I. Wprowadzenie. Werbunek do organizacji terrorystycznych

Transkrypt

1 Treść poniższego artykułu pochodzi z książki Krzysztofa Liedela i Pauliny Piaseckiej "Jak przetrwać w dobie zamachów terrorystycznych? Elementy edukacji antyterrorystycznej.", wyd. Trio, Warszawa Część II artykułu (II. WERBUNEK: mechanizmy działania) opracowano na podstawie: P. Królak, Sekty co warto o nich wiedzieć, wyd. internetowe Złote Myśli 2006, [URL: I. Wprowadzenie Organizacje terrorystyczne prowadzące walkę z podmiotami państwowymi mają po swojej stronie kilka atutów, które sprawiają, że pomimo braku współmiernych do państwowych narzędzi, są w stanie stać się poważnym zagrożeniem dla stabilności państwa. Do atutów tych należą między innymi determinacja i bezwzględne oddanie sprawie prezentowane przez wykonawców zamachów terrorystycznych. Całkowite poświęcenie jednej idei i gotowość podjęcia działań o dowolnym charakterze w imię realizacji postawionych przez przywódców celów stanowią zasób, którego zrównoważenie jest bardzo trudne. Aby osiągnąć taki stan przygotowania psychicznego ich członków, organizacje terrorystyczne posługują się różnymi metodami i argumentami: od społecznych (terroryzm lewacki i skrajnie prawicowy), przez polityczne (terroryzm Basków, czy palestyński), do religijnych (terroryzm islamistyczny). Na indoktrynację i manipulację szczególnie podatni muszą być wykonawcy zamachów terrorystycznych, zwłaszcza ci, którzy mają dokonać zamachów samobójczych. Aby ktokolwiek zdecydował się na dokonanie zamachu samobójczego konieczne jest spełnienie kilku warunków. Pierwszym z nich jest uruchomienie mechanizmów obronnych. Jednostka ludzka jest w stanie pokonać barierę zabicia innego człowieka w większości wypadków jedynie, gdy czynu tego dokonuje w imię obrony siebie lub swoich bliskich. Sztuczne uruchomienie tych mechanizmów obronnych jest jednym z warunków wytrenowania zamachowca samobójcy. Drugim warunkiem jest nauczenie zamachowca sposobów unikania mechanizmu instynktu samozachowaczego. Jest to konieczne przede wszystkim ze względu na fakt statystycznego zdrowia psychicznego osób zaangażowanych w realizację zamachów samobójczych wśród tej grupy współczynnik osób z zaburzeniami psychicznymi nie jest większy niż w pozostałej części reprezentowanej przez nie grupy społecznej. Pamiętać trzeba ponadto, że do zamachów samobójczych przygotowuje się przede wszystkim ludzi w jakiś sposób już oderwanych od normalnych, zdrowych sposobów funkcjonowania społeczeństwa. Dlatego tak poszukiwanymi przez organizacje terrorystyczne wykonawcami zamachów są osierocone dzieci, ludzie pozbawieni perspektyw lub w inny sposób podlegający marginalizacji społecznej. Osoby te są w następstwie zwerbowania poddawane procesom psycho-manipulacji i 1 / 6

2 indoktrynacji. Pierwszym etapem manipulacji, której poddawani są potencjalni zamachowcy jest etap dostarczania moralnego uzasadnienia planowanych czynów. Przyszłych zamachowców uświadamia się, że czyn, który mają popełnić jest elementem walki w obronie wiary, walki z najeźdźcą uniemożliwiającym realizowanie zasad wiary i samostanowienie narodowe, elementem tworzenia nowego, jedynie prawdziwego porządku świata. Kolejny element manipulacji to manipulacja językiem. Nie tylko w wypadku młodych ludzi, ale dla nich szczególnie, sposób nazywania rzeczy stanowi o ich istocie. Dlatego właśnie słyszą od swoich nauczycieli i przywódców, że są bojownikami, świętymi wojownikami i mudżaheddinami nigdy terrorystami czy zamachowcami. Akt, którego dokonają, jest bohaterskim aktem męczeństwa, a nie zamachem czy zabójstwem. Ludzie, którzy w wyniku ich działań zginą, to nie ofiary to uboczne skutki świętej wojny. Rozmywa się także i rozprasza w procesie manipulacji ludzkim umysłem odpowiedzialność za popełniane czyny. Osoby ginące w atakach terrorystycznych nie są niewinnymi ludźmi, to wrogowie, którzy sami sobie przygotowali taki los. Ponadto giną z rąk całej organizacji pojedynczy zamachowiec samobójca nie jest osobiście odpowiedzialny, jest przecież narzędziem w rękach organizacji prowadzącej świętą, usprawiedliwioną wojnę. Zamachowiec poddawany jest także psychicznemu przygotowaniu w odniesieniu do postrzegania przyszłych ofiar swoich czynów. Przeciwnicy terrorystów nie są ludźmi, osobami, Amerykanami, czy Polakami to niewierni, psy, byty zdehumanizowane i pozbawione ludzkich cech. Wszystkie te działania, które mają ukształtować przyszłego zamachowca prowadzone są zazwyczaj w zamkniętych ośrodkach, na przykład w ośrodkach szkoleniowych. Duchowi przywódcy i nauczyciele są jedynym źródłem informacji, jedynym kanałem postrzegania świata, dostarczycielami jedynie słusznego poglądu na rzeczywistość i działania organizacji. Jedna prawda, jedna grupa, jedna tożsamość te czynniki prowadzą do powstania zjawiska myślenia grupowego. Poddani takiej psychiczne obróbce ludzie zaczynają powoli bardziej bać się odrzucenia przez grupę niż fizycznego unicestwienia w samobójczym zamachu. A jeśli wszystkie te środki zawiodą i nie doprowadzą do ukształtowania pożądanej postawy, pozostają jeszcze metody skrajne. Osoby, które uchylają się od wypełnienia obowiązku poddawane są szantażowi, w którym ofiarami ich niedziałania stać się mogą oni sami zabici przez organizację za niewypełnienie zadania, albo ich najbliżsi, rodziny. Tortury, pokazowe egzekucje, płytka hipnoza i użycie narkotyków, to również sposoby używane w celu ostatecznego ukształtowania pożądanej osobowości osobowości zabójcy, który nie zawaha się w obliczu śmierci własnej ani cudzej. Ludzie, którzy zostali zwerbowani przez organizacje terrorystyczne przyłączając się z własnej woli lub będąc do tego zmuszeni, szybko odkrywają, że poza organizacją terrorystyczną nie ma już dla nich miejsca w normalnym społeczeństwie. Podejrzewani o utrzymywanie związków z terrorystami nawet, kiedy uda im się z organizacji odejść, zagrożeni potencjalną karą więzienia w wypadku wykrycia przez władze, naznaczeni piętnem udziału w działaniach ludzi, którzy w imię swojej Sprawy zabijają bez wahania, nie mają wielkich szans na odnalezienie się w świecie i w społeczeństwie. Młodzi ludzie, którzy odkrywają, że perspektywa zdobycia pracy, założenia rodziny i prowadzenia normalnego życia staje się dla nich niemal nieosiągalna, stają przed alternatywą życia na marginesie społeczeństwa, albo powrotu do grupy, która pomimo braku ich pełnej akceptacji, daje im jednak poczucie przynależności i posiadania własnej grupy społecznej, w 2 / 6

3 której mogą pełnić istotne role społeczne. Fenomen ten można określić mianem straconego pokolenia a pokolenie młodych terrorystów po 11 września 2001 r. nie jest pierwszym straconym pokoleniem. Świat widział już niejedno takie pokolenie, wychowane w i do przemocy, które swoim potomkom przekazuje skazę powodującą utratę szans na powrót do świata pokojowego współistnienia ze światem. II. WERBUNEK: mechanizmy działania Werbunek do organizacji terrorystycznej może nastąpić na wiele sposobów: 1.potencjalny kandydat do organizacji może zostać wprowadzony w jej szeregi przez przyjaciela bądź krewnego, będącego jej członkiem, 2.werbunek może zostać zrealizowany przez obcą, zachowującą się w przyjazny sposób osobę, 3.rekrutacja może także mieć miejsce podczas wykładu, sympozjum bądź innego rodzaju spotkania zorganizowanego przez przedstawicieli organizacji terrorystycznej, 4.werbunek może także rozpocząć się w wyniku lektury broszur lub materiałów informacyjnych zawierających elementy ideologii, często o charakterze religijnym, używanym przez organizację jako uzasadnienie jej działań, 5.podobna droga prowadzi poprzez zaproszenie na spotkanie propagujące określoną ideologię, często opartą na podbudowie religijnej, do przyjścia na które zachęcić może treść wręczonej lub znalezionej w magazynie czy gazecie ulotki, reklamy albo plakatu, 6.rekrutacja może być także związana z przyjęciem do pracy w należącym do organizacji przedsiębiorstwie. O przynależności do organizacji terrorystycznych, na poziomie psychologicznego przywiązania decydować mogą dwa rodzaje czynników: - predyspozycje psychiczne osoby podlegającej werbunkowi, - strategia zastosowana podczas werbunku przez organizację terrorystyczną. Modelem, który w chwili obecnej można uznać za najcelniej wyjaśniający powody wstępowania do organizacji terrorystycznych jest tzw. model integracyjny. Daje on możliwość znalezienia punktu równowagi pomiędzy dwoma wymienionymi rodzajami czynników, tj. predyspozycjami psychicznymi oraz strategiami werbunku. Predyspozycje psychiczne Wśród czynników, które mogą wpływać na zwiększenie podatności na rekrutację do organizacji terrorystycznej można wymienić: - etap rozwoju psycho-społecznego: do grup terrorystycznych najłatwiej rekrutowani są ludzie młodzi, pozbawieni zobowiązań, dążący do zidentyfikowania celu, którego realizacji mogliby się 3 / 6

4 poświęcić, skłonni do skrajnych, idealistycznych poglądów; podatne na werbunek mogą okazać się także osoby w średnim wieku i starsze, jeśli znajdują się w sytuacji, w której objawy zainteresowania i psychicznej bliskości i wsparcia są przez nich pożądane ze względu na sytuację osobistą, w jakiej się znalazły; - czynniki sytuacyjne: werbunek jest najłatwiejszy w stosunku do osób, które znajdują się w stanie kryzysu psychicznego, związanego z poważnym, negatywnym wydarzeniem w ich życiu bądź sytuacją społeczną, tj. osoby znajdujące się w depresji bądź znajdujące się w trudnej sytuacji życiowe, pozbawione perspektyw jeśli werbownik zaoferuje im wsparcie, może uzyskać ich daleko idącą wdzięczność i oddanie; - sytuacja rodzinna: podatność na werbunek może w sytuacjach skrajnych zwiększać się zarówno u osób pochodzących z rodzin liberalnych, jak i autorytarnych w wypadku rodzin autorytarnych osoba werbowana może być podatna na werbunek ze względu na ukształtowany, bierny i zależny charakter, natomiast w wypadku rodzin liberalnych podatność na werbunek może być warunkowana potrzebą wsparcia, a także poczucia bliskości i przynależności zapewnianą przez werbującą grupę; - cechy osobowe: stosunkowo łatwiej werbunkowi poddają się osoby podatne na sugestie, o obniżonym krytycyzmie i niskiej samoocenie, a także skłonne do przyjmowania radykalnych, idealistycznych poglądów. Metody wpływania na osoby rekrutowane Wśród metod, wykorzystywanych przez organizacje terrorystyczne podczas procesu rekrutacji, wyróżnić można kilka zasadniczych punktów: - zdobywanie jak największej ilości informacji o osobie rekrutowanej (przy oszczędnym informowaniu o grupie): wśród gromadzonych informacji znajdują się przede wszystkim informacje związane z dążeniami danej osoby, jej oczekiwaniami i lękami, które można wykorzystać w dalszym procesie rekrutacji, - prowadzenie procesu rekrutacji w taki sposób, aby zmiany w światopoglądzie werbowanego zachodziły stopniowo: podawanie wiedzy o organizacji i stosowanych przez nią metodach etapami tak, aby nie zraziły rekrutowanego swoją radykalnością, - posługiwanie się oszustwem: dostosowywanie przekazywanych informacji do charakteru i osobowości osoby rekrutowanej, często z wykorzystaniem zgromadzonych na jego temat informacji, - emocjonalne uzależnienie: poprzez zapewnienie głębokiego poczucia akceptacji i przynależności do grupy uzależnia się osobę werbowaną od innych członków grupy. Metody zatrzymywania osób rekrutowanych w organizacji Często stosowaną metodą jest zaszczepianie lęków, które nie pozwolą na odejście z grupy. Prowadzi to do przyjmowania podobnych schematów myślenia, opartych na nowym języku, wspomnianym wcześniej. Członkowie grupy nie muszą wykazywać się kreatywnym myśleniem, znacznie bardziej przydatne dla organizacji jest posłuszeństwo i umiejętność do ścisłego wykonywania poleceń. Co więcej, poddany takiemu procesowi człowiek traci zdolność do podjęcia samodzielnej decyzji o opuszczeniu grupy. Pamiętać należy także o tym, że w wypadku zastosowania skutecznych metod psycho-manipulacji członkowi grupy, który nie uzyska pomocy z zewnątrz, trudno jest uświadomić sobie, że jest kontrolowany. 4 / 6

5 Jak rozpoznać, czy ktoś próbuje dokonać werbunku do grupy terrorystycznej? Skuteczną metodą stwierdzenia, czy osoba próbująca namówić kogoś do spotkania z daną grupą, bądź wejścia w jej szeregi nie jest werbownikiem organizacji terrorystycznej, jest podjęcie próby zadania szeregu pytań, które pozwalają na zbadanie intencji rozmówcy. a) Czy chcesz, abym został członkiem jakiejś grupy lub organizacji? - specjaliści w zakresie rekrutacji do organizacji terrorystycznych prawdopodobnie nie udzielą odpowiedzi wprost poinformują natomiast, że przekazują informacje na temat grupy ze względu na życzliwość do rozmówcy; b) Czy jesteś w stanie wymienić nazwy innych organizacji i instytucji, z którymi współpracujecie? - organizacje terrorystyczne ukrywają swoje działania za zasłoną organizacji fasadowych nie tylko w procesie rekrutacji, ale także w związku z procederem finansowania terroryzmu; jeśli rozmówca nie będzie potrafił albo chciał odpowiedzieć na tak postawione pytanie, prawdopodobnie ukrywa powiązania i działania grupy; c) Kto kieruje grupą / organizacją? Jakie ma do tego przygotowanie? - na to pytanie można uzyskać prawdziwą odpowiedź, ale jeśli taka nie pada, warto zastanowić się, czemu kierownictwo danej grupy się ukrywa i co jakie nielegalne działania powodują taką dyskrecję w legalnej grupie / organizacji nie istnieją powody do ukrywania ich kierownictwa, d) Jakie są podstawowe założenia ideowe, przekonania i założenia organizacyjne tej instytucji / grupy? - jeśli rozmówca stara się uniknąć odpowiedzi na takie pytanie, powinno to wzbudzić czujność; szczególną ostrożność powinna wywołać zwłaszcza odpowiedź, że wszelkie informacje będą dostępne podczas spotkania grupy, ponieważ proces psycho-manipulacji podczas takiego spotkania może mieć niezwykle groźne skutki pamiętać zaś trzeba o tym, że organizacja legalna nie ma potrzeby ukrywania swoich celów i założeń organizacyjnych; e) Jakie warunki musi spełnić kandydat do organizacji / grupy? Czy konieczne jest ograniczenie kontaktów z rodziną / przyjaciółmi? Czy konieczna jest zmiana trybu życia? - w wypadku tego pytania szczególnie istotna jest dokładna obserwacja rozmówcy jeśli poniósł jakieś ofiary w związku z przynależnością do nielegalnej organizacji, może to być zauważalne w jego zachowaniu, należy przy tym przyjąć, że na poziomie werbalnym padną zapewnienia, że przynależność do organizacji nie pociąga za sobą żadnych wymienionych zobowiązań; f) Czy są ludzie / instytucje, które mają jakieś zastrzeżenia do organizacji, jakie ewentualnie mają wobec niej zastrzeżenia? - w wypadku legalnie działającej organizacji odpowiedź na to pytanie będzie jasna i konsekwentna jeśli natomiast prowadzona jest próba werbunku do organizacji terrorystycznej, nastąpi w tym momencie próba rozproszenia uwagi bądź uniknięcia odpowiedzi; g) Czy jest coś w działaniach organizacji bądź jej kierownictwa, czego nie akceptujesz?. - dla osób, które same zostały poddane psycho-manipulacji odpowiedź na to pytanie będzie wyjątkowo trudna i prawdopodobnie będzie afirmowała wszelkie działania organizacji. Jeśli odpowiedzi na wymienione pytania pozwalają na żywienie uzasadnionych obaw, że organizacja, której przedstawicielem zetknęła się dana osoba, działa nielegalnie najlepiej jest zgłosić ten fakt policji. Należy unikać prowadzenia samodzielnego dochodzenia może to skończyć się uzależnieniem od organizacji bądź próbą wywarcia przez nią nacisku na drodze gróźb lub szantażu. 5 / 6

6 6 / 6