Dziecko w świecie zagroŝeń Internet

Transkrypt

1 Dziecko w świecie zagroŝeń Internet Dla wielu rodziców dziecko siedzące w domu przed monitorem komputera to gwarancja bezpieczeństwa. Nic bardziej mylnego, bo choć w tej sytuacji trudno o guza czy zadrapanie, dziecko moŝe paść ofiarą cyberprzemocy ze strony rówieśników, natknąć się na niewłaściwe i niebezpieczne dla jego psychiki treści internetowe, stać się ofiarą internetowego przestępstwa lub po prostu wpaść w uzaleŝnienie. Nie da się nie zauwaŝyć, Ŝe okres dzieciństwa naszych dzieci zdecydowanie róŝni się od czasów, kiedy sami byliśmy dziećmi. Dawniej czas własny był dzielony na ten spędzony na nauce i pomocy w domu oraz czas wolny spędzony na podwórku z rówieśnikami. Dzisiaj rozrywka kojarzy się głównie z grą komputerową, grami na telefonie komórkowym; rozmowa z kolegą to czat na portalu społecznościowym; relaks to słuchanie muzyki w Sieci, w telefonie. Podejmując temat bezpieczeństwa w Sieci nie mam zamiaru, ani negować, ani demonizować postępu technologicznego, jakim jest Internet, komputer, telefony komórkowe i wiele innych urządzeń, które w ostatnim czasie pojawiły się do powszechnego uŝytku. Korzyści z postępu są ogromne, ułatwiają nam codziennie Ŝycie. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe współczesna technologia została stworzona po to, aby słuŝyć człowiekowi, a nie czynić z niego niewolnika. Dlatego przed wychowawcami i rodzicami stoi bardzo waŝne zadanie mamy wychowywać nasze dzieci do racjonalnego korzystania z postępu cywilizacji. ZagroŜenia wirtualnej sieci: Wirtualny świat Internetu pozwala na poszerzanie horyzontów intelektualnych czy rozwój zainteresowań. Jednak obok tych zalet pojawia się szereg niebezpieczeństw. Szczególne zagroŝenie stanowi dla dzieci i młodzieŝy, wyjątkowo podatnych na jego wpływ, gdyŝ ich osobowość dopiero się kształtuje. Niebezpieczeństwa związane z uŝytkowaniem Internetu to przede wszystkim zagroŝenia związane z: treścią komunikatu, sposobem komunikowania się, czasem poświęconym na korzystanie z tego medium. Mówiąc o zagroŝeniach z punktu widzenia treści komunikatów mam na myśli natłok informacji, co powoduje trudności w wyborze i selekcjonowaniu danych oraz odróŝnieniu rzeczy

2 waŝnych od mało istotnych. Olbrzymia liczba funkcjonujących opinii utrudnia równieŝ własny osąd. Chaos informacyjny sprzyja bezrefleksyjnemu i bezkrytycznemu odbiorowi. Treści zawarte na stronach internetowych mogą mieć charakter szkodliwy dla rozwoju dziecka, bo epatują przemocą i agresją, erotyką i pornografią. ZagroŜenia związane ze sposobem komunikowania się wiąŝą anonimową moŝliwością korzystania z Internetu. W momencie, gdy jesteśmy anonimowi czujemy się wyzwoleni spod wpływu kontroli społecznej. To moŝe prowadzić do zwiększenia agresywności oraz zmiany toŝsamości (odgrywanie rozmaitych ról, podszywanie się pod kogoś innego), a w konsekwencji doprowadzić do zaburzeń psychicznych tracimy poczucie własnej toŝsamości. Anonimowość pociąga teŝ za sobą występowanie zjawiska cyberprzemocy, które wiąŝe się z nękaniem, szantaŝowaniem, publikowaniem nieodpowiednich informacji czy zdjęć (często pod cudzym nazwiskiem) itp. Ponadto anonimowość ułatwia nawiązywanie kontaktów z nieznajomymi, które mogą prowadzić do niebezpiecznych czasem spotkań w realnym świecie. MoŜliwość bycia anonimowym w Internecie oraz łatwość w zmianie toŝsamości odrywa młodego człowieka od realnego Ŝycia. MoŜe doprowadzić do zaburzenia poczucia toŝsamości, zerwania realnych więzi i pogrąŝenia się w świecie fikcji. Konsekwencją są zaburzone kontakty społeczne (np. izolacja w klasie lub grupie). Negatywnym następstwem nadmiernego korzystania z Internetu jest takŝe zuboŝenie języka, gdyŝ siecioholik z czasem posługuje się slangiem technicznym, ubogim słownictwem i skrótami. ZagroŜenie związane z nadmiernym czasem poświęconym na korzystanie z tego medium (długie godziny spędzane przed ekranem komputera), pociąga za sobą równieŝ fizyczne dolegliwości oraz zerwanie bezpośrednich kontaktów z bliskimi i rówieśnikami. Trzeba podkreślić, Ŝe nadmierne korzystanie z Internetu prowadzi do uzaleŝnienia. 1 Wielu z Państwa ma obawy dotyczące nadmiernego korzystania z komputera przez wasze dziecko. Wielokrotnie podejmujecie próby ograniczenia czasu poświęconego na surfowanie w sieci, czy na gry komputerowe. Dzieci często reagują złością na ciągłe prośby wyłączenia komputera, czy komórki. NajwaŜniejszą sprawą zdaje się być obopólna świadomość, Ŝe w aktywności dobowej dziecka powinna panować równowaga pomiędzy działaniami w świecie realnym i wirtualnym. Jednym ze sposobów jest uświadomienie dziecku, Ŝe nasz czas nie jest z gumy i choćbyśmy bardzo tego 1

3 chcieli, kiedy wykonujemy jedną czynność bardzo długo i intensywnie, moŝe nam nie wystarczyć czasu na wykonanie kolejnej. By to zrobić wystarczy nam kartka papieru. Poprośmy dziecko, po lewej stronie napisało kolejno kilka rzeczy, na które w ciągu ostatniego tygodnia zabrakło mu czasu, a co, do których czuje, Ŝe chciało lub powinno było zrobić (chodzi o czynności niezwiązane z komputerem czy telefonem komórkowym). Po prawej stronie kartki w tej samej linijce poprośmy, by napisało, czym zajmowało się w czasie, w którym tę czynność najprawdopodobniej by wykonało. JeŜeli dziecko naduŝywa telefonu komórkowego lub róŝnorodnych urządzeń z dostępem do Internetu, lista zadań niewykonanych wyraźnie nam to pokaŝe. DuŜe zagroŝenie dla prawidłowego rozwoju naszych dzieci stanowią gry komputerowe. Większość dzieci spędza mnóstwo czasu na grach (3-4 godziny dziennie). Najczęściej są to gry oparte na przemocy, zabijaniu, niszczeniu, oszukiwaniu i kradzieŝy. A przecieŝ takie gry dozwolone są od 18 roku Ŝycia. Są to gry, w których tradycyjny system wartości nie istnieje, a wręcz jest odwrócony do góry nogami: muszę zabić lub ukraść i za to zostanę nagrodzony punktami, czy teŝ przejściem na kolejny poziom. NaleŜy pamiętać, Ŝe system wartości dzieci i młodzieŝy dopiero się w nich kształtuje. Młody człowiek ukształtowany głównie przez cyberprzestrzeń zaczyna powoli myśleć, Ŝe jest wszechmocny i moŝe robić wszystko, co mu się podoba Taki młody człowiek zaczyna uwaŝać, Ŝe moŝe dowolnie oddziaływać i wpływać na innych, stosując manipulacje I po trzecie, młody człowiek ukształtowany przez cyberprzestrzeń zaczyna uwaŝać, Ŝe moŝe swobodnie kłamać, kraść, a nawet zabijać, bez poniesienia jakichkolwiek konsekwencji. To oczywiście powoduje stopniowe moralne znieczulenie. Mechanizm jest taki, Ŝe dziecko podświadomie przyjmuje obraz świata wyniesiony z gier komputerowych za rzeczywisty. Zaczyna myśleć, Ŝe świat naprawdę jest właśnie taki brutalny, Ŝe taka jest norma. Zaczyna, więc kłamać w realu, staje się nieczułe na czyjąś krzywdę, ignoruje innych ludzi, z rodzicami i rodzeństwem włącznie. Nierzadko sami rodzice kupują niebezpieczne gry, w które osoby niepełnoletnie nie powinny grać. Albo są oni zupełnie nieświadomi, co kupują, albo tłumaczą sobie, Ŝe przecieŝ wszyscy w nie grają. JeŜeli ten błąd popełniany jest z nieświadomości, wystarczy sprawdzić oznaczenie na opakowaniu uzyskamy informację, dla jakiego przedziału wiekowego przeznaczona jest gra.

4 Czy zabraniać dziecku korzystania z Internetu, czy nie? Trudno wzbudzać w dziecku strach przed korzystaniem z sieci. WaŜne jest raczej by pokazać, jak przydatnym i poŝytecznym narzędziem moŝe być Internet, nauczyć, jak moŝna z niego korzystać, by przynosiło to pozytywne efekty. Tak samo jak towarzysząc dziecku podczas spaceru, rodzic moŝe pomagać poznawać mu świat wirtualny. Musi zadbać o jego bezpieczeństwo i nauczyć je dbać o siebie. ZaangaŜowania i opieki rodziców nie zastąpi ani oprogramowanie filtrujące, ani program antywirusowy. Pokazanie dziecku wartościowej strony Internetu i wpojenie mu umiejętności konstruktywnego korzystania z niego, nauczenie odróŝnienia wartościowych informacji od bzdur lub informacyjnego szumu, moŝe ograniczyć prawdopodobieństwo, Ŝe stanie się ofiarą całkiem realnych i powaŝnych zagroŝeń: kontaktu z pedofilami, internetowych przestępstw lub kradzieŝy danych osobowych. Podstawowe zasady bezpieczeństwa 1. Ustal z dzieckiem zasady korzystania z sieci adekwatne do jego wieku, takie jak: maksymalny czas spędzany w sieci, serwisy i strony internetowe, które moŝe odwiedzać, sposoby reagowania na niebezpieczne sytuacje. MoŜesz w tym celu posłuŝyć się Umową o bezpiecznym korzystaniu z Internetu, która jest dostępna w serwisie ( By zwiększyć prawdopodobieństwo, Ŝe dziecko będzie przestrzegało zasad, nie narzucaj ich, ale wspólnie je uzgodnijcie znajdźcie kompromis. Pamiętaj jednak o konsekwencji robienie wyjątków, łamanie uzgodnień spowoduje, Ŝe dziecko nie będzie traktowało tych zasad powaŝnie. 2. Umieść komputer w powszechnie dostępnym miejscu w domu. Bądź obok swojego dziecka, kiedy surfuje po Internecie. Nie musisz być policjantem, który sprawdza kaŝdą ze stron, na które wchodzi Twoje dziecko. Nie pozwól jednak, by dziecko zamykało się sam na sam z komputerem w swoim pokoju. Jeśli komputer zostanie umieszczony tam, gdzie bywają wszyscy domownicy, jest mniejsze prawdopodobieństwo, Ŝe dziecko, zwłaszcza małe, trafi na treści nieprzeznaczone dla niego lub wejdzie w kontakt z niebezpieczną osobą. Twoje dziecko potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, które moŝesz mu dać swoją obecnością i bliskością. Bądź z nim po to, by słuŝyć mu radą i wskazać potencjalne zagroŝenia.

5 3. Naucz dziecko zasady ograniczonego zaufania do osób i treści, na które trafia w sieci. Jeśli dopuszczasz moŝliwość kontaktów dziecka z osobami poznanymi w Internecie, kontroluj te znajomości. Reaguj na wszelkie podejrzane sytuacje! Zapewnij dziecko, Ŝe w sytuacji zagroŝenia zawsze moŝe liczyć na Twoją pomoc! Jako rodzic jesteś odpowiedzialny zarówno za wprowadzenie swojego dziecka w świat realny, jak i wirtualny. Naucz je odróŝniać wiarygodne źródła i fakty od wiadomości wyssanych z palca i informacyjnego szumu. Przekonaj je, Ŝe nie kaŝda osoba spotkana w sieci jest tym, za kogo się podaje, a tym bardziej, Ŝe nie zawsze jest warta zaufania i otwartości. Naucz je, by samo nie rozpowszechniało fałszywych wiadomości, zwłaszcza dotyczących innych ludzi. Jeśli jesteś świadkiem podejrzanej sytuacji, w której bierze udział Twoje dziecko rozmawiaj z nim, daj mu poczucie, Ŝe ma w Tobie oparcie. Razem szukajcie najlepszego wyjścia z tej sytuacji. Nie zostawiaj dziecka sam na sam z jego problemami, nawet tymi, które wydają Ci się niepowaŝne, bo istniejące wyłącznie w internetowym świecie. To tylko dziecko moŝe mu brakować dystansu nawet do tak błahych spraw, jak natrętne wpisy internetowego trolla. 4. Naucz dziecko chronić prywatność. JeŜeli zgadzasz się na korzystanie przez dziecko z serwisów społecznościowych, pomóŝ mu stworzyć bezpieczny profi, maksymalnie chroniący jego prywatność. Dzieci często są nazbyt łatwowierne. Nie potrafią przewidzieć konsekwencji, jakie mogą je spotkać chociaŝby, dlatego, Ŝe ujawniły swój wiek. Internet jest polem działania pedofilów, a informacja o wieku dziecka jest dla nich ogromnym ułatwieniem. Podobnie niebezpieczne moŝe być ujawnienie przez dziecko numeru telefonu lub adresu zamieszkania. Jeśli zgadzasz się, by dziecko angaŝowało się w znajomości zdobywane w serwisach społecznościowych, naucz je chronienia informacji na swój temat, ale i ograniczonego zaufania do osób, które często natarczywie lub podstępnie chcą się z nim zaprzyjaźnić. Nie znasz przecieŝ ich intencji. 5. Przekonaj dziecko, by zawsze konsultowało z Tobą materiały, które publikuje w Internecie. Naucz je rozwagi w takich sytuacjach. Tak, jak w przypadku publikacji danych osobowych, dziecko nie zawsze jest w stanie realnie ocenić konsekwencje opublikowania w sieci jakichkolwiek materiałów. Internet nie zapomina coś, co raz trafiło do sieci, dzięki moŝliwości wielokrotnego powielenia i umieszczenia na innych stronach, serwerach, serwisach, pozostaje praktycznie na zawsze. Dotyczy to zarówno zdjęć, filmów, jak i np. wpisów na internetowych forach. Bezmyślnie zamieszczone zdjęcie lub film

6 będący dokumentacją głupiej zabawy mogą się zemścić w przyszłości, nawet tej odległej, bo dorosłej. Podobnie jest z materiałami, których załoŝeniem jest obraŝenie kogoś lub sprawienie mu przykrości. Umieszczenie ich w Internecie oznacza utratę kontroli nad nimi i ich rozpowszechnieniem, skutki ich publikacji mogą okazać się nieodwracalne. 6. Nie naraŝaj dziecka, publikując bezkrytycznie jego zdjęcia w sieci! RównieŜ rodzice często zapominają o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w Internecie, publikując na swoich stronach lub w serwisach społecznościowych zdjęcia swoich dzieci, nie zwaŝając, Ŝe mogą one natychmiast trafić do kolekcji pedofila. Internet wciąŝ jest polem ich działań, a znalezione zdjęcia dzieci mogą jedynie ułatwić im wybór ofiary i dotarcie do niej. Bezkrytyczne zamieszczanie, więc w Internecie ich zdjęć z wakacji np. w stroju kąpielowym to niepotrzebne wystawianie ich na ryzyko. Podobnie rzecz się ma ze zdjęciami niemowlaków czy na pewno chcesz, by za kilkanaście lat przyszły szef Twojego dziecka widział je na zdjęciu z pieluchą? 7. Chroń komputer dziecka przed niewłaściwymi treściami. Upewnij się, Ŝe na komputerze Twojego dziecka działa zaktualizowany program antywirusowy i zapora sieciowa. UŜywaj filtru antyspamowego chroniącego program owy. Stosuj dostępne na rynku oprogramowanie filtrujące. Korzystaj z programów kontroli rodzicielskiej. Pamiętaj jednak, Ŝe Ŝaden program nie jest w stanie zastąpić uwagi rodzica. Naucz swoje dziecko, by samo dbało o swój komputer. Im mniej znajdzie się w nim wirusów, Trojanów i innych śmieci, tym wygodniejsze i bezpieczniejsze będzie korzystanie z niego. Pozwoli to ograniczyć frustrację wynikającą z powolnego ładowania się, wieszania się stron lub wyskakujących okienek, czasami z treściami niebezpiecznymi dla dziecka. Zadaniem oprogramowania filtrującego jest uniemoŝliwianie dostępu do stron z potencjalnie niebezpiecznymi treściami. Nie chodzi wyłącznie o np. strony pornograficzne, ale i o te, które namawiają do agresji lub autoagresji (w tym samobójstw), propagujących nazizm lub anoreksję. PokaŜ swojemu dziecku Katalog BeSt, a na pewno znajdzie tam zajmujące serwisy. Na pewno zainteresuje je równieŝ strona Sieciaków. Pamiętaj, Ŝe Ŝaden program filtrujący nie zastąpi rozsądku dorosłej osoby. Nawet, jeśli komputer Twojego dziecka ma zainstalowane wszelkie dostępne programy do filtrowania treści, nie trać kontaktu ze swoim dzieckiem, nie zrzucaj odpowiedzialności za jego wychowanie na komputerową aplikację.

7 8. Upewnij się, Ŝe Twoje dziecko korzysta z gier adekwatnych do jego wieku, np. na podstawie oznaczeń PEGI. PEGI (Pan European Game Information) to ogólnoeuropejski system klasyfikacji gier komputerowych. W interesie producenta jest zamieszczanie oznaczenia PEGI na opakowaniu gry moŝna je zobaczyć jeszcze zanim ją kupimy, klasyfikacja ta pozwala nam ocenić czy nasze dziecko juŝ dojrzało do konkretnej gry. Opis kategorii jest dostępny na stronie PEGI. Dzięki temu moŝna uniknąć pomyłek polegających na przykład na kupieniu kilkuletniemu dziecku gry ociekającej krwią lub pełnej wulgaryzmów. Nie daj się równieŝ zwieść prośbom swojego dziecka oczywiście, Ŝe będzie Cię zapewniało, Ŝe w tę lub taką grę (którą PEGI przewiduje dla starszego dziecka) grają wszyscy jego koledzy. To Ty decydujesz, do jakich gier lub treści będzie miało dostęp. 9. Sprawdź szkołę swojego dziecka. Upewnij się, Ŝe opracowała i wdroŝyła system zapobiegania i reagowania na cyberprzemoc. Cyberprzemoc rówieśnicza to nic innego, jak przemoc wśród równolatków przeniesiona do Internetu. MoŜe polegać na zmasowanych atakach na jedną osobę, których celem jest jej upokorzenie lub sprawienie przykrości. Równie dobrze moŝe polegać na anonimowych atakach jednej osoby. O ile jednak tradycyjna przemoc rówieśnicza zazwyczaj jest dostrzegana przez nauczycieli, cyberprzemoc jest często niezauwaŝana lub ignorowana. Sprawdź czy w szkole Twojego dziecka nauczyciele, szkolni psychologowie lub pedagodzy wiedzą jak reagować na przejawy cyberprzemocy, czy wiedzą jak rozwiązywać tego typu problemy, czy szkoła wypracowała system jej zapobiegania. Masz pełne prawo to wiedzieć. 10. Naucz dziecko szacunku dla innych internautów i przekonaj je, Ŝe nawet pozornie niewinne Ŝarty potrafią bardzo krzywdzić. Coś, co raz znajdzie się w Internecie prawdopodobnie juŝ nigdy z niego nie zniknie. Jeśli zostanie powielone na innych stronach lub serwerach, prawdopodobnie nikt nie zdoła nigdy tego usunąć. Między innymi właśnie tego najbardziej obawiają się ofiary cyberprzemocy faktu, Ŝe cały świat zobaczy niechciane zdjęcie lub dowie się o złośliwej plotce. Porozmawiaj z dzieckiem, pokaŝ mu, Ŝe niewinny lub nieprzemyślany Ŝart powielony tysiące razy moŝe krzywdzić. PokaŜ mu, Ŝe nawet świadek agresji w Internecie, bezrefleksyjnie powielający wymierzony w kogoś materiał (chociaŝby, dlatego, Ŝe jest śmieszny) przyłącza się do grona agresorów. Zwróć uwagę dziecka, Ŝe równieŝ ono moŝe stać się ofiarą czyjegoś nieprzemyślanego Ŝartu. PokaŜ mu, gdzie

8 szukać wtedy pomocy w sieci, ale przede wszystkim daj mu poczuć, Ŝe zawsze moŝe na Ciebie liczyć. Zajrzyj pod adres Helpline.org.pl i dowiedz się, na jaką pomoc moŝesz liczyć ze strony jego konsultantów. Poleć dziecku serwis edukacyjny Dowiedz się więcej na temat zagroŝeń na stronie W sytuacji, kiedy podejrzewasz, Ŝe Twoje dziecko padło ofiarą internetowego przestępcy lub nie wiesz, jak zareagować na jakąś sytuację dotyczącą Twojego dziecka, a związaną z Internetem, szukaj pomocy na stronie Helpline.org.pl lub pod numerem Pedagog szkolny 2