NAUKOWE I TECHNICZNE ORGANIZACJE WSPARCIA PROGRAMU JĄDROWEGO

Transkrypt

1 NAUKOWE I TECHNICZNE ORGANIZACJE WSPARCIA PROGRAMU JĄDROWEGO 1

2 TSO co znaczy ten skrót? Akty prawne dotyczące energetyki jądrowej i bezpieczeństwa jądrowego w różnych krajach ani wytyczne organizacji międzynarodowych nie zawierają ogólnie akceptowanej definicji TSO technical support organization instytucja wsparcia technicznego lub technical safety organization instytucja bezpieczeństwa technicznego lub technical and scientific support organization instytucja wsparcia naukowego i technicznego zestaw wytycznych MAEA używa również terminu (bez definicji): dedicated support organization wyspecjalizowana organizacja wsparcia INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, Organization and Staffing of the Regulatory Body for Nuclear Facilities, Safety Guide, Safety Standards Series No. GS-G-1.1, IAEA, Vienna (2002), para

3 DEFINICJA TSO wg. MAEA Technical and scientific support organization means an organization established to provide independent technical or scientific advice or assistance to a regulatory body or operating organization concerning matters affecting the safety of facilities, activities or practices involving nuclear energy or ionizing radiation. Organizacja wsparcia naukowego i technicznego instytucja zapewniająca niezależne doradztwo techniczne i naukowe dla organów nadzorujących lub przedsiębiorstwa zarządzającego obiektem w zakresie zagadnień mających wpływ na bezpieczeństwo obiektu i dotyczących działalności z zastosowaniem energii jądrowej lub źródłami promieniowania jonizującego. ITERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, Developing Safety Culture in Nuclear Activities Practical Suggestions to Assist Progress, Safety Reports Series No. 11, IAEA, Vienna (1998), p. 23, Section

4 ORGANIZACJE ZAANGAŻOWANE W BUDOWĘ ENERGETYKI JADROWEJ Słownik MAEA (IAEA Safety Glossary) klasyfikuje instytucje zaangażowane w rozwój energetyki jądrowej następująco: organ nadzorczy lub operator lub licencjobiorca. ELEMENT KLUCZOWY: KTO UDZIELA POZWOLENIA? ORGAN NADZORCZY LEGALNA WŁADZA UPRAWNIONA DO PROWADZENIA NADZORU I WYKONUJĄCA KONTROLE ELEMENT KLUCZOWY KTO UBIEGA SIĘ O ZEZWOLENIE LUB KOMU UDZIELONO ZEZWOLENIA na prowadzenie działalności z wykorzystaniem energii jądrowej lub promieniowania jonizującego Używane terminy w międzynarodowych konwencjach lub kodeksach OPERATOR OPERATING ORGANIZATION LICENSEES (LICENCJONOBIORCA) LICENCE HOLDER (POSIADACZ LICENCJI) AUTHORIZED PERSON (UPOWAŻNIONA OSOBA) PERSON WITH AUTHORISATION (OSOBA LUB INSTYTUCJA POSIADAJĄCA UPRAWNIENIA TSO S INSTYTUCJE KRAJOWE (POTENCJAŁ, PROFIL) 4

5 PRZYKŁADY ORGANIZACJI PEŁNIĄCYCH ROLĘ TSO PRAWO KRAJOWE NIE STOSUJE TERMINU TSO FRANCE GERMANY JAPAN BELGUM USA Publicly owned establishement Spółka non-profit Non-profit company Incorporated administrative agency Prywatna non profit Private not profit organization Federally funded research and development center Center for Nuclear Waste Regulatory Analyses 5

6 STATUS PRAWNY TSOs (ZGODNIE Z USTAWAMI MIEDZYNARODOWYMI LUB KRAJOWYMI) PRAWO MIĘDZYNARODOWE The Convention on Nuclear Safety (CNS) The Joint Convention on the Safety of Spent Fuel Management and on the Safety of Radioactive Waste Management IAEA Codes of Conduct on the Safety of Research Reactors and the Safety and Security of Radioactive Sources. Rekomendacje MAEA: GS-R-1 on legal and governmental infrastructure GS-G-1.1 on organization and staffing of the regulatory body GS-G-1.2 on review and assessment by the regulatory body GS-G-1.3 on regulatory inspection and enforcement ; IAEA Safety Glossary Dotyczą przede wszystkim Organów Nadzorczych oraz OPERATORÓW mogą mieć zastosowanie do TSO w zależności od profilu TSO tzn. komu priorytetowo świadczy usługi 6

7 STATUS PRAWNY TSOs (ZGODNIE Z USTAWAMI MIEDZYNARODOWYMI LUB KRAJOWYMI) PROBLEM W KRAJACH ROZPOCZYNAJĄCYCH PROGRAM ENERGETYKI JADROWEJ, BEZ WŁASNEGO ZAPLECZA NAUKOWEGO I TECHNICZNEGO, KTÓRE KORZYSTAJĄ Z USŁUG ZAGRANICZNYCH TSO s SŁABO ROZWINIĘTE RAMY PRAWNE MOŻLIWE JEST ROZRÓŻNIENIA NA BAZIE PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO TSO - kontrahent dostawca, który zapewnia usługi dla posiadaczy licencji i operatorów w projektowaniu, wytwarzaniu, konstrukcji, instalacji, konserwacji, remontów i analiz bezpieczeństwa obiektów lub działalności TSO organ nadzorczy udzielający zezwolenia, działający jako urząd. Trudności gdy TSO jest organizacją hybrydową zapewniającą wsparcie zarówno organom nadzorującym jak i operatorowi TSO organizacje posiadające prawny charakter jednostki państwowej i sektora prywatnego 7

8 STATUS PRAWNY TSOs (ZGODNIE Z USTAWAMI MIEDZYNARODOWYMI LUB KRAJOWYMI) PRAWO MIĘDZYNARODOWE The Convention on Nuclear Safety (CNS) The Joint Convention on the Safety of Spent Fuel Management and on the Safety of Radioactive Waste Management IAEA Codes of Conduct on the Safety of Research Reactors and the Safety and Security of Radioactive Sources. Rekomendacje MAEA: GS-R-1 on legal and governmental infrastructure GS-G-1.1 on organization and staffing of the regulatory body GS-G-1.2 on review and assessment by the regulatory body GS-G-1.3 on regulatory inspection and enforcement ; IAEA Safety Glossary NA MIĘDZYNARODOWYCH FORACH PROPONUJE SIĘ: REWIZJĘ INSTNIEJĄCYCH AKTÓW KODEKS POSTĘPOWANIA TSO REKOMNDACJE MAEA DOTYCZĄCE TSO 8

9 STATUS PRAWNY TSOs USTAWA z dnia 29 listopada 2000 r. Prawo atomowe dozór jądrowy przy kontroli elektrowni jądrowej ma prawo do korzystania z pomocy autoryzowanych przez Prezesa Agencji laboratoriów i organizacji eksperckich, a w przypadku kontroli innych jednostek organizacyjnych korzystania z pomocy biegłych i ekspertów oraz laboratoriów. 1. nie są projektantami, wytwórcami, dostawcami, instalatorami lub przedstawicielami podmiotów zaangażowanych w projektowanie, budowę lub eksploatację elektrowni jądrowej; 2. mają do dyspozycji niezbędny personel i odpowiednie wyposażenie umożliwiające właściwe przeprowadzenie zadań technicznych związanych z kontrolą; 3. pracownicy odpowiedzialni za kontrole posiadają niezbędną wiedzę i doświadczenie w przeprowadzaniu kontroli; 4. gwarantują bezstronne przeprowadzenie kontroli. 9

10 Zadania TSO Zapewnienie organom nadzorczym i operatorowi ( EJ ) dostępu do najnowszej wiedzy oraz wykonanie kompetentnej i obiektywnej ekspertyzy Postulat niezależności - oddzielenie funkcji organów wykonujących nadzór od działalności operatora- użytkującego i zarządzającego obiektem jądrowym Podstawowy zakres działania (funkcje ) organu nadzorującego (Dozoru Jądrowego) Opracowywanie i wdrażanie standardów Udzielanie zezwolenia i licencji Kontrola i monitorowanie obiektu Działania wykonawcze (nakazy, zakazy, egzekucje prawne, sankcje) Informacja publiczna Analizy bezpieczeństwa (Regulatory research) TSO może spełniać ważną rolę we wszystkich tych zadaniach 10

11 Wiarygodność TSOs (credibility) Kluczem do sukcesu programu energetyki jądrowej jest ugruntowanie utrzymanie wiarygodności TSOs dla szerokiego grona odbiorców. (extended credibility) RZĄDOWE ORGANY NADZORU OPERATORZY (instytucje użytkujące i zarządzające obiektem jądrowym ) ZAINTERESOWANI interesariusze - STAKEHOLDERS GRUPY INTERESU, MEDIA CIAŁA USTAWODAWCZE PRZEDSTAWICIELE RZADU OGÓŁ OBYWATELI 11

12 Wiarygodność TSOs (credibility) Budowanie ram zaufania wymaga spełnienia przez TSO kilku istotnych elementów i zasad kompetencja i rzeczoznawstwo niezależność przejrzystość i jawność wykazywanie się uczciwością efektywność zdolność do szybkiej reakcji i inicjatywa odpowiedzialność 12

13 Wiarygodność TSOs (credibility) kompetencja i rzeczoznawstwo certyfikat niezależnej organizacji krajowej lub zagranicznej (PCA, ILAC..) autoryzacja przez organ rządowy aktywny udział w międzynarodowych zrzeszeniach TSO 13

14 Wiarygodność TSOs (credibility) niezależność polityczna prawna finansowa fachowa informacyjna międzynarodowa 14

15 Wiarygodność TSOs (credibility) przejrzystość i jawność dostępność wyników ekspertyz? autoryzacja i prawa autorskie do wyników ekspertyz? dostępność informacji o strukturze i planach dowody jawności przy kluczowych decyzjach np. dotyczących bezpieczeństwa 15

16 Wiarygodność TSOs (credibility) wykazana uczciwość opinia środowiska? zasady zawierania kontraktów? zasady zatrudniania specjalistów? 16

17 Wiarygodność TSOs (credibility) efektywność niskie koszty ekspertyz terminowość kontraktów organizacja i zarządzanie potencjałem fachowej kadry 17

18 Wiarygodność TSOs (credibility) zdolność do szybkiej reakcji i inicjatywa działania wyprzedzające problemy i kwestie troska o klienta 18

19 Wiarygodność TSOs (credibility) odpowiedzialność za wyniki ekspertyz działania korygujące kontrola jakości badania porównawcze/sprawdzenie kompetencji spełnianie wysokich standardów 19

20 Problemy organizacyjne Przepisy określające zakres kompetencji i zadań organów nadzoru (regulatory body) różnią się w poszczególnych krajach Zintegrowany model TSO (model Amerykański NRC) Wymagany potencjał specjalistyczny skupiony w jednej organizacji Zewnętrzy model TSO model (model angielski nieliczna kadra w Dozorze Jądrowym) 20

21 Problemy organizacyjne -POLSKA Zgodnie z ustawą Prawo Atomowe, szeroki wachlarz zadań, jak np. nadzór nad działalnością z wykorzystaniem materiałów jądrowych i źródeł promieniowania jonizującego, nadzór, kontrola i analiza informacji związanych z oceną sytuacji radiacyjnej kraju, licencjonowanie użytkowników źródeł promieniotwórczych i materiałów jądrowych, ustalanie norm dopuszczalnego narażenia na promieniowanie jonizujące, prewencja i zarządzanie akcją antykryzysową, wypełniany jest przez Prezesa PAA (będącego centralnym organem administracji rządowej) wspomaganego przez odpowiednie departamenty Państwowej Agencji Atomistyki (będącej urzędem administracji rządowej). 21

22 Problemy organizacyjne -POLSKA Rozproszone zaplecze merytoryczne (TSO Technical Suport Organization), organizacja i koordynacja różnego typu sieci prowadzących niezbędny monitoring radiacyjny środowiska i ludności, opartych obecnie na wielu placówkach takich jak: Instytuty Naukowe PAN, Specjalistyczne Wydziały Wyższych Uczelni, Instytuty Badawcze, Stacje Sanitarno- Epidemiologiczne, których sprawność zależy od aktualnych zdolności pomiarowych tych placówek. Jakakolwiek modernizacja, unowocześnienie czy rozbudowa poszczególnych elementów tej sieci zależy od zaradności i zmiennej kondycji finansowej wspomnianych placówek, a integracja sieci jest praktycznie niemożliwa. 22

23 The case of Poland rozproszony po całym kraju potencjał ekspercki. 23

24 Problemy organizacyjne -POLSKA rozproszony po całym kraju potencjał ekspercki. 24

25 Unowocześnienie systemu BJiOR Niezależnie od tempa wdrażania energetyki jądrowej w Polsce, potrzeba pilnego unowocześnienie systemu BJiOR wynika chociażby ze względu na wzrost liczby potencjalnych źródeł zagrożenia radiacyjnego kraju, m.in. zwiększenia liczby elektrowni jądrowych krajów sąsiednich zlokalizowanych w pobliżu granic Polski (obecnie 10 czynnych elektrowni jądrowych w tym 26 bloków reaktorów energetycznych w odległości do ok. 310 km od granicy ), czy wzrostu liczby użytkowników źródeł promieniowania jonizującego m.in. w sektorze medycznym w związku z rozwojem nowych technik badań diagnostycznych i terapeutycznych z zastosowaniem promieniowania jonizującego, czy też w związku z podwyższeniem standardów BJiOR wymaganych przez Komisję Europejską. 25

26 Strategiczny projekt badawczy Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej Ma szczególne znaczenie dla wzmocnienia i integracji ośrodków związanych z budową nowoczesnej infrastruktury i zaplecza merytorycznego dla potrzeb energetyki jądrowej remarkably apparent when in 2011 they took the leaderships in particular tasks of The strategic program:

27 Strategic research and development programmes the National Centre for Research and Development Technologie wspomagające rozwój bezpiecznej energetyki jądrowej Rozwój wysokotemperaturowych reaktorów do zastosowań przemysłowych (lider konsorcjum Akademia Górniczo-Hutnicza) Badania i rozwój technologii dla kontrolowanej fuzji termojądrowej (lider konsorcjum - Instytut Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN) Podstawy zabezpieczenia potrzeb paliwowych polskiej energetyki jądrowej (lider sieci naukowej Uniwersytet Warszawski) Rozwój technik i technologii wspomagających gospodarkę wypalonym paliwem i odpadami promieniotwórczymi (wykonawca Instytut Chemii i Techniki Jądrowej) Analiza możliwości i kryteriów udziału polskiego przemysłu w rozwoju energetyki jądrowej (lider sieci naukowej - Politechnika Warszawska) 27

28 Strategic research and development programmes the National Centre for Research and Development Technologies Supporting Development of Safe Nuclear Power Engineering The Project comprises the following research tasks: Rozwój metod zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej dla bieżących i przyszłych potrzeb energetyki jądrowej (lider sieci naukowej Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej) Analiza procesów generacji wodoru w reaktorze jądrowym w trakcie normalnej eksploatacji i w sytuacjach awaryjnych z propozycjami działań na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa jądrowego (lider sieci naukowej Instytut Chemii i Techniki Jądrowej) Analiza procesów zachodzących przy normalnej eksploatacji obiegów wodnych w elektrowniach jądrowych z propozycjami działań na rzecz podniesienia poziomu bezpieczeństwa jądrowego (lider sieci naukowej Instytut Chemii i Techniki Jądrowej) Opracowanie metod i wykonanie analiz bezpieczeństwa w reaktorach jądrowych przy zaburzeniach w odbiorze ciepła i w warunkach ciężkich awarii (wykonawca Politechnika Warszawska) Opracowanie metody i wykonanie przykładowej analizy systemowej pracy bloku jądrowego z reaktorem wodnym przy częściowym skojarzeniu (wykonawca Politechnika Gdańska) 28

29 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ CENTRAL LABORATORY FOR RADIOLOGICAL PROTECTION 29