ZMIENNOŚĆ CECH MORFOLOGICZNYCH 28 ODMIAN SZPARAGA LEKARSKIEGO (Asparagus officinalis L.) 1

Transkrypt

1 ZZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2007 z. 517: ZMIENNOŚĆ CECH MORFOLOGICZNYCH 28 ODMIAN SZPARAGA LEKARSKIEGO (Asparagus officinalis L.) 1 Mikołaj Knaflewski, Alina KałuŜewicz, Marek Niezborała, Anna Zaworska Katedra Warzywnictwa, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu Wstęp W ciągu ostatnich 10 lat produkcja szparaga w świecie wzrosła o około 40%, co spowodowane jest przede wszystkim zwiększeniem się przeciętnego plonu, a w mniejszym stopniu powierzchni [KNAFLEWSKI 2006]. WiąŜe się to z wprowadzaniem do uprawy bardziej plennych odmian. Odmiany szparaga są najczęściej przydatne do uprawy w określonych warunkach środowiska. Zdolność adaptacji odmian do róŝnych warunków klimatyczno-glebowych sprawdzana jest w międzynarodowych programach badawczych [BENSON 1999; NICHOLS 1999]. Ocena wartości uŝytkowej nowych odmian zajmuje kilka lat. Pomocne w tej ocenie mogą być pomiary cech morfologicznych pędów asymilacyjnych. Stwierdzono bowiem, Ŝe niektóre z tych cech są skorelowane z plonem, a nawet z jakością wypustek [TAKATORI i in. 1970; CHEN 1979; TAGA i in. 1980; ROBB 1984, KNAFLEWSKI 1985]. Celem badań niniejszej pracy była ocena zmienności cech morfologicznych pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga, a takŝe określenie zaleŝności między tymi cechami a plonem. Materiał i metody Ocenę zmienności liczby i wysokości pędów asymilacyjnych szparaga oraz obwodu powierzchni ich wyrastania (obwód karpy) wykonano w latach w doświadczeniu załoŝonym w roku 2000, obejmującym 28 odmian. Na kaŝdym poletku o powierzchni 14,4 m 2 posadzono w 2000 roku 20 roślin w rozstawie 1,8 0,4 m. Zastosowano układ bloków losowanych w dwóch powtórzeniach. Pomiary pędów asymilacyjnych wykonywano we wrześniu kaŝdego roku na 10 roślinach z poletka. W roku 2003 zbierano zielone wypustki przez 3 tygodnie, w 2004 przez 8 tygodni, a w roku 2005 przez 7 tygodni. Zmienność cech określono poprzez wyliczenie współczynnika zmienności, natomiast zaleŝność między cechami morfologicznymi pędów asymilacyjnych a plonem ogólnym przy pomocy współ- 1 Badania były dofinansowane przez Pracownię Zasobów Genowych Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach.

2 362 M. Knaflewski i inni czynnika korelacji. W okresie zbiorów średnia dobowa temperatura powietrza wynosiła 13,6 C w latach 2004 i 2005 oraz 14,9 C w roku Suma opadów była największa w roku 2005 (91,7 mm), a najmniejsza w roku 2003 (7,4 mm). W okresie asymilacji średnia dobowa radiacja w roku 2003 wynosiła 14,4 MJ m -2, a w latach 2004 i 2005 odpowiednio 13,3 i 13,5 MJ m -2. Wyniki Średnia wysokość roślin 28 odmian w latach wynosiła 159,0 cm. Wahała się ona od 115,4 cm u odmiany Gloria do 199,5 cm u odmiany Ariane (tab. 1). Liczba pędów mieściła się w przedziale od 7,1 u odmiany Alpha do 12,1 i 12,2, odpowiednio u odmian Gynlim i Ravel. Obwód powierzchni wyrastania pędów (obwód karpy) zawierał się w przedziale od 39,7 cm u odmiany Cipres do 62,6 cm u odmiany Andreas. Współczynnik zmienności dla średniej wysokości roślin wynosił 12,5%, a dla obwodu karpy wynosił 11,5%. Wyraźnie wyŝszy był on dla średniej liczby pędów asymilacyjnych i wynosił 15,2%. Tabela 1; Table 1 Cechy pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga ( ) Characteristics of summer stalks of 28 asparagus cultivars ( ) Odmiana Cultivar Aarslev 270 Abril Alpha Andreas Ariane Cipres Diego Eposs Fileas Gloria Grolim Gynlim Hannibal Jacq. Ma 2004 Jacq. Ma 2014 JWC-1 PLA-2132 PLA-P2232 Purple Passion Ramada Ramos Ravel Sartaguda Tainan 2 Tainan 3 Taramea Trigal Tsuki-kho 3 Średnia; Mean Współczynnik zmienności Coefficient of variation Kraj pochodzenia Origin DK IT NL NL NZ US TW TW NZ JP - - Wysokość roślin (cm); Plant height (cm) 154,6 137,6 172,0 164,3 199,5 165,6 168,5 173,4 158,5 115,4 178,4 188,4 193,0 148,3 129,8 144,1 144,4 145,2 145,5 167,0 142,8 177,2 143,9 146,9 167,6 179,0 139,7 161,5 159,0 12,5% Liczba pędów Stalk number per plant 9,1 10,2 7,1 9,4 8,6 7,3 9,9 7,9 8,1 11,2 7,4 12,1 9,6 8,1 9,1 10,5 9,8 8,8 7,3 9,1 10,4 12,2 11,1 10,4 8,7 11,4 9,3 9,8 9,4 15,2% Obwód karpy (cm) Crown circumference (cm) 58,9 44,1 42,6 62,6 48,3 39,7 45,2 45,5 47,7 41,9 47,4 58,4 50,3 49,5 51,4 50,1 42,5 50,4 43,4 50,2 46,6 55,9 47,2 43,4 42,9 51,4 45,0 45,6 48,1 11,5%

3 ZMIENNOŚĆ CECH MORFOLOGICZNYCH 28 ODMIAN SZPARAGA Większe zróŝnicowanie cech między roślinami poszczególnych odmian obserwowano pod względem liczby pędów i obwodu karpy, a mniejsze w przypadku wysokości roślin (tab. 2). Najbardziej wyrównane pod względem liczby pędów były rośliny odmian: Ravel, Gynlim, Eposs i JWC-1, a najmniej: Purple Passion, Jacq. Ma 2004, Tainan 3 i Tainan 2. Największe wyrównanie wysokości obserwowano u odmian: Sartaguda, Eposs, Taramea i Aarslev 270, a najmniejsze u Gloria, Jacq. Ma 2004 i PLA Obwód karpy wykazywał najmniejsze wyrównanie u roślin odmian: Abril, Jacq. Ma 2004, PLA-P2223 i Trigal, a największe u: Taramea, JWC-1, Fileas, Tsuki-kho 3 i Aarslev 270. Tabela 2; Table 2 Zmienność cech pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga w latach Variability of summer stalk characteristics in 28 asparagus cultivars within years Odmiana Cultivar Aarslev 270 Abril Alpha Andreas Ariane Cipres Diego Eposs Fileas Gloria Grolim Gynlim Hannibal Jacq. Ma 2004 Jacq. Ma 2014 JWC-1 PLA-2132 PLA-P2232 Purple Passion Ramada Ramos Ravel Sartaguda Tainan 2 Tainan 3 Taramea Trigal Tsuki-kho 3 wysokość roślin plant height 16,6 22,2 19,7 19,8 18,6 18,0 18,0 16,0 25,6 35,0 21,9 18,3 20,5 28,4 24,6 22,2 27,3 20,1 20,0 18,8 20,1 17,4 15,6 19,3 20,2 16,2 19,8 21,1 Współczynnik zmienności (%) Coefficient of variability (%) liczba pędów stalk number 51,6 51,8 53,5 55,2 52,7 52,4 53,5 45,1 51,7 58,4 54,2 43,7 54,0 67,3 56,4 45,8 49,4 49,8 69,3 50,8 48,6 40,1 56,1 61,1 66,3 48,6 52,9 48,0 obwód karpy crown circumference 34,2 61,9 42,7 40,8 35,7 41,7 43,0 44,7 33,4 51,9 38,8 45,7 37,6 56,9 38,4 31,5 44,3 55,6 48,5 46,4 37,9 36,4 38,6 39,1 40,7 28,7 53,8 34,0 Między poszczególnymi latami większe było zróŝnicowanie liczby pędów niŝ wysokości roślin czy obwodu karpy (tab. 3). NajwyŜszy współczynnik

4 364 M. Knaflewski i inni zmienności liczby pędów zanotowano u odmiany Gloria, Abril, Aarslev 270, a najniŝszy u odmiany Jacq. Ma 2014 i PLA-P2232. Największą zmiennością wysokości roślin charakteryzowały się odmiany: Abril, Gloria, Trigal, PLA-P2232 i Jacq. Ma 2014, a najmniejszą: Andreas, Taramea, Aarslev 270 i Tsuki-kho 3. Obwód karpy odznaczał się w latach najmniejszą zmiennością u odmian: JWC-1, Tsuki-kho 3, Jacq. Ma 2014, a największą u: Jacq. Ma 2004, Grolim, Gynlim i Ariane. Tabela 3; Table 3 Zmienność cech morfologicznych pędów między latami w obrębie 28 odmian szparaga Variability of summer stalk characteristics in 28 asparagus cultivars between the years Odmiana Cultivar Współczynnik zmienności (%); Coeficient of variability (%) wysokość roślin plant height liczba pędów stalk number obwód karpy crown circumference Aarslev 270 Abril Alpha Andreas Ariane Cipres Diego Eposs Fileas Gloria Grolim Gynlim Hannibal Jacq. Ma 2004 Jacq. Ma 2014 JWC-1 PLA-2132 PLA-P2232 Purple Passion Ramada Ramos Ravel Sartaguda Tainan 2 Tainan 3 Taramea Trigal Tsuki-kho 3 6,3 29,3 8,6 5,7 11,7 8,7 10,9 8,2 18,2 27,6 13,9 15,7 14,1 19,4 25,5 23,9 15,5 26,1 24,7 9,6 20,6 12,1 23,9 23,6 8,4 5,9 26,7 7,7 38,8 40,0 33,1 31,8 32,7 32,2 32,6 23,2 35,9 41,8 20,9 20,4 34,3 27,4 17,0 27,9 35,6 18,2 37,0 21,9 21,2 31,6 38,1 27,4 25,7 27,7 30,9 38,3 25,4 26,4 14,6 25,9 27,2 15,0 10,9 13,3 10,2 10,4 27,4 27,4 20,3 30,9 6,7 4,6 14,8 25,6 8,7 16,6 12,7 17,2 9,9 17,7 11,0 9,0 25,8 5,9

5 ZMIENNOŚĆ CECH MORFOLOGICZNYCH 28 ODMIAN SZPARAGA Tabela 4; Table 4 Współczynnik korelacji dla zaleŝności między cechami pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga a ich plonem w następnym roku Coefficient of correlation between asparagus stalk characteristics of 28 cultivars and their yield in the next year Cechy pędów Features of stalks Wysokość roślin Plant height Liczba pędów Stalk number Obwód karpy Crown circumference Współczynnik korelacji (r) Correlation coefficient (r) 2002/ / /2005-0,04 0,27 0,50 ** 0,06-0,07 0,30 0,26 0,17 0,67 ** ** istotny na poziomie 0,01; significant at the level of 0.01 Rys. 1. Sumaryczny plon ogólny w latach Fig. 1. Cumulative total yield in ZaleŜności między cechami morfologicznymi 28 odmian szparaga a plonem były istotne dla wysokości i obwodu w trzecim roku zbioru (tab. 4). NajwyŜszy sumaryczny plon ogólny wypustek w latach uzyskano u odmian Gynlim i Ravel, najniŝszy zaś u odmiany Purple Passion (rys. 1). Dyskusja Stwierdzono bardzo duŝe zróŝnicowanie odmian pod względem cech morfologicznych pędów asymilacyjnych i wielkości plonu. Najbardziej zmienną cechą pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga była liczba pędów, a najmniej wysokość roślin. W niniejszej pracy potwierdzono istnienie zaleŝności cech morfologicznych w roku poprzedzającym zbiór z wielkością plonu w kolejnym roku. WaŜną cechą okazał się, podobnie jak we wcześniejszych badaniach

6 366 M. Knaflewski i inni [KNAFLEWSKI 1985], obwód karpy. Na podstawie tej cechy, a takŝe ewentualnie wysokości roślin, moŝna przypuszczalnie określić wielkość i jakość plonu w kolejnym roku zbioru. Jak wykazano, na cechy morfologiczne oraz wielkość plonu miały wpływ zróŝnicowane warunki pogodowe [KNAFLEWSKI 1985; TISEN 1985; KRARUP 1993; KEULR, RIEL 1993]. Zgodnie z wcześniejszymi wynikami doświadczeń [HARTMANN 1983; BOONEN, BACKUS 1983] moŝna przypuszczać, Ŝe odpowiednie do uprawy mogą być odmiany pochodzące z podobnych do Polski warunków klimatycznych, takie jak np.: Gynlim, Ravel i Grolim. Wnioski 1. Najbardziej zmienną cechą pędów asymilacyjnych 28 odmian szparaga była ich liczba. ZróŜnicowanie cech morfologicznych między latami było większe dla liczby pędów niŝ dla wysokości roślin i obwodu karpy. 2. Plon ogólny wypustek był najsilniej skorelowany z obwodem karpy, a najsłabiej z liczbą pędów w roku poprzedzającym zbiór. Na podstawie oceny cech morfologicznych i współzaleŝności tych cech z wielkością plonu szparaga za przydatne do uprawy na terenach Polski moŝna uznać odmiany: Gynlim, Ravel, Grolim. Literatura BENSON B.L Second international asparagus cultivar trial. Act. Hort. 479: BOONEN P., BACKUS C Verslag Aspergeproeven Stichting Proeftuin Noord-Limburg : CHEN Y.V Correlation of economic characters in asparagus. Proceedings 5 th international Asparagus Symposium Eucarpia. Geisenheim, 28 IX-1 X 1979: HARTMANN H.D Arbeitskreis Spargelanbau in Südwestdeuchland. Jaresbericht 11: KEULR P.C., RIEL C.A.H Influence of low temperatures during harvest on asparagus yield. Act. Hort. 415: KNAFLEWSKI M Evaluation of asparagus cultivars on the basis of yielding and some plant characteristics. Proceedings of the 6 th International Asparagus Symposium. 5-9 VIII 1985, University of Guelph, Ontario, Canada: KNAFLEWSKI M World asparagus production and its prospects. VI European Asparagus Forum (EuroAsper) II 2006, Alexandroupolis, Greece: 1-8. KRARUP A Evaluation of twenty-eight asparagus genotypes after three years of harvest at Valdivia, Chile. Act. Hort. 415: NICHOLS M.A First international asparagus cultivar trial. Act. Hort. 479: 195. ROBB A.R Physiology of asparagus (Asparagus officinalis L.) as related to the productivity of the crop. NZ J. Exp. Agric. 12:

7 ZMIENNOŚĆ CECH MORFOLOGICZNYCH 28 ODMIAN SZPARAGA TAGA T., IWABUCHI H., YAMABUKI K., SATO S Analysis of cultivation environments on the growth of asparagus. Effects of harvesting term on the yield and the carbohydrate in the root. Bull. of Hokkaido Prefectual Agric. Exp. Stat. 43: TAKATORI F.H., STILLMAN J., SOUTHER F Asparagus yield and plant vigor as influenced by time and duration of cutting. Calif. Agric. 24: TISEN H Cultivar evaluation in Canada. Proceedings of the 6 th International Asparagus Symposium. 5-9 VIII 1985, University of Guelph, Ontario, Canada: Słowa kluczowe: szparag, pędy asymilacyjne, wyrównanie, plon Streszczenie W latach określono liczbę i wysokość pędów asymilacyjnych oraz obwód powierzchni karpy, z której one wyrastały, u 28 odmian szparaga lekarskiego (Asparagus officinalis L). Oceniono zmienność wymienionych cech między odmianami i w populacji kaŝdej odmiany. Pomiary morfologiczne pędów wykonywano na roślinach 3-6-letnich. W roku 2003 przeprowadzono pierwszy krótki zbiór, a w latach 2004 i 2005 prowadzono normalne zbiory zielonych wypustek trwające do około 15 czerwca. Określono współczynniki korelacji między cechami pędów asymilacyjnych a plonem wypustek w następnym roku. Stwierdzono bardzo duŝe zróŝnicowanie cech pędów asymilacyjnych zarówno między odmianami, jak i w obrębie populacji poszczególnych odmian. Odmiany róŝniły się teŝ bardzo znacznie pod względem wielkości plonu. Najmniejsze było zróŝnicowanie między odmianami pod względem wysokości pędów, większe pod względem obwodu powierzchni karpy, z której te pędy wyrastały, a największe pod względem liczby pędów. ZróŜnicowanie między roślinami u poszczególnych odmian, a takŝe między latami badań było równieŝ największe pod względem liczby pędów. Plon był najsilniej skorelowany z obwodem powierzchni karpy, a najsłabiej z liczbą pędów w roku poprzedzającym zbiór. Na podstawie oceny cech morfologicznych pędów asymilacyjnych i współzaleŝności tych cech z wielkością plonu szparaga za przydatne do uprawy na terenach Polski moŝna uznać odmiany: Gynlim, Ravel, Grolim. VARIABILITY OF SUMMER STALK CHARACTERISTICS OF 28 ASPARAGUS (Asparagus officinalis L.) CULTIVARS Mikolaj Knaflewski, Alina Kaluzewicz, Marek Niezborala, Anna Zaworska Department of Vegetable Crops, Agricultural University, Poznań Key words: asparagus, summer stalks, uniformity, yield

8 368 M. Knaflewski i inni Summary Number and height of the summer stalks as well as the crown circumference in 28 asparagus (Asparagus officinalis L.) cultivars were determined in Variabilities of the stalk features among 28 cultivars and among the individual plants of particular cultivars were also estimated. Morphological measurements of 10 plants on each plot were taken in autumn every year. The investigations began in 2000 and so the morphological measurements of stalks were taken on plants 3-6 years old. Green spears were harvested for about 3 weeks in 2003 and for 8 and 7 weeks in 2004 and 2005, respectively. Correlation between summer stalk characteristics and yields in following years was estimated. Large variability of summer stalk features was stated among cultivars and individual plants within particular cultivars. Big differences in yielding were also stated among the cultivars. The lowest differentiation among 28 cultivars was found in height of stalks, larger in crown circumference and the highest in stalk number. Variability of individual plants within particular cultivars and differences among the years were larger for stalk number than for two remaining features. The yield in the third year of harvest was strongly correlated with crown circumference and slightly with stalk number in the previous year. On the basis of stalk characteristics and their correlation with the yield, the cultivars Gynlim, Ravel and Grolim may be considered as suitable for growing in Poland. Prof. dr hab. Mikołaj Knaflewski Katedra Warzywnictwa Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego ul. Dąbrowskiego POZNAŃ miknaf@au.poznan.pl