13. Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy: Ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz ze zm.)

Transkrypt

1 13. Sąd Najwyższy Ustawa z r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz ze zm.) Sąd Najwyższy: jest organem władzy sądowniczej powołanym do: 1) sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez nadzór zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych, dzięki rozpoznawaniu kasacji oraz innych środków odwoławczych, podejmowaniu uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne, 2) rozpoznawania protestów wyborczych, stwierdzania ważności wyborów do Sejmu, Senatu, Prezydenta, Parlamentu Europejskiego oraz referendum, 3) opiniowania projektów ustaw, innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy; Sąd Najwyższy dzieli się na Izby: 1) Cywilną, 2) Karną, 3) Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, 4) Wojskową; wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego określa regulamin uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN ogłaszany w Monitorze Polskim; Pierwszy Prezes SN corocznie składa Prezydentowi, Krajowej Radzie Sądownictwa i Parlamentowi informację o działalności; Sąd Najwyższy wydaje zbiór swoich orzeczeń; Organy Sądu Najwyższego: 1) Pierwszy Prezes SN, 2) Prezesi SN. 93

2 I. Prawo konstytucyjne samorząd stanowią wszyscy sędziowie SN w stanie czynnym a organami samorządu SN są: 1) Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, 2) Zgromadzenie sędziów izby SN, 3) Kolegium SN. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego: jest powoływany przez Prezydenta na 6 lat spośród sędziów Sądu Najwyższego; kieruje pracami i reprezentuje Sąd Najwyższy, powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów w izbach na wniosek Prezesa SN; w czasie jego nieobecności, zastępuje go wyznaczony przez niego Prezes SN, a w przypadku niemożliwości wyznaczenia najstarszy służbą na stanowisku sędziego. Prezes Sądu Najwyższego: jest zastępcą Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i kieruje pracą poszczególnej izby, jest powoływany i odwoływany przez Prezydenta na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego: dokonuje wyboru: kandydatów na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, 2 kandydatów na stanowisko Pierwszego Prezesa i przedstawia ich Prezydentowi, 2 członków Krajowej Rady Sądownictwa; przewodniczy mu Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego: opiniuje kandydatów na: stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, Prezesa Sądu Najwyższego, stanowiska przewodniczących wydziałów oraz wybiera 2 członków i zastępcę członka Kolegium Sądu Najwyższego; przewodniczy mu Prezes Sądu Najwyższego. Kolegium Sądu Najwyższego: tworzą: Pierwszy Prezes SN, Prezesi Sądu Najwyższego, sędziowie wybrani przez zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego na 3 lata. Przewodniczącym jest Pierwszy Prezes SN; kompetencje: ustalanie podziału czynności w Sądzie Najwyższym, opiniowanie kandydatów na Prezesów SN, opiniowanie zarządzeń Pierwszego Prezesa SN, uchwalanie regulaminów kancelarii Pierwszego Prezesa SN oraz Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego. Stosunek służbowy: do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego SN powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa; sędzią Sądu Najwyższego może być ten, kto: 1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych, 2) jest nieskazitelnego charakteru, 94

3 13. Sąd Najwyższy 3) ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra, 4) wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej, 5) jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, 6) ma minimum 10-letni staż pracy jako sędzia lub prokurator, prezes, wiceprezes, starszy radca lub radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza; Prezydent, na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów SN, ustala w drodze rozporządzenia, liczbę stanowisk sędziowskich w Sądzie Najwyższym; każdy kto spełnia warunki do objęcia stanowiska w Sądzie Najwyższym jako sędzia może zgłosić swoją kandydaturę, w terminie miesiąca od ukazania się obwieszczenia, Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego; stosunek służbowy sędziego SN nawiązuje się po doręczeniu aktu powołania. Sędzia powinien zgłosić się w celu objęcia stanowiska w terminie 14 dni od otrzymania powołania. Nieusprawiedliwione nieobjęcie stanowiska w terminie powoduje, że powołanie traci moc, co stwierdza Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Natomiast przy powołaniu sędzia składa ślubowanie przed Prezydentem; sędzia obejmuje stanowisko w izbie Sądu Najwyższego wskazanej przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN; stosunek służbowy sędziego SN wygasa w razie: 1) śmierci, 2) zrzeczenia się urzędu, 3) prawomocnego orzeczenia przez sąd środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska sędziego, 4) prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu, 5) utraty obywatelstwa polskiego; sędzia Sądu Najwyższego, który zrzekł się urzędu lub statusu sędziego w stanie spoczynku, ma prawo uzyskać wpis na listę adwokatów, radców prawnych bez ograniczeń określonych w przepisach o adwokaturze i radcach; sędzia Sądu Najwyższego przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 70. roku życia. Na swój wniosek może przejść w stan spoczynku: 1) po ukończeniu 65 lat, 2) po ukończeniu 60 lat, jeżeli przepracował co najmniej 9 lat na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego; w sprawie przeniesienia sędziego w stan spoczynku uchwałę podejmuje Krajowa Rada Sądownictwa, na wniosek sędziego lub Kolegium Sądu Najwyższego. Od tej uchwały przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego; na wniosek Pierwszego Prezesa SN, Minister Sprawiedliwości na czas określony (maksymalnie 2 lata), może delegować do pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym sędziego sądu apelacyjnego lub okręgowego, oczywiście za jego zgodą. Na wniosek Pierwszego Prezesa SN, Minister Sprawiedliwości może delegować sędziego sądu powszechnego do pełnienia funkcji asystenta sędziego Sądu Najwyższego. 95

4 I. Prawo konstytucyjne Prawa i obowiązki: sędzia ma obowiązek zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy, o których dowiedział się ze względu na swoje stanowisko (nie dotyczy jawnej rozprawy sądowej), od obowiązku zachowania tajemnicy sędziego może zwolnić Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, sędzia nie podlega postępowaniu sprawdzającemu, które jest określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych, czas pracy sędziego określony jest wymiarem jego zadań. Sędzia nie może: być członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego lub spółdzielni, być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały o wartości powyżej 10% kapitału zakładowego, prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami. Sędzia może: być zatrudniony dodatkowo jedynie na stanowisku dydaktycznym, naukowym lub naukowo-dydaktycznym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach. O zamiarze podjęcia, o podjęciu innego zajęcia sędzia zawiadamia Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, który wydaje decyzję o sprzeciwie, jeżeli uzna, że zajęcie to będzie przeszkadzało w pełnieniu obowiązków, osłabiało jego bezstronność lub powodowało ujmę godności urzędu sędziowskiego; oświadczenie o stanie majątkowym sędziowie Sądu Najwyższego składają Pierwszemu Prezesowi SN; sędzia SN może orzekać wyłącznie w Sądzie Najwyższym; sędzia mianowany, powołany lub wybrany do pełnienia funkcji w organach państwowych, służbie dyplomatycznej lub konsularnej albo organach organizacji międzynarodowej musi zrzec się niezwłocznie swojego urzędu; sędzia Sądu Najwyższego powinien mieszkać w Warszawie, jednakże Pierwszy Prezes SN może wyrazić zgodę na zamieszkanie w innej miejscowości; sędziemu Sądu Najwyższego przechodzącemu w stan spoczynku przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia; sędzia w stanie spoczynku otrzymuje uposażenie w wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat, pobieranych na ostatnio zajmowanym stanowisku. Odpowiedzialność karna: sędzia Sądu Najwyższego nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego, 96

5 13. Sąd Najwyższy nie dotyczy to ujęcia go na gorącym uczynku, o zatrzymaniu sędziego SN powiadamia się Pierwszego Prezesa SN, który może nakazać natychmiast jego zwolnienie. Odpowiedzialność dyscyplinarna: za przewinienia służbowe i uchybienie godności urzędu, za swoje postępowanie przed objęciem urzędu, jeżeli uchybił obowiązkowi piastowanego stanowiska państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziowskiego, za wykroczenia; sądami dyscyplinarnymi są: 1) w I instancji Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów, 2) w II instancji Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów. W sądzie dyscyplinarnym nie mogą orzekać: Pierwszy Prezes SN, Prezesi SN, Rzecznik Dyscyplinarny i jego zastępcy. Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza Kolegium SN, w drodze losowania, z listy sędziów SN (zawsze w składzie musi być jeden sędzia, który stale orzeka w sprawach karnych), a przewodniczy składowi sędzia najstarszy służbą. Rzecznika Dyscyplinarnego i jego zastępcę wybiera Kolegium SN na 4 lata; karami dyscyplinarnymi są: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) usunięcie z zajmowanej funkcji, 4) złożenie sędziego z urzędu; Rzecznik Dyscyplinarny podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie: 1) Pierwszego Prezesa SN, 2) Kolegium Sądu Najwyższego, 3) z własnej inicjatywy; od orzeczeń dyscyplinarnych nie przysługuje kasacja. Postępowanie przed Sądem Najwyższym: Sąd Najwyższy orzeka w składzie 3 sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej. W składzie orzekającym może brać udział tylko jeden sędzia delegowany, choć nie może on być przewodniczącym; jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, wojskowych, Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes SN może przedstawić wniosek o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy zagadnienia prawnego (w składzie 7 sędziów tego sądu). Z tym wnioskiem mogą też wystąpić: RPO, Prokurator Generalny, w zakresie swojej właściwości, Rzecznik Praw Dziecka, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych; o posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby zawiadamia się Prokuratora Generalnego, którego osobisty udział lub przez zastępcę jest obowiązkowy. W pozostałych posiedzeniach może brać udział prokurator z Prokuratury Generalnej (w izbie wojskowej prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej); 97

6 I. Prawo konstytucyjne uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, połączonych izb, całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład 7 sędziów może nadać uchwale moc zasady prawnej; Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego unieważnia prawomocne orzeczenie wydane w sprawie, która w chwili orzekania ze względu na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich lub w której w chwili orzekania droga sądowa była niedopuszczalna, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w inny sposób; Kancelaria Pierwszego Prezesa SN wykonuje zadania w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjno-gospodarczych. Kieruje nią Szef Kancelarii Pierwszego Prezesa SN, którego powołuje i odwołuje Pierwszy Prezes SN; Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego wykonuje zadania związane z pieczą nad zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych oraz oceną spójności prawa stosowanego przez sądy. Kieruje nim Dyrektor Biura powoływany i odwoływane przez Pierwszego Prezesa SN. 98