Materiały szkoleniowe Zielona Góra, 1 grudnia 2004 r. TEMAT: Zalecenia do pracy z gimnazjalistami dysleksja, dysortografia, dysgrafia

Transkrypt

1 Materiały szkoleniowe Zielona Góra, 1 grudnia 2004 r. Opracowała Jolanta Wośkowiak Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna ul. 5 stycznia 5, Wolsztyn Lider Programu ORTOGRAFFITI: Aleksandra Pogorzelska TEMAT: Zalecenia do pracy z gimnazjalistami dysleksja, dysortografia, dysgrafia I. Zalecenia ogólne W pracy z dzieckiem dyslektycznym najbardziej skuteczne jest uczenie polisensoryczne, polegające na jednoczesnym zaangaŝowaniu wielu zmysłów: słuchu, wzroku i kinestezji. Maksymalnie wykorzystać naleŝy te zmysły, które funkcjonują prawidłowo, z jednoczesnym ćwiczeniem tych funkcjonujących słabiej. Dzieci dyslektyczne nie powinny: 1. Czytać głośno w obecności całej klasy, poniewaŝ potęguje to napięcie emocjonalne, czego efektem jest gorsze czytanie. Mogą czytać głośno wówczas, gdy opanowały zadany tekst w domu lub w czasie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. 2. Czytać zbyt długich czytanek naleŝy wyznaczyć pewną część tekstu do czytania głośnego w celu doskonalenia techniki czytania. 3. Pisać dyktand nauczyciel powinien zastąpić je, szczególnie w początkowym okresie nauki, pisaniem z pamięci. Nauczyciel nie powinien: 1. Stosować rywalizacji i stawiać za wzór zdolniejsze dzieci, którym dziecko dyslektyczne nie jest w stanie dorównać. 2. Omawiać błędów w obecności całej klasy. W pracy z dzieckiem dyslektycznym naleŝy: 1. Stosować na przemian czytanie głośne i czytanie ciche utworów ze sprawdzaniem zrozumienia tekstu. 2. Utrwalać i powtarzać wiadomości przy kaŝdej nadarzającej się okazji w ciągu dnia. 3. Polecać pisanie ołówkiem w większej liniaturze, szczególnie w początkowym okresie nauki szkolnej. 4. Przy ocenie prac pisemnych nie brać pod uwagę błędów charakterystycznych dla dysleksji oceniać przede wszystkim treść. Na ogólną ocenę z języka polskiego powinny mieć wpływ wszystkie osiągnięcia w tym przedmiocie. NaleŜy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak, by uczeń nie utrwalał ich wadliwego obrazu graficznego poprzez : całkowite zamazanie wyrazów z błędem i poprawne napisanie ich u góry, naklejanie pasków z poprawnie napisanymi wyrazami w miejsce wyrazów z błędem, zaznaczanie na marginesie (w danym wierszu) liczby słów błędnie napisanych i polecenie uczniom, by same je znalazły poprzez porównanie z tekstem poprawnie napisanym.

2 II. Dekalog dla nauczycieli dzieci dyslektycznych Opracowała prof. dr hab. M. Bogdanowicz (M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole, Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2004). NIE TAK o Nie traktuj ucznia jak chorego, kalekiego, niezdolnego, złego lub leniwego. o Nie karz, nie wyśmiewaj ucznia w nadziei, Ŝe zmobilizujesz go do pracy. o Nie łudź się, Ŝe uczeń sam z tego wyrośnie, weźmie się w garść, przysiądzie fałdów. o Nie spodziewaj się, Ŝe kłopoty ucznia pozbawionego specjalistycznej pomocy ograniczą się do czytania i pisania i znikną same w młodszych klasach szkoły podstawowej. o Nie ograniczaj uczniowi zajęć pozalekcyjnych, aby miał więcej czasu na naukę, ale i nie zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń i pracy nad sobą. o Staraj się zrozumieć swojego ucznia, jego potrzeby, moŝliwości i ograniczenia. Zapobiegnie to pogłębianiu się jego trudności szkolnych i wystąpieniu wtórnych zaburzeń nerwicowych. o Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności ucznia: na czym polegają i co jest ich przyczyną. Skonsultuj problemy dziecka ze specjalistą (psychologiem, logopedą, pedagogiem, a w razie potrzeby z lekarzem). o Aby jak najwcześniej pomóc uczniowi: bądź w kontakcie z poradnią, wykorzystuj wyniki badań i zalecenia specjalistów zawarte w opinii psychologicznej; ustal kontrakt zawierający reguły współpracy między tobą, innymi nauczycielami, rodzicami i uczniem, który ucznia uczyni odpowiedzialnym za pracę nad sobą, rodziców za pomaganie uczniowi, a nauczyciela za bycie doradcą; zaobserwuj podczas codziennych lekcji, co najskuteczniej pomaga dziecku. o Opracuj program indywidualnych wymagań wobec ucznia dostosowany do jego moŝliwości, a zatem: oceniaj go na podstawie odpowiedzi ustnych i treści prac pisemnych; nie kaŝ mu czytać głośno przy całej klasie; pozwól mu korzystać ze słownika i daj więcej czasu na zadania pisemne; dyktanda i prace pisemne oceniaj jakościowo (opisowa ocena błędów) pod warunkiem systematycznej pracy, znajomości reguł ortografii i korekty błędów w zeszytach; nagradzaj za wysiłek i pracę, a nie za jej efekty.

3 o Bądź Ŝyczliwym, cierpliwym przewodnikiem ucznia III. Wskazania do pracy z uczniem klas starszych Dysleksja 1. Obowiązkiem nauczyciela jest dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych moŝliwości psychofizycznych i edukacyjnych ucznia zgodnie z zaleceniami zawartymi w opinii psychologiczno-pedagogicznej, w zakresie realizacji treści, tempa pracy i stosowanych metod. 2. Opinia to nie przywileje i zwolnienie z pracy. Opinia to dokument umoŝliwiający wyrównanie szans edukacyjnych ucznia oraz skierowanie na dodatkową terapię i do dodatkowej, systematycznej pracy. 3. W pracy z uczniem naleŝy stosować się do następujących zaleceń: uczeń ma opanować technikę czytania na tyle, by rozumiał treść w tempie dostosowanym do jego moŝliwości (tempo i dykcja są mniej istotne), zadawać do czytania w domu i na lekcji krótsze odcinki tekstu, nie Ŝądać od ucznia czytania głośnego na forum klasy, sprawdzać stopień zrozumienia czytanego po cichu tekstu czy poleceń (w razie potrzeby stosować dodatkowe wyjaśnienia), uczyć ucznia nowych technik uczenia się, ułatwiających zapamiętywanie i organizację pracy, wydłuŝyć czas czytania lektur (biblioteka ksiąŝki mówionej). Dysortografia 1. Dostosować tempo dyktowania na lekcji do moŝliwości ucznia. 2. Wskazane przeprowadzanie indywidualnych dyktand ortograficznych o dostosowanym stopniu trudności. 3. Na ocenę prac pisemnych nie mogą wpływać błędy będące wynikiem stwierdzonych zaburzeń rozwojowych. Ocena powinna dotyczyć strony merytorycznej oraz stopnia włoŝonego w pracę wysiłku. 4. Błędy oceniać jakościowo. Wskazywać rodzaj i nasilenie błędów, podać sposób ich poprawy i zalecenia do pracy nad utrwaleniem poprawnej pisowni. 5. WydłuŜyć uczniowi czas na wykonywanie prac pisemnych. 6. UmoŜliwić korzystanie ze słownika ortograficznego na lekcji i na sprawdzianach. Dysgrafia 1. Nie obniŝać ocen za poziom graficzny pisma (unikać krytyki słownej i na piśmie). 2. UmoŜliwić nielinearne notowanie na lekcji (mapy myśli). 3. Pozwolić na korzystanie z komputera przy pisaniu prac domowych. 4. Sprawdzać wiadomości głównie w formie odpytywania ustnego. 5. Stosować urozmaicone ćwiczenia grafomotoryczne i kaligraficzne. 6. W szczególnych przypadkach pozwolić na nagrywanie lekcji na dyktafon. 7. W wypadku problemu z odczytaniem pracy ucznia, głośnego odczytania pracy w obecności nauczyciela moŝe dokonać sam uczeń. 8. Pamiętać o tym, Ŝe problemy w czytaniu i pisaniu utrudniają równieŝ naukę języków obcych. IV. Zasady pracy z uczniem dyslektycznym 1. Indywidualizacja pracy. 2. Stawianie zadań dostosowanych do moŝliwości dziecka i zapewnienie warunków do

4 poprawnego ich wykonywania (zapewnienie moŝliwości sukcesu). 3. Stopniowanie trudności (powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych). 4. Zapewnienie warunków do utrwalania prawidłowych umiejętności i likwidowania niekorzystnych nawyków w czytaniu i pisaniu. 5. Dostosowanie czasu trwania ćwiczeń do wydolności ucznia. 6. Mobilizowanie do pracy poprzez stosowanie róŝnorodnych form ćwiczeń. 7. Dobry kontakt ucznia z nauczycielem-terapeutą. V. Dysortografia zalecenia do pracy dla nauczycieli języka polskiego 1. Ocena prac uczniów w zakresie poprawności ortograficznej powinna być zindywidualizowana. Poziom ortografii nie powinien być decydującym czynnikiem przy ocenie pracy pisemnej. NaleŜy oceniać treść, poprawność stylistyczną i kompozycję. Ocena musi uwzględniać poziom trudności z jakiej uczeń startował. 2. UmoŜliwić korzystanie ze słowniczka ortograficznego, równieŝ podczas pisania prac klasowych. 3. Podczas pisania dyktand proponuje się stosowanie zasady stopniowania trudności: Dyktando wprowadzające zaznajamia ucznia z nowym materiałem i nie podlega ocenie. Dyktando wdraŝające (utrwalające). Dyktando twórcze: tekst dyktanda jest ułoŝony przez samych uczniów, ćwiczenia polegające na zamianie formy gramatycznej, ćwiczenia, w których uczniowie dopisują wyrazy opuszczone w dyktowanym tekście, komponowanie opowiadania z wyrazów podanych przez nauczyciela, zawierających trudność ortograficzną. Autodyktando uczeń pisze samodzielnie, dyktując sobie przeczytane zdanie. Dyktando wzrokowe dyktowany przez nauczyciela tekst uczeń zapisuje, a następnie sam sprawdza, porównując swój zapis z wzorem na tablicy lub w podręczniku. Dyktando słuchowe pisanie ze słuchu. Dyktando swobodne uczeń nie musi dokładnie zapisywać tego, co usłyszał, wolno mu uŝyć synonimów, a nawet zmienić styl, musi jednak zachować sens tekstu. Dyktando z wybranych reguł i form utrwala pisownię określonych wyrazów i stosowanie wybranej reguły. Dyktando z objaśnieniem w trakcie dyktowania nauczyciel lub uczeń dokonuje objaśnień wyrazów. VI. Zalecenia dotyczące organizacji pracy z uczniem dyslektycznym w klasie Nauczyciel powinien: 1. Wyznaczyć uczniowi miejsce blisko siebie, by mieć moŝliwość szybkiego udzielania mu pomocy. 2. Odpytywać ucznia z miejsca, aby nie zwiększać napięcia emocjonalnego. 3. Kontrolować pracę ucznia na lekcji, nie dopuścić do sytuacji, w której uczeń nie pracuje na lekcji. 4. Stawiać uczniowi jasno sformułowane pytania. 5. Pamiętać, Ŝe nadmiar poleceń do wykonania w krótkim czasie utrudnia koncentrację uwagi. 6. Upewnić się, czy uczeń zrozumiał polecenia lub zadania tekstowe. 7. Zwracać uwagę na wzmoŝoną męczliwość ucznia i problemy z koncentracją uwagi.

5 8. Nie zmuszać do rywalizacji. 9. Bronić przed ośmieszeniem ze strony rówieśników.