- kontrola finansów państwa poprzez stanowienie budżetu i ustalanie wysokości podatków;

Transkrypt

1 Zjednoczone Królestwo to monarchia parlamentarna z rządem ponoszącym odpowiedzialność przed parlamentem. Na czele państwa stoi monarcha brytyjski. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu. Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera. W Wielkiej Brytanii, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, wykształcił się system dwupartyjny. Nie istnieje w tym państwie konstytucja w formie jednolitego aktu prawnego. O ustroju stanowi konstytucja w sensie materialnym, tj. ogół norm i zasad dotyczących sprawowania władzy 1. PARLAMENT: Formalnie parlament składa się z monarchy, Izby Lordów (izba wyższa) oraz Izby Gmin (izba niższa). Izba Lordów liczy ok. 700 parów, w tym 26 duchownych, 90 świeckich dziedzicznych i parów mianowanych dożywotnio. Izba niższa liczy 659 posłów (529 z Anglii, 59 - Szkocji, 40 - Walii, 18 - Irlandii Północnej), wyłanianych w wyborach powszechnych, równych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym, w okręgach 1-mandatowych, na okres nie dłuższy niż 5 lat 2. Do prerogatyw parlamentu należą: - kontrola finansów państwa poprzez stanowienie budżetu i ustalanie wysokości podatków; - dyskusja nad aktualnymi problemami; - stanowienie prawa; - nadzorowanie pracy rządu poprzez powoływanie specjalnych komisji, zapytania i interpelacje poselskie; - wprowadzanie niezbędnych zmian w przepisach prawnych, dostosowując je do wymogów prawa europejskiego. Nikt nie może podważyć woli, ustaw i decyzji parlamentu. 1 / 6

2 Na czele Izby Lordów stoi Lord Kanclerz, który pełni jednocześnie funkcję ministra sprawiedliwości i jest najwyższym funkcjonariuszem państwowym angielskiego sądownictwa. Izba Lordów pełni funkcję najwyższego sądu apelacyjnego dla całej Wielkiej Brytanii z zakresu prawa karnego oraz cywilnego. Sąd Izby Lordów działa jako Komisja Apelacyjna Izby, a jej orzeczenia zawiera cała izba. Na czele Izby Gmin stoi Speaker, który ma następujące zadania: - czuwanie nad regulaminem i dyscypliną izby; - kierowanie przebiegiem sesji; - odpowiedzialność za pracę parlamentu. Parlament odbywa swoje posiedzenia w pałacu westminsterskim w Londynie. Co charakterystyczne dla Wielkiej Brytanii, Parlament może sobie skrócić lub wydłużyć kadencję, co miało miejsce m. in. w trakcie II Wojny Światowej 3. GŁOWA PAŃSTWA: Głową państwa jest oficjalnie monarcha. Od 1952 roku funkcja ta pełniona jest przez Elżbietę II. Tron jest dziedziczny. Władzę obejmuje najstarszy syn, jeśli takowego nie ma, najstarsza córka. Małżonek nie posiada żadnych królewskich pełnomocnictw. Monarcha brytyjski jest jednym z członków władzy ustawodawczej, a także stoi na czele władzy wykonawczej. Do uprawnień królowej należą: 1. prawo weta wobec ustaw; 2. mianowanie sędziów; 3. mianowanie parów; 4. dowództwo nad armią; 5. prawo łaski; 6. wypowiadanie wojny; 2 / 6

3 7. możliwość rozwiązania parlamentu; 8. zawieranie i ratyfikowanie umów międzynarodowych. Współcześnie monarcha pełni wyłącznie funkcje reprezentacyjne, historyczne i symboliczne. Jest symbolem jedności narodu. Faktycznie uprawnienia władcze dawno już zostały utracone na rzecz innych organów państwowych 4. RZĄD: Władzę wykonawczą, oprócz monarchy, sprawuje także rząd z premierem na czele. Ministrowie mianowani są przez monarchę na wniosek premiera. Ma on możliwość także ich odwoływać. Rząd składa się ze 100 członków, jednak podstawą władzy wykonawczej jest Gabinet, w skład którego wchodzi ok. 20 osób (premier i ministrowie). Większość członków rządu to deputowani z Izby Gmin. Funkcję premiera pełni obecnie James Gordon Brown. Przez Gabinet podejmowane są wszystkie najważniejsze decyzje w sprawach państwowych. Członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed Izbą Gmin za naruszenie prawa w drodze procedury impeachmentu. Posiedzenia Gabinetu odbywają się w trybie tajnym. Niektóre sprawy są dyskutowane przez komisje gabinetowe składające się z zainteresowanych ministrów. Aby zachować stabilność, Gabinet musi działać kolektywnie i jednomyślnie podejmować decyzje, wydawać oświadczenia i ustalać politykę państwa. Gdy któryś z ministrów nie zgadza się z polityką Gabinetu, zmuszony jest podać się do dymisji. Premier ma możliwość zaproponowania głowie państwa rozwiązanie Izby Gmin. Może wykorzystać tą możliwość, kiedy sondaże wyborcze wskazywać będą na wysoką przewagę jego partii 5. WŁADZA SĄDOWNICZA: 3 / 6

4 Wymiar sprawiedliwości w Wielkiej Brytanii należy do sądów. Naczelny organ Sądowy to Sąd Najwyższy. Instytucją rewizyjną jest Izba Lordów działająca jako Najwyższy Sąd Apelacyjny. Lordowie prawa są faktycznie sędziami Sądu Najwyższego. W sprawach administracji, wymiaru sprawiedliwości, ochrony zdrowia, oświaty obowiązuje odrębne ustawodawstwo dla Anglii (z Walią) oraz Szkocji, w której występują sądy hrabstw, dystryktów itp. Większość spraw przechodzi przez tzw. sądy pokoju, w których orzekają bezpłatnie wybierani sędziowie pokoju. Nie ma prokuratorów, oskarżają adwokaci. KONSTYTUCJA Wielka Brytania nie posiada konstytucji w sensie jednolitego aktu prawnego. Podstawy ustroju i funkcjonowania władz państwowych określone są przez trzy rodzaje norm: 1. prawo precedensowe; 2. normy prawa pisanego przyjęte przez parlament; 3. konstytucyjne zwyczaje i konwenanse 6. Do najważniejszych norm prawa pisanego przyjętych przez parlament zaliczamy: 1. Wielką Kartę Swobód z roku 1215; 2. Deklarację Praw z 1689 roku; 3. Akt o Sukcesji z 1701 roku; 4. Ustawy o ministrach Korony z 1937 oraz 1964 roku; 5. Ustawy o parlamencie z 1911 i USTRÓJ TERYTORIALNY: Wielka Brytania składa się z 4 części: - Anglii - 46 hrabstw; 4 / 6

5 - Szkocji - 12 regionów, w tym 3 wyspiarskie; - Walii - 8 hrabstw; - Irlandii Północnej - 26 dystryktów. Odrębny status mają Wyspy Normandzkie i wyspa Man, będące dependencjami (terytoriami zależnymi) Korony Brytyjskiej 8. PARTIE POLITYCZNE: W Wielkiej Brytanii istnieje system dwupartyjny. Główną rolę odgrywają: - Partia Konserwatywna (Conservative Party) oraz - Partia Pracy (Labour Party). Reprezentację w parlamencie posiada także Partia Liberalno-Demokratyczna (Social Democratic Party) 9. 1 Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, za: %20Brytania%2002.pdf z Wielka Brytania. Ustrój polityczny, za: z A. Dzik, Współczesny ustrój polityczny Wielkiej Brytanii, za: z / 6

6 4 ibidem. 5 System polityczny Wielkiej Brytanii, za: _Brytanii.html z ibidem. 7 A. Dzik, Współczesny ustrój polityczny Wielkiej Brytanii, za: z Informacje o Wielkiej Brytanii, za: _Brytanii.html z System polityczny Wielkiej Brytanii, za: _Brytanii.html z / 6