Regulacje oligopolu Narzędzia regulacji. Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz

Transkrypt

1 Regulacje oligopolu Narzędzia regulacji Opracowała: dr inż. Magdalena Węglarz

2 Pozłacany wiek monopolistów Amerykańscy monopoliści a okresu pozłacanego wieku (lata ) określani byli mianem baronów rozbójników. Legendarni ludzie, tacy jak: Rockefeller, Gould, Vanderbilt, Frick, Carnegie, Rotschild i Morgan, byli twórcami nowych branż, np. kolejnictwa czy wydobycia ropy naftowej, na których zbudowali fortuny umożliwiające ekspansję, zniszczenie konkurencji oraz przekazanie bajecznych fortun dziedzicom. 2

3 Polityka konkurencji Przedsiębiorcy mają na celu maksymalizację swojego zysku. Optymalnymi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej dla większości z nich jest brak konkurencji. Stan taki można osiągnąć poprzez koncentrację (łączenie przedsiębiorstw), skutkującą powstaniem jednego producenta lub poprzez zawieranie porozumień eliminujących konkurencję. W efekcie tego typu działań zwiększają się zyski indywidualnych przedsiębiorców kosztem zmniejszenia efektywności alokacji zasobów, co skutkuje wyższymi cenami dla konsumentów, niższą jakością produktów i obniżeniem bodźców do innowacji w stosunku do efektywnie funkcjonującej konkurencji rynkowej. 3

4 Polityka antymonopolowa w USA Monopole długo były nielegalne na podstawie prawa zwyczajowego i precedensowego. Jednakże kodeks prawny okazał się bezradny wobec fali przejęć, karteli i trustów, która załała gospodarkę amerykańską w latach 80. XIX w. Ustawa Shermana (1890 r.) stała się kamieniem węgielnym amerykańskiego prawa antymonopolowego. Par. 1 ustawy zakazuje umów, związków i porozumień w celu ograniczania handlu. Par. 2 zabrania działań monopolistycznych i tajnych porozumień służących monopolizacji. Ustawa Claytona (1914 r.) powstała w celu doprecyzowania i wzmocnienia Ustawy Shermana. 4

5 Polityka antymonopolowa w USA Nielegalne stosowanie cen niszczących występuje wtedy, gdy wielkie przedsiębiorstwo ustala cenę poniżej kosztów po to, aby wyprzeć mniejszych konkurentów z rynku. Następnie cena zostaje podniesiona. Wyparte przedsiębiorstwa nie wracają do gałęzi, ponieważ wiedzą, że wejście stanie się przyczyną kolejnej fali obniżek cen. Problemem trudnym do rozstrzygnięcia dla sądów jest odróżnienie cen niszczących od rzeczywistej konkurencji cenowej. 5

6 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie połączeniom, które ograniczają konkurencję. Państwo przeciwdziała również fuzjom, prowadzącym do osiągnięcia pozycji monopolistycznej lub zbliżonej do monopolistycznej, a także połączeniom, które oznaczałyby znaczne ograniczenie konkurencji państwo nie dopuściło do połączenia firm Brown Shoe i Kinney Shoe, zajmujących IV i VIII miejsce na liście największych producentów obuwia. Wynikiem połączenia miało być uniemożliwienie innym przedsiębiorstwom korzystania z sieci sprzedaży detalicznej Kinneya. 6

7 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie połączeniom, które ograniczają konkurencję Departament Sprawiedliwości nie dopuścił do połączenia gigantów przemysłu obronnego Lockheed Martin i Northrup Grumman Komisja ds. Ochrony Konkurencji UE zablokowała planowane połączenie General Electric i Honeywell International, mimo że przedsiębiorstwa te miały odpowiednie pozwolenia władz amerykańskich. Europejscy regulatorzy zablokowali również połączenie wytwórni muzycznych Time Warner i EMI Group. 7

8 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie zmowom. Przedsiębiorstwa mogą tworzyć kartele i współpracować w celu zmniejszenia produkcji oraz doprowadzenia do wzrostu ceny. Tego rodzaju zmowy wywierają taki sam wpływ na dobrobyt społeczny jak monopole, w związku z czym działania mające na celu ich powstanie są nielegalne. Nielegalne jest również uzgadnianie cen Sąd uznał, że producenci urządzeń sanitarnych działali nielegalnie, kiedy ustalili wspólną cenę i ograniczyli wielkość produkcji. 8

9 Polityka antymonopolowa w USA Zapobieganie zmowom działające w przemysle spożywczym olbrzymie przedsiębiorstwo Archer Daniels Midland skazano na grzywnę wysokości 100 mln dol. za ustalanie cen kwasu cytrynowego (dodatek do żywności) i lizyny (dodatek do pasz) po oskarżeniach o ustalanie cen, 30 firm brokerskich zapłaciło 900 mln dol. kary Infineon Corporation za udział w ustalaniu cen procesorów pamięci komputerowej zgodziła się zapłacić jedną z największych grzywien w historii w wysokości 160 mln dol. 9

10 Polityka antymonopolowa w Polsce Kompetencje Prezesa UOKiK w zakresie ochrony konkurencji obejmują: kontrolę koncentracji przedsiębiorców, zwalczanie nadużywania przez nich pozycji dominującej, wykrywanie karteli. Priorytetem obecnego Prezesa UOKiK (Marek Niechciał) jest zwiększanie skuteczności w zakresie zwalczania niedozwolonych porozumień. 10

11 Polityka antymonopolowa w Polsce 11

12 Polityka antymonopolowa w Polsce Art. 5 ustawy dotyczy zakazu porozumień ograniczających konkurencję, a w szczególności zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające na: 1. ustalaniu bezpośrednio lub pośrednio cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów, 2. ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego lub inwestycji, 3. podziale rynków zbytu lub zakupu, 12

13 Polityka antymonopolowa 4. stosowaniu w podobnych umowach uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji, 5. uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego związku z przedmiotem umowy, 6. ograniczaniu dostępu do rynku lub eliminowaniu z rynku przedsiębiorców nieobjętych porozumieniem, 7. uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny. 13

14 Polityka antymonopolowa Kartel jest to forma porozumienia lub stowarzyszenia producentów albo sprzedawców, którego celem jest wyeliminowanie konkurencji, czyli dążenie do zapewnienia pozycji dominującej (30%-50% udziału w rynku) albo monopolu (100% udziału w rynku i brak substytutów sprzedawanego produktu). Tak znaczny udział w rynku pozwala kartelowi na zaplanowanie takiej wielkości produkcji i sprzedaży, dzięki której może on podyktować taką cenę (przesuwanie się po krzywej popytu), która przy danych kosztach ponoszonych przez członków kartelu pozwala im maksymalizować zysk. 14

15 Polityka antymonopolowa Wspólny zysk jest dzielony miedzy uczestników kartelu według ustalonego klucza. Władza kartelu decyduje całkowicie o wielkości produkcji, poziomie ceny umożliwiającej maksymalizację zysku, alokację produkcji miedzy członków kartelu. Członkowie administracji muszą wiedzieć o możliwościach produkcyjnych i kosztach firm przystępujących do kartelu. Maksymalny wspólny zysk kartelu będzie osiągnięty wówczas, gdy łączna produkcja wszystkich firm osiągnęła wielkość, dla której łączny koszt krańcowy MC zrówna się z przychodem krańcowym MR. 15

16 Polityka antymonopolowa Istnienie kartelu w długim okresie jest bardzo mało prawdopodobne. Uczestnicy kartelu, ustalają warunki współpracy, muszą uzgodnić ceny i ilości produkcji korzystne dla wszystkich. Jednak warunki gospodarowania mogą się zmienić dla jednych firm na gorsze dla innych na lepsze. Ponadto istnienie kartelu wymaga, aby jego uczestnicy mieli do siebie pełne zaufanie. Działania niezgodne z warunkami umowy kartelowej powodują utratę zaufania i w efekcie rozpadu kartelu. 16

17 Polityka antymonopolowa Kartele mogą powstawać na rynku międzynarodowym, a jego członkami mogą być wówczas państwa. Najsłynniejszym kartelem międzynarodowym jest OPEC Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową utworzony w 1960 r., grupujący kraje, których udział w światowej produkcji ropy naftowej stanowi ok %, a jej eksport ponad 80% eksportu światowego. Ustawodawstwa antymonopolowe wielu krajów zakazują powstawania karteli wewnątrz poszczególnych krajów, próbując chronić odbiorców (konsumentów), którzy w wyniku porozumień kartelowych tracą podwójnie mniejsza liczba produktów i usług na rynku, a ceny wyższe. 17

18 Polityka antymonopolowa Zgodnie z ustawą o ochronie konkurencji i konsumentów Prezes UOKiK ma możliwość nakładania na przedsiębiorców kar finansowych za praktyki ograniczające konkurencję, czyli za nadużywanie pozycji dominującej i zawieranie niedozwolonych porozumień antykonkurencyjnych. Maksymalna wysokość sankcji nie może przekroczyć 10 proc. obrotu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym wydanie decyzji. 18

19 Polityka antymonopolowa Ciągle rośnie liczba postępowań w sprawie karteli. Wraz z pojawieniem się w Polsce międzynarodowych korporacji przyszły do nas również perfekcyjnie przygotowane umowy kartelowe, które dokonują podziału obowiązków między wszystkie ogniwa porozumienia. W grudniu 2006 Urząd wszczął trzy postępowania przeciwko producentom i dystrybutorom farb oraz 11 największym producentom cementu wszyscy podejrzewani są o zawarcie nielegalnych porozumień. Jedna z cementowni utrudniała prowadzenie kontroli, co spowodowało nałożenie kary w wysokości 2 mln zł. 19

20 Polityka antymonopolowa Spółka Castorama i ICI zawarły niedozwolone porozumienie ustalając cenę sprzedaży farb i lakierów. Nałożona kara to ponad 45 mln zł. Polifarb Cieszyn-Wrocław zawarł nielegalne porozumienie z właścicielami siedmiu sklepów wielkopowierzchniowych (Bricomarche, Castorama, Leroy Merlin, Nomi, Obi, Platforma i Praktiker) dotyczące ustalania cen produktów. Nałożono karę 110 mln zł. 85 przedsiębiorców złamało prawo ustalając ceny farb i lakierów. Inicjator zabronionych działań spółka Tikkurila musi zapłacić ponad 2 mln zł. 20

21 Polityka antymonopolowa Producent drożdży spółka Lesaffe Bio-Corporation zawarła nielegalne porozumienie z 45 hurtownikami, którzy zostali zobowiązani do zaopatrywania się wyłącznie u niego, ograniczając w ten sposób dostęp do sieci dystrybucji innym producentom. Karę finansową łącznej wysokości 1 mln zł nałożono na Narodowy Fundusz Zdrowia za zawarcie z Przedsiębiorstwem Informatycznym Kamsoft porozumienia ograniczającego konkurencję na rynku programów komputerowych stosowanych w branży medycznej. 21

22 Polityka antymonopolowa PKS Zielona Góra oraz firma Marvel przewoźnik świadczący usługi zawarli nielegalne porozumienie polegające na bezpośrednim ustalaniu cen biletów jednorazowych i miesięcznych. Nałożono łączną karę wysokości 187 tysięcy zł. Spółka Xella Polska producent materiałów budowlanych zawarła z dystrybutorami porozumienie ograniczające konkurencję, polegające na ustaleniu minimalnej ceny odsprzedaży ściennych materiałów budowlanych. 22

23 Polityka antymonopolowa Rzeczpospolita,

24 Polityka antymonopolowa Kartele są bardzo szkodliwe dla całej gospodarki. Te nielegalne praktyki mają wpływ na poziom cen oraz jakość oferowanych konsumentom produktów i usług. Nie pozostają również bez wpływu na rynkowych konkurentów. Istotną rolę odgrywa w Polsce instytucja leniency, czyli łagodniejsze traktowanie przedsiębiorców, którzy uczestnicząc w kartelu decydują się na jego ujawnienie i współpracę z UOKiK. 24

25 Polityka antymonopolowa Regulacje pozwalające na odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej lub jej obniżenie wobec przedsiębiorcy, który podjął współpracę z Prezesem UOKiK oraz przedstawił dowody na istnienie niedozwolonego porozumienia ograniczającego konkurencję tworzą program łagodzenia kar (leniency). Program leniency obejmuje również osoby zarządzające przedsiębiorstwem, które w ramach sprawowania swojej funkcji w czasie, gdy zarządzane przedsiębiorstwo zawarło lub było uczestnikiem zakazanego porozumienia, umyślnie dopuściły przez swoje działanie lub zaniechanie do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu porozumień ograniczających konkurencję. 25

26 Polityka konkurencji Fuzje, przejęcia cel jeden wzmocnienie pozycji na rynku, dominacja, docelowo monopol, choć ze względu na organizacje antymonopolowe jest to bardzo ograniczone. Często efekty tych działań pojawiają się po dość powoli i dają niewspółmierny efekt do zamierzonych celów. Szczególne nasilenie się zjawiska fuzji i przejęć przedsiębiorstw w latach 90. można powiązać z procesem globalizacji oczekiwaniami na powiększenie rynku europejskiego. Fuzje (przejęcia) są współcześnie stałym procesem nie tylko gospodarek wysoko rozwiniętych, lecz także wielu rozwijających się. Zjawisko to obserwowane jest zarówno na rynkach krajowych, jak i w skali globalnej. 26

27 Polityka konkurencji Dokument POLITYKA KONKURENCJI jest rządowym programem rozwoju konkurencji, którego obowiązek przygotowania został nałożony na Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w art. 31 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji i konsumentów. Polityka konkurencji nie stanowi jednak wyłącznie programu działania tego organu w zakresie ochrony konkurencji, ale przedstawia również plan dotyczący najistotniejszych zamierzeń innych organów, których działania mają doprowadzić do zwiększenia roli konkurencji w gospodarce, a w efekcie, większej jej efektywności. 27

28 Polityka konkurencji Pomimo, że Polityka konkurencji jest dokumentem, który skupia się tylko na jednym aspekcie funkcjonowania gospodarki jakim jest rywalizacja pomiędzy podmiotami działającymi na rynku krajowym, to stanowi ona ważny element polityki gospodarczej państwa. Rywalizacja jest bowiem fundamentem efektywnego funkcjonowania gospodarki rynkowej. W gospodarce tego typu jako anomalię traktuje się te jej obszary, gdzie konkurencja nie występuje, dlatego też strategia obejmująca działania zmierzające do tego, aby te obszary w jak najbardziej skuteczny sposób ograniczać, jest niezwykle ważną składową całej polityki gospodarczej państwa. 28

29 Polityka konkurencji Gospodarka rynkowa jest trwałym składnikiem polskiej państwowości, ukształtowanej po roku Fakt ten znalazł odzwierciedlenie w najważniejszym dla ustroju Polski dokumencie jakim jest Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Art. 20 tego aktu prawnego stanowi, iż podstawą ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej jest społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. 29

30 Regulacje Narzędzia regulacji ekonomicznych: kontrola (regulacja) cen - sektory gospodarki, w których firmy działają w warunkach zbliżonych do monopolu kontrola ilości ustalanie limitów produkcyjnych kontrola wejścia kontrola liczby firm poprzez koncesje i zezwolenia kontrola jakości - np. emisja, poziom usług, bezpieczeństwo 30

31 Regulacje cen Głównym celem regulacji cenowej jest ochrona konsumentów przed monopolistycznymi praktykami producentów lub dostawców. Najprostszą formą regulacji cenowej jest stosowanie systemu tworzenia cen zwanego koszty plus. Instytucja regulująca ustanawia cenę, tak aby pokryć koszty produkcji, a w celu stworzenia bodźców dla producenta do odnawiania aktywów produkcyjnych do wysokości kosztów dodaje kwotę równą stopie zwrotu od kapitału. Ta formuła jest zwana regulacją stopy zwrotu. 31

32 Regulacje cen Regulacja stopy zwrotu ma wady: 1. regulowana firma nie ma silnych bodźców, aby funkcjonować efektywnie, gdyż wie, że pokryje wzrost swoich kosztów dzięki automatycznemu wzrostowi cen. 2. zjawisko to jest zwane efektem Avercha-Johnsona, ten typ regulacji tworzy bodźce do nadmiernego inwestowania w środki trwałe. Producent otrzymuje tym większą premię cenową im więcej zainwestuje w kapitał trwały. 32

33 Regulacje cen Słabe bodźce do poprawy efektywności spowodowały, że w połowie lat 80. wprowadzono system regulowania cen polegający na zezwoleniu na wzrost cen o wskaźnik wzrostu cen w roku poprzedzającym pomniejszony o stały wskaźnik zakładanej poprawy efektywności (tzw. pułap cenowy). Jest to system zmian cen o zmianę wskaźnika cen detalicznych (RPI retail price index) minus czynnik X. Jeśli w roku t-1 wskaźnik cen detalicznych wzrósł o 6%, a instytucja regulująca zakłada wzrost produktywności sektora o 2%, to regulowana firma może podnieść ceny o 4%. System ten tworzy silne bodźce dla firm do wzrostu efektywności gospodarowania. 33

34 Regulacje cen Jeśli w roku t-1 inflacja wynosiła 2,5%, a instytucja regulująca zakłada wzrost produktywności przedsiębiorstwa o 7,5%, to regulowana firma wytwarzające trzy usługi ma osiągnąć pułap cenowy równy -5%. Regulowana firma przedkłada urzędowi regulacyjnemu zmianę cen usługi 1 o -2%, usługi 2 o -10%, a usługi 3 o -2%, to propozycje te mieszczą się w zadanym limicie, jeśli średnia, ważona udziałem danej usługi w przychodach firmy, zmian cen mieści się w tym limicie. 34

35 Regulacje cen Problemy: urząd regulacji określa oczekiwany wzrost produktywności i pośrednio bierze od uwagę oczekiwaną rentowność danej firmy, jak długi jest okres obowiązywania przyjętego pułapu cenowego oraz czy urząd regulacji dokona korekty przyjętego wcześniej wskaźnika. Bodźce płynące z regulacji w systemie pułapu cenowego zależą od trafności i stabilności parametrów oczekiwanych zmian w produktywności. 35

36 Regulacje ilości Niekiedy razem z kontrolą cen urząd ustanawia kontrolę ilości wytwarzanego dobra. Np. limity nakładane na firmy naftowe w Texasie i Oklahomie w latach Odmianą kontroli ilości jest wymóg, aby przedsiębiorstwo w pełni zaspokoiło popyt na dane dobro przy regulowanej cenie. Takie wymogi były stawiane producentom energii elektrycznej i dostawcom usług telekomunikacyjnych. Zasada powszechności dostępu do dobra lub usługi. 36

37 Regulacje wejścia-wyjścia Zasadnicze znaczenie dla regulacji ma kontrola wejściawyjścia, czyli liczby firm funkcjonujących na danym rynku przez udzielanie koncesji/zezwoleń na prowadzenie działalności. Ta regulacja dotyczy zarówno rozpoczęcia działalności jak i jej zakończenia (zgoda na rezygnację z działalności). W pewnych sytuacjach urzędowi regulacji zależy na utrzymaniu podaży dóbr i usług na runkach, których obsługa byłaby nieopłacalna w warunkach konkurencji doskonałej. Przykład franczyzy. 37

38 Regulacje - franczyza Istota franczyzy polega na przyznaniu wyłącznego prawa do prowadzenia pewnego typu działalności, przy spełnieniu warunków postawionych przez franczyzodawcę. Celem franczyzodawcy (urząd regulacyjny) jest dostarczenie obywatelom dóbr i usług, które byłyby wytworzone w sposób efektywny i sprzedawane po cenie, która kształtowałaby się na konkurencyjnym rynku. Franczyzodawca ustala ile udzieli franczyz i na jakich warunkach, aby zrealizować ustalone cele. 38

39 Regulacje - franczyza Zalety franczyzy: mniejsza restrykcyjność niż w przypadku nakaz i kontrola franczyzodawca działa w sposób bardziej elastyczny, w procesie przyznawania franczyzy można wykorzystać mechanizm konkurencji o rynek, firmy ubiegają się o otrzymanie franczyzy, franczyzodawca ma pełną informację o producentach danego dobra i kosztach produkcji, franczyza umożliwia swobodę działania franczyzobiorcom w zarządzaniu przedsiębiorstwem, franczyzodawca ma skuteczną sankcję za niespełnienie warunków franczyzy, np. zerwanie umowy. 39

40 Regulacje wejścia-wyjścia 40

41 Regulacje wejścia-wyjścia 41

42 Regulacje 42

43 Analiza przypadku Linie lotnicze w latach stworzono Cywilna Radę Lotnictwa, która zapobiegała konkurencji, wprowadziła wysokie taryfy. Od roku 1977 nastąpił wzrost konkurencji poprzez elastyczny dostęp do rynku i elastyczne zasady ustalania taryf. W 1978 uchwalono przepisy zezwalające na swobodę wejścia i wyjścia na wszystkich trasach powietrznych. Skutki: obniżenie taryf ceny w 1984 spadły o 30%, wzrost wykorzystania samolotów, wzrost liczby przewoźników w 1984 wzrosła z 36 do 120, liczba pasażerów wzrosła o 50%. 43

44 Analiza przypadku W 1989 r. bankructwo wielu linii lotniczych, przetrwało tylko 27 linii, 12 kontrolowało 97% rynku, wzrosły ceny, tworzono bariery wejścia dla nowych przewoźników. Przewoźnicy wprowadzili innowacje: rezygnacja z liniowego systemu połączeń, wprowadzono tzw. gwiaździsty system w miastach o największym potencjale ruchu, rozwój komputerowych systemów rezerwacji o ogromnych możliwościach informacyjno-operacyjnych, wprowadzenie programów przeznaczonych dla często podróżujących. American Airlines, United Airlines, Delta Airlines kontrolowało 60% rynku w USA. 44

45 Analiza przypadku W 1991 nastąpił spadek cen i wzrost liczby przewozów (500 mln pasażerów). Przed deregulacją 50% podróżnych kupowało bilety pełnopłatne. W połowie lat 90. takie bilety kupowało 8% podróżnych. Wartość cen biletów zniżkowych w stosunku do cen biletów normalnych została obniżona średnio o 60%. 45

46 Integracja w energetyce Tworzone w Polsce grupy energetyczne (np. PZGE S.A.) są przykładem częściowej integracji pionowej w obrębie funkcji wytwarzania i dystrybucji (w tym sprzedaży) energii elektrycznej. Tworzenie grup energetycznych może korzystnie wpłynąć na konkurencyjność sektora. Oczekiwanymi korzyściami z konsolidacji są: 1. zwiększenie wielkości kapitałów, którymi będzie dysponowała grupa, 2. ograniczenie ryzyka funkcjonowania w warunkach rynku energii, 3. możliwość dostępu do tańszych źródeł finansowania, 46

47 Integracja w energetyce Korzyści z konsolidacji cd: 4. uzyskanie minimalnego poziomu bazy klientów obsługiwanych przez grupę umożliwiającego działanie na wolnym rynku energii, 5. zainicjowanie dywersyfikacji wytwarzania pod względem wykorzystywanego nośnika paliwa, 6. ułatwienie wdrożenia działalności w zakresie obrotu energią, 7. zapewnienie stabilności i optymalizacji dostaw węgla brunatnego, 8. wykorzystanie efektu ekonomii skali i synergii wynikających z powiązań wertykalnych, 47

48 Integracja w energetyce Korzyści z konsolidacji cd: 9. możliwość współpracy i nawiązywania aliansów strategicznych z dużymi grupami energetycznymi funkcjonującymi na rynku Unii Europejskiej na zasadach partnerskich, 10.utrzymanie obecnych miejsc pracy, a w miarę rozwoju branż infrastrukturalnych tworzenie nowych możliwości zatrudnienia, 11.wartość rynkowa grupy energetycznej będzie większa niż suma wartości spółek tworzących grupę. Tym samym istnieje szansa zwiększenia wpływów do budżetu państwa z prywatyzacji. 48

49 Przykłady 49

50 Przykłady 50