Odpowiedź układu immunologicznego na zakażenie wirusami brodawczaka ludzkiego wpływ na kancerogenezę i wyniki leczenia przeciwnowotworowego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Odpowiedź układu immunologicznego na zakażenie wirusami brodawczaka ludzkiego wpływ na kancerogenezę i wyniki leczenia przeciwnowotworowego"

Transkrypt

1 Odpowiedź układu immunologicznego na zakażenie wirusami brodawczaka ludzkiego wpływ na kancerogenezę i wyniki leczenia przeciwnowotworowego Beata Biesaga Zakład Radiobiologii Klinicznej, Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Oddział w Krakowie

2 Plan prezentacji 1. Wirusy HPV - podstawowa charakterystyka 2. Immunologiczna odpowiedź na zakażenie HPV 3. Rozwój przetrwałej infekcji HPV. Ucieczka HR-HPV spod nadzoru układu immunologicznego 4. Znaczenie infekcji HPV dla rokowania chorych na nowotwory terenu głowy i szyi

3 WIRUSY HPV PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA

4 Wirusy brodowczaka ludzkiego - HPV To powszechnie występująca grupa około 100 typów wirusów z rodziny Papovaviridae, rodzaj Papillomavirus Około 40 typów HPV jest przenoszonych drogą kontaktów seksualnych, wśród nich wyróżnia się 2 podgrupy: o małym potencjale onkogennym - najczęściej typy HPV 6 i 11, inne to HPV 34, 40, 42, 43, 44, 53, 54, 74, wykrywane w kłykcinach płaskich, kolczystych i brodawkach z dużym potencjałem onkogennym (HR high risk): około 15 typów, najczęściej HPV16 i 18, inne to HPV 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68, 70

5 WIRUSY BRODAWCZAKA LUDZKIEGO rodzina Papovaviridae, rodzaj Papillomavirus, Białkowy kapsyd Genom HPV16 LCR E6 E7 L1 HPV16 E1 L2 E4 Narisawa-Saito M, Kiyono T. Basic mechanisms of high-risk human papillomavirus-induced carcinogenesis: roles of E6 and E7 proteins. Cancer Sci 98(10): , E5 E2

6 CYKL ŻYCIOWY HPV Narisawa-Saito M, Kiyono T. Basic mechanisms of high-risk human papillomavirus-induced carcinogenesis: roles of E6 and E7 proteins. Cancer Sci 98(10): , 2007.

7 INFEKCJA HPV DANE EPIDEMIOLOGICZNE najczęstsza infekcja na świecie przenoszona drogą płciową Około 50% aktywnych seksualnie kobiet przeszło w ciągu swojego życia infekcję HPV Forman D i wsp.. Global Burden of Human Papillomavirus and Related Diseases. Vaccine 30S (2012) F12 F23

8 HPV INFEKCJA PRZEJŚCIOWA Mediana czasu trwania infekcji HR- HPV u kobiet 11,5 miesiąca Rositch AF i wsp. Patterns of persistent genital human papillomavirus infection among women worldwide: a literature review and meta-analysis. Int J Cancer ;133(6):

9 IMMUNOLOGICZNA OBRONA PRZED WIRUSAMI

10 ODPOWIEDŹ UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO NA PATOGENY WRODZONA, NIESWOISTA NABYTA, SWOISTA

11 ODPOWIEDŹ UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO NA ZAKAŻENIE HPV Wirusowy RNA, DNA, białka Receptory: Toll podobne, RIG-1 podobne, rodzina RLR Ich interakcja powoduje uruchomienie odpowiedzi immunologicznej WRODZONA, NIESWOISTA Produkcja interferonu typu I i oraz innych cytokin prozapalnych, aktywacja komórek NK NABYTA, SWOISTA Aktywacja komórek rozpoznających i prezentujących obce antygeny

12 ODPOWIEDŹ WRODZONA Wielokierunkowe działanie interferonu Interferon indukuje syntezę: - enzymów degradujących wirusowy RNA (RNAaza L) - enzymów hamujących syntezę białek wirusowych (kinaza białkowa R) - białek z rodziny APOBEC, wprowadzających mutacje do wirusowego genomu - syntazy tlneku azotu - cytokin i chemokin aktywujące komórki NK (natural killers) - cytokin i chemokin powodujących pobudzenie komórek prezentujących antygeny

13 ODPOWIEDŹ UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO NA ZAKAŻENIE HPV Wirusowy RNA, DNA, białka, Receptory: Toll podobne, RIG-1 podobne, rodzina RLR Ich interakcja powoduje uruchomienie odpowiedzi immunologicznej WRODZONA, NIESWOISTA Produkcja interferonu typu I i oraz innych cytokin prozapalnych, aktywacja komórek NK NABYTA, SWOISTA Aktywacja komórek rozpoznających i prezentujących obce antygeny

14 ODPOWIEDŹ SWOISTA Aktywacja komórek rozpoznających i prezentujących obce antygeny Komórki prezentujące antygeny klasy I i II:, komórki dendrytyczne, komórki Langerhansa, makrofagi tkankowe, komórki tuczne Migracja do lokalnych węzłów chłonnych i prezentacja obcych antygenów Limfocyty B Limfocyty CD4 Limfocyty CD8 Produkcja przeciwciał Th2 Th1 Limfocyty cytotoksyczne Treg

15 HR - HPV INFEKCJA PRZETRWAŁA przetrwałe zakażenie HPV definiuje się jako obecność tego samego typu wirusa przez co najmniej 6 miesięcy lub rok, a według niektórych autorów nawet 2 lata u ok. 12% zakażonych HPV dochodzi do infekcji przetrwałejmoże trwać nawet kilkadziesiąt lat bez żadnych objawów klinicznych Rositch AF i wsp. Patterns of persistent genital human papillomavirus infection among women worldwide: a literature review and meta-analysis. Int J Cancer ;133(6):

16 ROZWÓJ INFEKCJI PRZETRWWAŁEJ UCIECZKA HR-HPV SPOD NADZORU UKLADU IMMUNOLOGICZNEGO

17 HPV INFEKCJA PRZETRWAŁA Czynniki sprzyjające infekcji przetrwałej osłabienie układu immunologicznego długotrwałe przyjmowanie doustnych hormonalnych środków antykoncepcyjnych nałogowe palenie papierosów wielodzietność chroniczne stany zapalne w organizmie brak właściwej higieny

18 IMMUNOSUPRESJA BADANIA EPIDEMIOLOGICZNE NAD ZAKAŻONYMI HIV HIV+ P< HIV- Rowhani-Rahbar A i wsp. The impact of HIV status and type on the clearance of human papillomavirus infection among Senegalese women. J Infect Dis 2007 Sep 15;196(6): Desruisseau AJ i wsp. Epidemiology of HPV in HIV-Positive and HIV-Negative Fertile Women in Cameroon, West Africa. Infectious Diseases in Obstetrics and Gynecology. Volume 2009 (2009), Article ID ,

19 OSŁABIENIE UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO infekcja HR - HPV (HPV z podgrupy wysokiego ryzyka onkogennego) czynniki środowiskowe czynniki genetyczne

20 STRATEGIE UCIECZKI HR-HPV SPOD NADZORU UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO Wirusowy RNA, DNA, białka, Receptory: Toll podobne, RIG-1 podobne, rodzina RLR Ich interakcja Hamowanie powoduje uruchomienie odpowiedzi wiązania immunologicznej ligandreceptor WRODZONA, NIESWOISTA Zakłócenia Produkcja interferonu syntezy typu I i oraz innych interferonu, cytokin prozapalnych, cytokin, chemokin aktywacja komórek NK NABYTA, SWOISTA Zaburzenie Aktywacja procesu komórek prezentacji rozpoznających antygenów i prezentujących obce antygeny

21 SKUTKI DZIAŁANIA HR- HPV NA UKŁAD IMMUNOLOGICZNY Spadek ekspresji interferonów i zakłócenia ich funkcji Zahamowanie wydzielania cytokin i chemokin: IL-8: produkowana przez monocyty i makrofagi, aktywuje neutrofile, bazofile i limfocyty T IL18: produkowana głównie przez makrofagi, aktywuje limfocyty cytotoksyczne, stymuluje produkcję IFN MCP-1: produkowana przez leukocyty i komórki określonych tkanek, reguluje rekrutację monocytów, limfocytów T i komórek NK w miejsce zakażeni) Spadek liczby komórek prezentujących obce antygeny w nabłonku (k. Langerhansa) poprzez wpływ na ich proces dojrzewania i zakłócenia ich migracji do zakażonych regionów Zaburzenia procesu polaryzacji limfocytów w kierunku zahamowania dojrzewania limfocytów Th1 i przewagi limfocytów Th2

22 CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE wiek kondycja zdrowotna przewlekły stres brak snu dieta

23 MIĘDZYOSOBNICZE RÓŻNICE GENETYCZNE WARUNKUJĄCE FUNKCJONOWANIE UKŁADU IMMUNOLOGICZNEGO Mehta AM i wsp. Cervical Carcinogenesis and Immune Response Gene Polymorphisms: A Review. J Immunol Res. 2017;2017: doi: /2017/ Zwiększone ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy związane z występowaniem określonych polimorfizmów w genach kodujących: - cytokiny prozapalne: IL10 - cytokiny antyzapalne: IL1, TNF, IFN - chemokiny: CXL12 - receptory: TLR2, 4, 9 - białka zaangażowane w proces prezentacji obcych antygenów: ERAP1, LMP7, TAP1, TAP2 Polimorfizmy wielu genów kodujących białka biorące udział w różnych formach odpowiedzi immunologicznej na infekcję HR-HPV mogą być odpowiedzialne za różnice w skuteczności obrony immunologicznej i wywoływać międzyosobnicze różnice w ryzyku zachorowania na raka szyjki macicy.

24 INFEKCJA PRZETRWAŁA - INTEGRACJA GENOMU HR - HPV Integracja wirusowego DNA z DNA zakażonych komórek

25 E6 i E7 WIRUSOWE ONKOGENY

26 HR-HPV i KANCEROGENZA Harald zur Hausen Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za odkrycie znaczenia HPV w powstawaniu raka szyjki macicy Globalnie około 5% wszystkich nowotworów złośliwych jest wywołanych infekcją HR-HPV de Martel C i wsp. Global burden of cancers attributable to infections in 2008: A review and synthetic analysis. Lancet Oncology 2012; 13(6):

27 HR-HPV i KANCEROGENZA

28 SZCZEPIONKI HPV

29 Znaczenie infekcji HPV dla rokowania chorych na nowotwory terenu głowy i szyi

30 INFEKCJA HPV i ROKOWANIE CHORYCH na HNSCC

31 Hipotetyczny mechanizm lepszej odpowiedzi na jednoczesną chemioradioterapię chorych na HNSCC zakażonych HPV Andersen AS i wsp. The interplay between HPV and host immunity in head and neck squamous cell carcinoma. Int J Cancer 2014 Jun 15;134(12):

32 PODSUMOWANIE Wirusy brodawczaka ludzkiego to powszechnie występująca grupa około 100 typów wirusów, z których kilkanaście charakteryzuje duży potencjał onkogenny (najczęściej HPV16 i 18, inne to HPV 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68, 70). Infekcja HPV najczęstsza infekcja na świecie przenoszona drogą płciową, jednak u większości zakażonych osób ma ona charakter przemijający, co jest związane ze skuteczną odpowiedzią immunologiczną (wrodzoną jak i swoistą). U około 12% zakażonych HPV osób dochodzi do rozwoju przetrwałej infekcji, której sprzyja osłabienie układu immunologicznego. Zakażenie HPV z podgrupy wysokiego ryzyka jest ważnych czynnikiem w etiologii raka szyjki macicy, odbytu, sromu, prącia i niektórych nowotworach narządów terenu głowy i szyi. Proces kancerogenezy jest związany z działaniem dwóch wirusowych białek E6 i E7, które hamują proces apoptozy, aktywują telomerazę, zaburzają sygnalizację komórkową, stymulują niekontrolowane podziały komórkowe, ułatwiają przejście epitelialno mezenchymalne. Poznanie wzajemnych oddziaływań HR-HPV i układu immunologicznego umożliwiło rozwój profilaktycznych i terapeutycznych szczepionek. U chorych na nowotwory terenu głowy i szyi infekcja HPV wskazuje na lepsze rokowanie. Jedna z hipotez tłumaczących tą obserwacje jest związana z pobudzeniem u tych chorych układu immunologicznego.

33 Reakcja układu odpornościowego na zakażenie wirusami brodawczaka ludzkiego wydaje się odgrywać ważną, choć odmienną rolę, zarówno w kancerogenezie (wyciszanie reakcji immunologicznej), jak i w odpowiedzi chorych na leczenie przeciwnowotworowe (pobudzanie reakcji immunologicznej). Oznaczenie obecności HPV i typu infekcji (infekcja przetrwała), a także badanie zaburzeń układu immunologicznego pod wpływem zakażenia jest zatem istotne dla zdrowych osób i chorych na nowotwory złośliwe. Bardzo dziękuję za uwagę

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu

Bardziej szczegółowo

Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar

Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Czy immunoterapia nowotworów ma racjonalne podłoże? Maciej Siedlar Zakład Immunologii Klinicznej Katedra Immunologii Klinicznej i Transplantologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, oraz Uniwersytecki

Bardziej szczegółowo

HPV - wirusem brodawczaka ludzkiego

HPV - wirusem brodawczaka ludzkiego HPV - wirusem brodawczaka ludzkiego 1. Zakażenia HPV u ludzi są powszechne. 2. HPV powoduje nabłonkowe zmiany na skórze narządów płciowych i błony śluzową. 3. Większość zakażeń jest łagodna i samoograniczająca

Bardziej szczegółowo

HPV......co to jest?

HPV......co to jest? HPV......co to jest? HPV- wirus brodawczaka ludzkiego Wirus z rodziny papillomawirusów. Szacuje się, że istnieje od 100 do 200 typów tego wirusa, które wywołują różne choroby. CHOROBY WYWOŁYWANE PRZEZ

Bardziej szczegółowo

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia

Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek

Bardziej szczegółowo

Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia

Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia Lp. tydzień wykłady seminaria ćwiczenia 21.02. Wprowadzeniedozag adnieńzwiązanychzi mmunologią, krótka historiaimmunologii, rozwójukładuimmun ologicznego. 19.02. 20.02. Wprowadzenie do zagadnień z immunologii.

Bardziej szczegółowo

Szczepienia ochronne elementem zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z

Szczepienia ochronne elementem zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Szczepienia ochronne elementem zaleceń Europejskiego Kodeksu Walki z Irena Rakiem Przepiórka Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie XXXV Sympozjum:

Bardziej szczegółowo

Odporność nabyta: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii

Odporność nabyta: Nadzieja Drela Wydział Biologii UW, Zakład Immunologii Odporność nabyta: Komórki odporności nabytej: fenotyp, funkcje, powstawanie, krążenie w organizmie Cechy odporności nabytej Rozpoznawanie patogenów przez komórki odporności nabytej: receptory dla antygenu

Bardziej szczegółowo

Program wczesnego wykrywania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV Łódź, 2013 roku

Program wczesnego wykrywania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV Łódź, 2013 roku Załącznik do Uchwały nr Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia Program wczesnego wykrywania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV Łódź, 2013 roku Diagnoza problemu Nowotwory złośliwe stanowią zarówno

Bardziej szczegółowo

Leczenie biologiczne co to znaczy?

Leczenie biologiczne co to znaczy? Leczenie biologiczne co to znaczy? lek med. Anna Bochenek Centrum Badawcze Współczesnej Terapii C B W T 26 Październik 2006 W oparciu o materiały źródłowe edukacyjnego Grantu, prezentowanego na DDW 2006

Bardziej szczegółowo

PILOTAŻOWY PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE ZAGNAŃSK NA LATA 2013-2017

PILOTAŻOWY PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE ZAGNAŃSK NA LATA 2013-2017 Załącznik nr 1 do Uchwały nr 68/2013 Rady Gminy Zagnańsk z dnia 26 sierpnia 2013 roku PILOTAŻOWY PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE ZAGNAŃSK NA LATA 2013-2017 Autor

Bardziej szczegółowo

Zadanie 2. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono namnażanie się retrowirusa HIV wewnątrz limfocytu T (pomocniczego) we krwi człowieka.

Zadanie 2. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono namnażanie się retrowirusa HIV wewnątrz limfocytu T (pomocniczego) we krwi człowieka. Zadanie 1. (3 pkt) W aptekach dostępne są bez recepty różnego rodzaju preparaty lecznicze podnoszące odporność, zwane immunostymulatorami. Przeważnie zawierają substancje pochodzenia roślinnego, np. z

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B

PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz. III): Aktywacja i funkcje efektorowe limfocytów B Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt wykładu Rozpoznanie antygenu

Bardziej szczegółowo

oporność odporność oporność odporność odporność oporność

oporność odporność oporność odporność odporność oporność oporność odporność odporność nieswoista bierna - niskie ph na powierzchni skóry (mydła!) - enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym - laktoferyna- przeciwciała

Bardziej szczegółowo

ZAPRASZAMY Rodziców uczniów. klas VII na spotkanie

ZAPRASZAMY Rodziców uczniów. klas VII na spotkanie ZAPRASZAMY Rodziców uczniów klas VII na spotkanie PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) ósma edycja 2017-2018 Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu Dolnośląskie

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku

UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku w sprawie przyjęcia gminnego programu zdrowotnego pn.: Program Profilaktyki Zakażeń HPV w Gminie Kobylnica na lata 2019-2022 Na

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) Okres realizacji: wrzesień 2012 grudzień 2015

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) Okres realizacji: wrzesień 2012 grudzień 2015 PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) Okres realizacji: wrzesień 2012 grudzień 2015 Autor programu: Miasto Kielce, ul. Rynek 1, 25-303 Kielce 1 I. Opis problemu zdrowotnego Rak

Bardziej szczegółowo

Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak

Promotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie

Bardziej szczegółowo

CHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE

CHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE CHOROBY AUTOIMMUNIZACYJNE Autoimmunizacja Odpowiedź immunologiczna skierowana przeciwko własnym antygenom Choroba autoimmunizacyjna Zaburzenie funkcji fizjologicznych organizmu jako konsekwencja autoimmunizacji

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia raka szyjki

Epidemiologia raka szyjki Epidemiologia raka szyjki W 2004 roku na raka szyjki macicy (kanału łączącego trzon macicy z pochwą) zachorowało blisko 3 500 Polek, a prawie 2 000 zmarło z jego powodu. Wśród wszystkich zachorowań kobiet

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) NA LATA

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) NA LATA Załącznik do Uchwały Nr XXIII/479/2016 Rady Miasta Kielce z dnia 14 kwietnia 2016 r. PROGRAM POLITYKI ZDROWOTNEJ PN.: PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) NA LATA 2016-2020

Bardziej szczegółowo

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE DRZEWICA NA LATA 2013-2016

PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE DRZEWICA NA LATA 2013-2016 PROGRAM PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSEM BRODAWCZAKA LUDZKIEGO (HPV) W GMINIE DRZEWICA NA LATA 2013-2016 Okres realizacji: wrzesień 2013 czerwiec 2016 Autor programu: Gmina i Miasto Drzewica, ul. Stanisława

Bardziej szczegółowo

Tolerancja immunologiczna

Tolerancja immunologiczna Tolerancja immunologiczna autotolerancja, tolerancja na alloantygeny i alergeny dr Katarzyna Bocian Zakład Immunologii kbocian@biol.uw.edu.pl Funkcje układu odpornościowego obrona bakterie alergie wirusy

Bardziej szczegółowo

WYBIERZ ŻYCIE PIERWSZY KROK EDYCJA 2015 / 2016

WYBIERZ ŻYCIE PIERWSZY KROK EDYCJA 2015 / 2016 WYBIERZ ŻYCIE PIERWSZY KROK EDYCJA 2015 / 2016 Opracowanie: mgr Barbara Szlendak Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia PSSE w Głogowie HPV (Human Papilloma Virus) to skrócona

Bardziej szczegółowo

Część praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I

Część praktyczna: Metody pozyskiwania komórek do badań laboratoryjnych cz. I Ćwiczenie 1 Część teoretyczna: Budowa i funkcje układu odpornościowego 1. Układ odpornościowy - główne funkcje, typy odpowiedzi immunologicznej, etapy odpowiedzi odpornościowej. 2. Komórki układu immunologicznego.

Bardziej szczegółowo

O PO P R O NOŚ O Ć Ś WR

O PO P R O NOŚ O Ć Ś WR ODPORNOŚĆ WRODZONA Egzamin 3 czerwca 2015 godz. 17.30 sala 9B FUNKCJE UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO OBRONA NADZÓR OBCE BIAŁKA WIRUSY BAKTERIE GRZYBY PASOŻYTY NOWOTWORY KOMÓRKI USZKODZONE KOMÓRKI OBUNMIERAJĄCE

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy Profilaktyka raka szyjki macicy Lek. Dominika Jasińska-Stasiaczek Katowice, 04.07.2015 Co to jest szyjka macicy? Macica zbudowana jest z trzonu i szyjki. Szyjka macicy składa się z części brzusznej i z

Bardziej szczegółowo

Wpływ opioidów na układ immunologiczny

Wpływ opioidów na układ immunologiczny Wpływ opioidów na układ immunologiczny Iwona Filipczak-Bryniarska Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej Katedry Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński Kraków

Bardziej szczegółowo

Styl życia a nowotwory złośliwe w świetle Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. Jadwiga Zapała

Styl życia a nowotwory złośliwe w świetle Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem. Jadwiga Zapała Styl życia a nowotwory złośliwe w świetle Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem Jadwiga Zapała CHOROBY CYWILIZACYJNE Nowotwory Choroby układu krążenia Choroby metaboliczne Schorzenia układu nerwowego EUROPEJSKI

Bardziej szczegółowo

Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie

Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Wirus HPV przyczyny, objawy i leczenie Spis treści: 1. 2. 3. 4. 5. Informacje ogólne Przyczyny Objawy Leczenie Rodzaje HPV Informacje ogólne Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV Human Papilloma Virus) stanowi

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy prezentacja dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych

Profilaktyka Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy prezentacja dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Profilaktyka Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy prezentacja dla uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych 2015-02-03 1 opracowała: Agnieszka Podlaszczak Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna

Bardziej szczegółowo

Streszczenie wykładu AUTOSTOPEM DO JĄDRA KOMÓRKOWEGO CZYLI MECHANIZMY ZAKAŻENIA WIRUSEM HPV16

Streszczenie wykładu AUTOSTOPEM DO JĄDRA KOMÓRKOWEGO CZYLI MECHANIZMY ZAKAŻENIA WIRUSEM HPV16 Dr n. biol. Małgorzata Bieńkowska-Haba Streszczenie wykładu AUTOSTOPEM DO JĄDRA KOMÓRKOWEGO CZYLI MECHANIZMY ZAKAŻENIA WIRUSEM HPV16 Podstawowym celem każdego wirusa jest bezpieczne dostarczenie genomu

Bardziej szczegółowo

AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune

AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune (D)eficiency (S)yndrome. Przyczyny zakażenia AIDS Czynnikiem

Bardziej szczegółowo

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek

CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,

Bardziej szczegółowo

Mam Haka na Raka. Chłoniak

Mam Haka na Raka. Chłoniak Mam Haka na Raka Chłoniak Nowotwór Pojęciem nowotwór określa się niekontrolowany rozrost nieprawidłowych komórek w organizmie człowieka. Nieprawidłowość komórek oznacza, że różnią się one od komórek otaczających

Bardziej szczegółowo

Co mogę zrobić, aby ochronić się przed rakiem szyjki macicy i innymi chorobami powodowanymi przez HPV*? Wszystko, co mogę

Co mogę zrobić, aby ochronić się przed rakiem szyjki macicy i innymi chorobami powodowanymi przez HPV*? Wszystko, co mogę Co mogę zrobić, aby ochronić się przed rakiem szyjki macicy i innymi chorobami powodowanymi przez HPV*? Wszystko, co mogę Mam tyle marzeń co zrobić, aby je ochronić? Wszystko, co mogę. Marzenia są po to,

Bardziej szczegółowo

Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny

Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny Konferencja naukowa Wychowanie seksualne w szkole cele, metody, problemy. Lublin, 10 marca 2014 r. Ryzykowne zachowania seksualne aspekt medyczny dr n.med Ewa Baszak-Radomańska Gabinety TERPA ryzykowne

Bardziej szczegółowo

Jak żywiciel broni się przed pasożytem?

Jak żywiciel broni się przed pasożytem? https://www. Jak żywiciel broni się przed pasożytem? Autor: Anna Bartosik Data: 12 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń omówiliśmy, w jaki sposób pasożyt dostaje

Bardziej szczegółowo

Powiat Wągrowiecki. Wągrowiec, 2018 rok

Powiat Wągrowiecki. Wągrowiec, 2018 rok Powiat Wągrowiecki Program profilaktyki w zakresie zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV typ 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 i 58 w powiecie wągrowieckim na lata 2018-2022. art. 48 ust. 1 ustawy z dnia

Bardziej szczegółowo

starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg

starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia

Bardziej szczegółowo

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie

Bardziej szczegółowo

NON-HODGKIN S LYMPHOMA

NON-HODGKIN S LYMPHOMA NON-HODGKIN S LYMPHOMA Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku We Wrocławiu Aleksandra Bogucka-Fedorczuk DEFINICJA Chłoniaki Non-Hodgkin (NHL) to heterogeniczna grupa nowotworów charakteryzująca

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ

ZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ ZAKŁAD IMMUNOLOGII EWOLUCYJNEJ Kierownik Zakładu - dr hab. Magdalena Chadzińska Dr. Joanna Homa Prof. dr hab. Barbara Płytycz Kurs: IMMUNOLOGIA III rok studiów, semestr letni ODPORNOŚĆ NABYTA ADAPTACYJNA

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA / /2015 RADY MIEJSKIEJ W OPALENICY

UCHWAŁA / /2015 RADY MIEJSKIEJ W OPALENICY UCHWAŁA Nr / /2015 RADY MIEJSKIEJ W OPALENICY z dnia kwietnia 2015 r. w sprawie Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) na lata 2015 2018, realizowanego przez Gminę Opalenica

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka raka szyjki macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18

Profilaktyka raka szyjki macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18 Profilaktyka raka szyjki macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18 Program edukacyjny Razem powiedzmy STOP rakowi szyjki macicy przeznaczony dla mieszkanek miasta Zielonka Program Przed

Bardziej szczegółowo

Co to jest HIV i AIDS

Co to jest HIV i AIDS HIV AIDS Co to jest HIV i AIDS Ludzki wirus upośledzenia odporności HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system odpornościowy organizmu, czego rezultatem

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka Raka Szyjki Macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18

Profilaktyka Raka Szyjki Macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18 Razem powiedzmy STOP rakowi szyjki macicy Profilaktyka Raka Szyjki Macicy poprzez szczepienia przeciwko wirusom HPV 16 i 18 Umieralność na raka szyjki macicy w Europie Każdego dnia 5 Polek umiera z powodu

Bardziej szczegółowo

Wyklady IIIL 2016/ :00-16:30 środa Wprowadzenie do immunologii Prof. dr hab. med. ML Kowalski

Wyklady IIIL 2016/ :00-16:30 środa Wprowadzenie do immunologii Prof. dr hab. med. ML Kowalski III rok Wydział Lekarski Immunologia ogólna z podstawami immunologii klinicznej i alergologii rok akademicki 2016/17 PROGRAM WYKŁADÓW Nr data godzina dzień tygodnia Wyklady IIIL 2016/2017 tytuł Wykladowca

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KIELCE. z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KIELCE. z dnia r. Projekt z dnia 29 marca 2016 r. Zatwierdzony przez... UCHWAŁA NR... RADY MIASTA KIELCE z dnia... 2016 r. w sprawie uchwalenia programu polityki zdrowotnej pn.: Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka

Bardziej szczegółowo

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece

Bardziej szczegółowo

PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY

PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY W.S.H.E w Łodzi Kierunek Pielęgniarstwo Poziom B Mariola Krakowska Nr Albumu 42300 PRACA ZALICZENIOWA Z PRAKTYK ZAWODOWYCH ODDZIAL GINEGOLOGICZNO POŁOŻNICZY TEMAT PRACY: UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka raka szyjki macicy

Profilaktyka raka szyjki macicy Profilaktyka raka szyjki macicy Rak szyjki macicy jest szóstym, co do częstości, nowotworem u kobiet w Polsce. Każdego roku odnotowuje się ok. 3500 nowych przypadków zachorowań. Rocznie ok. 1700 kobiet,

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XV RADY GMINY W WILKOWIE. z dnia 28 kwietnia 2016 r.

UCHWAŁA NR XV RADY GMINY W WILKOWIE. z dnia 28 kwietnia 2016 r. UCHWAŁA NR XV.102.2016 RADY GMINY W WILKOWIE z dnia 28 kwietnia 2016 r. w sprawie uchwalenia programu polityki zdrowotnej pod nazwą Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w Gminie

Bardziej szczegółowo

Zalecenia grupy ekspertów dotyczące pierwotnej profilaktyki raka szyjki macicy u dziewcząt i młodych kobiet

Zalecenia grupy ekspertów dotyczące pierwotnej profilaktyki raka szyjki macicy u dziewcząt i młodych kobiet 360 Zalecenia grupy ekspertów dotyczące pierwotnej profilaktyki raka szyjki macicy u dziewcząt i młodych kobiet Primary prevention of cervical cancer in adolescent girls and young women recommendations

Bardziej szczegółowo

HIV A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY CZ. I

HIV A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY CZ. I HIV A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY CZ. I Wirus HIV wywołuje AIDS. Tragiczne skutki tej nieuleczalnej jeszcze choroby, nazywanej dżumą dwudziestego wieku, budzą grozę, ale jednocześnie zainteresowanie ze strony

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 151/2012 z dnia 30 lipca 2012 o projekcie programu Profilaktyka oraz wczesne wykrywanie raka narządu rodnego

Bardziej szczegółowo

Odporność ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Odporność ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Odporność DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Funkcje FUNKCJA KTO AWARIA OBRONA NADZÓR HOMEOSTAZA Bakterie Wirusy Pasożyty Pierwotniaki

Bardziej szczegółowo

Przygotowała Katarzyna Borowiak Nauczyciel biologii W II LO w Lesznie

Przygotowała Katarzyna Borowiak Nauczyciel biologii W II LO w Lesznie Przygotowała Katarzyna Borowiak Nauczyciel biologii W II LO w Lesznie Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system

Bardziej szczegółowo

ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE

ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE Uniwersytet Medyczny w Lublinie Katedra i Zakład Patomorfologii Klinicznej ROZPRAWA DOKTORSKA STRESZCZENIE Lek. Joanna Irla-Miduch WERYFIKACJA HISTOPATOLOGICZNA I OCENA EKSPRESJI BIAŁKA p16 INK4A ORAZ

Bardziej szczegółowo

Wirus HPV w ciąży. 1. Co to jest HPV?

Wirus HPV w ciąży. 1. Co to jest HPV? Wirus HPV w ciąży Czy zdajesz sobie sprawę z tego, że rak szyjki macicy jest drugą, najczęstszą chorobą nowotworową u kobiet na świecie a piąta wśród kobiet i mężczyzn łącznie? W samej Polsce, jak donosi

Bardziej szczegółowo

Infekcja HPV a rak szyjki macicy

Infekcja HPV a rak szyjki macicy Infekcja HPV a rak szyjki macicy Intensywne badania ostatnich trzydziestu lat potwierdziły rolę infekcji wirusem brodawczka ludzkiego (HPV) w patogenezie raka szyjki macicy. Jest to jedna z najsilniejszych

Bardziej szczegółowo

Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych Rak szyjki macicy. lek. Agnieszka Wrzesińska

Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych Rak szyjki macicy. lek. Agnieszka Wrzesińska Wczesna diagnostyka chorób nowotworowych Rak szyjki macicy lek. Agnieszka Wrzesińska Sytuacja epidemiologiczna na świecie i w Polsce Epidemiologia raka szyjki macicy Rak szyjki macicy jest DRUGIM po raku

Bardziej szczegółowo

Program edukacyjny Razem powiedzmy STOP rakowi szyjki macicy przeznaczony dla mieszkanek Miasta Poznań. Program realizowany przez NZOZ Konsyliarz na

Program edukacyjny Razem powiedzmy STOP rakowi szyjki macicy przeznaczony dla mieszkanek Miasta Poznań. Program realizowany przez NZOZ Konsyliarz na dla mieszkanek Miasta Poznań. Program realizowany przez NZOZ Konsyliarz na zlecenie UM Poznań. Przed erą szczepień każdego roku choroby zakaźne zagrażały życiu i zdrowiu dziesiątkom tysięcy dzieci i dorosłych...

Bardziej szczegółowo

Immunoterapia w praktyce rak nerki

Immunoterapia w praktyce rak nerki Immunoterapia w praktyce rak nerki VII Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy Warszawa 09 sierpień 2018 Piotr Tomczak Uniwersytet Medyczny Poznań Katedra i Klinika Onkologii Leczenie mrcc - zalecenia

Bardziej szczegółowo

Program polityki zdrowotnej Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom Okres realizacji: 2019

Program polityki zdrowotnej Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom Okres realizacji: 2019 Program polityki zdrowotnej Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom Okres realizacji: 2019 Autor programu: Gmina Miasta Radomia ul. Jana Kilińskiego 30 26-600 Radom

Bardziej szczegółowo

UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii

UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY. Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii UKŁAD LIMFATYCZNY UKŁAD ODPORNOŚCIOWY Nadzieja Drela Instytut Zoologii, Zakład Immunologii ndrela@biol.uw.edu.pl Układ limfatyczny Narządy, naczynia limfatyczne, krążące limfocyty Centralne narządy limfoidalne

Bardziej szczegółowo

FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach

FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus - Silniejsza ryba radzi sobie lepiej w trudnych warunkach FOCUS Plus to dodatek dostępny dla standardowych pasz tuczowych BioMaru, dostosowany specjalnie do potrzeb ryb narażonych na trudne

Bardziej szczegółowo

Przygotowała Katarzyna Borowiak nauczycielka biologii w II LO w Lesznie

Przygotowała Katarzyna Borowiak nauczycielka biologii w II LO w Lesznie Przygotowała Katarzyna Borowiak nauczycielka biologii w II LO w Lesznie Ludzki wirus upośledzenia odporności - HIV (ang.: Human Immunodeficiency Virus) jest wirusem, który atakuje, osłabia i niszczy system

Bardziej szczegółowo

Weronika Dmuchowska I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Starogardzie Gdańskim

Weronika Dmuchowska I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Starogardzie Gdańskim Weronika Dmuchowska I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie w Starogardzie Gdańskim Szeroko rozpowszechniony wirus, który występuje w około 100 typach, z czego 30 może być niebezpieczne

Bardziej szczegółowo

Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom na 2014 rok - kontynuacja programu zdrowotnego w latach

Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom na 2014 rok - kontynuacja programu zdrowotnego w latach Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w mieście Radom na 2014 rok - kontynuacja programu zdrowotnego w latach 2015-2016 Okres realizacji: 2015-2016 Autor programu: Gmina Miasta

Bardziej szczegółowo

r Vlp/. 2012-09- '1 2

r Vlp/. 2012-09- '1 2 to PROJEKT UCHWAL y Uchwala nr. Rady Miasta Katowice z dnia. I BIURO RADY MIASTA KATOWICE f;'.:.;~_i r Vlp/. 2012 09 '1 2 BRM w sprawie przyjęcia "Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego

Bardziej szczegółowo

WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY

WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY WYBRANE SKŁADNIKI POKARMOWE A GENY d r i n ż. Magdalena Górnicka Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka WitaminyA, E i C oraz karotenoidy Selen Flawonoidy AKRYLOAMID Powstaje podczas przetwarzania

Bardziej szczegółowo

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI

KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI KURS PATOFIZJOLOGII WYDZIAŁ LEKARSKI CELE KSZTAŁCENIA Patologia ogólna łączy wiedzę z zakresu podstawowych nauk lekarskich. Stanowi pomost pomiędzy kształceniem przed klinicznym i klinicznym. Ułatwia zrozumienie

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji

Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji nr 138/2015 z dnia 24 sierpnia 2015 r. o projekcie programu Program

Bardziej szczegółowo

[logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk. Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy

[logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk. Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy [logo Rządu Walii] www.cymru.gov.uk Twój poradnik na temat szczepienia przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) Pokonać raka szyjki macicy Co to jest rak szyjki macicy? Ten typ raka rozwija się w

Bardziej szczegółowo

Leczenie i rokowanie w zakażeniach HIV. Brygida Knysz Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS

Leczenie i rokowanie w zakażeniach HIV. Brygida Knysz Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS Leczenie i rokowanie w zakażeniach HIV Brygida Knysz Polskie Towarzystwo Naukowe AIDS Cel terapii przeciwwirusowej Jak najdłużej maksymalna supresja replikacji HIV i utrzymanie odpowiedniej liczby limfocytów

Bardziej szczegółowo

Uchwała w sprawie przyjecia "Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV 6,11,16 i 18) w Gminie Wolsztyn na lata 2014-2017"

Uchwała w sprawie przyjecia Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV 6,11,16 i 18) w Gminie Wolsztyn na lata 2014-2017 Uchwała w sprawie przyjecia "Programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV 6,11,16 i 18) w Gminie Wolsztyn na lata 2014-2017" Uchwała nr XLI/383/2014 Rady Miejskiej w Wolsztynie z dnia

Bardziej szczegółowo

Materiał i metody. Wyniki

Materiał i metody. Wyniki Abstract in Polish Wprowadzenie Selen jest pierwiastkiem śladowym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Selen jest wbudowywany do białek w postaci selenocysteiny tworząc selenobiałka (selenoproteiny).

Bardziej szczegółowo

Gdzie chirurg nie może - - tam wirusy pośle. czyli o przeciwnowotworowych terapiach wirusowych

Gdzie chirurg nie może - - tam wirusy pośle. czyli o przeciwnowotworowych terapiach wirusowych Gdzie chirurg nie może - - tam wirusy pośle czyli o przeciwnowotworowych terapiach wirusowych Wirusy zwiększające ryzyko rozwoju nowotworów HBV EBV HCV HTLV HPV HHV-8 Zmniejszenie liczby zgonów spowodowanych

Bardziej szczegółowo

Wojewódzki Program Edukacyjny w zakresie profilaktyki HPV i raka szyjki macicy

Wojewódzki Program Edukacyjny w zakresie profilaktyki HPV i raka szyjki macicy WYBIERZ śycie PIERWSZY KROK Wojewódzki Program Edukacyjny w zakresie profilaktyki HPV i raka szyjki macicy POWSTANIE PROGRAMU Rada programowa programu edukacyjnego Wybierz śycie Pierwszy Krok, w skład

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY IMMUNOLOGII. Regulacja odpowiedzi immunologicznej. Nadzieja Drela

PODSTAWY IMMUNOLOGII. Regulacja odpowiedzi immunologicznej. Nadzieja Drela PODSTAWY IMMUNOLOGII Regulacja odpowiedzi immunologicznej Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Stan równowagi: odpowiedź immunologiczna - tolerancja Kontakt z antygenem prowadzi do rozwoju odpowiedzi immunologicznej

Bardziej szczegółowo

IL-4, IL-10, IL-17) oraz czynników transkrypcyjnych (T-bet, GATA3, E4BP4, RORγt, FoxP3) wyodrębniono subpopulacje: inkt1 (T-bet + IFN-γ + ), inkt2

IL-4, IL-10, IL-17) oraz czynników transkrypcyjnych (T-bet, GATA3, E4BP4, RORγt, FoxP3) wyodrębniono subpopulacje: inkt1 (T-bet + IFN-γ + ), inkt2 Streszczenie Mimo dotychczasowych postępów współczesnej terapii, przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) nadal pozostaje chorobą nieuleczalną. Kluczem do znalezienia skutecznych rozwiązań terapeutycznych

Bardziej szczegółowo

Tolerancja transplantacyjna. Grażyna Korczak-Kowalska Zakład Immunologii Klinicznej Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Tolerancja transplantacyjna. Grażyna Korczak-Kowalska Zakład Immunologii Klinicznej Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Tolerancja transplantacyjna Grażyna Korczak-Kowalska Zakład Immunologii Klinicznej Instytut Transplantologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny Darrell J., et al., Transfusion. 2001, 41 : 419-430. Darrell

Bardziej szczegółowo

PRZEGLĄD AKTUALNYCH NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ W REUMATOLOGII

PRZEGLĄD AKTUALNYCH NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ W REUMATOLOGII PRZEGLĄD AKTUALNYCH NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ W REUMATOLOGII Prof. dr hab. n med. Małgorzata Wisłowska Klinika Chorób Wewnętrznych i Reumatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA Cytokiny Hematopoetyczne

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR IV.44.2015 RADY MIASTA MIŃSK MAZOWIECKI. z dnia 23 marca 2015 r.

UCHWAŁA NR IV.44.2015 RADY MIASTA MIŃSK MAZOWIECKI. z dnia 23 marca 2015 r. UCHWAŁA NR IV.44.2015 RADY MIASTA MIŃSK MAZOWIECKI z dnia 23 marca 2015 r. w sprawie przyjęcia Programu zdrowotnego Profilaktyka raka szyjki macicy i innych chorób wywoływanych przez zakażenie wirusem

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR IV/47/2019 RADY MIEJSKIEJ W GŁOGÓWKU. z dnia 25 stycznia 2019 r.

UCHWAŁA NR IV/47/2019 RADY MIEJSKIEJ W GŁOGÓWKU. z dnia 25 stycznia 2019 r. UCHWAŁA NR IV/47/2019 RADY MIEJSKIEJ W GŁOGÓWKU z dnia 25 stycznia 2019 r. w sprawie w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Zdrowotnego pod nazwą Program Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego

Bardziej szczegółowo

Zdążyć przed rakiem profilaktyka onkologiczna wyzwaniem dla samorządów.

Zdążyć przed rakiem profilaktyka onkologiczna wyzwaniem dla samorządów. Zdążyć przed rakiem profilaktyka onkologiczna wyzwaniem dla samorządów. Jak się z nimi zmierzyć na przykładzie profilaktyki raka szyjki macicy Piotr Knapp Klinika Ginekologii Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Bardziej szczegółowo

III Lubuski Kongres Kobiet. 22 października 2011 r.

III Lubuski Kongres Kobiet. 22 października 2011 r. III Lubuski Kongres Kobiet 22 października 2011 r. Marek Spaczyński Klinika Onkologii Ginekologicznej Akademia Medyczna im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Fakty rak szyjki macicy 500 000 nowych przypadków

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XI/73/2015 RADY GMINY MURÓW. z dnia 24 września 2015 r.

UCHWAŁA NR XI/73/2015 RADY GMINY MURÓW. z dnia 24 września 2015 r. UCHWAŁA NR XI/73/2015 RADY GMINY MURÓW z dnia 24 września 2015 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu profilaktyki raka szyjki macicy- szczepienie HPV na lata 2016-2021 Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.

Bardziej szczegółowo

Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy

Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy Załącznik nr XI Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy Warunki realizacji przedsięwzięć w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy Program jest skierowany

Bardziej szczegółowo

Mariola Winiarczyk Zespół Szkolno-Gimnazjalny Rakoniewice

Mariola Winiarczyk Zespół Szkolno-Gimnazjalny Rakoniewice Mariola Winiarczyk Zespół Szkolno-Gimnazjalny Rakoniewice Szkolny Konkurs Wiedzy o AIDS i HIV obejmuje dwa etapy. Etap pierwszy przeprowadzany jest ok. 25 października. Biorą w nim udział trój osobowe

Bardziej szczegółowo

Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski. Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T. Joanna Frąckowiak

Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski. Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T. Joanna Frąckowiak Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T Joanna Frąckowiak Rozprawa doktorska Praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Fizjopatologii Gdańskiego

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK 4 aktualizacja na dzień 09/08/2012 r. FAQ _ HPV

ZAŁĄCZNIK 4 aktualizacja na dzień 09/08/2012 r. FAQ _ HPV ZAŁĄCZNIK 4 aktualizacja na dzień 09/08/2012 r. FAQ _ HPV 1. Czym jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV)? Wirus brodawczaka ludzkiego (wirus Papilloma lub HPV) jest odpowiedzialny za raka szyjki macicy

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR V/39/2015 RADY GMINY NOWY TARG. z dnia 24 marca 2015 r.

UCHWAŁA NR V/39/2015 RADY GMINY NOWY TARG. z dnia 24 marca 2015 r. UCHWAŁA NR V/39/2015 RADY GMINY NOWY TARG z dnia 24 marca 2015 r. w sprawie przyjęcia programu zdrowotnego Program profilaktyki zakażeń wirusem HPV w Gminie Nowy Targ na lata 2015-2017. Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

PROGRAM ZDROWOTNY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSAMI BRODAWCZAKA LUDZKIEGO( HPV )

PROGRAM ZDROWOTNY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSAMI BRODAWCZAKA LUDZKIEGO( HPV ) Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Miejskiej w Polanicy-Zdroju z dnia 28 lutego 2012 r. Nr XVIII/98/2012 PROGRAM ZDROWOTNY W ZAKRESIE PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ WIRUSAMI BRODAWCZAKA LUDZKIEGO( HPV ) W GMINIE POLANICA-ZDRÓJ

Bardziej szczegółowo

Immunologiczna teoria starzenia

Immunologiczna teoria starzenia Immunologiczna teoria starzenia STRESZCZENIE Starzenie organizmu może być spowodowane zmniejszającą się zdolnością układu odpornościowego do reagowania na antygeny obce i własne. Skutkiem najczęściej obserwowanym

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka zakażeń EBV

Diagnostyka zakażeń EBV Diagnostyka zakażeń EBV Jakie wyróżniamy główne konsekwencje kliniczne zakażenia EBV: 1) Mononukleoza zakaźna 2) Chłoniak Burkitta 3) Potransplantacyjny zespół limfoproliferacyjny Jakie są charakterystyczne

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XXXIII/321/17 RADY GMINY I MIASTA ODOLANÓW. z dnia 13 listopada 2017 r.

UCHWAŁA NR XXXIII/321/17 RADY GMINY I MIASTA ODOLANÓW. z dnia 13 listopada 2017 r. UCHWAŁA NR XXXIII/321/17 RADY GMINY I MIASTA ODOLANÓW z dnia 13 listopada 2017 r. w sprawie przyjęcia programu Profilaktyka zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV na lata 2018-2020 Na podstawie art.

Bardziej szczegółowo

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe

Bardziej szczegółowo