Dziecko autystyczne w przedszkolu

Transkrypt

1 Co to jest autyzm? Dziecko autystyczne w przedszkolu z greckiego autos sam, opisuje izolację tej grupy osób wobec przyjętych zachowań społecznych całościowe zaburzenie rozwojowe (w grupie zaburzeń rozwoju psychicznego), jest kombinacją trzech zaburzeń, z których każde może różnić się stopniem nasilenia - triada zaburzeń: zaburzenie rozwoju interakcji społecznych, deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się, obecność sztywnych wzorców zachowania, aktywności i zainteresowań (ICD-10, DSM-IV) DSM -V: zaburzenie ze spektrum autyzmu, Kryteria: 1. Klinicznie znaczące, stałe nieprawidłowości w obrębie komunikacji społecznej i interakcji: wyraźne deficyty w komunikacji werbalnej i niewerbalnej wykorzystywanej w interakcjach społecznych, brak wzajemności społecznej, nieumiejętność rozwijania i utrzymywania relacji z rówieśnikami właściwej dla poziomu rozwoju, 2. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności objawiające się poprzez co najmniej dwa z poniższych objawów: stereotypowe zachowania motoryczne lub werbalne, lub nietypowe zachowania sensoryczne, nadmierne przywiązanie do rutyny i zrytualizowanych wzorców zachowania, ograniczone zachowania, ograniczone zachowania, 3. Objawy muszą wystąpić we wczesnym dzieciństwie. Osoby z autyzmem niekoniecznie mieszczą się w prostym stereotypie, a wręcz bardzo się od siebie różnią. Każda osoba z autyzmem ma własną osobowość i jest niepowtarzalna! Triada zaburzeń Zaburzenie rozwoju interakcji społecznych: zamknięty w sobie - obojętny w stosunku do innych, traktuje innych jak przedmioty, traktuje innych w sposób mechaniczny bierny - biernie akceptuje kontakty społeczne, nie podejmuje ich spontanicznie, wymaga kierowania, prowadzenia, pozostaje na uboczu, pojawiają się zachowania powtarzające się aktywny, lecz dziwaczny - nawiązuje spontaniczny kontakt z innymi, lecz robi to w dziwny i powtarzający się sposób, nie zwracając uwagi na reakcje osób, z którymi się kontaktuje, pojawiają się jednostronne wypowiedzi lub zadawanie tych samych pytań, bez zwracania uwagi na odpowiedź. Wiele osób z autyzmem przejawia wszystkie trzy typy zachowań, zależnie od okoliczności. Zaburzenie rozwoju komunikacji: osoby z autyzmem mają trudności w werbalnym i niewerbalnym porozumiewaniu się z otoczeniem, czyli z przekazywaniem swoich myśli i potrzeb za pomocą słów, tonu głosu, mimiki i gestów oraz z rozumieniem przekazów innych osób. Są to - brak wszelkiej chęci komunikowania się z innymi (mogą rozumieć słowa lub gesty innych) 1

2 echolalia i powtarzanie komunikowanie się jest ograniczone tylko do wyrażania potrzeb wypowiedzi często nieadekwatne do potrzeb (nie wiedzą co powiedzieć w danej sytuacji lub jak odpowiedzieć na pytanie) bezustanne mówienie, niezależnie od reakcji innych (brak umiejętności dialogu) nieprzestrzeganie reguł językowych (np. brak formy osobowej "ja") Obecność sztywnych wzorców zachowań, aktywności i zainteresowań: zaabsorbowanie pewnymi obiektami (obsesyjna koncentracja na nich, manipulowanie nimi, zbieranie o nich informacji), naleganie na przestrzeganie rytuałów i schematów, stereotypie ruchowe (również językowe), zachowania autostymulujące zachowania agresywne i autoagresywne, trudności z budowaniem wspólnego pola uwagi, trudności z nawiązaniem kontaktu wzrokowego, trudności z planowaniem (trudności z przewidywaniem wydarzeń, trudności ze zorganizowaniem czasu, uzależnienie od rutyny, stałości i niezmienności wydarzeń, wszelka zmiana wywołuje uczucie strachu), brak zrozumienia reguł społecznych i brak elastyczności ich stosowania. Nadwrażliwość zmysłów: wzrok - widzenie migawkowe, widzenie peryferyczne, pamięć fotograficzna, ślepota korowa, upośledzenie przerzutności widzenia słuch - nadwrażliwość słuchu, głuchota korowa, pamięć fotograficzna, przetwarzanie symboli poza świadomością dotyk - obrona przed poznawaniem za pomocą palców, nadwrażliwość lub/i podwrażliwość węch - unikanie lub poszukiwanie silnych doznań węchowych Pojawiają się anomalie napięcia mięśniowego. Występuje wrażliwość na zmiany ciśnienia atmosferycznego. Pojawiające się zachowania: kołysanie się, podskoki w miejscu, podskoki na palcach, wahadłowe ruchy, autoagresja, wybuchy afektomotoryczne, wirowanie w miejscu, masturbacja, fascynacja obrotami, rozrzucanie od siebie, ogołacanie płaszczyzn, opróżnianie pojemników, rozsiewanie, obalanie, rozlewanie, oddzielanie części od całości, odrywanie zewnętrznych warstw, chronienie się w ciasnych miejscach. Co może pomóc w pracy z dzieckiem autystycznym: nie zmuszaj dziecka do uczestnictwa w tłumnych imprezach w codziennych kontaktach zachowuj się wobec dziecka w jednakowy sposób nie zmuszaj do akceptowania niepotrzebnego kontaktu fizycznego z Tobą kiedy mówisz do dziecka, zacznij od zwrócenia się do niego po imieniu, używaj krótkich zdań, daj czas na zrozumienie Twojej wypowiedzi nie podnoś głosu czasem więcej uzyskasz milcząc, ale będąc obok stwarzaj sytuacje zachęcające do kontaktu z drugą osobą, zapewnij poczucie sukcesu nie trać cierpliwości dziecko, które nie patrzy na Ciebie, nie zrozumie tego, co przekazujesz poprzez wyraz twarzy czy język ciała 2

3 poproś, aby dziecko popatrzyło na Ciebie i obserwowało Cię kiedy mówisz brak kontaktu wzrokowego nie oznacza, że dziecko Cię ignoruje nie zakładaj, że brak reakcji dziecka oznacza niechęć do zabawy czy zajęć, możliwe, że nie rozumie czego od Niego wymagasz daj dziecku wsparcie, motywację, nie zostawiaj Go w bezczynności - ale nie zmuszaj na siłę! wykonuj czynności razem z dzieckiem, a nie za nie pomóż dziecku komunikować swoje potrzeby naucz Go mówić "nie" staraj się wykorzystywać zainteresowania dziecka poinformuj dziecko o kolejnych działaniach nie krytykuj, gdy pojawiają się "dziwne" zachowania unikaj nadmiaru bodźców staraj się zdobyć zaufanie dziecka pamiętaj - jesteś wzorcem właściwego zachowania. Praca z dzieckiem autystycznym w Przedszkolu Miejskim nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi w Jaworznie Przedszkole jest w pełni przygotowane do pracy z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych: grupy integracyjne wykwalifikowana kadra: oligofrenopedagodzy, surdopedaog, tyflopedagog, terapeuci wczesnego wspomagania rozwoju małego dziecka, psycholog, logopedzi, terapeuci diagnozy i terapii pedagogicznej. Nauczyciele posiadają również certyfikaty z zakresu m.in. pedagogiki Marii Montessori, III stopnia PRK Makaton, Kinezjologii Edukacyjnej, Programów Aktywności Knillów, terapii behawioralnej zespół wczesnego wspomagania rozwoju grupa wsparcia pomoc psychologiczno-pedagogiczna Prowadzenie pracy integracyjnej w przedszkolu wymaga ze strony personelu wielu różnokierunkowych działań dotyczących zadań wychowawczo-dydaktyczno-opiekuńczych, organizacyjnych, finansowych oraz kontaktów z rodzicami i środowiskiem w szerokim tego słowa znaczeniu. Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych mają możliwość korzystania z szerokiej oferty edukacyjnej. Do przedszkola przyjmowane są dzieci z takimi zaburzeniami rozwojowymi jak: autyzm wczesnodziecięcy, Zespół Aspergera, upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, Zespół Downa i inne zaburzenia genetyczne, niepełnosprawność ruchowa, w tym afazja, choroby przewlekłe, uszkodzenia słuchu i wzroku, zaburzenia sprzężone. 3

4 W każdym z oddziałów integracyjnych zatrudniony jest dodatkowy nauczyciel ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym współorganizujący kształcenie integracyjne. Daje to możliwość dostosowania pracy do potrzeb i możliwości dzieci oraz sprzyja integracji w grupie. Kadra przedszkola, realizując ideę integracji, dokłada wszelkich starań, aby w przyszłości zaowocowała ona przyjaźnią, koleżeństwem, a przede wszystkim zmianą samego stosunku społeczeństwa do osób niepełnosprawnych. Rodzice dzieci, u których wystąpiły zaburzenia rozwoju, muszą często zmierzyć się z akceptacją postawionej przez lekarzy diagnozy, poczuciem bezradności i brakiem wsparcia. Często najlepszą formą pomocy staje się wówczas kontakt z innymi rodzicami. Nauczyciele przedszkola starają się zatem tak organizować spotkania Grupy Wsparcia, aby umożliwić wzajemne poznawanie się rodzin dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. W ten sposób stwarza się okazje do wymiany doświadczeń, dzielenia się problemami czy swobodnej rozmowy o swoich dzieciach. Nawiązują się przyjaźnie i kontakty, dzięki którym rodzice zaczynają postrzegać swoje problemy w nieco inny sposób. Często to właśnie rodzice wnoszą propozycje tematów i rodzajów spotkań. W przedszkolu organizowane są również spotkania warsztatowe, w czasie których nauczyciele omawiają założenia wybranych metod pracy terapeutycznej, podają instruktaże do ćwiczeń domowych i zabaw z dzieckiem lub prowadzą rozmowy pomocne w rozwiązywaniu trudnych sytuacji wychowawczych Po pierwsze - kontakt Ważne zadanie w terapii każdego dziecka z autyzmem stanowi rozwijanie jego zdolności do uczestniczenia w interakcjach społecznych. Służy temu wspieranie komunikacji. Z pomocą przychodzi komunikacja alternatywna - wspomagająca. To szerokie używanie znaków manualnych, graficznych, pisma, itp. Wykorzystać można: gesty naturalne, znaki graficzne (piktogramy, język Bliss a), systemy przestrzenno-dotykowe, systemy mieszane. 4

5 Wprowadzenie formalnego systemu komunikacji symbolicznej AAC znaków manualnych i/lub znaków graficznych jest zindywidualizowanym procesem! W naszej placówce stosowany jest Program Rozwoju Komunikacji Makaton, który jest systemem mieszanym. Odpowiedzią na brak efektywnych programów komunikacyjnych dla dzieci z autyzmem jest stosowanie przez specjalistów naszego przedszkola systemu PECS - porozumiewania się przez wymianę obrazków. W pracy z dzieckiem autystycznym niezwykle ważna jest umiejętność słuchania i prowadzenia rozmowy, zapewnianie poczucia bezpieczeństwa i zaufania. Zaspokojenie tych potrzeb umożliwia dziecku pełne korzystanie z tego, co oferuje przedszkole. W ofercie tej zawarte jest: realizowanie podstawy programowej wychowania przedszkolnego, kształtowanie i rozwijanie otwartości dziecka wobec siebie, innych ludzi i świata, uczenie funkcjonowania społecznego, wspomaganie rozwoju dziecka z wykorzystaniem jego wrodzonego potencjału i możliwości rozwojowych, przygotowanie do podjęcia nauki w szkole osiągnięcie dojrzałości szkolnej, współpraca z rodzicami i wspomaganie ich w procesie wychowania i edukacji, a także w sytuacjach trudnych, dbanie o bezpieczeństwo i zdrowie dzieci, współpraca z poradniami specjalistycznymi, placówkami edukacyjnymi. W przedszkolu działa również zespół wczesnego wspomagania rozwoju. W zespole tym zatrudnieni są wykwalifikowani specjaliści: pedagodzy, psycholog i logopeda. Terapia prowadzona jest indywidualnie z każdym dzieckiem lub w małej grupie (dwoje dzieci) - według potrzeb i możliwości dziecka. W pracy z dzieckiem autystycznym staramy się wybrać odpowiednie metody pracy. Są to między innymi: Stymualcja Polisensoryczna według Pór Roku Poranny Krąg Metoda Ruchu Rozwijającego W. Sherborne Terapia behawioralna metoda Marianne i Christophera Knillów - Dotyk i Komunikacja, Programy Aktywności elementy modulacji sensorycznej Metoda Dobrego Startu masaże oraz inne - dostosowane do potrzeb i możliwości dzieci. 5

6 Objęcie dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych możliwie jak najwcześniejszą pracą terapeutyczną daje szansę na odpowiednie przygotowanie go do podjęcia edukacji wczesnoszkolnej. Systematyczna praca, prowadzona przez nauczycieli Przedszkola Miejskiego nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi, umożliwia wszechstronną stymulację rozwoju dziecka, ze szczególnym uwzględnieniem samodzielności, umiejętności komunikowania się i uspołecznienia. Praca w grupach integracyjnych rozwija kreatywność, wrażliwość i otwarcie na drugiego człowieka. Nauczyciele wybrali ten rodzaj pracy i wykonują go z wielkim zaangażowaniem, ponieważ uczenie jest tutaj dziełem serca. Bibliografia: Bobkowicz-Lewartowska L.: Autyzm dziecięcy: zagadnienia diagnozy i terapii. Kraków Kaczmarek B. B.: Gesty. Słownictwo podstawowe: poziomy 5 8. Program Rozwoju Komunikacji Makaton, Poznań Makaton w rozwoju osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Red. nauk. B. B. Kaczmarek. Kraków McKernan T., Mortlock J.: Autyzm w centrum uwagi. Podręcznik z ćwiczeniami dla profesjonalistów. Kraków Olechnowicz H.: Wokół autyzmu: fakty skojarzenia refleksje. Warszawa Pisula E.: Małe dziecko z autyzmem. Gdańsk Opracowanie: mgr Krystyna Pacyniak mgr Dominika Pawlik 6