziny, która nie może być większa niż 35 razy w ciągu roku. W 2015 roku nie zanotowano przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego dla roku kalendarzowego (40 µg/m 3 ), a poziom stężeń średnich rocznych pyłu zawieszonego PM10 w Toruniu Strona 2-20

21 29,0 29,0 29,1 32,3 był nieco niższy niż w roku Przekroczenia wystąpiły natomiast dla poziomu 24-godzinnego (50 µg/m 3 ) na wszystkich stacjach pomiarowych: Airpointer przy ul. Wały Gen. Sikorskiego - 56 dni ze stężeniem 24-godzinnym wyższym od 50 µg/m 3, Kaszownik przy ul. Przy Kaszowniku - 40 dni, Policja przy ul. Dziewulskiego - 48 dni (pomiary manualne) i 42 dni (pomiary automatyczne). Stwierdzono dwukrotnie wyższe stężenia pyłu zawieszonego PM10 w sezonie grzewczym niż w sezonie letnim na wszystkich stanowiskach pomiarowych. Wykres, 3: Stężenie pyłu PM Stężenia średnie roczne pyłu zawieszonego PM10 oraz z sezonu letniego i zimowego rok rok zima lato µg/m Policja - pomiary manualne Policja - pomiary automatyczne Airpointer - pomiary automatyczne Kaszownik - pomiary automatyczne Źródło: Raport PIOŚ Pył zawieszony PM 2,5 Pył PM 2,5 emitowany jest jako zanieczyszczenie pierwotne oraz powstaje w dużej mierze jako zanieczyszczenie wtórne w wyniku przemian jego prekursorów: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, amoniaku i lotnych związków organicznych. Ze względu na małe rozmiary, cząsteczki tego pyłu mogą wnikać do układu oddechowego i krwionośnego. Na terenie Torunia WIOŚ rozpoczął wykonywanie pomiarów manualnych pyłu zawieszonego PM2,5 na stacji Policja w roku Stężenie średnie roczne z 2015 roku obliczone z referencyjnych pomiarów manualnych wyniosło 18,9 µg/m 3, natomiast z pomiarów automatycznych - 21,5 µg/m 3. Uzyskane stężenia nie przekroczyły wartości 25 µg/m 3 (docelowa i równocześnie dopuszczalna dla roku kalendarzowego). Strona 2-21

22 2009 r. - pomiary automatyczne 2010 r. - pomiary automatyczne 2010 r. - pomiary manualne 2011 r. - pomiary automatyczne 2011 r. - pomiary manualne 2012 r. - pomiary automatyczne 2012 r. - pomiary manualne 2013 r. - pomiary automatyczne 2013 r. - pomiary manualne 2014 r. - pomiary automatyczne 2014 r. - pomiary manualne 2015 r. - pomiary automatyczne 2015 r. - pomiary manualne 15,8 14,7 16,5 19,4 24,2 22,9 20,6 23,5 21,1 18,9 21,5 32,4 32,9 Wykres, 4: Stężenie pyłu PM2,5 Stężenia średnie roczne pyłu zawieszonego PM2,5 oraz z sezonu letniego i zimowego na stacji Toruń-Policja przy ul.dziewulskiego rok zima lato µg/m Źródło: Raport PIOŚ Stężenia metali (Pb, As, Cd, Ni) i benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10 Podobnie jak w latach ubiegłych również w 2015 roku na stacji pomiarowej Policja pomiary metali ciężkich w pyle zawieszonym PM10 nie wykazały przekroczeń: - stężenie ołowiu 0,0109 µg/m 3 stanowiło 2% poziomu dopuszczalnego, - stężenie arsenu 1,4 ng/m 3 stanowiło 23% poziomu docelowego, - stężenie kadmu 0,3 ng/m 3 stanowiło 6% poziomu docelowego, - stężenie niklu 2,3 ng/m 3 stanowiło 12% poziomu docelowego. W przypadku benzo(α)pirenu stężenie 2,6 ng/m 3 przekroczyło poziom docelowy 1 ng/m 3 o 160%. W ciągu 10 lat badań, jedynie w roku 2013 poziom 1 ng/m 3 nie był naruszony. Strona 2-22

23 1,0 1,4 1,7 2,0 1,9 1,7 2,1 2,2 2,7 2,6 Wykres, 5: Stężenie pyłu PM2,5 6 5 Stężenie średnie roczne benzo(a)pirenu w pyle zawieszonym PM10 oraz z sezonu letniego i zimowego na stacji Toruń-Policja przy ul. Dziewulskiego rok zima lato poziom docelowy (stężenie średnie roczne) 4 ng/m r r r r r r r r r r. Źródło: Raport PIOŚ Pomiary dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, ozonu, benzenu, toluenu, etylobenzenu i ksylenów metodami automatycznymi Dwutlenek siarki Pomiary dwutlenku siarki wykonywane były w dwóch stacjach pomiarowych w centrum miasta. Stężenie średnie roczne dwutlenku siarki wyniosło 3,3 µg/m 3 na stacji Kaszownik i 3,2 µg/m 3 na stacji Airpointer, a maksymalne stężenia 1-godzinne wystąpiło na obu stacjach o wartości 37 µg/m 3 przy wartości dopuszczalnej 350 µg/m 3. Normowane jest ponadto stężenie 24-godzinne dwutlenku siarki. W roku 2015 najwyższe stężenie dobowe wyniosło jedynie 14 µg/m 3 (11% poziomu dopuszczalnego 125 µg/m 3 ) na stacji Kaszownik i 17 µg/m 3 (14% poziomu dopuszczalnego) na stacji Airpointer. Dwutlenek azotu Pomiary dwutlenku azotu wykonywane w dwóch stacjach pomiarowych ( Kaszownik i Airpointer ) nie wykazały przekroczeń poziomów dopuszczalnych. Stężenia średnie roczne wyniosły odpowiednio: 22,4 g/m 3 i 14,0 µg/m 3. Poziom dopuszczalny dla roku kalendarzowego wyznaczono na 40 g/m 3. Obie stacje znajdują się w niedużej odległości od siebie (740 m w linii prostej), jednak stacja Kaszownik ze względu na swoje położenie w pobliżu drogi krajowej jest stacją oddziaływania komunikacyjnego, dlatego uzyskany wyższy poziom stężenia dwutlenku azotu pokazuje wpływ emisji ruchu komunikacyjnego na jakość powietrza atmosferycznego. Maksymalne stężenie 1-godzinne osiągnęło 155 g/m 3 na stacji Kaszownik i 148 µg/m 3 na stacji Airpointer, Strona 2-23

24 przy dopuszczalnym 200 g/m 3. Szybki wzrost liczby pojazdów i związany z nim wzrost emisji spalin przyczynia się w dużej mierze do zwiększenia zawartości dwutlenku azotu w powietrzu. Tlenek węgla Pomiary tlenku węgla WIOŚ wykonywał na stacji Kaszownik. W przypadku tego zanieczyszczenia normowane jest stężenie 8-godzinne. W 2015 roku nie odnotowano przekroczenia normy 8- godzinnej (10000 µg/m 3 ), a maksymalna wartość stężenia wyniosła 2705 g/m 3 (27% poziomu dopuszczalnego). Ozon Pomiary ozonu prowadzono na stacji Policja. Uzyskane wyniki wykazały, że w roku 2015 normowane maksymalne stężenia 8-godzinne przewyższały poziom 120 µg/m 3 przez 20 dni: w ciągu 2 dni w czerwcu, 4 w lipcu, 13 w sierpniu i 1 dnia we wrześniu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2012, poz. 1031) dopuszcza, aby poziom docelowy ozonu (stężenie 8-godzinne 120 µg/m 3 ) był przekraczany maksymalnie przez 25 dni w roku średnio w ciągu kolejnych trzech lat. Na stacji Policja w roku 2013 liczba dni ze stężeniem 8-godzinnym wyższym od poziomu docelowego wyniosła 6, a w roku , tak więc poziom docelowy ozonu należy uznać za dotrzymany (średnia z 3 lat 10 dni). Benzen, toluen, etylobenzen, m,p-ksylen i o-ksylen Pomiary wymienionych węglowodorów aromatycznych wykonywano na stacji Kaszownik. Normowanym zanieczyszczeniem jest jedynie benzen. Uzyskane stężenie średnie roczne benzenu 0,58 µg/m 3 stanowi 12% poziomu dopuszczalnego. Poziom prawie wszystkich mierzonych węglowodorów uległ obniżeniu w stosunku do roku 2014, a jedynie stężenie o-ksylenu wzrosło. Pomiary pasywne dwutlenku siarki i dwutlenku azotu W Toruniu pomiary stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metodą pasywną prowadzono w 20 punktach pomiarowych. W przypadku dwutlenku siarki stężenie średnie ze wszystkich punktów pomiarowych wyniosło 4,4 µg/m 3 (w roku ,6 µg/m 3 ), najwyższe średnie stężenie roczne odnotowano przy ul. Fasolowej na osiedlu Wrzosy (8,2 µg/m 3 ), natomiast stężenie najniższe wystąpiło przy ul. Łódzkiej na osiedlu Czerniewice (2,5 µg/m 3 ). Stężenie średnie NO2 ze wszystkich punktów pomiarów pasywnych w mieście wyniosło 14,3 µg/m 3 i było nieco wyższe niż w roku 2014 (13,9 µg/m 3 ). Najwyższe średnie stężenie roczne 21,4 µg/m 3 wystąpiło przy Szosie Lubickiej, gdzie na wynik najbardziej wpływają zanieczyszczenia komunikacyjne. Najniższe stężenie średnie roczne (9,6 µg/m 3 ) uzyskano w Kaszczorku na terenie Strona 2-24

25 µg/m3 skansenu. Pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego stężenia rocznego NO2. Podobna sytuacja wystąpiła w roku Oddziaływanie nowego mostu w świetle pomiarów pasywnych dwutlenku azotu W roku 2012 rozpoczęto pomiary pasywne w rejonie budowy nowego mostu drogowego w Toruniu w następujących punktach pomiarowych: przy ul. Wschodniej 38, przy ul. Winnica 85, przy ul. Rudackiej oraz przy ul. Lipnowskiej. Po oddaniu mostu do użytku w dniu 6 grudnia 2013 roku nadal kontynuowano pomiary, które prowadzono do końca 2015 roku. W 2015 roku zaobserwowano wzrost stężeń w stosunku do roku 2014 w trzech punktach, a największy (o 1,9 µg/m 3 ) przy ul. Rudackiej. Jedynie przy ul. Lipnowskiej stężenie lekko obniżyło się. Wartości stężeń średnich rocznych z 2015 roku były, podobnie jak rok wcześniej, znacznie niższe od poziomu dopuszczalnego 40 µg/m 3. Stanowiły od 34% (ul. Rudacka) do 46% tego poziomu (ul. Wschodnia). Wykres, 6: Stężenie dwutlenku azotu Stężenia średnie roczne dwutlenku azotu - punkty pomiarowe w rejonie nowego mostu w Toruniu ,4 15,4 18,1 18,5 15,5 16,9 13,9 15, r r r r. 10,3 10,5 11,5 13,4 12,2 12,9 15,9 15, Toruń, ul. Wschodnia 38 (most) Toruń, ul. Winnica 85 (most) Toruń, ul. Rudacka (most) Toruń, ul. Lipnowska (most) Źródło: Raport PIOŚ Oddziaływanie oddanej do użytku Trasy Średnicowej Północnej w świetle pomiarów pasywnych dwutlenku azotu W roku 2009 wykonano pomiary pasywne dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w rejonie planowanej budowy Trasy Średnicowej Północnej w siedmiu punktach pomiarowych: przy ul. M. Skłodowskiej- Curie w pobliżu ul. Wschodniej, przy ul. Bukowej/Niesiołowskiego, przy ul. Kanałowej w pobliżu ogródkach działkowych, przy ul. Sczanieckiego w pobliżu stadionu, przy ul. Wybickiego 26AB w sąsiedztwie cmentarza, przy ul. Grunwaldzkiej za Osiedlem Klemensa oraz przy ul. Bielańskiej przy Strona 2-25

26 Forcie VIII Kazimierza Wielkiego. Natomiast w roku 2015 powtórzono roczne pomiary w 2 punktach w pobliżu tej trasy, której I etap oddano do użytku 30 maja 2014 r., a etap II 9 października 2015 r., tj. przy ul. Sczanieckiego oraz przy ul. Wybickiego. Okazało się, że po 6 latach poziom stężeń zarówno dwutlenku siarki (od 40 do 56 %), jak i dwutlenku azotu (od 21 do 27% ) obniżył się w obu punktach pomiarowych. Oddane odcinki Trasy Średnicowej Północnej nie wpłynęły na pogorszenie jakości powietrza w jej sąsiedztwie. Pomiary pasywne benzenu i jego alkilopochodnych W 2015 roku prowadzono pomiary metodą pasywną EBTX (tzn. benzenu, toluenu, etylobenzenu, (m+p)ksylenu, o-ksylenu) w 2 punktach pomiarowych na terenie miasta: przy ul. Dziewulskiego i przy ul. Gagarina. Jedynym normowanym zanieczyszczeniem z wymienionych jest benzen (poziom dopuszczalny 5 µg/m 3 ), którego stężenia średnie roczne stanowiły 27% poziomu dopuszczalnego na stacji Policja i 29% na stacji Gagarina. Roczna ocena jakości powietrza sporządzona dla strefy miasto Toruń za rok 2015 W oparciu o ustawę Prawo ochrony środowiska, wprowadzoną w życie w 2001 r. oraz rozporządzenia do tej ustawy, wojewódzki inspektor ochrony środowiska w terminie do dnia 30 kwietnia każdego roku, dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odrębnie dla każdej substancji dokonuje klasyfikacji stref. Wyniki pomiarów porównywane są z poziomami: dopuszczalnymi, dopuszczalnymi powiększonymi o margines tolerancji, docelowymi i poziomami celu długoterminowego. Wyniki oceny oraz klasyfikację stref, wojewódzki inspektor ochrony środowiska niezwłocznie przekazuje zarządowi województwa (art.89 ww. ustawy). Pierwszą roczną ocenę jakości powietrza wykonano w oparciu o wyniki z roku Miasto Toruń stanowi odrębną strefę, podlegającą corocznej klasyfikacji ze względu na ochronę zdrowia ludzi. Strefie tej nadano kod PL0402. Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie (dla kryteriów: poziom dopuszczalny i poziom docelowy) jest zaliczenie strefy do jednej z poniżej wymienionych klas: klasa A - jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają poziomów dopuszczalnych albo docelowych, klasa B - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji, Strona 2-26

27 klasa C - jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony - poziomy dopuszczalne albo przekraczają poziomy docelowe. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas: klasa D1 - jeżeli stężenia ozonu na terenie strefy nie przekraczają poziomów celów długoterminowych, klasa D2 - jeżeli stężenia ozonu na terenie strefy przekraczają poziomy celów długoterminowych. Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP). Ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 jest już czternastą oceną. Na podstawie analizy wyników z roku 2015 strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na pył zawieszony PM10 oraz benzo(α)piren w pyle zawieszonym PM10. Dla pozostałych klasyfikowanych zanieczyszczeń (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzen, tlenek węgla, ozon, ołów, arsen, kadm, nikiel, pył zawieszony PM2,5) miasto uzyska najkorzystniejszą klasę A. Klasyfikacja według poziomów celów długoterminowych dla ozonu wykazała, że miasto otrzyma klasę D2, ponieważ na stacji Policja w 2015 roku w ciągu 20 dni odnotowano maksymalne stężenia 8-godzinne ozonu wyższe od 120 µg/m 3. Za podstawowe działania naprawcze wskazane do realizacji w programach ochrony powietrza uznano działania związane z redukcją niskiej emisji pochodzącej z ogrzewania indywidualnego. Ocena roczna jakości powietrza za rok 2015 nie wskazuje na konieczność wykonania kolejnych programów ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń. Aktualne pozostają działania naprawcze wskazane w dotychczas uchwalonych POP-ach dla pyłu zawieszonego PM10, pyłu zawieszonego PM2,5 oraz benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10. Strona 2-27

28 Tabela, 7: Zestawienie średnich rocznych stężeń zanieczyszczeń powietrza mierzonych metodami automatycznymi i manualnymi z roku 2015 na tle lat Lp Lokalizacja stacji Toruń ul. Dziewulskiego 1 ( Policja ) Toruń, ul. Przy Kaszowniku Toruń Airpointer ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 Metoda wykonywania pomiarów w 2015 r. automatyczna manualna automatyczna manualna automatyczna manualna manualna manualna manualna manualna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna automatyczna Nazwa substancji pył zaw.(pm10) pył zaw.(pm10) pył zaw.(pm2,5) pył zaw.(pm2,5) O3 ołów kadm nikiel arsen benzo(α)piren SO2 NO2 NOx CO pył zaw.(pm10) benzen toluen m,p-ksylen o-ksylen etylobenzen SO2 NO2 NOx pył zaw.(pm10) Stężenie średnie roczne (µg/m 3 ) w latach ,1 32,9 a) 23,5 39,7 0,0210 0,0012 0,0019 0,0014 0,0017 9,5 b) 22,2 46,0-30,4 1,52 1,00 0,26 0,05 0, ,0 27,8 15,8 d) 14,7 e) 47,0 0,0138 0,0004 0,0016 0,0011 0,0014 5,3 22,8 40,2 359,3 23,9 1,85 0,75 0,16 0,10 0,22 5,0 c) 18,8 c) 27,0 c) 31,3 c) 26,6 25,3 19,4 16,5 f) 48,8 0,0099 0,0003 0,0017 0,0011 0,0010 4,8 31,3 57,2 359,9 28,3 1,09 0,49 0,15 0,05 0,08 5,1 18,1 27,3 32,4 Kolorem czerwonym zaznaczono przekroczenia dopuszczalnych i docelowych stężeń średnich rocznych. W przypadku pyłu zawieszonego (pył zaw.) podano w nawiasie: - PM10 - pył zawieszony o średnicy równoważnej ziaren do 10 µm ( Particulate Matter ) - PM2,5 - pył zawieszony o średnicy ziaren do 2,5 µm. 27,1 30,3 20,6 21,1 42,1 0,0110 0,0003 0,0016 0,0009 0,0022 4,7 21,2 38,5 360,2 31,9 0,74 g) 0,43 g) 0,10 g) 0,05 g) 0,13 g) 5,1 13,7 21,2 34,2 a) - w 2011 r. pomiary wykonywano do 12 VII 2011 (brak materiałów eksploatacyjnych) b) - w 2011 r. pomiary wykonywano do 31 V 2011 (awaria analizatora) c) - w 2012 r. pomiary wykonywano od 1 III 2012 (nowa stacja pomiarowa) d) - w 2012 r. pomiarów nie wykonywano w okresie od 22 IX do 19 XII 2012 (brak materiałów eksploatacyjnych) e) - w 2012 r. pomiary wykonywano do 6 XI 2012 (awaria pobornika) f) - w 2013 r. pomiary wykonywano od 9 II 2013 (awaria pobornika) g) - w 2014 r. wystąpiła przerwa w pomiarach w okresie od 10 IX do 24 XI (awaria analizatora) h) - w 2015 r. pomiarów nie wykonywano od 18 II 2015 do 24 VIII 2015 (awaria analizatora) i) - w 2015 r. pomiarów nie wykonywano od 14 VII 2015 do 22 X 2015 (awaria analizatora) Źródło: Raport PIOŚ 29,0 29,0 21,5 i) 18,9 48,1 0,0109 0,0003 0,0023 0,0014 0,0026 3,3 22,4 41,1 404,2 29,1 0,58 h) 0,41 h) 0,10 h) 0,27 h) 0,13 h) 3,2 14,0 22,7 32,3 Liczba pomiarów 24-h w 2015 r Tabela, 8: Normowane stężenia zanieczyszczeń powietrza w 2015 roku ze stałych stacji pomiarowych [µg/m 3 ] Adres stacji SO2 NO2 NOx CO O3 Okres uśredniania max 1h max 24h rok zima (1 X III 2015) max 1h rok rok max 8h max 8h liczba dni ze stężeniem 8h>120 µg/m 3 [dni] AOT40 (V-VII) [µg/m 3 h] Wartość dopuszczalna Toruń, ul. Dziewulskiego Toruń, ul. Przy Kaszowniku , Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego (airpointer) , Adres stacji C6H6 pył PM10 pył PM2,5 metale i benzo(α)piren w pyle PM10 ołów arsen kadm nikiel B(α)P Strona 2-28

29 Okres uśredniania rok max 24h percentyl S90,4 liczba dni ze stężeniem 24h>50 µg/m 3 [dni] rok rok rok rok rok rok rok Wartość dopuszczalna/docelowa ,5 0,006 0,005 0,020 0, , ,0 18,9 Toruń, ul. Dziewulskiego 1,34 (man.) (man.) (man.) (man.) (man.) , ,0 21,5* 0,0109 0,0014 0,0003 0,0023 0,0026 (aut.) (aut.) (aut.) (aut.) (aut.) Toruń, ul. Przy Kaszowniku 0,58* , , Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego (airpointer) , , Toruń, ul. Gagarina 1, * - pomiary, które nie spełniały wymagań zawartych w pkt.2 w Tabelach 1 i 2 Załącznika nr 6 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 18 września 2012 r w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U poz.1032), (aut.) - pomiary automatyczne (man.)- pomiary manualne Kolorem czerwonym zaznaczono wartości przekraczające poziomy dopuszczalne albo docelowe. Źródło: Raport PIOŚ Dodatkowo zaznaczyć należy, iż zgodnie z Dokumentacją geologiczną z rozpoznania zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego w rejonie ul. Grudziądzkiej, Polnej, Ugory (SEGI- AT, Warszawa 2011), w wyniku przeprowadzonego rozpoznania zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego stwierdzono na analizowanym terenie przekroczenia stężeń ołowiu ( 0,0264 µg/dm3 przy dopuszczalnej wartości 0,025 µg/dm3 ), WWA (stwierdzono wartości od 0,178 µg/dm3 do 0,444 µg/dm3 przy dopuszczalnej wartości 0,1 µg/dm3) oraz stwierdzono występowanie prawie 8 tys. przedmiotów metalowych, z których 16 % przedmiotów może być szczególnie groźnymi, jak np. pociski, granaty. Obszar ten znajduje się na terenie umożliwiającym ograniczenie emisji pyłów (spełnienie kryterium merytor I st. Nr 7): dzięki pielęgnacji obecnej i wprowadzaniu nowej zieleni ochronnej i urządzonej oraz wprowadzaniu nowego niekubaturowego zagospodarowania przestrzeni publicznej miasta dzięki wprowadzaniu obszarów zielonych i wolnych od zabudowy, co sprzyja lepszemu przewietrzaniu miasta wpływa korzystnie na mikroklimat łagodzi tworzenie się tzw. wysp ciepła stanowi jeden z elementów spójności systemu przyrodniczego miasta, który zapewnia napływ czystego powietrza. Strona 2-29

30 Projekt zlokalizowany na obszarze strefy dla której obowiązuje Program ochrony powietrza (spełnienie kryterium merytorycznego I stopnia nr 9) : Dla stref, w których został przekroczony poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji albo poziom docelowy, sejmik województwa określa w drodze uchwały program ochrony powietrza (POP). Na podstawie dotychczas wykonanych ocen (z lat ) oraz wstępnej analizy wyników z roku 2015 strefa miasto Toruń znalazła się w najmniej korzystnej klasie C ze względu na: a) pył zawieszony PM10 w latach: 2005, 2006, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 b) benzo(α)piren w latach: 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2014, 2015 c) pył zawieszony PM2,5 w roku Dla miasta Torunia obowiązują 3 Programy ochrony powietrza na mocy uchwał: nr XIX/349/16 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 25 kwietnia 2016 r w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla 4 stref województwa kujawsko-pomorskiego ze względu na przekroczenia wartości docelowych benzo(a)pirenu nr XXX/535/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 stycznia 2013 roku w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń ze względu na przekroczenie poziomu docelowego i dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 2,5 nr XLII/699/13 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 28 października 2013 roku w sprawie określenia aktualizacji programu ochrony powietrza dla strefy miasto Toruń ze względu na przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10. Projekt zlokalizowany na obszarze względem którego obowiązuje zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Forty w Toruniu PLH specjalny obszar ochrony siedlisk (Dyrektywa Siedliskowa). Szczegóły w rozdz Dostępność terenów pod inwestycje, struktura własności, koszty zakupu oraz rekompensat Działka 190 oraz 182 są to obszary będące własnością Gminy Miasta Toruń, należące do Nadleśnictwa Toruń. Status prawny terenu na którym zlokalizowana jest inwestycja jest uregulowany, nie zachodzi konieczność zakupu gruntów czy ponoszenia kosztów rekompensaty. Powierzchnia działki: Strona 2-30

31 Działka nr 190 o pow.21,92 ha Działka nr 182 o pow. 2,70 ha Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Obszar objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego to 417 ha. Na cele budowlane przeznaczono łącznie 168 ha, w tym: pod zabudowę mieszkaniową wielorodzinną - 50 ha, zabudowę mieszkaniowa jednorodzinną - 39 ha, usługi - 22 ha oraz 57 ha na tereny inwestycyjne (Uchwała nr 51/07 Rady Miasta Torunia z dnia 4 kwietnia 2007 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Torunia, dla terenów położonych w rejonie ulic: Grudziądzkiej, Polnej, Ugory). 2.2 Sposób obecnego zagospodarowania i wykorzystania terenu Teren lasów miejskich przy osiedlu JAR, czyli teren po jednostce Armii Radzieckiej w obrębie ul. Grudziądzkiej, Polnej i Ugory, położony jest w północnej części Torunia. To teren po dawnych Garnizonach Armii Radzieckiej zajmowane przez jednostki wojskowe Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej w latach Garnizon zbudowano kosztem marek niemieckich. Zajmował obszar 12 ha 55 a i 62 m², Reprezentuje typ pruskiego standardowego, jednowałowego (na wschodnim barku dwuwałowy) fortu artyleryjskiego. Wraz z pozostałymi, później zbudowanymi sześcioma podobnymi w Toruniu należy do ostatnich z serii około osiemdziesięciu tego typu fortów wzniesionych przez służby fortyfikacyjne Cesarskich Niemiec, typu wypracowanego w Niemczech przez Komitet Inżynierski Sztabu Generalnego w początku lat siedemdziesiątych XIX wieku. Zanim przystąpiono do budowy fortu w władze wojskowe wykupiły w 1877 roku grunty od prywatnych właścicieli. Granice terenu wokół fortu jeszcze dziś wyznaczają zapomniane, ledwo dostrzegalne w terenie betonowe słupki z literami "FG". Od chwili zbudowania był stopniowo rozbudowywany. W 1904 wzmocniono stropy schronów obserwacyjnych i schronów baterii skrzydłowych poduszką piaskową a w części nasady i warstwą betonu jedno ze skrzydeł, założono pod sufitami wybranych pomieszczeń blachę przeciwodpryskową a roku 1911 zbudowano dookoła fortu sieć kolczastą w przedstoku. W roku 1912 zainstalowano w nim agregaty prądotwórcze i uruchomiono oświetlenie elektryczne, wentylację wymuszoną i np. elektryczne dzwonki alarmowe. W sąsiedztwie stanowisk działek rewolwerowych w kaponierach zbudowano stanowiska reflektorów. Stok bojowy fortu pokryty był maską drzewną w celu ukrycia otwartych stanowisk dla artylerii i schronów obsługi. W forcie miało przebywać Strona 2-31

32 jednorazowo 800 żołnierzy obsługujących 18 dział ciężkiego kalibru i 8 działek rewolwerowych 37 mm, przygotowanych do samodzielnej obrony fortu Do dziś znajdują się tam dobrze zachowane zabudowy fortu. Ocalały liczne urządzenia mechaniczne. Można tu zobaczyć jedyne zachowane w fortach Torunia dwie galerie w murze przeciwskarpowym. W okolicy forty można jeszcze dziś zobaczyć budynki. Jednym z nich jest budynek mieszkalny, wzniesiony tu dla zakwaterowania rodziny zatrudnionego przy bieżącym utrzymaniu dzieła obronnego tzw. dozorcy wałowego. Ponadto w sąsiedztwie fortu znajduje się domek parterowy o konstrukcji murowanej, który w przeszłości przeznaczony był najpierw na magazyn budowlany później na warsztat i halę sportową. Wykonywano tu wszelkie prace związane z technicznym utrzymaniem obiektu i jego otoczenia. W czasie pokoju fort wykorzystywany był jako koszary i magazyny dla wojska, przeważnie dla oddziałów artylerii tj. dla 1 batalionu piechoty i 1 baterii artylerii. Był też użytkowany jest okresowo w czasie pokoju do ćwiczeń przez żołnierzy niemieckich. Z chwilą wybuchu wojny światowej w 1914r, w forcie przebywała stale załoga pogotowia w sile jednej kompanii piechoty, obsługi dział i działek oraz karabinów maszynowych. Dodatkowym wzmocnieniem załogi była kompania pionierów. Zadaniem załogi fortu było oddziaływanie na przeciwnika w celu obrony dworca Toruń - Północ, jako węzłowego punktu kolejowego i zamknięcie szosy w kierunku Gdańska, Chełmna i Grudziądza. Ogień artyleryjski z fortu sięgał do miejscowości m. Łysomice - Lulkowo. Różankowo, odległej od granic miasta około 7,5 km. Fort składał się z 30 izb żołnierskich, 37 magazynów, 2 kuchni z kotłami hermetycznymi i z kotłami zwykłymi, zbiornika na ropę do zasilania agregatów, posiadał piekarnię, 4 ujęcia wody, 3 prochownie, 3 punkty obserwacyjne, 9 schronów pogotowia na wale i 10 stanowisk dla dział. Od roku 1920 do 1921 fort był zajęty przez kompanię wartowniczą pobliskich warsztatów amunicyjnych a później, aż do 1939 roku jedną kompanię 63 pp. W tym czasie zawsze służył, jako magazyn do składowania wyprodukowanych w pobliskich warsztatach amunicyjnych zapasów amunicji różnych typów - głównie artyleryjskiej. W czasie II wojny światowej fort również pełnił funkcję magazynu. Po 1945 zajęty i stale użytkowany przez jednostki: Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego na magazyn amunicji i magazyn sprzętu wojskowego. Fort V, choć dziś pozbawiony sieci kolczastej w stoku bojowym, nadal należy do najlepiej zachowanych, posiadających najwięcej detali historycznych fortów głównych Torunia jak np. kompletne pancerne stanowiska obserwacyjne, krata forteczna, krata okienna i okiennice stalowe, sieć kolczasta przeciw desantowa na kaponierach, częściowo windy amunicyjne, przede wszystkim kaponierę zewnętrzną, stajnie dla koni i wyposażenie latryn oraz zbiornik paliwowy! Strona 2-32

33 Fort V znajduje się w północnej części miasta pomiędzy Chełmińskim Przedmieściem i Lasem Łysomickim przy ulicy Polnej i dziś wykorzystywany jest przez WAK Nr 5 Z CSA i U w Toruniu jako magazyn sprzętu wojskowego. Dzięki staraniom żołnierzy Centrum i pracowników WAK wykonano wiele ratujących ten zabytek prac konserwatorsko - adaptacyjnych. Fort jest niezwykle interesujący również dlatego, że zachował styl architektoniczny i klimat historyczny swego otoczenia. Mimo jednak stałej ochrony kilka lat temu zginęły duże fragmenty oryginalnego, historycznego ogrodzenia fortecznego fosy. W niektórych miejscach płot forteczny jest nadal okradany z drobnych elementów przez "złomiarzy". Fort V można uznać za jeden z przykładów kiedy to tylko użytkownik (nie służby konserwatorskie, władze miasta) wykazuje, głównie społeczne starania do ratowania wyjątkowych i wartościowych, lecz trudnych zarazem do utrzymania nawet dla wojska w należytym stanie podobnych obiektów zabytkowych w naszym mieście. Zdjęcie, 9: Lasy JAR Obecnie teren JAR-u to duży kompleks w Toruniu pod budownictwo mieszkaniowe. Potencjał tego terenu jest ogromny. Według planów ma tam zamieszkać nawet 20 tys. osób. Działka 190 oraz 182, które są objęte niniejszym projektem, to tereny leśne porośnięte wysoką i niską roślinnością, charakterystyczną dla obszarów wydmowych Kotliny Toruńskiej. Bliskość miasta oraz zielonych terenów rekreacyjnych sprawia że jest to teren o bardzo dużym potencjale turystyczno-rekreacyjnym. Od północy i zachodu teren graniczy z terenami przeznaczonymi pod zabudowę mieszkaniową. Od wschodu z terenami usługowo-przemysłowymi. Działka nr 182 od wschodu przylega do ul. Watzenrodego, od południa graniczy z terenami mieszkaniowymi od północy oraz zachodu otoczony jest funkcją usługową. Na działce znajduje się Strona 2-33

34 zieleń wysoka oraz staw z piaszczystą plażą. Na obu terenach wytworzyły się nieformalne ścieżki piesze, łączące w najkrótszy możliwy sposób atrakcyjne fragmenty działek. Na dzień dzisiejszy infrastruktura drogowa zapewniona jest do ul. Hubego. W planie miejscowym projektuje się przedłużenie ul. Watzenrodego w stronę północną. Pobocza ścieżek i wydepczyska to obszary specyficznie użytkowane podłoże jest zbite i przez to ubogie w tlen. Wydeptywanie eliminuje pewne gatunki i promuje inne o pokroju spłaszczonym i przylegającym do ziemi. Zbiorowiska takie składają się z niewielkiej liczby gatunków, często jednorocznych, światłożądnych i azotolubnych. Biorąc pod uwagę wartość przyrodniczą tego terenu jest to obszar chronionego krajobrazu Strefy Krawędziowej Kotliny Toruńskiej (granica miasta stanowi granicę Strefy). Typ siedliskowy lasu: bór mieszany świeży z gatunkiem dominującym sosną i gat. Domieszkowymi: brzozą, dębem, bukiem, modrzewiem z unikalnym podzespołem chrobotkowym, w skład którego wchodzą rośliny wrzosowiskowe i murowy napiaskowe (mącznica lekarska, kostrzewa owcza, wrzos zwyczajny, turzyca wrzosowiskowa, szczaw polny, jastrząbiec kosmaczek, macierzanka piaskowa). Obszar ten jest terenem spacerowym, atrakcyjnym dla mieszkańców pobliskich osiedli Wrzosy i Koniuchy. Jest on naturalną otulina dla miasta. ponieważ obszar projektu jest w bliskim sąsiedztwie Fortu V, dzięki czemu chroni zieleń forteczną w otoczeniu Fortu V. Obręb leśny w którym znajduje się projektowany park, należy do nadleśnictwa Olek. W minionym okresie zaobserwowano na tym obszarze zmiany udziału powierzchniowego gatunków panujących łącznie dla nadleśnictwa, polegające na największym wzroście udziału powierzchniowego dębu i buka i największym spadku udziału powierzchniowego sosny oraz topoli i jesionu. Drzewostany nadleśnictwa cechują się dużą zgodnością składu gatunkowego z wymaganiem siedliskowym, co związane jest z żyznością siedlisk leśnych (im uboższe siedliska tym drzewostany są bardziej dostosowane do warunków siedliskowych). W obrębie Olek 91,6% drzewostanów jest zgodna składem gatunkowym z siedliskowym typem lasu. Obszar Nadleśnictwa charakteryzuje się najmniejszymi zasobami wodnymi w Polsce. Związane jest to z niskimi sumami rocznymi opadów atmosferycznych. Na styku lasu ze środowiskiem, ze strony którego płyną różnego rodzaju zagrożenia (szlaki komunikacyjne, grunty w intensywnej uprawie), bardzo ważne jest popieranie, a w przypadku ich braku - tworzenie pasów przejściowych, zwanych ekotonami. Na obszarze tym charakterystyczne jest występowanie lasów glebochronnych (na stokach o nachyleniu powyżej 45 ) - lasy intensywnie penetrowane przez ludność. Strona 2-34

35 Część tego obszaru podlega ochronie na podstawie ustawy z dn r o ochronie przyrody (PLH Forty w Toruniu). Obiekty fortyfikacji włączone w granice obszaru Natura 2000 zlokalizowane są w południowej części miasta Torunia i na południe od rzeki Wisły (Fort XIII i Fort XV). Dwa pozostałe obiekty (Forty IV i V) zlokalizowane są po północnej stronie Wisły. Najbliżej położonym względem koryta Wisły jest Fort XV (w odległości ok. 1,1 km w linii prostej od Wisły), a najdalej położony jest Fort V (ok. 3,7 km od koryta Wisły). Obszar obejmuje stare fortyfikacje obronne - zespół XIX-wiecznych fortów, z których do obszaru Natura 2000 włączono: Fort IV, V, XIII, XV oraz Baterię Pancerną Haubic 150 mm (zlokalizowaną przy Forcie XIII). Obszar powiązany funkcjonalnie z korytarzem ekologicznym, jaki stanowi rzeka Wisła. Ponadto związany jest również z korytarzami migracji lokalnej nietoperzy, w tym terenami leśnymi, parkowymi i alejami drzew w obrębie miasta Torunia, służących zachowaniu połączeń między poszczególnymi obiektami fortowymi w obrębie obszaru Natura Obiekty wpisane do rejestru zabytków podlegają ochronie konserwatorskiej. Znaczenie dla zachowania populacji nietoperzy (w tym gatunków z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej) mają również obiekty fortowe niewłączone do obszaru Natura 2000, w tym Fort VII (w okresie koncentracji jesiennych - swarming), Forty VIII i XI (w okresie rojenia i migracji) oraz Fort XIV (wykorzystywany okresowo). Jest to jedna z 20 największych kolonii zimowych nietoperzy w Polsce. Każdej zimy znajduje tu schronienie nawet kilkaset osobników nietoperzy różnych gatunków. Wśród nich występują 3 gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ogólna ilość nietoperzy zimujących jest zmienna, jednak z widocznym stałym udziałem gatunków takich jak mopek i nocek duży, a także licznie występującymi nockiem rudym i nockiem Natterera. Mniej lub bardziej liczne są również inne gatunki nietoperzy, przy czym niektóre pojawiają się wyłącznie okresowo, a nawet sporadycznie (m.in. nocek łydkowłosy).zarówno w przypadku mopka, jak i nocka dużego populacja uzyskała ocenę C, jako istotną dla zachowania i stanowiącą poniżej 2% (a powyżej 0%) populacji krajowej tych gatunków, co potwierdziły prace terenowe prowadzone na potrzeby planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 w 2012r. i 2013r. Stan zachowania mopka i nocka dużego oceniony został na B (dobry) z dobrze zachowanymi cechami siedliska, co również znajduje potwierdzenie w danych publikowanych oraz w wynikach prowadzonych prac terenowych. Dostępne są liczne kryjówki i schronienia, w tym w postaci otworów w murach. Stan siedliska jest stabilny i z uwagi na ochronę konserwatorską zabytków nie przewiduje się jego nagłego pogorszenia. Na obszarze tym obowiązują ustalenia Zarządzenia Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Bydgoszczy z dn r w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura Strona 2-35

36 Wszystkie obiekty fortowe zlokalizowane są w granicach miasta Torunia, w terenie przekształconym przez człowieka. Korzystnie na możliwości migracji nietoperzy wpływa bliskie sąsiedztwo terenów leśnych (w szczególności w pobliżu Fortu V i XIII), zadrzewionych, parkowych oraz alei. Ogólnie dla obu omawianych gatunków, obszar uzyskał ocenę B (dobrą), jako przedstawiający korzystne cechy siedliskowe, obecny sposób ochrony (w tym w zakresie ochrony zabytków), możliwości migracji i stopień izolacji oraz znaczenie dla utrzymania populacji w regionie i kraju. Do największych Zagrożeń dla nietoperzy należą: Niszczenie kryjówek letnich i zimowych.; Niszczenie żerowisk i chemizacja środowiska; Transport drogowy i kolejowy; Niepokojenie i umyślne zabijanie nietoperzy; Instynkt naszych domowych pupili (zwłaszcza kotów). 2.3 Źródła historycznych zanieczyszczeń/degradacji Projekt dotyczy obszaru lasów po dawnej jednostce wojskowej, który cechuje się znacznym stopniem degradacji zieleni istniejącej. Na tym terenie jeszcze przed I wojną światową powstały magazyny zakładów zbrojeniowych i fabryka amunicji zaopatrująca jednostki artyleryjskie garnizonu toruńskiego. Teren po dawnej Jednostce Armii Radzieckiej to już ostatni tak duży kompleks w Toruniu pod budownictwo mieszkaniowe. Tereny powojskowe mogą charakteryzować się znacznym skażeniu przez wyciek paliwa lotniczego, benzyny, obecność niewybuchów czy wreszcie nierozpoznanej i niezinwentaryzowanej struktury obiektów powojskowych. Na terenie JARu pomiędzy drzewami występują pozostałości po Jednostce Armii Radzieckiej w formie umocnień terenu. Z uwagi na to, przed przystąpieniem do prac w terenie należy teren rozminować oraz usunąć wszelkie pozostałości po byłym składzie amunicji. Roboty należy wykonywać z uwzględnieniem wszystkich niezbędnych środków bezpieczeństwa i ostrożności. Należy przeprowadzić wykrywanie metalowych przedmiotów w gruncie, rozpoznawaniu ich pod względem zagrożenia, a następnie podejmowaniu, wywozie i niszczeniu niewypałów i niewybuchów. Po zakończeniu prac saperskich dokumentacja powykonawcza zawierająca lokalizację geodezyjną terenu oczyszczonego, zestawienie wykrytych, podjętych i unieszkodliwionych przedmiotów niebezpiecznych, dokumentację fotograficzną i certyfikat czystości. Drzewostan na tym obszarze jest nieuporządkowany. Z upływem lat kompozycje roślinne uległy zniszczeniu, żywopłoty zostały już dawno ogołocone i zniszczone. Część gleb na terenie opracowania jest silnie zanieczyszczona przez odchody psów i wydeptana. Teren porośnięty jest Strona 2-36

37 wysoką i niską roślinnością. Obecnie teren jest użytkowany swobodnie, ścieżki istniejące są ukształtowane w skutek naturalnego użytkowania terenu przez pieszych. Na działce nr 182 znajduje się staw, który wymaga rewitalizacji. Obecne brzegi zbiornika posiadają naturalne, nieregulowane krawędzie. Do zbiornika schodzi z każdej strony piaszczysta skarpa. W ostatnich 10 latach wielkość zbiornika ulegała ciągłym zmianom. Brzegi zbiornika są surowe, zalane wodą, podatne na erozję, nie posiadają także odpowiednich warunków na samoistne zasiedlenie przez roślinność strefy wody płytkiej. Tkanka zielona jest mocno zanieczyszczona. Naturalnie słabnie w niej intensywność procesów życiowych, zmniejsza się odporność biologiczna i zdolność regeneracji. Źródłem takiego stanu rzeczy jest działalność czasu, człowieka a przede wszystkim klimatu. Konieczność czynienia pilnych zmian wynika ze złego stanu powietrza atmosferycznego. W dokumencie pt. Roczna ocena jakości powietrza w województwie kujawsko-pomorskim za rok 2014 wykazane zostały strefy przekroczeń zanieczyszczeń przedostających się do atmosfery. Toruń znajduje się w strefie Miasto Toruń. Została ona zaliczona do klasy C ze względu na przekroczenie normy dobowej dla pyłu PM10, związanej z częstością przekraczania poziomu dopuszczalnego. W wyniku klasyfikacji klasę C ze względu na przekroczenia poziomów dopuszczalnych stężeń bezno(a)pirenu oznaczonego w pyle PM10 otrzymały wszystkie strefy zlokalizowane w województwie kujawsko pomorskim. W niedalekiej przyszłości istnieje ryzyko utraty zdrowia większości drzew i krzewów rosnących na omawianym obszarze. Duża część wymaga cięć sanitarnych, korygujących czy formujących pokrój. 2.4 Analiza stanu prawnego terenów pod kątem spełnienia zasady zanieczyszczający płaci Zasada zanieczyszczający płaci będzie realizowana w projekcie poprzez odpowiedzialność wykonawcy za wszelkie czynności mogące spowodować negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym odpowiedzialność finansową. Oznacza ona pełną odpowiedzialność za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na sprawcę, tj. na jednostki użytkujące zasoby środowiska. Zasada odnosi się również do uciążliwości powodowanych procesami konsumpcji, szczególnie w sytuacji, gdy konsument ma możliwość wyboru mniej zagrażających środowisku dóbr konsumpcyjnych. Odpowiedzialność, o której mowa, może odnosić się zarówno do odpowiedzialności administracyjnej, jak i cywilnej. Poza tym musi brać pod uwagę zakres podmiotowy i przedmiotowy określony w ustawie z 13 kwietnia 2007r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, który dotyczy ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Środki prawne stosowane przez organy administracji przy realizacji przedmiotowej zasady regulują m.in. Strona 2-37

38 odpowiednie przepisy ustaw szczególnych, które określają dla każdego z elementów środowiska standardy jakościowe. Ponadto w przypadku przekroczenia tych standardów z naruszeniem zasad określonych w prawie ochrony środowiska środkiem prawnym jest np. administracyjna kara pieniężna, wymierzana w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska za wprowadzenie do środowiska emisji naruszających określone w pozwoleniu standardy, które uznane są za zanieczyszczenie. Do prawno-finansowych środków ochrony środowiska, oprócz wspomnianej administracyjnej kary pieniężnej, należą również opłaty za korzystanie ze środowiska oraz zróżnicowanie stawek podatków i innych danin publicznych służące celom ochrony środowiska. Niniejszy projekt zakłada takie działania w perspektywie najbliższych lat. Beneficjentem jest Gmina Miasto Toruń, toteż ponosi pełną odpowiedzialność za eksploatację produktów projektu. Wszystkie koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne zostaną przeniesione na wytwórców poprzez opłaty podatkowe, które zostaną przeznaczone na kontrolę, monitoring i bieżące naprawy i w takim znaczeniu użytkownicy będą realizować zasadę zanieczyszczający płaci. Opisany mechanizm wprowadzania w życie powyższej zasady przyczyni się do racjonalniejszego wykorzystywania, a co za tym idzie poszanowania zasobów naturalnych przez mieszkańców. 2.5 Analiza potencjalnych zagrożeń Przez cały okres realizacji projektu jak również w okresie jego trwałości będą identyfikowane ryzyka i zagrożenia związane z projektem. Na etapie sporządzania niniejszego Studium wykonalności przedstawione kluczowe ryzyka związane z projektem oraz oszacowano prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Tabela, 10: Analiza potencjalnych zagrożeń Rodzaj ryzyka Przyczyny Skutki Znaczenie Środki zapobiegawcze Ryzyko administracyjne związane z udzielaniem zamówień publ. Ryzyko związane z budową Brak wiedzy personelu realizującego procedury zamówień publicznych Wybór wykonawcy nie posiadającego odpowiedniego doświadczenia i kwalifikacji Uznanie wydatków za niekwalifikowane Niedotrzymanie terminów robót budowlanych może skutkować niezrealizowaniem projektu zgodnie z harmonogramem Ryzyko związane z tym czynnikiem uznano jako małe Ryzyko związane z tym czynnikiem jest określone jako małe Wnioskodawca dysponuje doświadczoną kadrą gwarantującą prawidłowy przebieg realizacji projektu i zamówień w ramach projektu. Personel jest na bieżąco szkolony zgodnie z nowymi przepisami ustawy PZP. Dokumentacja weryfikowana jest przez prawnika. Ryzyko związane z pracami budowlanymi zostanie ograniczone poprzez wybór wykonawcy w wyniku przetargu i zawarcie w umowach z wykonawcą klauzul zawierających kary w razie opóźnień lub nieprawidłowości na Strona 2-38

39 Ryzyko wydłużenia czasu realizacji projektu Ryzyko przekroczenia zakładanych kosztów projektu Unieważnienie procedur przetargowych. Problemy technicznotechnologiczne. Różnica między szacunkowymi nakładami inwestycyjnymi stanowiącymi ofertę potencjalnych wykonawców a faktycznie poniesionymi nakładami w czasie realizacji inwestycji Przekroczenie końcowego terminu realizacji projektu. Uznanie części wydatków za niekwalifikowane. Wzrost ceny wykonawstwa Ryzyko związane z tym czynnikiem uznano jako małe Ryzyko związane z tym czynnikiem uznano jako małe etapie realizacji. Metodą minimalizacji tego ryzyka jest zaplanowanie postępowania przetargowego odpowiednio wcześniej, z uwzględnieniem możliwości unieważnienia procedury wyboru wykonawcy inwestycji, dzięki czemu nawet w takiej sytuacji możliwe będzie terminowe rozpoczęcie i kontynuowanie prac, w związku z czym nie powinny wystąpić opóźnienia lub problemy związane z zastosowaniem nieodpowiedniego wyposażenia lub niewłaściwej technologii. Ryzyko zostało ograniczone poprzez opracowanie kosztorysów oddających sytuację na rynku usług budowlanych, instalacyjnych, w zakresie architektury krajobrazu. Wybór wykonawcy przebiega w oparciu o przetarg co dodatkowo wpływa na sytuację, w której mało prawdopodobny jest wzrost ceny. 2.6 Opis dotychczasowych działań naprawczych prowadzonych na terenach objętych projektem Projekt nie został jeszcze rozpoczęty, dlatego też obecnie nie zaistniała konieczność podjęcia działań naprawczych na terenach objętych projektem. 2.7 Opis niedoborów jakościowych i ilościowych w stosunku do stanu pożądanego W celu zidentyfikowania niedoborów jakościowych i ilościowych, przeprowadzono analizę społeczno-gospodarczą obecnego stanu miasta Toruń. Umożliwiło to określenie głównego problemu w odpowiedzi, na który zrealizowany zostanie niniejszy projekt oraz możliwe rozwiązania. Analiza przyczynowo skutkowa problemów została przedstawiona w postaci drzewa problemów. Na podstawie prowadzonych obserwacji oraz analizie danych statystycznych zidentyfikowano problem główny jakim jest stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń. Zidentyfikowano również następujące problemy szczegółowe: zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza, brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie Strona 2-39

40 czynnych, które wraz z problemem głównym w konsekwencji prowadzą do: nie w pełni wykorzystanego potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta. nasilającego się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła, spadek różnorodności biologicznej na terenie Miasta. a tym samym do: pogorszenia stanu środowiska naturalnego i zwiększonej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, wzrastających zagrożeń związanych z negatywnymi skutkami zmian klimatu. Strona 2-40

41 Drzewo problemów Stopniowa degradacja i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Skutki Zły stan przestrzeni miejskiej oraz jej niska jakość przyrodnicza Niewykorzystany potencjał turystyczny miasta Niska konkurencyjność przedmiotowego terenu inwestycji w regionie Nasilanie się zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła Brak środków na właściwe zagospodarowanie terenów biologicznie czynnych Spadek różnorodności biologicznej na terenie miasta Niewystarczający udział obszarów zieleni w ogólnej powierzchni miasta Przyczyny gradacja Wykres, 11: Drzewo problemów i spadek powierzchni terenów zieleni w mieście Toruń Źródło: opracowanie własne Strona 2-41

42 2.8 Kierunki zagospodarowania terenów objętych wnioskiem wynikające z przyjętych dokumentów strategicznych Teren objęty opracowaniem, zgodnie z Planem Zarządzania Krajobrazem, dzieli się na dwie części o różnej formie zagospodarowania. Działka 182 oraz północna część działki 190 stanowiąca zieleń na terenach mieszkaniowych tworząca harmonijny układ zieleni otaczającej tereny zurbanizowane w postaci naturalnej otuliny. Oraz południowa część działki nr 190 nie objęta opracowaniem na terenie której przewidziany jest park śródmiejski o charakterze prestiżowym, silnie zintegrowany z nowoczesną architekturą, cechujący się zgeometryzowanym, postmodernistycznym sposobem rozplanowania przestrzeni. Dla obszaru tego obowiązują: Uchwała nr 51/07 Rady Miasta Torunia z dnia 4 kwietnia 2007 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Torunia, dla terenów położonych w rejonie ulic: Grudziądzkiej, Polnej, Ugory Plan Zarządzania Krajobrazem dla Miasta Torunia (LMP- Landscape Management Plan) uwzględniający wytyczne do projektowania dla przedmiotowego terenu, pod kątem aspektu: środowiskowego, kulturowego, społecznego i ekonomicznego Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Planu Urządzenia Lasu, Nadleśnictwo Toruń. Część działki 190 oraz działka nr 182, objęte opracowaniem nie są wpisane do rejestru zabytków oraz nie znajdują się w strefie ochrony na podstawie ustaleń planu miejscowego. Projekt wykazuje spójność z Celem strategicznym nr 5 ujętym w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Toruń Toruń miastem o rozwiniętej gospodarce turystycznej. W ramach tego celu wspierane będą inwestycje w zapewnienie elementarnej estetyki zabytkowej architektury oraz ochrona i ekspozycja panoramy miasta. Projekt poprzez utworzenie terenów zieleni wpłynie w sposób znaczący na realizację powyżej przytoczonego celu. Niniejsze przedsięwzięcie zgodne jest także z Celem 4 Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju W ramach prowadzenia polityki przestrzennego zagospodarowania kraju przewiduje się: zaspokojenie bieżących potrzeb rozwojowych społeczeństwa w drodze najmniejszych konfliktów ekologicznych Strona 2-42

43 i społecznych, zabezpieczenie możliwości dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego w oparciu o zachowane w dobrym stanie zasoby naturalne, kulturowe i lokalne walory środowiska, zapewnienie racjonalnego powiązania rozwoju społeczno-gospodarczego z ochroną zasobów wodnych i ich dostępnością, zapewnienie bezpieczeństwa poprzez podjęcie działań na rzecz ograniczenie ryzyka powodziowego oraz zagrożenia skutkami suszy. Według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego - przedmiot niniejszego projektu jest zgodny w szczególności z kierunkami ochrony zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Głównym kierunkiem działań planistycznych odnoszących się do środowiska przyrodniczego i kulturowego jest ich ochrona i zachowanie w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń. Ogół tych działań będzie korzystnie wpływać na poprawę jakości życia mieszkańców, a poprzez zwiększenie ogólnej atrakcyjności turystycznej województwa przyspieszy rozwój aktywności związanych z obsługą ruchu turystycznego. Dla ochrony zasobów i walorów przyrodniczych i krajobrazowych niezbędne jest gospodarowanie z zachowaniem zasady zrównoważonego rozwoju, co pozwoli na prawidłowe funkcjonowanie systemów przyrodniczych poprzez: tworzenie nowych rezerwatów przyrody i powiększenie istniejących, opracowanie planów ochrony dla wszystkich rezerwatów i ich realizacja zgodnie z przyjętymi zasadami gospodarowania, ukształtowanie spójnego przestrzennie systemu obszarów chronionych tj. parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu, eliminację czynników degradacji. Strona 2-43

44 3 ANALIZA POTRZEB GENERUJĄCYCH REALIZACJĘ PROJEKTU 3.1 Uwarunkowania społeczne i środowiskowe realizacji projektu Położenie Toruń to miasto na prawach powiatu leżące w północnej Polsce. Należy do województwa kujawsko-pomorskiego. Jest siedzibą gminy miejskiej Toruń. Prawobrzeżna część miasta leży na Pomorzu, lewobrzeżna część położona jest na Kujawach. Miasto leży nad Wisłą i Drwęcą. Jest siedzibą marszałka województwa kujawsko-pomorskiego, siedzibą organów samorządu województwa, czyli Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Kujawsko-Pomorskiego Sejmiku Wojewódzkiego oraz jednostek wojewódzkich im podporządkowanych, a także siedzibą starosty powiatu toruńskiego. Jest również jednym z miast centralnych Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Funkcjonalnego. Gmina Miejska Toruń położona jest w centrum województwa kujawsko-pomorskiego i sąsiaduje z następującymi gminami: od północy z gminą Łysomice, od wschodu z gminą Lubicz, od południa z gminą Wielka Nieszawka, od zachodu z gminą Zławieś Wielka. Najbliższe duże miasta: Bydgoszcz, 45 km, Poznań, 150km, Gdańsk, 175 km, Olsztyn, 180 km, Warszawa, 220 km Powierzchnia obszaru zajmowanego przez gminę miejską Toruń wynosi ha. Miasto jest podzielone na 24 części - i taki podział jest stosowany przy różnego rodzaju działaniach urzędowych. Toruń sąsiaduje z historycznymi krainami: od północy z Ziemią Chełmińską, od wschodu z Ziemią Dobrzyńską, od południa z Kujawami. Strona 3-44

45 Toruń jest jednym z najstarszych miast Polski (prawa miejskie uzyskał w 1233 roku. W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Toruń był jednym z największych i najbogatszych miast, miastem królewskim i hanzeatyckim, posiadającym autonomiczne uprawnienia polityczne, w tym m.in. prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla. Obecnie szesnaste pod względem liczby ludności miasto w kraju (wg GUS z 31 grudnia 2014). Miasto jest dużym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym, naukowym, akademickim i turystycznym oraz węzłem drogowym i kolejowym. Toruń to miejsce urodzenia Mikołaja Kopernika. Środowisko przyrodnicze Toruń położony jest w zalesionej Kotlinie Toruńskiej, po obu stronach rzeki Wisły, otoczony prawie ze wszystkich stron lasami. Dalej od niecki rzeki teren wznosi się (50 60 m n.p.m.), często stromo (np. osiedle Na Skarpie), staje się pagórkowaty, tworząc malownicze tarasy, o ziemi piaszczystej (V, VI klasa). Teren wokół Torunia określany jest jako pagórkowaty. Klimat na terenie miasta charakteryzuje się przede wszystkim dużą zmiennością spowodowaną ścieraniem się mas powietrza kontynentalnego ze wschodu i oceanicznego z zachodu. Wpływ na to ma położenie geograficzne miasta Kotlina Toruńska od południa i dolina Wisły od północy. Największą rzeką jest dzieląca miasto na dwie części Wisła, dzięki której starówka zyskuje malownicze położenie. Drugą co do wielkości jest Drwęca, a trzecią Struga Toruńska. Struga Toruńska w części swego biegu przepływa pod zespołem staromiejskim, gdzie jej fragmenty są wyeksponowane w budynkach i chodnikach. Toruń prawie ze wszystkich stron otoczony jest przez obszary leśne, stanowiące tereny rekreacyjne Barbarka, Las Bielawski, Bielański, Łysomicki, Papowski, Lasy Ciechocińskie, Puszcza Bydgoska, oraz trzy rezerwaty: rezerwat leśny Las Piwnicki z 1924 roku; najdłuższy rezerwat ichtiologiczny w Polsce Rezerwat na rzece Drwęcy z 1961 roku (z ginącym minogiem rzecznym) oraz unikatowo położony w centrum miasta rezerwat leśny Kępa Bazarowa z 1987 roku, na wiślanej wyspie, naprzeciwko toruńskiej starówki. Część tego obszaru projektowego podlega ochronie na podstawie ustawy z dn r o ochronie przyrody (PLH Forty w Toruniu z uwagi kolonię zimowych nietoperzy. Każdej zimy znajduje tu schronienie nawet kilkaset osobników nietoperzy różnych gatunków. Wśród nich występują 3 gatunki z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Ogólna ilość nietoperzy zimujących jest zmienna, jednak z widocznym stałym udziałem gatunków takich jak mopek i nocek duży, a także licznie występującymi nockiem rudym i nockiem Natterera. Mniej lub bardziej liczne są również inne gatunki nietoperzy, przy czym niektóre pojawiają się wyłącznie okresowo, a nawet sporadycznie (m.in. nocek łydkowłosy).zarówno w przypadku mopka, jak i nocka dużego populacja uzyskała ocenę C, jako istotną dla zachowania i stanowiącą poniżej 2% (a powyżej 0%) populacji Strona 3-45

46 krajowej tych gatunków., co potwierdziły prace terenowe prowadzone na potrzeby planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 w 2012r. i 2013r (szczegóły opisano w pkt.2.2. niniejszego dokumentu). Projekt dotyczy osiedla JAR - największego osiedla w Toruniu. W związku z tym, że osiedle jest mocno zagospodarowane i w dalszym ciągu się rozbudowuje (szybko zwiększa się ilość osób odwiedzających park) ma to kluczowy wpływ na obecny stan zieleni na tym obszarze - zieleń cechuje się znacznym stopniem degradacji (spełnienie kryterium merytorycznego I st. Nr 12 - struktura użytkowania terenu objętego projektem - niski udział terenów zieleni w strukturze użytkowania gruntów). Demografia Toruń jest średniej wielkości miastem z liczbą mieszkańców wynoszącą , z czego 53,6% stanowią kobiety, a 46,4% mężczyźni. W latach liczba mieszkańców zmalała o 3,7%. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,5 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego oraz porównywalny do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Toruń ma ujemny przyrost naturalny wynoszący -5. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 0,0 na 1000 mieszkańców Torunia. W 2014 roku urodziło się dzieci, w tym 50,4% dziewczynek i 49,6% chłopców. Średnia waga noworodków to gramów. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 1,00 i jest porównywalny do średniej dla województwa oraz porównywalny do współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. 1 Toruń liczy stałych mieszkańców, a liczba osób zameldowanych w Toruniu na pobyt czasowy wynosi (dane z 30 czerwca 2016 r.). Wśród mieszkańców Torunia 54% stanowią kobiety, 46% to mężczyźni. 2 1 Źródło: 2 Źródło: ewidencja ludności UMT. Strona 3-46

47 Wykres, 12: Mieszkańcy Torunia wg płci W mieście rodzi się więcej chłopców niż dziewcząt. Niewielka przewaga liczby mężczyzn nad liczbą kobiet utrzymuje się w pierwszych trzech grupach wiekowych, czyli od 0 do 14 roku życia. W grupie lat tendencja ulega odwróceniu - widać już wyraźną przewagę liczby kobiet, która utrzymuje się we wszystkich następnych przedziałach wiekowych. Prawie 30% torunian w wieku lat legitymuje się wyższym wykształceniem. W kolejnych grupach wiekowych odsetek ten stopniowo maleje. Wśród mieszkańców w średnim wieku - od 35 do 59 lat - przeważają osoby z wykształceniem średnim zawodowym i zasadniczym zawodowym. W grupie "70+" największą część stanowią osoby z wykształceniem podstawowym. 63,3% mieszkańców Torunia jest w wieku produkcyjnym, 16,4% w wieku przedprodukcyjnym, a 20,3% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym. Strona 3-47

48 Wykres, 13: Mieszkańcy Torunia wg płci i wykształcenia Średnia gęstość zaludnienia w mieście wynosi os/km 2 i odbiega od średniej gęstości zaludnienia, zarówno województwa kujawsko-pomorskiego (116 os/km 2 ), jak i kraju (123 os/km 2 ). Zauważalny jest spadek ludności zamieszkującej Toruń w 2015r. liczba mieszkańców zmniejszyła się 0,56% w stosunku do roku Powoduje to jednocześnie zmniejszenie gęstości zaludnienia na omawianym obszarze. W Toruniu zaobserwować można proces starzenia się społeczeństwa wynikający ze spadku mieszkańców w wieku produkcyjnym, przy jednoczesnym pozostawaniu niezmienionego udziału osób z najmłodszej kategorii wiekowej w ogóle ludności. Powyższa sytuacja potwierdza prognozy dotyczące spadku ludności w Polsce w okresie Rynek pracy W Toruniu na 1000 mieszkańców pracuje 313 osób. Jest to znacznie więcej od wartości dla województwa kujawsko-pomorskiego oraz znacznie więcej od wartości dla Polski. 49,6% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 50,4% mężczyźni. Bezrobocie w Toruniu wynosiło w 2015r 6,9%. Jest to znacznie mniej od stopy bezrobocia dla województwa kujawsko-pomorskiego (13,3%) oraz znacznie mniej od stopy bezrobocia dla całej Polski (9,8%) Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców Torunia osób wyjeżdża do pracy do innych miast, a pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi ,7% aktywnych zawodowo mieszkańców Torunia pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 27,4% w przemyśle i budownictwie, a 27,9% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie Strona 3-48

49 i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 5,9% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). 3 Środowisko W strefie Miasto Toruń (wyodrębnionej pod kątem zdrowia) zlokalizowano 4 punkty pomiarowe (przy ulicach: Dziewulskiego, Przy Kaszowniku, Wały Gen. Sikorskiego, Gagarina).. Liczba przekroczeń dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 i poziomu docelowego ozonu w powietrzu w 2015r. strefa PL0402 Miasto Toruń wyniosła: Tabela, 14: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu pyłu PM10 w Toruniu Lokalizacja stacji Rodzaj pomiaru Liczba przekroczeń Okres 2015 roku, z którego pochodzą dane 1 Toruń, ul. Dziewulskiego 1 automatyczny 42 do 31 grudnia 2 Toruń, ul. Dziewulskiego 1 manualny 48 do 31 grudnia 3 Toruń, ul. Przy Kaszowniku automatyczny 40 do 31 grudnia 4 Toruń, ul. Wały Gen. Sikorskiego 12 automatyczny 56 do 31 grudnia Kolorem czerwonym zaznaczono przekroczenie dopuszczalnej liczby przekroczeń. Liczba przekroczeń docelowego poziomu ozonu w powietrzu, dla czasu uśredniania 8 godzin (przy dopuszczalnej liczbie przekroczeń w ciągu roku - 25 dni, jako wartości uśrednionej z kolejnych 3 lat), na obszarze województwa kujawsko - pomorskiego wynosi: Tabela, 15: Przekroczenia dopuszczalnego poziomu ozonu w powietrzu w Toruniu. Lokalizacja stacji Liczba dni z przekroczeniem średnia z 3 lat 2013 rok 2014 rok 2015 rok ( ) strefa PL0402 Miasto Toruń 1 Toruń, ul. Dziewulskiego (do ) 10 Spośród ponad 11,5 tys. hektarów, na których rozpościera się Toruń, prawie 690 ha jest przykrytych wodami płynącymi i jeziorami. Monitoringiem jakości wód objęte są rzeki: Wisła, Drwęca i Struga Toruńska, jezioro Nagus oraz wody miejskich ujęć wód podziemnych. Jakość wód określa się w klasach czystości. Rzeki w 2003 r. prowadziły wody pozaklasowe. W ostatnich latach obserwuje się 3 Źródło: Strona 3-49

50 trend poprawy jakości wód Wisły i Drwęcy. Korzystną jakością (II klasa) charakteryzują się wody jeziora Nagus. Pozytywnym aspektem wynikającym z oceny jakości wód powierzchniowych jest to, że nie są zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi, takimi jak: metale ciężkie, pestycydy, związki WWA, PCB, fenole. O ocenie jakości wód decyduje najczęściej wskaźnik chlorofil "a" oraz azotyny. Wody podziemne miejskich ujęć wód spełniają wymogi wysokiej jakości, oznaczanej klasą Ib. 4 Toruń jest miastem bogatym w tereny zieleni, które zajmują około 30% jego powierzchni. Jest też otoczony pierścieniem lasów sięgających na południe po Aleksandrów Kujawski, na północ do Łysomic oraz ciągnących się wzdłuż Wisły. Zieleń nadaje miastu specyficzny charakter, podkreśla jego walory historyczne i kulturowe, a także stwarza mieszkańcom dobre warunki do rekreacji i odpoczynku. Powierzchnia lasów komunalnych, czyli będących własnością miasta Torunia, wynosi około 480 ha. Oprócz lasów komunalnych na terenie miasta znajdują się lasy prywatne - ok. 276 ha, oraz najrozleglejsze lasy na gruntach Skarbu Państwa - Nadleśnictwa Toruń (1373 ha), Nadleśnictwa Dobrzejewice (396 ha), Nadleśnictwa Gniewkowo (145 ha) i Nadleśnictwa Cierpiszewo (3 ha) - razem 1917 ha. Na obszarze miasta występują jedynie 4 parki spacerowo-wypoczynkowe o łącznej powierzchni 57,4 ha. Status parków miejskich posiadają obiekty zlokalizowane na Bydgoskim Przedmieściu, Podgórzu i Jakubskim Przedmieściu. Ogród Zoobotaniczny umiejscowiony przy ul. Bydgoskiej pełni rolę parku dydaktycznego. Założony w XIX w. park na Bydgoskim Przedmieściu jest największym tego rodzaju terenem rekreacyjnym w Toruniu zajmuje powierzchnię 25 ha. Występuje w nim ok. 65 gatunków i odmian drzew Edukacja System oświaty obejmuje edukację dzieci i młodzieży w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjalnych, szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych. Na terenie miasta działa 19 żłobków i klubów dziecięcych oraz 56 placówek wychowania przedszkolnego. Sieć szkół podstawowych obejmuje 36 placówek, w tym 4 to szkoły specjalne. W Toruniu działa są 31 gimnazjów, do których w roku 2014/2015 uczęszczało uczniów. W kategorii szkół ponadgimnazjalnych przeważającą część stanowią licea ogólnokształcące 25 placówek, w tym 10 to szkoły dla dorosłych. W Toruniu działa również 6 szkół wyższych, spośród których największą jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w roku akademickim 2014/2015 kształcił studentów. 4 Strona 3-50

51 3.2 Identyfikacja odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu Projekt będzie realizowany w Toruniu. Jednak oddziaływanie projektu nie będzie ograniczone jedynie do miasta Toruń. Kultura, sztuka, wypoczynek, rozrywka czy turystyka są tymi sektorami, które zawsze mocno odczuwają skutki dekoniunktury. Kryzys gospodarczy, niż demograficzny czy inne elementy mają duży wpływ na funkcjonowanie wspomnianych sektorów w Polsce i regionie. Dla sztuki najważniejsi są twórcy, ale kultura, wypoczynek i rozrywka to nie tylko sztuka. Potrzebują nie tylko twórców, ale także uczestników i konsumentów. Dla projektu odbiorcami usług będą wszyscy odbiorcy kultury, wypoczynku, turystyki i rozrywki. Park JAR przede wszystkim stoi otworem dla mieszkańców Torunia ( osób) i województwa kujawskopomorskiego (2,09 miliona osób). Dzięki odwiedzającym miasto turystom odbiorcami projektu mogą być wszyscy mieszkańcy Polski (38,4 miliona osób). Coroczne badanie ruchu turystycznego przeprowadzone przez Urząd Miasta Torunia wykazało, że gród Kopernika odwiedziło w 2013r. roku blisko 1,7 miliona zwiedzających (79,8% to turyści krajowi, 17,9% zagraniczni, 2,3% polonia) 5. Wykres, 16: Szacunkowa liczba turystów 2013r w Toruniu 5 Źródło: Strona 3-51

52 Turyści z Polski do Torunia przyjeżdżają przede wszystkim z województwa kujawsko-pomorskiego i z sąsiednich województw. Rzadziej do grodu Kopernika przybywają z województw na południu Polski. Wykres, 17: Skąd pochodzą turyści polscy Z czym Toruń kojarzy się turystom z kraju? Przede wszystkim z Kopernikiem (tak wskazało 83,7%), piernikami (68,4%) oraz starówką (17,4%). Wykres, 18: Z czym turystom kojarzy się Toruń Strona 3-52

53 Niemal wszyscy odwiedzający Toruń poleciliby zwiedzanie miasta innym (97,8% wśród turystów krajowych 95,9% spośród zagranicznych). Wykres, 19: Opinie turystów na temat Torunia Najwięcej zagranicznych turystów przyjeżdża z Niemiec (41,4%), Anglii (12,2%) i Hiszpanii (7,5%). Odnotowano wizyty z Tajwanu, Argentyny, Australii czy Turcji. Wykres, 20: Skąd pochodzą turyści zagraniczni Strona 3-53

54 Ośrodek Informacji Turystycznej w Toruniu opublikował najnowsze wyniki monitoringu ruchu turystycznego. W 2015 roku do Torunia przyjechało turystów. Oznacza to, że w ciągu ostatnich 11 lat liczba gości została podwojona! Obecnymi i przyszłymi odbiorcami korzyści wynikających z realizacji projektu jest kilka grup wiekowych: Nastolatki (15-18 lat): potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny być zaspokajane w ramach istniejącej oferty to: aktywne uczestnictwo, rozwijanie zainteresowań, nabywanie nowych umiejętności i wiedzy, rozwijanie wrażliwości i rozrywka, Młodzież (19-24 lata): ważną rolę odgrywają dla nich media społecznościowe i urządzenia mobilne. Konsumenci z tej grupy przed dokonaniem zakupu zasięgają opinii w mediach społecznościowych, ponad dwukrotnie częściej niż pozostali konsumenci opierają oni też swoje decyzje na informacjach opublikowanych w sieci. Chętnie sprawdzają również oferty za pośrednictwem telefonów i dzielą się informacją o zakupie w mediach społecznościowych. Chcą się uczyć życia, budować swoją tożsamość, szukają nowych przyjaźni i towarzystwa, Osoby dorosłe (wiek lata): przed podjęciem decyzji zakupowej szukają w sieci opinii, recenzji i porad. Lubią też przed dokonaniem transakcji odwiedzać strony internetowe sprzedawców i marek. Internet służy im także do wyszukiwania lokalizacji i wskazówek dojazdu. Szukają akceptacji, towarzystwa, bezpieczeństwa. Czas chcą spędzać aktywnie i ciekawie. Rodziny z dziećmi: potrzeby istotne dla tej grupy są związane z budowaniem więzi międzypokoleniowej i integracją rodziny. Rodziny z dziećmi będą chętnie odwiedzały miejsca, gdzie mile widziani są zarówno dorośli, jak i dzieci oraz korzystały z wydarzeń mających charakter rodzinny, łączący pokolenia. Zarazem jest to grupa, która zaspakaja swoje potrzeby poprzez udział w wydarzeniach poszerzających horyzonty, dostarczających wiedzy, wspomagających samorozwój oraz budujących tożsamość (szczególnie u dzieci). Seniorzy: potrzeby ważne dla tej grupy, które powinny być zaspokajane w ramach istniejącej oferty związane są z budowaniem więzi międzypokoleniowej, integracją z różnymi grupami mieszkańców, a także uczestniczeniem w życiu miasta, regionu wśród innych ludzi. Seniorzy cenią sobie miejsca zapraszające zróżnicowanych odbiorców, w zróżnicowanym wieku. Ta grupa chętnie dzieli się wiedzą i doświadczeniami. Jednocześnie seniorzy potrzebują zapełnienia wolnego czasu i poczucia bezpieczeństwa (lokalność działań) oraz realizacji potrzeb poznawczych oraz duchowych. Wykluczeni: w tej grupie istotne jest wskazanie podgrup, do których warto docierać i uwzględniać ich kluczowe potrzeby: Strona 3-54

55 dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych kluczowe jest wyciąganie z domu i dysfunkcyjnego środowiska, dla samotnych rodziców, rodzin wielodzietnych oraz osób niepełnosprawnych i ich rodzin usługi kulturalne mogą realizować potrzebę integracji wewnątrz grupy i ze społecznością lokalną, wśród bezrobotnych usługi kulturalne mogą wspierać rozwój, kreatywność, aktywność. Istotne jest również określenie potrzeb, jakie konsumenci zaspokajają lub mogą zaspokajać korzystając z danej oferty kulturalnej, turystycznej czy rozrywkowej. Analiza rodzajów potrzeb konsumentów i istotności poszczególnych potrzeb dla konsumentów może zostać przeprowadzona na podstawie koncepcji piramidy potrzeb A.Maslowa. E.Hill dokonała adaptacji wspomnianej piramidy do prezentacji hierarchii potrzeb, które odbiorcy zaspokajają przez doświadczenie produktów kultury, sztuki czy rozrywki (źródło: E. Hill, C.O Sullivan, T. O Sullivan, op. cit. s.119). Model ten pozwala dokładnie zrozumieć, jakie znaczenie dla odbiorców mogą mieć poszczególne elementy produktów. Wskazuje też w zaspokajaniu jakich konkretnie potrzeb produkty te mogą być użyteczne. Może się wydawać, że korzystanie z takich produktów służy jedynie zaspokajaniu samorealizacji, znajdującej się u szczytu piramidy. Jednak odbiorcy pragną zaspokajać również inne potrzeby. Przykładowo, dla osób odwiedzających park ważne będą nie tylko wrażenia wynikające z samego doświadczenia kontaktu z naturą. Odbiorcy będą również postrzegać i oceniać warunki techniczne, fizyczne oraz okoliczności. Zwrócą oni również uwagę na dostępność, lokalizację i wyposażenie ogrodu wraz z okolicą, na dodatki z których mogą korzystać (np. takie jak wypoczynek na ławce, obserwowanie przyrody itp.). Korzystanie z kultury, sztuki czy rozrywki ma przede wszystkim sprawiać przyjemność, radość, dawać zadowolenie, a dopiero potem służyć do celów edukacyjnych czy do doskonalenia się. Zależnie od formy i rodzaju produktu potrzeba odczuwania przyjemności może występować w modelu na poziomie samorealizacji czy potrzeb społecznych. Zasadniczo można jednak przychylić się do stwierdzenia, że wiele usług kulturowych, turystycznych czy rozrywkowych daje odbiorcom możliwość jednoczesnego zaspokojenia potrzeb zlokalizowanych na różnych poziomach omawianego modelu. Strona 3-55

56 Wykres, 21: Piramida potrzeb Źródło: Zeszyty Naukowe nr 720 Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 2006 Grupy tych konsumentów kierują się różnymi potrzebami oraz przesłankami w podejmowaniu decyzji o korzystaniu z konkretnej oferty. Różne są też ich oczekiwania. Analizując dane statystyczne GUS w zakresie kultury, wydatki budżetu państwa na kulturę w roku 2014 zwiększyły się nominalnie w porównaniu z latami poprzednimi, wzrosły także wydatki JST w tym zakresie(dane statyst. GUS Kultura w 2014r). W Toruniu i województwie kujawskopomorskim obserwuje się wysokie wskaźniki uczestnictwa w kulturze w porównaniu do innych województw. Analiza dostępnych danych wskazuje na duże zapotrzebowanie na tego typu inwestycje. Dane GUS pozwalają zaprognozować ciągły wzrost liczby osób odwiedzających Bulwar. Łącznie liczba odbiorców korzyści wynikających z realizacji projektu może zostać skwantyfikowana na poziomie osób. W odniesieniu do powyższych danych można określić prognozę popytu w obszarze oddziaływania projektu. Poniższa tabela prezentuje prognozę popytu za lata : Tabela, 22: Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Źródło: Opracowanie własne Rok Prognoza popytu w obszarze oddziaływania projektu Strona 3-56

57 4 ANALIZA WYKONALNOŚCI PRZEDSIĘWZIĘCIA WRAZ Z ANALIZĄ OPCJI 4.1 Zakres i metodyka analizy Projekt jest pod każdym względem wykonalny i przygotowany do realizacji. Założono i przeanalizowano trzy podstawowe warianty alternatywne rozwiązujące problemy i likwidujące braki występujące w obszarze objętym projektem: Analiza obejmuje następujące warianty: Wariant bezinwestycyjny - brak działań Wariant 1 - przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do poprawy jakości terenu objętego projektem, w nawiązaniu do jego walorów przyrodniczych i kulturowych. Inwestycja ma na celu modernizację przywrócenie terenu do użytkowania, zapewnienie należytych warunków jego użytkowania, zarówno w aspekcie tkanki roślinnej (nasadzenie zieleni, rekultywacja stawu, nowe nasadzenia drzew, krzewów, bylin), jak i tkanki architektonicznej (wykonanie nawierzchni, mała architektura) Wariant 2 - przewiduje wyłącznie prace modernizacyjne związane z rekultywacją terenu i nasadzeniem zieleni. Opisową (logiczną) analizę wariantów uzupełniono analizą przy wykorzystaniu metody dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Pojęcie efektywności kosztowej wiąże się z określeniem kosztu jaki w danym projekcie będzie poniesiony w przeliczeniu na jednostkę spodziewanego efektu. Wskaźnik efektywności kosztowej wyznacza więc koszt (cenę) jaki będzie w danym projekcie (wariancie) poniesiony na osiągnięcie jednostki efektu. Wskaźniki efektywności kosztowej wykorzystywane są w celu porównania projektów (lub wariantów) służących osiągnięciu tego samego celu. Z punktu widzenia korzyści społecznych projektem lepszym będzie ten, który charakteryzuje się wyższą efektywnością kosztową, czyli niższym kosztem na jednostkę efektu. Jednym ze stosowanych wskaźników efektywności kosztowej jest wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego. Zaletą tego wskaźnika jest dynamiczne podejście do analizowanego projektu, tzn. kosztów i efektów uzyskiwanych w całym okresie objętym analizą. Poniżej dokonano analizy efektywności kosztowej wariantów projektu w oparciu o metodę dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Strona 4-57

58 DGC p EE t n t 0 t KIt KEt t (1 i) n EEt t (1 i) t 0. gdzie: DGC wskaźnik dynamicznego kosztu jednostkowego PE cena za jednostkę efektu KIt koszty inwestycyjne poniesione w danym roku KEt koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku EEt efekt projektu w jednostkach fizycznych planowany do osiągnięcia w danym roku i stopa dyskontowa t rok. 4.2 Analiza wykonalności (identyfikacja możliwych rozwiązań lokalizacyjnych i technologicznych, w tym wariantów poddanych analizie) Niniejszą analizę wykonalności wraz z identyfikacją możliwych rozwiązań alternatywnych wariantów przeprowadzono z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb zgłaszanych przez potencjalnych użytkowników infrastruktury powstałej w wyniku realizacji niniejszego projektu. Realizacja projektu ma przyczynić się do poprawy jakości środowiska naturalnego poprzez zagospodarowanie terenu zlokalizowanego w północnej części Torunia, jest terenem po Jednostce Armii Radzieckiej (JAR) w obrębie ul. Grudziądzkiej, Polnej i Ugory, położony jest w północnej części Torunia (łączna powierzchni 18,4 ha). Do określenia alternatywnych wariantów inwestycji posłużył zakres inwestycji. Wariant bezinwestycyjny (W0) W wariancie bezinwestycyjnym oznaczającym brak działań, własność gminna jaką są tereny inwestycyjne przeznaczone pod projekt pozostanie nieużytkiem ze względu na znaczne zdegradowanie i zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego jako tereny powojskowe. Ograniczona zostanie tym samym możliwość przewietrzania Torunia. Teren JAR będzie w dalszym ciągu podlegał stopniowej degradacji z jednoczesnym stwarzaniem zagrożenia ze względu na znajdujące się na nim niewypały. Przy wyborze zakresu inwestycji rozważano dwa warianty: Strona 4-58

59 Wariant 1 Przewiduje podjęcie inwestycji zmierzającej do nadania funkcji rekreacyjnych terenowi JAR. Inwestycja ma na celu nadanie nowych funkcji obszaru powojskowego. Przewiduje się liczne prace rekultywacji, wykonania małej architektury, budowlane, które pozwolą na stworzenie terenu dla aktywnego wypoczynku. Podjęcie działań w oparciu o wytyczne zawarte w projekcie koncepcyjnym zagospodarowania terenu spowoduje znaczną poprawę jakości terenu JAR i wzbogacenie jego programu funkcjonalno - użytkowego. Realizacja projektu przyczyni się do zahamowania degradacji istniejącego obszaru o dużym potencjale obszaru biologicznie czynnego. Planowana modernizacja przyczyni się do zwiększenia zainteresowania obszarem zieleńca poprzez możliwość aktywnego wypoczynku dla licznego grona użytkowników oraz na potrzeby organizacji plenerowych wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych. Wariant 2 Przewiduje wyłącznie prace rekultywacji terenu celem usunięcia niewypałów i odnowienia zieleni na obszarze po usunięciu niewypałów. Wariant ten nie przewiduje wyposażenia, prac budowlanych ani elementów małej architektury. 4.3 Analiza opcji Analiza strategiczna zidentyfikowanie najbardziej korzystnych rozwiązań (analiza jakościowa) Wariant 1 pozwala na zrealizowanie założeń projektu poprzez osiągnięcie dodatnich wskaźników produktu oraz rezultatu, a tym samym celów II Osi Priorytetowej PO Infrastruktura i Środowisko Wariant 2 nie pozwala na uzyskanie takich rezultatów jak wariant 1, chociaż jest wariantem bardziej korzystnym ekonomicznie pod względem nakładów inwestycyjnych. Realizacja wariantu 2 rozwiązuje kilka ze zdiagnozowanych problemów, jednak tylko w niewielkim stopniu przyczyni się do osiągnięcia dodatnich wskaźników rezultatu. Wymierną korzyścią tego wariantu są oszczędności na etapie inwestycyjnym niwelowane poprzez późniejsze nakłady inwestycyjne/modernizacyjne. Biorąc pod uwagę najbardziej korzystne rozwiązanie pod względem jakościowym -wybrano wariant 1. Strona 4-59

60 4.3.2 Analiza rozwiązań technologicznych (analiza opcji ilościowa) Analizę DGC wykonano dla dwóch technologicznych wariantów inwestycji, czyli W 1 i W 2. Kalkulacji wskaźników DGC dla każdego z wariantów dokonano na podstawie szacunków kosztów inwestycyjnych związanych z każdym z rozpatrywanych, logicznych i wykonalnych technicznie wariantów. Koszty inwestycyjne dla wszystkich wariantów uzyskano w wyniku analizy rynku. Założenia technologiczne wariantu W1 zostały opisane powyżej. Alternatywny wariant inwestycyjny W 2 nie zakłada zmian metodologii rozwiązań, jedynie pomniejsza zakres projektu do podstawowych prac związanych z usunięciem niewypałów i odtworzeniem roślinności Oszacowanie kosztów dla wybranych rozwiązań Koszt całkowity realizacji obydwu wariantów oszacowano następująco: Wariant 1: ,87 zł. Wariant 2: ,12 zł, Założono również koszty eksploatacji związane z zużyciem energii, kosztem napraw itp. Koszty eksploatacyjne w wariancie inwestycyjnym skalkulowano na podstawie kosztów funkcjonowania beneficjenta w wariacie bazowym (W0) skorygowanych o zmiany kosztów związanych z realizacją projektu: a) zużycie materiałów i energii: - założono wzrost kosztów zużycia energii elektrycznej w związku powstaniem licznych elementów małej architektury i oświetlenia PLN/ rok dla wariantu 1. Koszt oszacowano na podstawie doświadczenia Wnioskodawcy. b) usługi obce: - zakłada się wzrost kosztów usług obcych związanych z koniecznością utrzymania infrastruktury w czystości (wywóz śmieci) zł/rok. Koszt oszacowano na podstawie doświadczenia Wnioskodawcy taki sam dla obydwu wariantów. Dla wariantu drugiego nie zakłada się dodatkowych kosztów eksploatacyjnych, jednak na skutek braku bieżącego nadzoru i ochrony terenu będą występowały okresowe znaczne nakłady na odtworzenie terenu zł co 2 lata aby nie został zdegradowany i aby zachować bezpieczeństwo dla osób odwiedzających teren. c) wynagrodzenia: - nie zakłada się wzrostu tego rodzaju kosztów w wyniku realizacji projektu d) ubezpieczenia społeczne i świadczenia na rzecz pracowników: Strona 4-60

61 - nie zakłada się wzrostu tego rodzaju kosztów w wyniku realizacji projektu e) pozostałe koszty: - wzrost kosztów związanych z ubezpieczeniem infrastruktury zł/rok dla wariantu 1 i brak wydatków dla wariantu 2. Koszt oszacowano na podstawie doświadczenia Wnioskodawcy Suma kosztów odpowiednio dla wariantu 1: ,00 zł/rok i wariantu 2:.brak, natomiast nakłady inwestycyjne w analizowanym okresie wyniosą zł. Jako efekt przyjęto dodatkową powierzchnię biologicznie czynną uzyskaną w wyniku realizacji projektu, tj.18,4 ha Finansowe i ekonomiczne porównanie rozważanych opcji W oparciu o powyższe dane dokonano kalkulacji wskaźników DGC dla każdego z wariantów. Kalkulację wykonano w cenach stałych, przy stopie dyskontowej na poziomie 5%. Tabela, 23: Warianty DGC DGC wariant ,99 DGC wariant ,08 Źródło : Opracowanie własne Porównanie rozważanych opcji pod względem środowiskowym (uwzględniając wpływ oraz odporność na zmianę klimatu i zagrożenia związane z klęskami Realizacja wariantu bezinwestycyjnego spowoduje większą degradację terenów zieleni na obszarze JAR. Brak odpowiedniego zagospodarowania terenów tego obszaru spowoduje pogłębienie się zidentyfikowanych w studium niedoborów i problemów. Ograniczone zostanie także możliwość przewietrzania Torunia i zapewnienia terenów biologicznie czynnych mieszkańcom. Przyjęcie do realizacji wariantu inwestycyjnego nr 1 i 2 będzie miało analogiczne korzyści dla środowiska naturalnego. Proponowane rozwiązania w sposób pozytywny wpłyną na politykę zrównoważonego rozwoju (umożliwią realizację określonych aspiracji przyszłym pokoleniom). Jednakże tylko dzięki uporządkowaniu infrastruktury zieleni miejskiej na obszarze objętym projektem w sposób przewidziany w wariancie 1 zostanie zapewniona poprawa jakości środowiska naturalnego i odpowiednia użyteczność terenów zielonych. Realizacja projektu ograniczy Strona 4-61

62 powstawanie lokalnych uciążliwości dla środowiska powodowanych zarówno przez mieszkańców jak turystów, przyczyni się również do stałej ochrony różnorodności biologicznej na poziomach krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym. 4.4 Wybór najlepszego rozwiązania spośród rozważanych opcji wraz z uzasadnieniem dokonanego wyboru. Porównując efektywność kosztową wariantów wyraźnie widać, że cena osiągnięcia jednostki efektu jest najniższa dla wariantu Wariantu 1 (wariantu inwestycyjnego, realizowanego w ramach rozpatrywanego projektu). Można, zatem powiedzieć, że realizacja inwestycji, kosztuje mniej, w przeliczeniu na jednostkę efektu, w wariancie 1. Należy stwierdzić, że (z punktu widzenia metody DGC) mając do wyboru dwa warianty, należy wybrać wariant 1. Strona 4-62

63 5 ANALIZA INSTYTUCJONALNA PRZEDSIĘWZIĘCIA 5.1 Charakterystyka rozważanych rozwiązań inwestycyjnych w fazie inwestycyjnej i operacyjnej przedsięwzięcia Punktem wyjścia do prawidłowej realizacji projektowanego przedsięwzięcia, a w dalszej części eksploatacji zmodernizowanej infrastruktury w taki sposób, aby zrealizować wcześniej założony cel projektowy, jest właściwe zdefiniowanie spójnej struktury organizacyjno własnościowej. Aby scharakteryzować najbardziej efektywny w sensie ekonomicznym, a także zgodny z prawem oraz sprawny organizacyjnie systemu obsługi w zakresie gospodarki zielenią miejską, w ramach niniejszej analizy rozpatrzono 2 alternatywne scenariusze prowadzenia inwestycji oraz jej eksploatacji: W Wariancie 1 W celu skutecznego i rzetelnego przygotowania aplikacji o środki zewnętrzne oraz dalszego przeprowadzenia inwestycji Wnioskodawca powołuje jednostkę realizującą projekt (JPR), składająca się m.in. z pracowników Wydziału Środowiska i Zieleni, Architektury i Budownictwa, Wydziału Inwestycji i Remontów, Wydziału Księgowości. W Wariancie 2 Dla celów realizacji projektu Wnioskodawca nie powołuje JRP, a całością prac związanych z przygotowaniem, realizacją oraz kontrolą i weryfikacją procesu inwestycyjnego zajmie się Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia. Na mocy postanowień art. 71 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1303/2013 z dnia r., trwałość projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych lub Funduszu Spójności musi być zachowana przez okres 5 lat od daty przekazania beneficjentowi płatności końcowej, co w tym przypadku oznacza, że majątek wytworzony w wyniku udzielenia dotacji przez co najmniej 5 lat, licząc od jego oddania do użytku nie może być poddawany istotnym modyfikacjom, w tym wynikającym ze zmiany charakteru własności elementu infrastruktury. Z uwagi na fakt, iż Gmina Miasta Toruń pełni rolę jednostki samorządu terytorialnego, a jej funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia r. o samorządzie gminnym, właścicielem majątku jest Gmina Miasta Toruń. Koszty związane z realizacją inwestycji i utrzymaniem majątku wytworzonego w wyniku realizacji niniejszego projektu współfinansowanego z Funduszu Spójności ponoszone są z budżetu Miasta. Beneficjent pełni też rolę Operatora sytemu zieleni miejskiej. Alternatywne rozwiązania organizacyjne mogą zatem dotyczyć głównie wyznaczenia podmiotów odpowiedzialnych za proces pozyskania dofinansowania, realizacji inwestycji, zarządzania projektem Strona 4-63

64 i jego rozliczenie oraz powiązań i relacji, jakie będą zachodziły pomiędzy nimi. Poniżej szczegółowo opisano rozpatrywane opcje alternatywne. 1 Wariant 1 przedstawia rozwiązanie, w którym Beneficjentem środków Funduszu Spójności oraz podmiotem odpowiedzialnym za realizację Przedsięwzięcia będzie Gmina Miasta Toruń. Podmiot odpowiedzialny za pozyskanie dofinansowania, zarządzanie projektem, bieżącą kontrolę merytoryczną i rozliczenie Zespół ds. realizacji projektu inaczej jednostka realizująca projekt (JPR). Po realizacji Projektu nowopowstałe środki trwałe będą własnością Beneficjenta. 2 Wariant 2 zakłada, iż Beneficjentem środków Funduszu Spójności będzie Gmina Miasta Toruń. Za rzeczową realizację projektu, jak i aplikowanie, rozliczanie, kontrolowanie i weryfikację projektu odpowiedzialni będą pracownicy Wydziału Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia. 5.2 Analiza SWOT zidentyfikowanych rozwiązań instytucjonalnych W poniższej tabeli przedstawiono analizę SWOT rozważanych rozwiązań instytucjonalnych. Wariant 1 Tabela, 24: Analiza SWOT rozwiązań instytucjonalnych Mocne strony Gmina Miasta Toruń posiada doświadczenie w realizacji Projektów infrastrukturalnych, które uzyskały wsparcie w ramach RPO. Gmina Miasta Toruń posiada doświadczenie jako Operator systemu zieleni miejskiej na swoim obszarze funkcjonowania Gmina Miasta Toruń posiada odpowiednie zaplecze umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej Powołanie JRP złożonej z pracowników różnych wydziałów pozwoli na prawidłowe zarządzanie, kontrolę i rozliczenie projektu Szanse - Możliwość aplikowania o środki w ramach POIiŚ oraz pozyskania dofinansowania Miasto będzie miało pełną kontrolę nad wykonaniem inwestycji podczas procesu realizacji Projektu oraz na etapie eksploatacji majątku Słabe strony Brak wystarczających środków własnych na realizację niezbędnych inwestycji Zagrożenia Brak dofinansowania realizacji niezbędnych przedsięwzięć spowoduje problemy Beneficjenta związane ze sfinansowaniem niezbędnych inwestycji w całości Rozproszona odpowiedzialność podczas wdrażania projektu Strona 4-64

65 Wariant 2 Mocne strony Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia jako Operator posiada odpowiednie doświadczenie i zaplecze umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej Szanse - Wdrożenie mechanizmów zarządzania projektem jako szansy na wypracowanie modelu zespołu projektowego do realizacji kolejnych przedsięwzięć; Słabe strony Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia nie posiada tak bogatego doświadczenia w zakresie realizacji rzeczowej projektów dofinansowanych z UE; Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia nie posiada w swoim składzie personelu wystarczającego do wykonania całego projektu Zagrożenia - Utrudniona kontrola Wnioskodawcy nad realizacją projektu; 5.3 Wskazanie najefektywniejszego rozwiązania instytucjonalnego wraz z uzasadnieniem Analiza różnych rozwiązań wiązanych z w/w wariantami wskazała że najefektywniejszy jest wybór Wariantu 1 Za zarządzanie, realizację oraz kontrolę projektu odpowiedzialna będzie JRP powołana Zarządzeniem Prezydenta Torunia z dnia 14 grudnia 2016 r. Jest to podyktowane następującymi względami: Gmina Miasta Toruń posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów środowiskowych, które uzyskały wsparcie w ramach poprzedniej perspektywy finansowej UE , m.in. INTERREG IVC, RPO WK-P, POIiŚ, POiG, i in. zarówno jako realizator projektów jak i ich partner. Gmina Miasta Toruń posiada gotowość organizacyjną wraz z zapleczem infrastrukturalnym umożliwiającym realizację i rozliczenie Projektu. Personel Urzędu Miasta posiada doświadczenie w zakresie wdrażania innych projektów unijnych realizowanych na terenie Miasta. Zespół projektowy w momencie przyznania dotacji będzie posiadać stosunkowo najlepsze doświadczenie w zakresie obsługi zadań związanych z wdrażaniem niniejszego projektu. Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia posiada doświadczenie jako Operator zieleni miejskiej; Miasto będzie miało pełną kontrolę nad wykonaniem inwestycji podczas procesu realizacji Projektu; Jasno sprecyzowane poziomy odpowiedzialności w trakcie wdrażania i eksploatacji produktów projektu pomiędzy członków JRP; Wydział Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta Torunia jako Operator posiada odpowiednie zaplecze infrastrukturalne umożliwiające eksploatację infrastruktury zieleni miejskiej na obszarze objętym inwestycją. Najbardziej efektywnym rozwiązaniem jest scenariusz, w którym zostaną zachowane sprawnie organizacyjnie i finansowo funkcjonujące struktury organizacyjnej Beneficjenta. Taki wariant na dzień dzisiejszy zapewni najefektywniejsze funkcjonowanie sytemu oraz gwarantuje zachowywania zasady zanieczyszczający płaci. Strona 4-65

66 6 OPIS PROJEKTU 6.1 Cele projektu Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie osiedla JAR zlokalizowanego w północnej części Miasta Toruń. Projekt dodatkowo ma na celu ochronę terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe tego miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców. Dzięki temu obszar ten zachowa w dalszym ciągu podmiejski charakter, stanowiący zieloną bramę dla miasta, atrakcyjny dla mieszkańców i przyjezdnych. Zaproponowana w projekcie koncepcja zagospodarowania tego obszaru umożliwi określenie wspólnego, jednolitego wyrazu architektonicznego przestrzeni publicznej w celu nadania jej łatwo rozpoznawalnego charakteru decydującego o jej indywidualnej nowej tożsamości w kontekście historycznym, kulturowym i społecznym. Realizacja celu głównego przyczyni się do poprawy stanu środowiska naturalnego i przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z negatywnych skutków zmian klimatu. Ponadto dzięki realizacji projektu zwiększy się dostępność mieszkańców Torunia, województwa kujawsko-pomorskiego oraz turystów odwiedzających miasto do wysokiej jakości infrastruktury zieleni a tym samym zwiększy się różnorodność fauny i flory na obszarze objętym projektem. Zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w mieście zostanie osiągnięte dzięki zwiększeniu terenów zieleni powstałej poprzez rekultywację i remediację terenu. Koncentracja ludności na obszarach miejskich sprawia, że kwestie ochrony środowiska są w ich przypadku szczególnie istotne, co ma także kluczowe znaczenie dla zdrowia ludzkiego. Do zagrożeń z jakimi borykają się mieszkańcy obszarów zurbanizowanych w tym Miasta Torunia zalicza się występowanie obszarów zdegradowanych oraz niewystarczający udział obszarów zieleni w ogólnej powierzchni miasta. Projekt sprzyja wymianie powietrza (przewietrzaniu), co ma wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców. Ważnym aspektem każdego samorządu jest rozwijanie jego potencjału. tereny biologicznie czynne są dla Miasta Torunia dużym atutem a działania przyczyniające się do minimalizacji zagrożeń środowiska są traktowane jako priorytetowe. Z punktu widzenia atrakcyjności postrzegania okolicznych terenów przez mieszkańca i gościa przybywającego do miasta, ważna jest dbałość o estetykę krajobrazu miasta, który jest integralną częścią promocji. Ograniczanie zanieczyszczeń Strona 6-66

67 środowiska i rozwój terenów zieleni miejskiej przyczyni się do ochrony naturalnych ekosystemów, co może wspomóc także rozwój lokalnej turystyki. Realizacja projekt ma znaczenie dla rozwoju miasta w aspekcie środowiskowym, kulturowym, społecznym i ekonomicznym: a) aspekt środowiskowy - maksymalna ochrona terenów leśnych, stanowiących naturalną otulinę dla miasta; - różnicowanie gatunkowe - zgodnie z wytycznymi Planu Urządzenia Lasu; - wprowadzenie zieleni urządzonej na teren planowanego osiedla - zieleń towarzysząca zabudowie mieszkaniowej i usługowej, drogom i parkingom - dobór składu gatunkowego dostosowany do siedliska z zachowaniem możliwie jak największej ilości unikatowych zbiorowisk (wrzosy, chrobotek); stosowanie gatunków podstawowych i odmian ozdobnych sosny, brzozy, buka, modrzewia; - ochrona zieleni fortecznej w otoczeniu Fortu V. b)aspekt kulturowy - utworzenie przestrzeni rekreacyjno-wypoczynkowej na terenie kompleksu leśnego - udostępnienie i oznakowanie ścieżek pieszych, rowerowych; - lokalizacja elementów infrastruktury turystycznej (ławki, drogowskazy, tablice informacyjne z mapą terenu, kosze na śmieci) na wyznaczonych ścieżkach ze szczególnym uwzgl. obszarów sąsiadujących z zabudową pobliskich osiedli; - utworzenie bram - wejść na teren kompleksu leśnego z organizacją miejsc postojowych i elementów małej architektury; - zachowanie ciągłości terenów zielonych pomiędzy Fortem V a kompleksem leśnym; c) aspekt społeczny - ochrona terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjno-wypoczynkową dla mieszkańców; - zachowanie podmiejskiego charakteru obszaru, stanowiącego zieloną bramę, atrakcyjnego dla mieszkańców i przyjezdnych; - identyfikacja społeczności z miejscem zamieszkania, poprawa jakości życia i relacji sąsiedzkich jako wyznacznik procesu oswajania przestrzeni wspólnych osiedla; Strona 6-67

68 d) aspekt ekonomiczny - aktywizacja lokalnych społeczności w zakresie poprawy jakości przestrzeni wspólnych wpłynie na minimalizację kosztów wykonania i pielęgnacji terenów zieleni(możliwość organizacji warsztatów projektowych z zaangażowaniem nauczycieli, uczniów i studentów szkół o profilu przyrodniczym i społecznym w proces projektowania i zakładania terenów zieleni). Cele szczegółowe projektu: udostępnienie mieszkańcom i odwiedzającym wysokiej jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonych terenów zieleni miejskiej i zielonej infrastruktury, zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych lasów wchodzących w skład Puszczy Toruńsko-Bydgoskiej; doskonalenie składu gatunkowego drzewostanów poprzez dostosowanie do właściwości siedlisk; scalanie terenów zieleni miejskiej z terenami leśnymi za pomocą nowych nasadzeń uzupełniających; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki i rekreacji z uwzględnieniem zapisów Planu Urządzenia Lasu Komunalnego; udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb sportów i aktywnego wypoczynku (szlaki konne, rowerowe, narciarskie, zabawy terenowe, kuligi itp.); wytyczanie i oznakowanie tras spacerowych oraz szlaków dydaktycznych i wyposażenie ich w niezbędną infrastrukturę (ławki, kosze, drogowskazy, tablice informacyjne); grodzenie upraw przylegających do ścieżek, zachowanie istniejących cennych drzew i długowiecznych krzewów o znacznych rozmiarach, tworzenie wielopiętrowych i wielogatunkowych założeń zieleni, opartych na gatunkach rodzimych, utworzenie monitoringu stanu nasadzeń, zachowanie istniejącej kolonii zimowych nietoperzy, które swoje siedliska zlokalizowały na obszarze projektu i w jego okolicach ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców. Cele ogólne projektu: poprawa stanu jakości środowiska naturalnego w województwie kujawsko-pomorskim, Strona 6-68

69 poprawa jakości przestrzeni miejskiej na terenie osiedla JAR w Toruniu, poprawa jakości życia mieszkańców Torunia, wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta Torunia, poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta Torunia, wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta Toruń. Celem działania 2.5 Poprawa jakości środowiska miejskiego jest zahamowanie spadku powierzchni terenów zieleni w miastach. Realizacja niniejszej inwestycji wpisuje się w tak postawione cele. Strona 6-69

70 Schemat, 25: Drzewo celów Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie osiedla JAR zlokalizowanego w północnej części Miasta Toruń zachowanie trwałości i ciągłości lasów tworzących otulinę dla miasta ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców poprawa stanu jednego z terenów o największym pozytywnym wpływie na przewietrzanie Miasta poprawa jakości życia mieszkańców na terenie osiedla JAR udostępnianie fragmentów lasów komunalnych dla potrzeb turystyki, rekreacji, sportów i aktywnego wypoczynku poprawa jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonych terenów zieleni wzrost potencjału rekreacyjnego i turystycznego Miasta poprawa stanu jakości środowiska naturalnego niwelowanie negatywnych skutków zagrożenia powodziowego wynikającego m. in. ze zmian klimatu wzrost różnorodności biologicznej na terenie Miasta 6.2 Zakres rzeczowy projektu Planowane przedsięwzięcie polega na rewitalizacji, remoncie i modernizacji terenów zieleni. Wykonanie zamierzonego zakresu prac wymagać będzie zastosowania odrębnych i niekiedy specjalistycznych technologii, w podziale na roboty budowlano-instalacyjne, roboty remontowe i prace rekultywacyjne. Strona 6-70

71 Założeniem projektu jest stworzenie parku proekologicznego. Jest to typ parku nowej generacji, utrzymany w duchu zrównoważonego rozwoju, lokalizowany często na obszarach zdegradowanych zarówno pod względem krajobrazowym oraz na takich terenach jak: dawne kopalnie i huty, dawne koszary wojskowe oraz inne nieużytki miejskie. Projektowany park, ze względu na swoją lokalizację, będzie utrzymany w duchu zrównoważonego rozwoju. Nie zakłada się wycinki już istniejących drzew. Taki sposób projektowania parku charakteryzuje się zmniejszeniem kosztów związanych z zabiegami ogrodniczymi, zapewnia prostotę i elastyczność programu zagospodarowania. Rozproszone elementy małej architektury pozwalają na włączanie mieszkańców w proces organizacji wypoczynku. Koncepcja nawiązuje do organicznych kształtów wydm i piasków, występujących w lasach. Projektuje się ścieżki o organicznym przebiegu dopasowujące się do istniejącej przyrody. Schemat, 26: Koncepcja zagospodarowania parku JAR Zamierzona inwestycja ma na celu stworzenie warunków dla rekreacji w otoczeniu zieleni niskiej i wysokiej, w szczególności pod kątem wypoczynku rodzinnego o charakterze ogólnodostępnym oraz o uzupełniającej funkcji turystycznej. Celem nadrzędnym proponowanej koncepcji jest określenie Strona 6-71

72 wspólnego, jednolitego wyrazu architektonicznego przestrzeni publicznej w celu nadania jej łatwo rozpoznawalnego charakteru decydującego o jej indywidualnej nowej tożsamości w kontekście historycznym, kulturowym i społecznym. Zbiornik wodny zostanie rekultywowany oraz zaadaptowany na cele rekreacyjne. Proponowana wizja ukształtowania przestrzeni wpisuje się zarówno w skali lokalnej całego systemu miejskiego w zakresie tras pieszych i rowerowych. Starannie dobrane elementy przestrzeni mają w zamyśle być odpowiedzią na potrzeby mieszkańców. Park ma być generatorem aktywności jak również oazą spokoju dla mieszkańców nie tylko sąsiadującego osiedla, jak również pozostałych dzielnic północnego Torunia. Duży obszar projektu pozwala spełnić wszystkie te wymagania. Założenia kulturalno-rozrywkowe, wielofunkcyjność przestrzeni, oraz możliwa bogata oferta wydarzeń mają integrować mieszkańców osiedla jak i okolic. REKULTYWACJA STAWU WRAZ ZE STWORZENIEM SKWERU Zgodnie z założeniami inwestora istniejący staw Kapitana położony na działce o nr 182 poddany zostanie rekultywacji. Planuje się zaadaptowanie zbiornika wodnego na cele rekreacyjne, a na terenie wokół niego zostanie zaprojektowana promenada oraz skwer. Wraz z rekultywacją zostanie stworzona przestrzeń publiczna wokół stawu zawierająca miejsca do wypoczynku, promenadę, skwer. Funkcja krajobrazowa i przyrodnicza zbiornika realizowana będzie min. poprzez: upłynnienie i wydłużenie linii brzegowej zbiornika wprowadzenie łagodniejszych pochyłości brzegu, stworzenie bulwaru utwardzonego ze schodami. Rysunek, 27: Koncepcja zagospodarowania stawu Strona 6-72

73 Centralne usytuowanie zbiornika wśród poszerzających się powierzchniowo wokół niego zespołów mieszkaniowych i usługowych sprawi, że stanie się on istotnym i trwałym elementem miejscowego krajobrazu. Obecne brzegi zbiornika posiadają naturalne, nieregularne krawędzie. Do zbiornika schodzi z każdej strony piaszczysta skarpa. Wielkość zbiornika na przestrzeni ostatnich 10 lat ulegała ciągłym zmianom. Zakładane projektem prace rekultywacyjne zbiornika i jego otoczenia wpłyną dodatnio na zmianę warunków środowiska naturalnego. Zagospodarowanie zbiornika, upłynnienie i uregulowanie linii brzegowej, złagodzenie spadku jego brzegów, ich techniczne umocnienie powiązane z wprowadzeniem roślinności, obsadzenie drzewami i krzewami części lądowej wyrobiska z pewnością przyczyni się do podniesienia stopnia bioróżnorodności przyrodniczej tej części miasta jak również do poprawy stateczności zboczy i skarp (kryterium merytoryczne I stopnia nr 2 i 5). Szczegółowe działania w tym zakresie są następujące: 1) rekultywacja stawu o powierzchni ok. 1428m 2 2) utwardzenie linii brzegowej oraz stworzenie plaży na odcinku długości ok. 142m 3) regulacja terenu z utworzeniem skarp na powierzchni całej działki 2,7 ha 4) wykonanie promenady długości ok. 250m szer. 5 m -nawierzchnia z płyt betonowych na podłożu stabilizowanym mechanicznie 5) wykonanie dwóch placów o pow. ok 200m 2, przylegających do promenady, jeden z ekspozycją na wodę, drugi otoczony skarpą, wykonane z nawierzchni identycznej jak promenada, płyty betonowe na podłożu stabilizowanym mechanicznie 6) wykonanie drewnianej kładki przy plaży na długości ok 70m 7) nasadzenia - uzupełnienie istniejącej roślinności, o gatunki charakterystyczne : -Na obszarze ok 1000m 2 - wrzos zwyczajny,rośliny z rodzaju kostrzewy, turzyca wrzosowiskowa -na obszarze ok 900 m 2 -macierzanka napiaskowa, rośliny z rodzaju kostrzewy, -na obszarze ok 1500 m 2 -jastrzębiec kosmaczek, rośliny z rodzaju kostrzewy 8) założenie trawników w okolicach placów 9) wykonanie ścieżek parkowych o długości ok 615 m i szer 1,5-4 m - pospółka gliniasta lub mieszanina piasku i żwiru (grysu albo klińca) i gliny w proporcji 1:1 gr cm Na gruncie nieprzepuszczalnym, konieczne wykonanie podbudowy ze żwiru Strona 6-73

74 10)wykonanie parkingu z pełną infrastrukturą dla ok.100 samochodów osobowych na powierzchni 2010 m 2 wraz z odwodniem z podczyszczeniem. Parking, zaprojektowany z poszanowaniem jak największej ilości drzew. 11) wykonanie oświetlenia wzdłuż promenady oraz na parkingu, lampy zewnętrzne, parkowe, o nowoczesnym wzornictwie, ok 35 szt. zapewniające równomierne oświetlenie. Projekt ma pozytywny wpływ na zmniejszenie spływu powierzchniowego wody, m.in. przez sadzenie podszytów wrzosy, macierzanka napiaskowa, rośliny z rodzaju kostrzewy i podsadzanie II piętra (drzewostan rodzimy typu sosna ok 30%, drzewa iglaste) - kryterium merytoryczne I stopnia nr 4). Przed przystąpieniem do projektu należy przeprowadzić wykrywanie metalowych przedmiotów w gruncie, rozpoznawaniu ich pod względem zagrożenia, a następnie podejmowaniu, wywozie i niszczeniu niewypałów i niewybuchów. Po zakończeniu prac saperskich sporządzona zostanie dokumentacja powykonawcza zawierająca lokalizację geodezyjną terenu oczyszczonego, zestawienie wykrytych, podjętych i unieszkodliwionych przedmiotów niebezpiecznych, dokumentację fotograficzną i certyfikat czystości. STREFA WEJŚCIOWA Główne wejście piesze do parku zlokalizowano pomiędzy osiedlami mieszkaniowymi, wykorzystując istniejące, często uczęszczane wejście na teren leśny JAR-u. Strefa wejściowa zaakcentowana jest rzeźbą, stanowi znak w przestrzeni i zachęca do podjęcia próby rozpoczęcia zwiedzania, jak również wskazuje, że przechodzimy do wyodrębnionej przestrzeni. Na lejowatym wejściu umieszczono rzeźbę przestrzenną stanowiącą na początku bramę do parku, a później przechodząca w ławkę do siedzenia. ZAGOSPODAROWANIE TERENU DZIAŁKI NR 190 polega na: 1) wykonanie rozminowania terenu działki nr 190 2) wykonanie rozbiórki elementów zagospodarowania terenu po Jednostce Armii Radzieckiej 3) uporządkowanie drzewostanu, wytyczenie ścieżek i alejek spacerowych, biorąc pod uwagę pod uwagę m.in. miejsca wydeptanych szlaków. Wykonanie ścieżek parkowych o długości ok 6 km i szer. 1,5-4 m - pospółka gliniasta lub mieszanina piasku i żwiru (grysu albo klińca) i gliny w proporcji 1:1 gr cm. Na gruncie nieprzepuszczalnym, konieczne wykonanie podbudowy ze żwiru Strona 6-74

75 4) wykonanie nasadzeń sosną i gat. domieszkowymi: brzozą, dębem, bukiem, modrzewiem 5) zagospodarowanie strefy wejściowej do parku- wykonanie charakterystycznej bramy do parku, np. w formie rzeźby przestrzennej przechodzącej w ławkę do siedzenia, lub zaakcentowanie w inny sposób miejsca głównego wejścia do parku. Projekt ma pozytywny wpływ na zmniejszenie spływu powierzchniowego wody, m.in. przez sadzenie podszytów wrzosy, macierzanka napiaskowa, rośliny z rodzaju kostrzewy i podsadzanie II piętra (drzewostan rodzimy typu sosna ok 30%, drzewa iglaste) kryterium merytoryczne I stopnia nr 4. PROJEKTOWANE TRASY W parku możemy wybrać cztery główne trasy: TRASA PIESZA 'DO FORTU' - prowadzącą nas przez centralną część parku. To trasa dla osób, które chcą dostać się na teren fortu przy okazji poznając faunę i florę parku. Po drodze mijamy obie ścieżki botaniczne. Ścieżka łączy się z parkiem przy Forcie V a stamtąd wpada w turystyczny szlak Twierdzy Toruń. TRASA PIESZA 'DUŻA PĘTLA - to trasa dla biegaczy i osób lubiących aktywny wypoczynek. Po drodze duża ilość punktów do aktywnego wypoczynku, zewnętrzne siłownie. TRASA PIESZO-ROWEROWA 'MAŁA PĘTLA'- to trasa na rodzinny spacer, obejmująca centralną część parku, prowadząca przez place zabaw do wieży widokowej. TRASA ROWEROWA 'SZYBKA' -prowadząca z północy na południe parku, nie kolidująca z ruchem pieszym, łącząca się z główną ścieżką rowerową przy ul. Fortecznej i Polnej. ŚCIEŻKI BOTANICZNE Dodatkowo w parku znajdziemy wyszczególnione tematyczne ścieżki botaniczne. Ścieżki te mają wyodrębnioną nawierzchnię. Chodzimy po niskich, drewnianych pomostach, dzięki czemu możemy z większą uwagą obserwować otaczającą przyrodę. Na tych ścieżkach, dzięki tablicom informacyjnym, dowiemy się szczegółów na temat roślin rosnących na terenie JAR-u oraz o ich cyklach rozwojowych. Ścieżka 'leśna' poświęcona jest w szczególności tematowi boru chrobotkowego, ścieżka 'wydmowa' skupia swoją tematykę na roślinach rosnących na słonecznych polanach i piaskach. Strona 6-75

76 Rysunek, 28: Wizualizacja ścieżek botanicznych Zagospodarowanie ścieżek botanicznych polega na: 1) wykonanie kładek drewnianych 2) wykonanie nasadzeń w obrębie ścieżek botanicznych a) ścieżka 'bór chrobotkowy' na obszarze ok 20385m 2, nasadzenia mącznica lekarska, rośliny z rodziny kostrzewy, chrobotek, korzeniówka pospolita b) ścieżka botaniczna 'murawy napiaskowe' 5242 m 2, 3) usytuowanie tablic informacyjnych. STREFA DLA DZIECI Strefa ta jest umiejscowiona w centralnej części parku. Jest ona dobrze skomunikowana z osiedlami mieszkaniowymi. Znajdziemy w niej dwa rodzaje placów zabaw, dla małych dzieci wykonane z naturalnych materiałów oraz dla starszych dzieci w formie małpiego gaju pomiędzy drzewami lub parku linowego. Teren dla dzieci młodszych zostanie wyposażony w urządzenia zabawowe wykonane z naturalnych materiałów, wpisujących się charakterem w strefę leśną. Strona 6-76

77 Rysunek, 29: Wizualizacja strefy dla dzieci Ze względu na charakter parku proponuje się rozmieszczenia na jego terenie urządzeń zabawowych wielofunkcyjnych zbudowanych z drewnianych, okrągłych belek, mocowanych do podłoża na stalowych kotwach, czyli na metalowych dystansach, które powodują, że belki nie są narażane na korozję na styku z podłożem. Belki te wykonane będą z drewna iglastego, impregnowanego (najlepiej ciśnieniowo) i barwionego na kolor brązowy lub ciemnozielony. Nawierzchnia placów powinna być polem piaskowym, wysypanym korą lub przestrzenią trawiastą. Planuje się urządzenia zabawowe tzw. wielofunkcyjne, w skład których wchodzi cały zespół przyrządów zabawowosportowych (wieże, ważki, pochylnie, zjeżdżalnie, przeplotnie, huśtawki itp.) Obok każdej strefy zabaw dla dzieci zaplanowano ławki i kosze na śmieci. Urządzenia parku linowego to specjalnie przygotowany, atestowany układ lin, podestów, drabinek, siatek itp. urządzeń, poumieszczanych na drewnianych palach na różnych wysokościach nad terenem, zapewniających bezpieczne pokonywanie wyznaczonych tras, od słupa do słupa wkopanych w podłoże. W strefie dla dzieci znajdować się będą również stoły do tenisa stołowego. STREFA WYPOCZYNKU AKTYWNEGO Jest to strefa przez którą przebiega trasa piesza 'duża pętla', w zatoczkach przy trasie zostały rozmieszczone różnego rodzaju strefy aktywności oraz przyrządy wspomagające ćwiczenia i zdrowy rozwój, takie jak: drążki, poręcze, wyciskanie siedząc, orbitek, narciarz, biegacz, poręcze równoległe, 3w1 twister/ biegacz/ wahadło, twister+ steper, drabinka, wiosło oraz znajdować się będą również stoły do tenisa stołowego. Strona 6-77

78 STREFA SPORTOWA W południowej części parku, na istniejącym wypłaszczeniu terenowym ulokowana została strefa sportowa z boiskami do gier zespołowych. Jednym z nich jest trawiaste boisko do piłki nożnej 30mx60m. Drugim boiskiem jest pole piaskowe o wymiarach 15mx30m służące do gry w piłkę plażową. Lokalizacja tego boiska jest alternatywna z ewentualnym umiejscowieniem go w północnej części obok drugiego zespołu mieszkaniowego. Strefa ta jest położona w bliskim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, dzięki czemu będzie ona regularnie użytkowana. Dodatkowo przewidziano usypanie górki do zjazdów na sankach, bądź wykorzystanie istniejącego wzniesienia. Projektuje się górkę o wysokości ok. 10 m i kącie nachylenia ok. 35stopni. Niedaleko zlokalizowano również wybieg dla psów. Jest to ogrodzony teren, pozwalający na spędzanie swobodnego czasu z psem. Na wybiegu dla psów zaplanowano usytuowanie przeszkód z naturalnych materiałów, jak kładki z bali, pochylnie. Zagospodarowanie strefy sportowej polega na: 1)wykonanie boiska trawiastego do piłki nożnej wraz z oświetleniem o wymiarach 30x60m. Montaż dwóch bramek do piłki nożnej 3,00x1,55 m z pełnym wyposażeniem 2)wykonanie boiska piaszczystego do piłki plażowej wraz z oświetleniem. Boisko o wymiarach 15x30 m. Konstrukcja zewnętrznej warstwy nawierzchni:piasek kwarcowy gr 50 cm.montaż kompletnego zestawu do piłki siatkowej plażowej - słupki aluminiowe z płynną regulacją wysokości siatki, - osłony słupków o grubości 5 cm i wysokości 200 cm - siatka do siatkówki. MIEJSCA DO PIKNIKU I MIEJSCA WYPOCZYNKU BIERNEGO Wyposażone zostaną w ciężkie ławy do siedzenia wykonane z bali drewnianych, stojące samodzielne, bądź zblokowane razem ze stołami. Nawierzchnia utwardzona będzie nawierzchnią żwirową lub naturalną. PARKINIGI Przy strefie rekreacji, na styku terenu parku oraz parku pierścienia Twierdzy Toruń zlokalizowano duży parking dla samochodów osobowych. Parking ten zabezpiecza dojazd zarówno do Fortu V jak również do parku a zwłaszcza do strefy rekreacyjnej. Dodatkowy parking usytuowano przy strefie wejściowej w północno zachodniej części parku, na działce 182. Strona 6-78

79 Zagospodarowanie terenu parkingu polega na: 1)wykonanie parkingu z pełną infrastrukturą dla ok.100 samochodów osobowych na powierzchni 2100 m 2, wraz z odwodnieniem z podczyszczeniem. Parking, zaprojektowany z poszanowaniem jak największej ilości drzew. 2)wykonanie oświetlenia wyposażenie terenu opracowania w ławki, kosze na odpady, kosze na psie odpady. NAWIERZCHNIE Schemat nawierzchni podyktowany jest układem funkcjonalnym parku, ścieżki piesze, ścieżki edukacyjne, ścieżki rowerowe W parku przewagę stanowią przepuszczalne ścieżki z pospółki, jedynie w okolicy głównych wejść proponuje się ścieżkę kamienno-żwirową, ze względu na większe natężenie ruchu, a także spójne połączenie ze ścieżką wiodącą wzdłuż ul. Watzenrodego. Na działce 182 planuje się wykonanie promenady przecinającej oraz dwa place utwardzone z płyt betonowych wielkoformatowych. Wokół każdego z placu uformowane zostaną wzniesienia z siedziskami. Reszta ścieżek wykonana z pospółki. Taras oraz ścieżka przy wodzie wykonana jako kładka drewniana. Dwa parkingi posiadać będą nawierzchnie wykonaną z kostki betonowej. Ścieżki botaniczne wykonane z drewnianych pomostów/kładek, impregnowanych, na wysokości ok cm nad terenem. Projekt poza kilkoma mocniej zaaranżowanymi punktami, (place zabaw, strefa biwakowa,) wtapia się w otoczenie. Oddalając się od placyków park niezauważalnie przechodzi w las. Odwiedzający mogą spacerować po wytyczonych ścieżkach jak również są zachęceni do skorzystania z wytyczonych kładek tematycznych. KONCEPCJA ZIELENI Teren opracowania to bór mieszany świeży składający się głównie z sosny. Występują również gatunki uzupełniające jak brzoza, dąb, buk, modrzew. W podszyciu rozprzestrzenił się podzespół chrobotkowy. Przez bór przeplatają się murawy napiaskowe. Wprowadzane rośliny muszą odpowiadać warunkom siedliskowym terenu (gleba wilgotność, nasłonecznienie, stan gatunkowy istniejący). Planuje się uwidocznienie i podkreślenie występowania rodzimych gatunków w ich naturalnym środowisku oraz nasadzenia roślinnością uzupełniającą. Projektuje się nasadzenia i uzupełnienia drzewostanu z sosny zwyczajnej oraz alternatywnie z gatunków uzupełniających. Strona 6-79

80 ELEMENTY MAŁEJ ARCHITEKTURY I ZAGOSPODAROWANIA TERENU Projektowana mała architektura będzie wykonana z impregnowanego drewna, stali oraz betonu. Projektowane elementy są odporne na warunki atmosferyczne oraz nie wymagają skomplikowanych zabiegów pielęgnacyjnych. Proponuje się nowe elementy takie jak: 1)Tablice informacyjne: a) z mapą parku szt. 5 szt. b) z informacjami botanicznymi szt. 15 c) na placu zabaw 2 szt. d)tablice funkcyjne przy elementach zagospodarowania 15 szt. 2) Kosze na psie odchody 10 szt 3) Kosze na odpadki 90 szt 4) Zestaw piknikowy: ławka (3- szt), ławka z oparciem 20 szt) i stół (25 szt) 5) Drewniane siedziska leżaki 20 szt 6) Stojaki rowerowe: - na promenadzie 2 szt - na terenie parku leśnego 10 szt 7) Lampy: - wzdłuż promenady i na ścieżkach działce szt - wokół boiska oraz na ścieżkach dochodzących 20 szt - parking 6 szt 8) Urządzenia sportowe kompletne: -drążki 2 szt. -poręcze 2 szt. -wyciskanie siedząc 1szt -orbitek 2 szt. -narciarz 2 szt. -biegacz 2 szt. -poręcze równoległe 4 szt. -3w1 twister/ biegacz/wahadło 2 szt. -twister+ steper 2 szt. -drabinka 2 szt. -wiosło 2 szt 9) Plac zabaw dla małych dzieci : a) integracyjny plac zabaw -1 szt Strona 6-80

81 Rysunek, 30: Proponowane elementy małej architektury b) lokomotywa ze slizgawką 1 szt c) zestaw linowo-wspinaczkowy 1 szt Rysunek, 31: Proponowane elementy małej architektury d) huśtawka wagonowa 2 szt e) piaskownica 1 szt 10) Plac zabaw dla dzieci starszych: a) pajęczyna 1 szt Strona 6-81

82 Rysunek, 32: Proponowane elementy małej architektury b) wielofunkcyjny plac zabaw 1 szt Strona 6-82

83 c) wielofunkcyjne urządzenie wspinaczkowe 1 szt 11) Ściana do gry w piłkę ściana żelbetowa o wymiarach 3x5m 12) Bramka do piłki nożnej 2 szt 13) Kompletny zestaw do piłki siatkowej plażowej 1 szt 14) wybieg dla psów a)ogrodzenie z furtką b) przeszkody z naturalnych materiałów: -kładki z bali 3 szt. -pochylnie 2 szt. --równoważnia 2 szt. -tunel 2 szt. Projekt spełnia kryterium merytor I st. nr 2 - Wpływ projektu na ochronę różnorodności biologicznej. W projekcie przewiduje się, że wszelkie ubytki w zieleni, które wystąpią w trakcie realizacji projektu zostaną naprawione lub skompensowane przez nowe nasadzenia i w projekcie przewidziano monitoring ich żywotności i uzupełnienia ubytków w okresie trwałości projektu. Projekt spełnia dod. kryterium formalne - Kompensacja ubytków zieleni. Strona 6-83

84 Wskaźniki projektu Produkt to bezpośredni, materialny efekt realizacji przedsięwzięcia mierzony konkretnymi wielkościami. Produkt przyczynia się do osiągnięcia rezultatów, a przez to celów bezpośrednich projektu. Z kolei rezultaty, to korzyści jakie wynikną dla beneficjenta bezpośrednio po zakończeniu projektu, w związku ze zrealizowanymi działaniami, tj. dostarczonymi mu produktami. Wskaźnikami projektu będą: Tabela, 33: Wskaźniki projektu Wskaźnik 1 Dodatkowa powierzchnia biologicznie czynna uzyskana w wyniku realizacji projektów 2 Liczba ośrodków miejskich, w których realizowane są projekty dotyczące zieleni miejskiej 3 Łączna powierzchnia terenów zieleni objętych projektami/pracami w ramach projektów 4 Udział projektu w odniesieniu do obszaru objętego programem rewitalizacji 5 Wzrost zatrudnienia we wspieranych podmiotach (innych niż przedsiębiorstwa) 6 Liczba nowo utworzonych miejsc pracy pozostałe formy 7 Liczba obiektów dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami Typ wskaźnika: Produkt-P Rezultat bezpośredni RB Jednostka pomiaru Wartość docelowa w odniesieniu do projektu Rok docelowy RB Ha. 18, P Szt RB Ha. 18, RB % 0 - RB EPC 0 - RB EPC 0 - P Szt Strona 6-84

85 Matryca logiczna projektu Cele projektu przedstawiono na trzech różnych płaszczyznach: oddziaływania, rezultatu i produktu. Do analizy wykorzystano metodę matrycy logicznej, która przedstawia wzajemne powiązania celów projektu z podejmowanymi działaniami i będącymi ich wynikiem produktami. Celowość projektu oraz związki pomiędzy rezultatami i działaniami opisuje logiczna struktura ramowa projektu (framelog), zgodna z Manual Project Cycle Management wydanym przez Komisję Europejską. Strona 6-85

86 Tabela, 34: Matryca logiczna projektu LOGFRAME PLANNING MATRIX FOR MATRYCA LOGICZNA PROJEKTU Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PRIORYTET II Ochrona Środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu DZIAŁANIE: 2.5. Poprawa jakości środowiska miejskiego Projekt Zagospodarowanie turystyczno rekreacyjne terenów na osiedlu JAR w Toruniu Data rozpoczęcia realizacji projektu Budżet łączny wg harmonogramu ,87 zł Data zakończenia realizacji projektu Cel ogólny Poprawa stanu jakości środowiska miejskiego w Województwie Kujawsko-Pomorskim Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki - poprawa warunków życia ludności - zwiększenie obszarów terenów zieleni miejskiej Cel główny projektu Cel główny projektu: Wzrost powierzchni terenów zieleni poprzez zahamowanie degradacji istniejącego obszaru biologicznie czynnego na terenie osiedla JAR zlokalizowanego w północnej części Miasta Toruń. Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki Dodatkowa powierzchnia biologicznie czynna uzyskana w wyniku realizacji projektów 18,4ha Łączna powierzchnia terenów zieleni objętych projektami/pracami w ramach projektów 18,4ha Źródła weryfikacji Protokoły odbioru robót Założenia - zapewnienie prawidłowego zarządzania projektem, - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym, Produkty projektu -udostępnienie mieszkańcom i odwiedzającym wysokiej jakości przestrzeni miejskiej w postaci urządzonych terenów zieleni miejskiej i zielonej infrastruktury - utworzenie monitoringu stanu nasadzeń -ograniczenie hałasu komunikacyjnego dla okolicznych mieszkańców -elementy małej architektury Obiektywnie weryfikowalne wskaźniki Liczba ośrodków miejskich, w których realizowane są projekty dotyczące zieleni miejskiej 1 szt. Źródła weryfikacji Protokoły odbioru robót Założenia - projekt uzyska dofinansowanie, - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym - dostarczona technologia będzie spełniała wymogi Zamawiającego Działania Środki Źródła weryfikacji Założenia - uzyskanie niezbędnych decyzji administracyjnych - opracowanie dokumentacji przetargowej - studium wykonalności i wniosek aplikacyjny - dokumentacja projektowa - obsługa przetargów - roboty budowlane oraz związane z architektura krajobrazu - zarządzanie projektem i działania informacyjno promocyjne - dokumentacja projektowa - studium wykonalności - decyzje, pozwolenia - ogłoszenie przetargu - tablice pamiątkowe i informacyjne, informacja na stronie internetowej Beneficjenta, - faktury - protokoły odbioru - faktury zakup - projekt uzyska dofinansowanie - realizacja projektu zgodnie z założonym harmonogramem rzeczowo-finansowym - dostarczona infrastruktura będzie spełniała wymogi Zamawiającego

87 Warunki wstępne - realizacja projektu przyczyni się do uporządkowania infrastruktury zieleni miejskiej na terenie Miasta Toruń Strona 6-87

88 6.3 Opis i charakterystyka wybranego rozwiązania technicznego Podstawowe parametry techniczne Wariant przyjęty przez Wnioskodawcę do realizacji niniejszej inwestycji jest optymalny i gwarantuje, ze zostaną osiągnięte zakładane w projekcie cele. Podstawowe parametry techniczne związane z realizacja projektu zostały szczegółowo przedstawione w przygotowanej dla potrzeb projektu dokumentacji projektowej (całość dokumentacji sporządzona przez sporządzona przez: Linia Pracownia Architektoniczna Danuta Szafrańska Gdańsk): Koncepcja zagospodarowania turystyczno rekreacyjnego terenów na osiedlu JAR Program Funkcjonalno-użytkowy dla powyższej koncepcji Przedmiar robót COK Kosztorys inwestorski Studium wykonalności inwestycji.. Przyjęte w projekcie rozwiązania technologiczne spełniają wymogi wynikające z obowiązujących europejskich i polskich norm i przepisów ochrony środowiska, jak również w istotny sposób wpływają na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. Przy pracach uwzględniono nowe technologie i materiały dostępne na rynku. Żaden z elementów zagospodarowania terenu nie stwarza zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi. Pierwszym etapem inwestycji będą roboty przygotowawcze i pomiarowe, mające na celu: oznaczenie terenu jako placu budowy, zabezpieczenie terenu budowy przed wtargnięciem na teren prac dzieci i osób niepowołanych pomiary geodezyjne - wytyczenie nawierzchni utwardzonych i elementów wyposażenia zabezpieczenie istniejących roślin, ciągów pieszych i innych obiektów narażonych na zniszczenie w trakcie trwania prac budowlanych, transportu lub składowania materiałów. Zastosowane w projekcie materiały charakteryzują się korzystnym stosunkiem ceny do jakości. Zakłada się, że wszystkie prowadzone prace prowadzone będą z wykorzystaniem najlepszych dostępnych obecnie technologii. W okresie gwarancyjnym, określonym w umowie z Wykonawcą, usuwane będą wszelkiego typu usterki. Wszystkie materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia będą posiadały odpowiednie atesty i normy. Zastosowane rozwiązania mają zapewnić jak najdłuższą eksploatację przedmiotów powstałych w wyniku realizacji projektu bez konieczności

89 ponoszenia nakładów odtworzeniowych w krótkim okresie czasu. Wszelkie prace budowlane w ramach projektu będą prowadzone przy wykorzystaniu zaplecza technicznego będącego w posiadaniu Beneficjenta i wykonawcy wyłonionego w drodze przetargu zgodnie z Ustawą Prawo Zamówień Publicznych. Z uwagi na zakres prac i rozłożenie ich w czasie nie przewiduje się nadmiernego gromadzenia materiałów, które będą kupowane na bieżąco. Ponadto prace będą wykonywane zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi i ustaleniami technicznymi, jak również z najlepszą praktyką w danej dziedzinie. Zaproponowane w projekcie rozwiązania są optymalne pod względem zaspokojenia popytu ze strony użytkowników. W niniejszym projekcie zachowane będą zasady projektowania uniwersalnego, koncepcji polegającej na projektowaniu produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. Dzięki zastosowaniu tego typu rozwiązania osiągnięte zostanie osiem zasad: Identyczne zastosowanie, Elastyczność użycia, Prosta i intuicyjna obsługa, Zauważalna informacja, Tolerancja dla błędów, Niski poziom wysiłku fizycznego, Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia Opis podstawowych obiektów i urządzeń, w tym zakres działań podejmowanych w ramach przedsięwzięcia Planowane przedsięwzięcie polegać będzie stworzeniu turystyczno-rekreacyjnego zagospodarowania terenów na osiedlu JAR w Toruniu. W ramach projektu planuje się uporządkowanie terenu, stworzenie układu ścieżek, parkingów i ciągów pieszo-jezdnych, budowę urządzeń rekreacyjnych, małej architektury, oświetlenia terenu tj. chodników, ścieżek oraz terenów zielonych wraz z elementami małej architektury. Zakres rzeczowy koncepcji zagospodarowania terenu: rekultywacja stawu na dz. o nr geod. 182 wraz z utworzeniem skweru uporządkowanie drzewostanu, wytyczenie ścieżek biegowych i alejek spacerowych biorąc pod uwagę m.in. miejsca wydeptanych szlaków zagospodarowanie rekreacyjno-wypoczynkowe (siłownie zewnętrzne, ogólnorozwojowy plac zabaw dla dzieci podzielony na sektory w zależności od wieku, obiekty małej architektury, nasadzenia krzewów, traw ozdobnych, bylin, założenie trawników, ustawienie edukacyjnych tablic zabawowych o tematyce przyrodniczej, wybieg dla psów, mini amfiteatr, dostosowanie funkcjonalne obszaru do potrzeb osób niepełnosprawnych i wykluczonych (w tym likwidację barier architektonicznych dla zwiększenia poziomu bezpieczeństwa użytkowników tego terenu, energooszczędne oświetlenie, monitoring wizyjny). Strona 6-89

90 Projekt ma na celu ochronę terenów zielonych - kompleksu leśnego i terenów otwartych ze względu na wysokie walory przyrodniczo-krajobrazowe tego miejsca, stanowiące przestrzeń rekreacyjnowypoczynkową dla mieszkańców. Dzięki temu obszar ten zachowa w dalszym ciągu podmiejski charakter, stanowiący zieloną bramę dla miasta, atrakcyjny dla mieszkańców i przyjezdnych. Zaproponowana w projekcie koncepcja zagospodarowania tego obszaru umożliwi określenie wspólnego, jednolitego wyrazu architektonicznego przestrzeni publicznej w celu nadania jej łatwo rozpoznawalnego charakteru decydującego o jej indywidualnej nowej tożsamości w kontekście historycznym, kulturowym i społecznym Wpływ realizacji projektu na efektywność energetyczną, zapewnienie oszczędności wody oraz zachowanie lub przywrócenie różnorodności biologicznej Planowana inwestycja nie jest zaliczana do przedsięwzięć, które oddziałują negatywnie na środowisko w rozumieniu przepisów Prawa ochrony środowiska i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004r. w sprawie określenia rodzaju przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z 2004r. Nr 257, poz z późn. zm.), nie wymaga więc uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Działania projektowe wykonywane będą z materiałów dopuszczonych do stosowania w budownictwie, oraz bezpiecznych ekologicznie. Projekt przewiduje zachowanie istniejących wiekowych okazów drzew o znacznych rozmiarach, m.in. klonów pospolitych, wiązów pospolitych, dębów szypułkowych, lip drobnolistnych. Tworzone będą wielopiętrowe i wielogatunkowe założenia zieleni, złożone z gatunków rodzimych, tworzących dogodne i atrakcyjne warunki dla rodzimych ptaków, owadów i drobnych ssaków. Przewidziane zostały odmiany drzew, w głównej mierze gatunków liściastych. W projekcie wystąpią wielogatunkowe mieszanki traw. Wnioskodawca przystępując do określania harmonogramu rzeczowego niniejszej inwestycji bierze pod rozwagę, aby w okresie od 15 marca do 15 czerwca każdego roku realizacji działań budowlanych, prace nie były nadmiernie intensywne z uwagi na ochronę ptaków (w zakresie, który mógłby mieć wpływ na ptactwo na tym terenie). Projektowana roślinność wpłynie pozytywnie na bioróżnorodność poprzez bogate, wielopiętrowe i wielogatunkowe założenie zieleni oparte na gatunkach rodzimych, tworzących dogodne i atrakcyjne warunki dla rodzimych ptaków, owadów i drobnych ssaków. Zieleń ta ma ogromną wartość Strona 6-90

91 ekologiczną i stanowi potężną bazę pokarmową dla ptaków. Projektowane pasy roślinności charakteryzuje nie tylko rodzime pochodzenie gatunków i mnogość ich funkcji (potwierdza to spełnienie kryterium merytorycznego nr 2 Wpływ projektu na ochronę różnorodności biologicznej) Sposób zagospodarowania produktów ubocznych Powstające odpady komunalne będą magazynowane w pojemnikach i systematycznie usuwane, natomiast odpady niebezpieczne będą przekazywane w specjalistycznych pojemnikach do utylizacji i odzysku firmom posiadającym stosowne zezwolenia. Natomiast nadmiar gruntów wydobytych z wykopów zostanie wywieziony na wysypisko, gdzie może być wykorzystany np. do rekultywacji. 6.4 Lokalizacja przedsięwzięcia Opis lokalizacji przedsięwzięcia Lokalizacja przedsięwzięcia została szczegółowo opisana w pkt Dostępność terenów pod inwestycje, koszty zakupu oraz rekompensat Punkt ten został opisany w podrozdziale Zgodność przedsięwzięcia z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego Punkt ten został opisany w pkt Kwalifikowane i niekwalifikowane koszty inwestycyjne projektu ze wskazaniem przyjętej metodyki ich szacowania identyfikacja czy projekt jest projektem dużym Koszty przygotowawcze Koszty przygotowawcze: Koszty, koszty dokumentacji technicznej (wartości określone na podstawie podpisanych umów i analizy rynku) stanowią koszty niekwalifikowane Koszty prac budowlano montażowych, wielkość nakładów na majątek trwały Grupa kosztów ustalona na podstawie kosztorysów inwestorskich Łączny koszt wynosi ,87 zł brutto. Strona 6-91

92 6.5.3 Pozostałe kategorie kosztów Koszty dokumentacji, zarządzania projektem, nadzorów i promocji projektu (wartość określona na podstawie rozeznania rynku i doświadczenia wnioskodawcy) wynoszą łącznie zł brutto. Wartość wydatków na infrastrukturę dodatkową wynosi ,25 zł, wartość ta nie przekracza 30% całościowych kosztów projektu (30% z ,87 zł = ,26 zł). Potwierdza to zestawienie wydatków na infrastrukturę dodatkową, stanowiący załącznik nr 1 do niniejszego dokumentu. 6.6 Zbiorcze zestawienie zadań budowlanych Opis robót Jm Ilość Cena Wartość KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA DLA ZADANIA PN. "ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNO -REKREACYJNE TERENÓW NA OSIEDLU JAR" 1.1. ROZMINOWANIE TERENU ROZMINOWANIE TERENU , ROZBIÓRKI 1.3. ROBOTY ZIEMNE ROZBIÓRKI ,00 ROBOTY ZIEMNE , REKULTYWACJA STAWU REKULTYWACJA STAWU , MONITORING MONITORING , STREFA WEJŚCIOWA STREFA WEJŚCIOWA 8 500, TRASA PIESZA DO FORTU TRASA PIESZA DO FORTU , TRASA PIESZA 'DUŻA PĘTLA' TRASA PIESZA 'DUŻA PĘTLA' , TRASA PIESZO-ROWEROWA 'MAŁA PĘTLA' trasa na rodzinny spacer, obejmująca centralną część parku, ok1250m z pospółki gliniaste, szer 2,00m m , ,00. TRASA PIESZO-ROWEROWA 'MAŁA PĘTLA' , TRASA ROWEROWA 'SZYBKA' TRASA ROWEROWA 'SZYBKA' , ŚCIEŻKI BOTANICZNE ŚCIEŻKI BOTANICZNE , PLAŻA PLAŻA , STREFA DLA DZIECI Strona 6-92

93 STREFA DLA DZIECI , STREFA WYPOCZYNKU AKTYWNEGO STREFA WYPOCZYNKU AKTYWNEGO , MAŁA ARCHITEKTURA OGRODOWA mała architektura ogrodowa kpl , ,00 MAŁA ARCHITEKTURA OGRODOWA , AMFITEATR Amfiteatr leśny, pow. zabudowy:ca 900m2 kpl , ,00 AMFITEATR , STREFA SPORTOWA STREFA SPORTOWA , MIEJSCA DO PIKNIKU I MIEJSCA WYPOCZYNKU BIERNEGO MIEJSCA DO PIKNIKU I MIEJSCA WYPOCZYNKU BIERNEGO , PARKINIGI I PLACE ZIELEŃ PARKINIGI I PLACE ,00 ZIELEŃ , MAŁA ARCHITEKTURA MAŁA ARCHITEKTURA , DOKUMENTACJA KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA DLA ZADANIA PN. "ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNO -REKREACYJNE TERENÓW NA OSIEDLU JAR" DOKUMENTACJA , ,50 Razem k.b ,50 Podatek VAT 23% ,37 Ogółem , Działania informacyjno-promocyjne Promocja przedmiotowego projektu będzie realizowana zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającym wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 art oraz załącznik XII. Wszystkie Strona 6-93

94 działania związane z promocją projektu będą ponadto prowadzone w całkowitej zgodności z następującymi dokumentami: Rozporządzenie Wykonawcze Komisji (UE) NR 821/2014 z dnia 28 lipca 2014 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 w zakresie szczegółowych uregulowań dotyczących transferu wkładów z programów i zarządzania nimi, przekazywania sprawozdań z wdrażania instrumentów finansowych, charakterystyki technicznej działań informacyjnych i komunikacyjnych w odniesieniu do operacji oraz systemu rejestracji i przechowywania danych - art. 3-5 oraz załącznik II, Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) nr 480/2014 z dnia 3 marca 2014 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1303/2013 ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego - art. 6 ust. 1 lit b., Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)nr 1304/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1081/ art. 20, Strategia komunikacji polityki spójności na lata , Strategia komunikacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata , Podręcznik wnioskodawcy i beneficjenta programów polityki spójności w zakresie informacji i promocji. Materiały informacyjne i promocyjne będą zawierać zestaw znaków graficznych określony w Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych polityki spójności na lata Celem działania promocyjno-informacyjnego jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach POIiŚ Działania promocyjne będą skierowane głównie do mieszkańców Miasta Torunia i województwa kujawsko-pomorskiego, przedsiębiorców i podmiotów gospodarczych. Beneficjent zaplanował koszt promocji na 5.000,00 zł brutto. Koszt promocji Strona 6-94

95 zostanie pokryty ze środków własnych Beneficjenta oraz ze środków EFRR. Po zakończeniu realizacji operacji zostanie umieszczona na stałe tablica pamiątkowa. Wszystkie materiały informacyjno-promocyjne, a także dokumentacja związana z realizacją projektu zawierać będzie obowiązujący zestaw znaków graficznych i informacje o nazwie projektu, źródłach i poziomie dofinansowania. Z realizacji projektu sporządzona zostanie dokumentacja zdjęciowa. Dokumentacja dotycząca działań informacyjnych i promocyjnych podjętych w ramach promocji projektu przechowywana będzie przez okres 5 lat od zakończenia realizacji projektu. Promocja projektu będzie miała zarówno wymiar lokalny, jak i regionalny. Promocja projektu ma na celu: -zwiększenie świadomości opinii publicznej na temat udziału środków Unii Europejskiej w projektach realizowanych w ramach PO IiŚ, -zwiększenie poziomu wiedzy opinii publicznej na temat celów i korzyści wynikających z realizacji projektów w ramach PO IiŚ istotnych dla zwiększenia konkurencyjności kraju i regionu, -zwiększenie świadomości opinii publicznej dotyczącej realizacji projektu przez Gminę Miasto Toruń, -stworzenie właściwego wizerunku projektu w oczach mieszkańców regionu. Przedmiotowy projekt promowany będzie poprzez: -oznaczenie znakiem Unii Europejskiej i znakiem Funduszy Europejskich wszystkich działań informacyjno-promocyjnych dotyczących projektu, dokumentów związanych z realizacją projektu, -umieszczenie opisu projektu na stronie internetowej wnioskodawcy -po zakończonej realizacji projektu zostanie powieszona tablica informacyjna. Tablica zostanie wykonana z uwzględnieniem formy i treści wynikających z wspólnotowych aktów prawnych. Wnioskodawca dołoży wszelkich starań, aby dokumenty, materiały promocyjne oraz informacyjne przygotowywane w związku z realizacją projektu były czytelnym systemem wizualnym, wynikającym z Wytycznych w zakresie informacji i promocji programów operacyjnych polityki spójności na lata Niezbędne inwestycje odtworzeniowe przedsięwzięcia w fazie operacyjnej. Nie przewiduje się tego typu wydatków w okresie analizy. Strona 6-95

96 7 ANALIZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO, Z UWZGLĘDNIENIEM POTRZEB DOTYCZĄCYCH PRZYSTOSOWANIA SIĘ I ŁAGODZENIA ZMIAN KLIMATU ORAZ ODPORNOŚCI NA KLĘSKI ŻYWIOŁOWE 7.1 Zgodność projektu z politykami ochrony środowiska Sposób wdrożenia przez projekt polityki UE w zakresie zrównoważonego rozwoju, ochrony środowiska, w tym przyrody, zmian klimatu Do terminu zrównoważony rozwój odwołuje się ustawodawca w art.5 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. W myśl tego przepisu Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Niewątpliwie przepis ten wyznacza konstytucyjną podstawę dla realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, uznając ją za jedną z najważniejszych funkcji państwa. Dokumentem programowym, który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne jest Agenda 21. Dokument ten został przyjęty na konferencji "Środowisko i Rozwój" z inicjatywy ONZ w 1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Przez zrównoważony rozwój rozumie się taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Zrównoważony rozwój obejmuje kwestie etyczne i moralne polegające na eliminowaniu oraz ograniczaniu modelów produkcji konsumpcji zakłócających zrównoważony rozwój. Koncepcja ta zakłada również likwidację ubóstwa i zmniejszenie różnic w poziomie życia ludzi. Należy podkreślić, że zasada zrównoważonego rozwoju obowiązuje każdego. Jest to proces, który dotyczy wszystkich sfer naszej aktywności, gdyż dotyczy rozwoju społeczno-gospodarczego uwzględniającego uwarunkowania ochrony środowiska i zakłada ochronę podstawowych procesów ekologicznych. Głównym celem omawianej zasady jest poszukiwanie środków i warunków zabezpieczających długotrwałe zachowanie funkcji systemu ekologicznego związanego ze światem organicznym. Wnioskowany Projekt poprzez działania związane z zagospodarowaniem terenów Strona 7-96

97 zdegradowanych na cele zieleni miejskiej jest zgodny z kierunkami działań przyczyniającymi się do zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju. Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego jest skierowany na kluczowe zadania i priorytety ochrony środowiska. Realizacja Projektu poprzez działania z zakresu infrastruktury zieleni miejskiej przyczyni się do wysokiego poziomu jakości życia i dobrobytu społecznego obywateli poprzez zapewnienie środowiska naturalnego, w którym poziom zanieczyszczenia nie powoduje szkodliwych skutków dla zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego oraz przez zachęcanie do stałego rozwoju urbanizacyjnego co jest jednym z celów tego Programu. Naczelnym celem Odnowionej Strategii UE dotyczącej Trwałego Rozwoju jest określenie i rozwój działań, dzięki którym UE będzie mogła zapewnić pokoleniom obecnym i przyszłym stały wzrost jakości życia przez tworzenie społeczności opartych na zasadach trwałego rozwoju społeczności wydajnie gospodarujących zasobami i z nich korzystających, czerpiących z potencjału gospodarki w zakresie innowacji ekologicznych i społecznych, i przez to zapewniających dobrobyt, ochronę środowiska naturalnego i spójność społeczną. Realizacja Projektu poprzez działania z zakresu zagospodarowania terenów zielonych przyczynia się osiągnięcia celu głównego dotyczącego ochrony środowiska ponieważ Projekt przyczyni do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony środowiska naturalnego i poprawy jego jakości. Komunikat Komisji Zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 i w przyszłości - Utrzymanie usług ekosystemowych na rzecz dobrobytu człowieka. Wnioskowany Projekt został przygotowany w oparciu o procedurę dotyczącą oceny oddziaływania na środowisko w tym m.in., uwzględniono zasady dotyczące poszanowania różnorodności biologicznej w związku z czym Projekt jest zgodny z polityką UE w tym zakresie. Przedmiotowy projekt realizowany będzie z poszanowaniem środowiska naturalnego. Pojęcie zrównoważony rozwój oznacza postęp gospodarczy z poszanowaniem przyrody i rozwojem społecznym, stwarzający lepsze perspektywy dla przyszłych pokoleń. Projekt dotyczący zagospodarowania terenów zieleni w parku JAR w Toruniu nie będzie wywierał negatywnego wpływu na środowisko. Przeciwnie, zaobserwowany zostanie długookresowy pozytywny wpływ realizacji projektu ze względu na ochronę środowiska naturalnego. Posiadana przez Beneficjenta decyzja środowiskowa z dnia r stwierdza, że planowane przedsięwzięcie nie jest Strona 7-97

98 kwalifikowane zgodnie z treścią par.2 oraz par.3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Zaplanowane przedsięwzięcie nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Przyczynienie się wdrożenia projektu do przestrzegania zasady ostrożności i działań zapobiegawczych Projektowana Inwestycja przy prawidłowym użytkowaniu będzie funkcjonować niezawodnie, nie stwarzając zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Dla prawidłowego funkcjonowania infrastruktury będą prowadzone okresowe przeglądy i konserwacje. Prace przy obsłudze powinny być prowadzone przez osoby uprawnione, przy przestrzeganiu przepisów branżowych i bhp. Rozwiązania chroniące środowisko: Zagospodarowanie terenów zieleni na osiedlu JAR przyczyni się do spadku zanieczyszczeń przedostających się do atmosfery. W okresie trwania budowy i wykonywania robót wykończeniowych Wykonawca będzie zobowiązany: utrzymywać teren budowy i wykopy w stanie bez wody stojącej, podejmować wszelkie konieczne kroki mające na celu stosowanie się do przepisów i norm dotyczących ochrony środowiska na terenie i wokół terenu budowy oraz będzie unikać uszkodzeń lub uciążliwości dla osób lub własności społecznej, a wynikających ze skażenia, hałasu lub innych przyczyn powstałych w następstwie jego sposobu działania. Wykonawca podczas realizacji robót budowlanych: zorganizuje zaplecze budowy w sposób zapewniający oszczędne korzystanie z terenu oraz jak najmniej uciążliwy dla użytkowników sąsiednich nieruchomości; zapewni sposób postępowania z odpadami powstającymi na etapie budowy zgodny z obowiązującymi przepisami prawa; zastosuje środki chroniące wody powierzchniowe i podziemne przed zanieczyszczeniem oraz rozwiązania ograniczające emisję substancji do powietrza. Podmiot odpowiedzialny za eksploatację terenów będzie zobowiązany przeprowadzać okresowe kontrole funkcjonującej infrastruktury zieleni miejskiej. Strona 7-98

99 Faza eksploatacji Podczas realizacji przedsięwzięcia przewiduje się pobór wody oraz energii elektrycznej (np. z postawionego agregatu). Na etapie budowy nie przewiduje się wykorzystania energii cieplnej i gazowej. Realizacja przedmiotowego przedsięwzięcia wiązać będzie się z powstawaniem odpadów takich jak: masy ziemne, odpady bitumiczne, gruz betonowy, odpady z tworzyw sztucznych. Wszystkie odpady powstałe w związku z planowanych przedsięwzięciem zostaną przekazane do odzysku lub unieszkodliwienia. Z uwagi na rodzaj przedsięwzięcia nie przewiduje się powstawania odpadów na etapie jego eksploatacji. W celu zagospodarowania ścieków bytowych powstających podczas realizacji przedsięwzięcia, na terenie budowy będą znajdowały się przenośne toalety typu toi-toi. W związku z realizacją projektu nie będą powstawać ścieki przemysłowe, które wymagałyby odpowiedniego zagospodarowania. Przy prowadzeniu robót ziemnych wykorzystywany będzie sprzęt eksploatacyjny odznaczający się dobrym stanem technicznym. Zastosowanie materiałów zapewniających trwałość i szczelność montowanych instalacji przyczyni się do tego, iż etap eksploatacji nie będzie wiązał się z oddziaływaniem analizowanego projektu na środowisko gruntowo-wodne. Po zakończeniu prac związanych z inwestycją nie będzie następowało wykorzystanie wody, surowców i energii w zakresie innym niż niezbędne do utrzymania projektowanych sadzawek, zieleni i oświetlenia terenu Sposób wdrożenia przez projekt zasady zapobiegania zanieczyszczeniom źródła i zasady zanieczyszczający płaci Jedną z podstawowych i najstarszych zasad polityki ochrony środowiska jest zasada zanieczyszczający płaci, która oznacza nałożenie na sprawcę, tj. podmiot korzystający z zasobów środowiska, pełnej odpowiedzialności w tym materialnej za skutki zanieczyszczenia i innych zagrożeń dla środowiska. Odpowiedzialność, o której mowa, może odnosić się zarówno do odpowiedzialności administracyjnej, jak i cywilnej. Poza tym musi brać pod uwagę zakres podmiotowy i przedmiotowy określony w ustawie z 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, który dotyczy ochrony środowiska jako dobra wspólnego. Zasada zanieczyszczający płaci będzie realizowana w projekcie poprzez odpowiedzialność wykonawcy za wszelkie czynności mogące spowodować negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym odpowiedzialność finansową. Beneficjentem jest Gmina Miasto Toruń, toteż ponosi ono pełną odpowiedzialność za eksploatację produktów projektu. Wszystkie koszty inwestycyjne oraz eksploatacyjne zostaną przeniesione na wytwórców poprzez opłaty podatkowe, które zostaną Strona 7-99

100 przeznaczone na kontrolę, monitoring i bieżące naprawy i w takim znaczeniu użytkownicy będą realizować zasadę zanieczyszczający płaci. Opisany mechanizm wprowadzania w życie powyższej zasady powinien przyczynić się do racjonalniejszego wykorzystywania, a co za tym idzie poszanowania zasobów naturalnych przez mieszkańców. 7.2 Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) (o ile dotyczy) Klasyfikacja przedsięwzięcia pod katem wymogu przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko w świetle przepisów prawa polskiego i UE. W świetle przepisów prawa polskiego W dniu r. Dyrektor Wydziału Środowiska i Zieleni Urzędu Miasta w Toruniu wystąpił do Prezydenta Miasta Torunia z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla niniejszej inwestycji. Po przeanalizowaniu wniosku stwierdzono, iż brak potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Przedsięwzięcie jest kwalifikowane jako przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko jest fakultatywne. Zatem zadanie to zaliczono do przedsięwzięć określonych w art.71 ust.2 pkt. 2 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2016, poz.353 z późn. zm.). Zaplanowane działania ochronne oraz realizacja projektu zgodnie z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa w pełni uwzględniają poszanowanie środowiska przyrodniczego. Reasumując, wszystkie instalacje i urządzenia po ich wybudowaniu, przy prawidłowym użytkowaniu, zgodnie z odpowiednimi instrukcjami, będą funkcjonować w sposób niestwarzający zagrożenia dla środowiska i zdrowia mieszkańców. Zaplanowane przedsięwzięcie nie wymaga uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W świetle prawa UE Prawo wspólnotowe w zakresie ocen oddziaływania na środowisko, tj. Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniająca Dyrektywę 85/337/EWG w sprawie oceny skutków dla środowiska niektórych publicznych i prywatnych przedsięwzięć, zostało transponowane do prawa polskiego. Analizowane Przedsięwzięcie kwalifikowane jest jako Przedsięwzięcia infrastrukturalne objęte pkt. 10 Aneksu II do Dyrektywy 97/11/WE. Przedsięwzięcia wymienione w Aneksie II podlegają pod art. 4 ust. 2 Dyrektywy 97/11/WE, który stanowi, iż dla przedsięwzięć wymienionych w Aneksie II, państwa członkowskie powinny określić przez: Strona 7-100

101 a)indywidualne badanie lub b)progi lub kryteria ustalone przez państwa członkowskie czy projekt powinien zostać poddany ocenie zgodnie z Artykułami 5 do 10, tzn. m. in., czy powinny być dostarczone w wymaganej formie informacje o planowanej inwestycji, wyszczególnione w Aneksie IV. Tak więc w świetle zapisów prawa UE przeprowadzenie oceny nie jest obligatoryjne dla analizowanego przedsięwzięcia lecz ma wynikać z indywidualnych badań lub progów bądź kryteriów ustalonych przez państwa członkowskie. Dla analizowanego przedsięwzięcia kryterium zostało określone zapisem w 3. ust. 1 pkt 72a) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko Stan zaawansowania wymaganych postępowań ws. OOŚ, ocena poprawności przeprowadzonych procedur pod kątem zgodności z wymogami Dyrektywy 2011/92/UE Nie dotyczy Ocena wpływu przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 wraz z prezentacją przeprowadzonych postępowań administracyjnych. Planowane przedsięwzięcie będzie realizowane poza obszarami wchodzącymi w skład sieci Natura 2000, w tym obszarami specjalnej ochrony ptaków, obszarami mającymi znaczenie dla Wspólnoty i projektowanymi przekazanymi do Komisji Europejskiej, w odległości ok. 0,1 km od obszaru Natura 2000 Forty w Toruniu PLH040001, względem którego obowiązuje zarządzenie RDOŚ w Bydgoszczy z dn r w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Forty w Toruniu PLH (Dz.Urz.Woj.Kuj-Pom. poz. 579). W.wym obszar wyznaczono w celu ochrony populacji zimującej (wraz z siedliskami) gatunków nietoperzy nocka dużego oraz mopka. Jednocześnie projekt obejmuje tereny położone w granicach migracji nietoperzy rozpoznanego w w.w. zarządzeniu, zgodnie z którym w obrębie przedmiotowego obszaru wskazano na konieczność zachowania istniejących połączeń miejsc zimowania w obszarze Natura 2000 z potencjalnymi biotopami leśnymi poprzez utrzymanie funkcjonalnych korytarzy migracji liniowych ciągów zalesień, zadrzewień i zakrzewień łączących zimowiska z biotopami letnimi w obszarze Natura 2000 oraz mieście Toruń. Teren objęty projektem obejmuje obszary o charakterze zadrzewionym i leśnym, które mają znaczenie dla możliwości migracji nietoperzy i które zostaną zachowane. Zamierzenie nie wiąże się z wycinką drzew, a oświetlenie terenu zostanie ograniczone Strona 7-101

102 do okolic tzw. "Stawu Kapitana" oraz sąsiedztwa dwóch boisk. Zastosowane zostaną lampy typy parkowego - niskie, oświetlające teren poniżej klosza. W związku z powyższym realizacja projektu nie stanowi zagrożeń określonych w ww. zarządzeniu w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Forty w Toruniu PLH040001, w tym w odniesieniu do migracji nietoperzy, jak również nie powoduje sprzeczności z ww. zarządzeniem. Odległości do najbliższych obszarów Natura 2000 względem planowanej inwestycji: obszary mające znaczenie dla Wspólnoty: Forty w Toruniu PLH (ok. 0,1 km), Leniec w Barbarce PLH (ok. 2,9 km), Dolina Drwęcy PLH (ok. 7,3 km), Nieszawska Dolina Wisły PLH (ok. 7,4 km), Wydmy Kotliny Toruńskiej PLH (ok. 7,8 km), Dybowska Dolina Wisły PLH (ok. 9,3 km), Leniec w Chorągiewce PLH (ok. 9,8 km); - obszary specjalnej ochrony ptaków: Dolina Dolnej Wisły PLB (ok. 3,6 km). Przedsięwzięcie nie powoduje zajęcia siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków, dla ochrony których wyznaczono ww. obszary Natura 2000, a także nie powoduje zagrożeń określonych w standardowych formularzach danych ww. obszarów Natur Z uwagi na charakter, zakres przedsięwzięcia i lokalizację, nie przewiduje się, aby jego oddziaływanie miało znacząco negatywny wpływ na obszary Rozwiązania na rzecz zmniejszenia lub skompensowania negatywnego oddziaływania na środowisko. Wykonawca ma obowiązek znać i stosować w czasie prowadzenia robót wszelkie przepisy dotyczące ochrony środowiska naturalnego. W okresie trwania budowy i wykańczania robót Wykonawca jest zobowiązany do: - utrzymywania terenu budowy i wykopów w stanie bez wody stojącej; - podejmowanie wszelkich uzasadnionych kroków mających na celu stosowanie się do przepisów i norm dotyczących ochrony środowiska na terenie i wokół terenu budowy oraz unikanie uszkodzeń lub uciążliwości dla osób lub własności społecznej i innych, a wynikających ze skażenia, hałasu lub innych przyczyn powstałych w następstwie jego sposobu działania. Stosując się do tych wymagań Wykonawca będzie miał szczególny wzgląd na lokalizację budynków oraz na środki ostrożności zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem powietrza pyłami i gazami oraz możliwością powstania pożaru. Wnioskodawca przewiduje następujące działania w zakresie ochrony środowiska w fazie realizacji i eksploatacji projektu: 1. Faza realizacji Strona 7-102

103 a) HAŁAS W fazie realizacji przedsięwzięcia nie istnieje konieczność szczegółowej kontroli stanu klimatu akustycznego. Chwilowe niekorzystne oddziaływanie przedsięwzięcia w zakresie emisji hałasu może wystąpić w fazie budowy, będzie to jednak oddziaływanie krótkotrwałe i odwracalne. a) POWIETRZE W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się monitoringu emisji szkodliwych substancji do środowiska jak i jakości powietrza. Sytuacja taka może wystąpić jedynie na etapie prac budowlanych i będzie związana z powstawaniem pyłów, w związku z prowadzeniem robót ziemnych. Źródłem emisji substancji do powietrza będą także procesy spalania paliw w silnikach maszyn i urządzeń pracujących na budowie. Jednakże z uwagi na fakt, że emisje te będą miały charakter miejscowy i okresowy oraz ustaną po zakończeniu prac budowlanych stwierdza się, że planowane przedsięwzięcie nie będzie miało negatywnego wpływu na jakość powietrza. b) WODY W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na jakość wód powierzchniowych i głębinowych. 2. Faza eksploatacji a) HAŁAS W fazie eksploatacji przedsięwzięcia nie istnieje konieczność szczegółowej kontroli stanu klimatu akustycznego. Realizacja projektu przyczynia się do ograniczenia hałasu poprzez nasadzenia izolacyjne. a) POWIETRZE W fazie realizacji inwestycji nie przewiduje się monitoringu emisji szkodliwych substancji do Środowiska jak i jakości powietrza c) WODY W fazie eksploatacji inwestycji nie proponuje się monitoringu jakości wód. b) ODPADY Wielkość emisji odpadów winna być monitorowania poprzez bieżące prowadzenie ilościowej i jakościowej ewidencji wytworzonych odpadów. Ewidencja winna być prowadzona zgodnie z art. 36 ustawy o odpadach. Dokumentami ewidencji odpadów są karty ewidencji odpadu, prowadzone dla każdego odpadu odrębnie oraz karty przekazania odpadu. Projektowany skwer wykonany będzie z materiałów dopuszczonych do stosowania w budownictwie, oraz bezpiecznych ekologicznie. Realizacja projektu przyczyni się do ograniczenia występowania Strona 7-103

104 roślin należących do inwazyjnych gatunków obcych - w szczególności robinii akacjowej i klonu jesionolistnego wypierających szlachetne gatunki rodzime. Wnioskodawca dysponuje oświadczeniem RDOŚ w Bydgoszczy z dn r, że projekt nie pogarsza stanu jednolitych części wód ani nie uniemożliwia osiągnięcia dobrego stanu wód/potencjału, gdyż projekt obejmuje w swym zakresie zagospodarowanie turystycznorekreacyjne terenów na osiedlu JAR. Zamierzenie znajduje się w obszarze jednolitej części wód podziemnych oznaczonej europejskim kodem: PLGW oraz w obszarze jednolitej części wód powierzchniowych: PLRW Struga Toruńska, w obszarze dorzecza Wisy. Projekt nie przyczynia się do poboru wód podziemnych ani powierzchniowych, nie generuje ścieków i nie stwarza zagrożenia zanieczyszczeniem tych wód, dlatego w żaden sposób nie wpływa na stan jednolitych części wód. 7.3 Spójność przedsięwzięcia z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrożeniem polityki wspólnotowej. Uwarunkowania wynikające z prawa unijnego i zobowiązań międzynarodowych Cel główny POIiŚ wynika z jednego z trzech priorytetów Strategii Europa 2020, jakim jest wzrost zrównoważony rozumiany jako wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, w której cele środowiskowe są dopełnione działaniami na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Priorytet ten został oparty na równowadze oraz wzajemnym uzupełnianiu się działań w trzech podstawowych obszarach: czystej i efektywnej energii, w tym efektywności energetycznej, ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych, rozwoju energii ze źródeł odnawialnych oraz integracji i poprawy funkcjonowania europejskiego rynku energii; adaptacji do zmian klimatu oraz efektywnego korzystania z zasobów, wzmocnieniu odporności systemów gospodarczych na zagrożenia związane z klimatem oraz zwiększeniu możliwości zapobiegania zagrożeniom (zwłaszcza zagrożeniom naturalnym) i reagowania na nie; konkurencyjności, w tym wnoszeniu istotnego wkładu w utrzymanie przez UE prowadzenia na światowym rynku technologii przyjaznych środowisku, zapewniając jednocześnie efektywne korzystanie z zasobów i usuwając przeszkody w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych. Strona 7-104

105 Niniejszy projekt jest zgodny z sektorowymi planami i programami związanymi z wdrażaniem polityki wspólnotowej. W obszarze ochrony środowiska możemy wyróżnić w szczególności komplementarność spójność projektu z następującymi instrumentami : Program działań na rzecz środowiska i klimatu (LIFE) w latach (następca programu LIFE+), w szczególności w zakresie: Podprogramu na rzecz działań w dziedzinie klimatu (łagodzenie zmiany klimatu, przystosowanie do zmiany klimatu, zarządzanie działaniami w dziedzinie klimatu i informacja) oraz Podprogramu działań na rzecz środowiska. Priorytetowe Ramy Działań dla sieci / Natura 2000 na Wieloletni Program Finansowania UE w latach (ang. Prioritised Action Framework PAF). system zielonych inwestycji (GIS Green Investment Scheme) finansowany ze środków pozyskanych przez Polskę z handlu prawami do emisji gazów cieplarnianych AAU. Programy priorytetowe dotyczące m.in. gospodarki wodnej, gospodarki wodnościekowej, gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej finansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej (zgodnie z dokumentem: Wspólna Strategia działania Narodowego Funduszu oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata z perspektywą do roku 2020). Planowane przedsięwzięcie jest w pełni zgodne z w/w uwarunkowaniami wynikającymi z prawa unijnego i zobowiązań międzynarodowych. Uwarunkowania wynikające z prawa polskiego Przy realizacji niniejszego projektu mają zastosowanie następujące przepisy prawa polskiego: a) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz. 150 ze zmianami); b) ustawa z 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2003 rok Nr 207, poz ze zmianami); c) ustawa z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 roku Nr 236, poz ze zmianami); d) Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zmianami); e) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzaju przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych Strona 7-105

106 uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko(dz. U. z 2004 roku Nr 257, poz ze zmianami). Planowane polskiego. przedsięwzięcie jest w pełni zgodne z w/w uwarunkowaniami wynikającymi z prawa 7.4 Przystosowanie się do zmian klimatu i łagodzenie zmian klimatu, a także odporność na klęski żywiołowe Realizacja celów w zakresie zmian klimatu zgodnie ze strategią Europa 2020 Strategia Europa 2020 jest strategią Unii Europejskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zapoczątkowaną w 2010 r. Ustalono pięć nadrzędnych celów, które UE ma osiągnąć do 2020 roku. Obejmują one zatrudnienie, badania i rozwój, klimat i energię, edukację, integrację społeczną i walkę z ubóstwem. Zatrudnienie: 75 proc. osób w wieku lat powinno mieć pracę Badania i rozwój: na inwestycje w badania i rozwój powinniśmy przeznaczać 3 proc. PKB UE Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii: należy ograniczyć emisje gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30 proc., jeśli warunki będą sprzyjające), 20 proc. energii powinno pochodzić ze źródeł odnawialnych, efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20 proc. Edukacja: Ograniczenie liczby uczniów przedwcześnie kończących edukację do poziomu poniżej 10 proc., co najmniej 40 proc. osób w wieku powinno mieć wykształcenie wyższe Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym o co najmniej 20 mln. Niniejszy projekt jest pozytywny względem celów określonych w Strategii. Korelacja z celami Strategii wynika z pozytywnego wpływu na ograniczenie zanieczyszczeń przedostających się do atmosfery. Jednocześnie projekt wykazuje pozytywny wpływ na rozwój zrównoważony:, wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej. Strona 7-106

107 7.4.2 Zagrożenia związane ze zmianą klimatu, kwestie dotyczące przystosowania się do zmian klimatu i ich łagodzenia oraz odporność na klęski żywiołowe Prawidłowe funkcjonowanie infrastruktury może być zagwarantowane tylko wtedy, gdy będą uwzględnione czynniki klimatyczne. Ocena wpływu zmian klimatycznych wykorzystuje jako poziom odniesienia dla prognozowanych wartości klimatycznych wartości tych elementów, które obecnie stanowią podstawę obowiązujących przepisów technicznych. Klimat oddziałuje w sposób bardzo podobny na wszystkie rodzaje infrastruktury. Analiza przewidywanych zmian klimatu ważnych w aspekcie funkcjonowania niniejszego projektu wskazuje na to, że: nastąpi ocieplenie, wyrażone wzrostem średniej temperatury dobowej oraz zmniejszeniem liczby dni chłodnych, zmniejszy się okres zalegania pokrywy śnieżnej na gruncie, zwiększą się opady, wyrażone zarówno wzrostem maksymalnego opadu dobowego oraz liczbą dni z opadami ekstremalnymi, wskazane w opracowaniu parametry klimatu będą się charakteryzowały dużą zmiennością w odniesieniu do wartości ekstremalnych. Zaburzeniom równowagi w systemie środowiska geograficznego wywołanym ocieplaniem się klimatu towarzyszą zmiany, które w sposób bezpośredni lub pośredni powinny być uwzględniane w gospodarowaniu przestrzenią. Dotyczą one wielu aspektów o charakterze horyzontalnym, od ekosystemów (zmiany funkcji, zasięgów gatunków, zmniejszanie różnorodności biologicznej, wymieranie gatunków), poprzez gospodarkę rolną, leśną i wodną (niszczące susze, pożary, powodzie i podtopienia, spadek produkcyjności roślin, itd.). Adaptacja zagospodarowania gruntami do przewidywanych zmian klimatu wymaga wyłączania coraz większych powierzchni spod zabudowy w związku z zagrożeniem powodzią, podtopieniami i osuwiskami, a także zachowania na obszarach miejskich co najmniej trzydziestoprocentowego udziału terenów zieleni (łącznie z wodami) a w skali kraju podobnego udziału powierzchni terenów zalesionych w całkowitej przestrzeni państwa. Działania te mają na celu łagodzenie skutków zmian klimatu i ich czynników antropogenicznych, w tym m.in. łagodzenia skutków miejskiej wyspy ciepła w okresie wysokich temperatur powietrza, zanieczyszczenia, wodnej i wietrznej erozji gruntu. Ponadto zwiększająca się intensywność opadów wymaga zwiększenia, i konsekwentnego egzekwowania zachowania, terenów biologicznie czynnych, głównie na obszarach zurbanizowanych, a na obszarach otwartych terenów o wysokiej retencji gruntowej. Tereny zieleni odgrywają ważną rolę także w efektywnej wentylacji miast, za którą odpowiedzialny jest poprawnie zaprojektowany system wymiany i regeneracji powietrza. Obszarowy napływ czystego powietrza przy wiatrach z różnych kierunków zapewniać powinny Strona 7-107

108 korytarze oraz zielone pierścienie, które należy tworzyć wokół dużych miast. Dlatego też powinny to być struktury charakteryzujące się dużą lesistością. Należy przede wszystkim dążyć do zwiększenia obszarów leśnych w ciągach głównych korytarzy ekologicznych z kontynuacją w strefie pozamiejskiej oraz wokół miast (zielone pierścienie). Wiatry w Toruniu przemieszczają się dostępnymi korytarzami, tj. uprzywilejowanymi trasami, którymi są przede wszystkim Dolina Dolnej Wisły oraz kształtowany przestrzennie w tkance miejskiej pierścieniowo-pasmowo-klinowy układ terenów zieleni, wynikający z historycznoprzyrodniczych uwarunkowań rozwoju miasta. Układ ten tworzą: zewnętrzny pierścień lasów otaczających miasto, powiązany z zewnętrznym układem fortyfikacji Twierdzy Toruń wewnętrzny pierścień zieleni urządzonej otaczającej Zespół Staromiejski pasmo zieleni nadwiślańskiej kliny zróżnicowane pod względem wielkości i ciągłości pasma zieleni w strefie zurbanizowanej. Zdjęcie, 35: Mapa przewietrzania miasta Roślinność zaprojektowana na osiedlu JAR będzie przyczyniać się do promowania miejskiego systemu regeneracji i wymiany powietrza, powstrzymania fragmentacji przestrzeni miasta. Przewiduje się, że będzie przyczyniać się do osłabienia zjawiska tzw. miejskiej wyspy ciepła, Strona 7-108