ZAWARTOŚĆ METALI (Pb, Cd, Cu, Zn) W TKANKACH SAREN Z REGIONU ZGORZELECKO-BOGATYŃSKIEGO 1
|
|
- Henryka Zakrzewska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Acta Sci. Pol., Medicina Veterinaria 5(2) 2006, ZAWARTOŚĆ METALI (Pb, Cd, Cu, Zn) W TKANKACH SAREN Z REGIONU ZGORZELECKO-BOGATYŃSKIEGO 1 Ewa Kucharczak 1, Andrzej Moryl 1, Kazimierz Szyposzyński 2 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu 2 Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Zgorzelcu Streszczenie. Celem pracy było określenie wpływu środowiska na zawartość metali: ołowiu, kadmu, miedzi i cynku w tkankach saren pochodzących z rejonu zgorzelecko- -bogatyńskiego. Badania przeprowadzono w latach Pobierano próbki wątroby, nerek, mięśni, płuc oraz sierści, które mineralizowano na sucho w piecu muflowym w temperaturze C. Metale oznaczano bezpośrednio w mineralizacie metodą ICP-AES na spektrofotometrze firmy Varian. Uzyskane wyniki wskazują przede wszystkim na znaczne zanieczyszczenie okolic Bogatyni związkami ołowiu. Potwierdzeniem są wyŝsze poziomy analizowanego metalu w tkankach saren pochodzących z tego rejonu. WyŜsze poziomy miedzi w tkance mięśniowej oraz cynku w nerkach i płucach zwierząt pochodzących z okolic Piaseczna wskazują na istnienie lokalnych, niekontrolowanych źródeł emisji tych metali. Z tego względu konieczna jest kontrola zawartości metali w tkankach zwierząt łownych nie tylko w rejonach przemysłowych, ale równieŝ uwaŝanych za ekologicznie bezpieczne. Słowa kluczowe: zwierzęta łowne, tkanki, metale, region zgorzelecko-bogatyński WSTĘP Region zgorzelecko-bogatyński, zwany równieŝ Workiem Turoszowskim, a wspólnie z terenami północno-zachodnich Czech i niemiecką częścią Dolnej Saksonii stanowiący obszar Czarnego Trójkąta, jeszcze do niedawna zaliczany był do najbardziej zdegradowanych ekologicznie obszarów w Europie. Niewątpliwie przyczynił się do tego wysoki poziom zurbanizowania i uprzemysłowienia, uwidoczniony obecnością wielu inwestycji energetycznych zlokalizowanych nie tylko po stronie polskiej (Elektrownia Turów i Kopalnia Węgla Brunatnego), ale równieŝ niemieckiej i czeskiej [Kulaszka i in. 2005]. Adres do korespondencji Corresponding author: Ewa Kucharczak, Katedra Biochemii, Farmakologii i Toksykologii, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, ul. C.K. Norwida 31, Wrocław
2 28 E. Kucharczak i in. ZłoŜona topografia obszaru Czarnego Trójkąta, w powiązaniu ze specyficznymi warunkami meteorologicznymi, spowodowała w efekcie lokalne koncentrowanie się zanieczyszczeń z bardzo małym prawdopodobieństwem ich rozprzestrzeniania. Z drugiej strony, ukształtowanie terenu, jak równieŝ róŝnorodność form krajobrazowych sprawia, iŝ tereny te zaliczane są do bardzo cennych przyrodniczo i atrakcyjnych turystycznie. Znajduje się tutaj wiele obszarów chronionego krajobrazu oraz rezerwatów przyrody. Zapoczątkowana na początku lat 90. proekologiczna modernizacja w zakładach zlokalizowanych po stronie czeskiej Czarnego Trójkąta zamknięcie oraz powaŝne ograniczenie działalności produkcyjnej niektórych obiektów po stronie niemieckiej, a przede wszystkim modernizacja Elektrowni Turów spowodowała widoczny spadek emisji SO 2, NO 2 oraz pyłów do atmosfery. Szczególnie miało to miejsce na przełomie lat i do tej pory utrzymuje się tendencja spadkowa wymienionych emisji. Próbą oceny niekorzystnego oddziaływania na środowisko naturalne Kopalni Węgla Brunatnego i Elektrowni Turów były prace badawcze prowadzone w latach 80. i na początku lat 90. ubiegłego stulecia na terenie regionu zgorzelecko-bogatyńskiego [śmudzki i in. 1992, śmudzki i in. 1993]. Wskazywano w nich na znaczne skaŝenie powietrza, gleby, wody i roślinności. Prace na zwierzętach prowadzone 15 lat temu opierały się na badaniach zawartości metali w tkankach i narządach oraz ocenie parametrów weterynaryjno-zootechnicznych, dotyczących zdrowotności i zachorowalności. Związane to było z emisją w omawianym rejonie przede wszystkim niebezpiecznych metali: ołowiu, kadmu, rtęci i arsenu, których działanie moŝe być w pewnym stopniu modyfikowane przez miedź czy cynk. Wpływ takiego środowiska, na skutek synergistycznego lub antagonistycznego działania subtoksycznych dawek znajdujących się w nim metali, doprowadzić moŝe do nieodwracalnych zmian w organizmie, które ujawniają się nawet po kilku latach. Dlatego teŝ, tego typu badania na pewno mogą mieć duŝe znaczenie poznawcze, równieŝ w procesach ochrony zdrowia ludzi zamieszkujących badany teren. Dobrym wykładnikiem stopnia skaŝenia środowiska mogą być zwierzęta łowne. Powiązanie tego gatunku zwierząt z określonym rejonem pozwala ocenić przede wszystkim skalę zanieczyszczeń lokalnych. MoŜliwość migracji substancji toksycznych, m.in. pestycydów, tlenków azotu, dwutlenku siarki, węglowodorów aromatycznych, potwierdza natomiast bioindykacyjną przydatność badań do oceny stopnia zanieczyszczenia środowiska naturalnego w szerszym zakresie [Michalska i in. 1992, Szkoda i in. 2001, Szymczyk i in. 2001, Pokorny 2000, śarski i in. 1994]. Bardzo waŝnym powodem badania zawartości metali w tkance mięśniowej, wątrobie i nerkach zwierząt łownych jest fakt, Ŝe stanowią one surowiec do produkcji przetworów z dziczyzny [Pełczyńska 1995]. Mimo ich znacznego udziału w globalnej produkcji Ŝywności w Polsce badania tego typu prowadzone są w duŝo mniejszym zakresie niŝ u zwierząt hodowlanych. Celem badań było określenie, jaki wpływ ma środowisko na zawartość metali w tkankach saren z okręgu turoszowskiego i na tej podstawie uzyskanie odpowiedzi, czy mogą być one dobrymi wskaźnikami stopnia jego skaŝenia. Przeprowadzone badania miały równieŝ na celu porównanie uzyskanych wyników z obowiązującymi normami regulującymi dopuszczalny poziom metali w środkach spoŝywczych. Acta Sci. Pol.
3 Zawartość metali (Pb, Cd, Cu, Zn) 29 MATERIAŁ I METODY Badania zawartości metali: ołowiu, kadmu, miedzi i cynku przeprowadzono w latach Materiał badawczy stanowiły próbki wątroby, nerek, mięśni, płuc i sierści saren pobrane przez Inspekcję Weterynaryjną bezpośrednio w punktach skupu dziczyzny. Obejmowały one obwody łowieckie zlokalizowane w powiecie zgorzeleckim na terenie gminy Bogatynia, w pobliŝu Elektrowni i Kopalni Turów (Bogatynia) i gminy połoŝonej w północnej części powiatu, poza zasięgiem ww. emiterów (Piaseczno). Łącznie badaniom na zawartość metali poddano materiał pobrany od 64 saren w wieku około 3 lat. Pobrane próbki przewoŝono w stanie świeŝym do laboratorium, poddawano wstępnemu oczyszczeniu i przygotowywano do dalszej analizy. Narządy miąŝszowe oraz mięśnie homogenizowano, a sierść poddawano dwukrotnemu myciu w roztworze detergentu, płukaniu wodą dejonizowaną i suszeniu. NawaŜki 5-10-gramowe suszono w temperaturze C przez 24 godz., a następnie mineralizowano na sucho w piecu muflowym w temperaturze C. Pozostałość rozpuszczono w 10 ml 1N HCl. Zawartość ołowiu, kadmu, miedzi i cynku w uzyskanych mineralizatach oznaczano na spektrometrze emisji atomowej ICP-AES Liberty 220 firmy Varian. Analizy wykonano w Uczelnianym Laboratorium Analitycznym Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Stosowane procedury analityczne sprawdzane są na bieŝąco w badaniach wewnątrzlaboratoryjnych i międzylaboratoryjnych, z uŝyciem próbek kontrolnych wzmocnionych zróŝnicowanymi stęŝeniami metali, a takŝe certyfikowanych materiałów referencyjnych (NIST-Standard Reference Material-firmy Merck). Zawartość metali w analizowanych tkankach wyraŝono w mg/kg świeŝej masy. Wyniki opracowano statystycznie obliczając średnią arytmetyczną (x) i odchylenie standardowe (s). Do analizy statystycznej wykorzystano test t-studenta. Za statystycznie istotną róŝnicę przyjęto wartość p 0,05. WYNIKI BADAŃ Zawartość ołowiu i kadmu w tkankach saren W badaniach zawartości ołowiu stwierdzono istotnie wyŝsze poziomy tego metalu u saren bytujących w bliskim sąsiedztwie Elektrowni i Kopalni Turów (Bogatynia). W tej grupie zwierząt ilości tego metalu w nerkach i płucach były 4-krotnie, a w mięśniach i wątrobie 2-krotnie wyŝsze niŝ uzyskane u zwierząt z okolic Piaseczna (tab. 1). Zawartości kadmu w tkankach saren pochodzących z obydwu rejonów badawczych nie róŝniły się istotnie między sobą. Nieznacznie wyŝsze poziomy tego metalu u zwierząt pochodzących z rejonu Bogatyni wykazano w nerkach (0,589 mg Cd/kg) i płucach (0,024 mg Cd/kg). Natomiast w wątrobie i mięśniach zawartości kadmu były wyŝsze u saren pochodzących z okolic Piaseczna i wynosiły odpowiednio: 0,323 mg Cd/kg i 0,009 mg Cd/kg. RóŜnice te jednak nie były istotne statystycznie. Medicina Veterinaria 5(2) 2006
4 30 E. Kucharczak i in. Tabela 1. Zawartość ołowiu i kadmu (mg/kg świeŝej masy) w tkankach saren (x±sd). Liczebność grup n=12 Table 1. Lead and cadmium content (mg/kg fresh mass) in roes tissues (x±sd). Group size n=12 Próbki Samples Wątroba Liver Nerki Kidneys Mięśnie Muscle Płuca Lungs Zawartość ołowiu The content of lead Zawartość kadmu The content of cadmium Piaseczno Bogatynia Piaseczno Bogatynia 0,163 a ± 0,153 0,351 a ± 0,513 0,323 ± 0,205 0,279 ± 0,152 0,319 a ± 0,279 1,179 a ± 0,084 0,568 ± 0,469 0,589 ± 0,200 0,428 a ± 0,365 0,988 a ± 0,414 0,009 ± 0,007 0,008 ± 0,005 0,206 a ± 0,129 0,769 a ± 0,475 0,0185 ± 0,013 0,024 ± 0,014 a średnie wartości w obrębie badanej tkanki róŝniące się istotnie przy p 0,05 a average values in testing tissues essentially differ by p 0,05 Zawartość miedzi i cynku w tkankach saren Zawartości miedzi były istotnie wyŝsze w mięśniach saren bytujących w rejonie Piaseczna (tab. 2). W nerkach tej grupy zwierząt ilości miedzi były wyŝsze niŝ oznaczone u saren bytujących w rejonie Bogatyni, lecz zaleŝność ta nie posiadała cech istotności. Zawartości w płucach zwierząt pochodzących z okolic Elektrowni i Kopalni Turów były nieistotnie wyŝsze w porównaniu z pochodzącymi z okolic Piaseczna. Ilości oznaczanej miedzi w wątrobach saren pochodzących z obydwu rejonów badawczych były porównywalne. Badania zawartości cynku wykazały istotnie wyŝsze jego stęŝenia w nerkach i płucach zwierząt bytujących w rejonie Piaseczna. Ilości tego metalu w tkance mięśniowej równieŝ były wyŝsze w tej grupie zwierząt, lecz zaleŝność ta nie posiadała cech istotności. Środowisko bytowania saren nie miało istotnego wpływu, podobnie jak w przypadku miedzi, na zawartość cynku w wątrobie tego gatunku zwierząt. Oznaczone zawartości metalu były bowiem porównywalne w obydwu grupach badawczych (tab. 2). Tabela 2. Zawartość miedzi i cynku (mg/kg świeŝej masy) w tkankach saren (x±sd). Liczebność grup n=12 Table 2. Copper and zinc content (mg/kg fresh mass) in roes tissues (x±sd). Group size n=12 Próbki Samples Wątroba Liver Nerki Kidneys Mięśnie Muscle Płuca Lungs Zawartość miedzi The content of copper Zawartość cynku The content of zinc Piaseczno Bogatynia Piaseczno Bogatynia 21,854 ± 8,652 21,139± 6,853 24,391 ± 4,818 24,437 ± 1,679 8,868 a ± 1,172 7,658 a ± 0,707 38,251 a ±5,816 31,983 a ±3,919 2,179 a ± 0,779 1,812 a ± 0,773 40,427 ± 8,081 36,895 ± 9,185 1,700 ± 0,543 2,302 ± 0,431 17,244 a ±2,531 15,011 a ±2,007 a średnie w obrębie badanej tkanki róŝniące się istotnie przy p 0,05 a average values in testing tissues essentially differ by p 0,05 Acta Sci. Pol.
5 Zawartość metali (Pb, Cd, Cu, Zn) 31 Zawartość metali w sierści saren Badania zawartości metali w sierści saren wykazały przede wszystkim istotnie wyŝsze poziomy ołowiu u saren przebywających w okolicach Bogatyni, gdzie stwierdzono 4,603 mg Pb/kg (tab. 3). W przypadku pozostałych metali: kadmu, miedzi i cynku zawartości te nie róŝniły się w sposób istotny między grupami badawczymi. W porównaniu do wyników zawartości metali stwierdzonych w tkankach saren zdecydowanie wyŝsze były ilości ołowiu i cynku w sierści. Zawartości kadmu i miedzi w sierści były z kolei niŝsze niŝ stwierdzone w narządach miąŝszowych, ale wyŝsze w porównaniu z ilościami w mięśniach i płucach. Tabela 3. Zawartość metali (mg/kg) w sierści saren (n =12, x ± s) Table 3. Metals content (mg/kg fresh mass) in roes hair (x±sd). Group size n=12 Rejon Region Piaseczno Bogatynia Ołów Lead Kadm Cadmium 2,540 a ± 1,029 0,048 ± 0,032 4,603 a ± 2,545 0,050 ± 0,037 Miedź Copper Cynk Zinc 6,227 ± 2, ,819 ± 41,698 6,099 ± 1, ,679 ± 22,185 a średnie w obrębie badanej tkanki róŝniące się istotnie przy p 0,05 a average values in testing tissues essentially differ by p 0,05 DYSKUSJA I PODSUMOWANIE Stosowane w ostatnich latach udoskonalone technologie produkcji nie przyczyniły się w sposób znaczący do spadku emisji substancji toksycznych do środowiska. Szczególnie dotkliwie skutki zanieczyszczenia przemysłowego odczuwają organizmy zwierzęce naraŝone pośrednio poprzez łańcuch pokarmowy, ale równieŝ bezpośrednio w wyniku wdychania pyłów i gazów [Krupa 1997, Monkiewicz 1988]. Dotyczy to zwłaszcza naraŝenia na systematycznie wzrastającą ilość metali, które podlegają biologicznej akumulacji i mogą być spoŝywane przez ludzi w postaci produktów roślinnych i zwierzęcych. Badania monitoringowe oraz ekspertyzy, których celem jest przede wszystkim ocena higieniczno-toksykologiczna zanieczyszczeń tkanek zwierząt i Ŝywności pochodzenia zwierzęcego, dotyczą w znacznym stopniu zwierząt hodowlanych [Alonso i in. 2004, Miranda i in. 2003, Monkiewicz i in. 1994, śmudzki 1978]. Natomiast badania poziomów metali w tkankach zwierząt łownych, pochodzących z róŝnych rejonów Polski, prowadzone są regularnie dopiero od 1998 roku. Ich celem jest równieŝ określenie przydatności bioindykacyjnej tego gatunku zwierząt do oceny stopnia zanieczyszczenia środowiska naturalnego zarówno przemysłowego, jak i związanego z aglomeracjami miejskimi [Kucharczak i in. 2003, Michalska i in. 1992, śarski i in.1994]. Uzyskane wyniki badań własnych (tab. 1 i 2) wskazują przede wszystkim na znaczne zanieczyszczenie ołowiem okolic związanych z działalnością Elektrowni i Kopalni Turów. Z kolei nieznacznie wyŝsze zawartości kadmu i miedzi w płucach związane są prawdopodobnie z naraŝeniem na dawki subtoksyczne poprzez układ oddechowy. WyŜsza zawartości cynku w nerkach, mięśniach i płucach saren bytujących w okolicach Piaseczna prawdopodobnie związana jest z obecnością lokalnych, niekontrolowanych źródeł emisji tego metalu do środowiska. WyŜsze poziomy oznaczone w płucach Medicina Veterinaria 5(2) 2006
6 32 E. Kucharczak i in. świadczą o naraŝeniu drogą oddechową, a w nerkach i mięśniach równieŝ drogą pokarmową. W związku z tym istnieje konieczność prowadzenia badań zawartości metali równieŝ w rejonach, gdzie nie istnieje wpływ duŝych zakładów przemysłowych (spalanie węgla, przemysł wydobywczy), w znacznym stopniu zmuszonych do stosowania ekologicznie bezpiecznych i czystych dla środowiska technologii. W regionie zgorzelecko-bogatyńskim prowadzona od lat 90. przez Elektrownię Turów zdecydowana polityka proekologiczna doprowadziła do znacznego ograniczenia emisji wielu ksenobiotyków. O jej powodzeniu świadczą m.in. wyniki zawartości arsenu w tkankach zwierząt łownych, którego obecność w środowisku związana jest głównie ze spalaniem węgla [Kucharczak i in. 2005]. Uzyskane w badaniach własnych wyniki zwiększonych poziomów ołowiu w kaŝdej oznaczanej tkance, jak i kadmu w płucach saren z okolic Bogatyni, informują jednak o skaŝeniu środowiska i konieczności ciągłego prowadzenia działań zmierzających do poprawy jego stanu w tym rejonie. Dowodzą tego równieŝ prowadzone wcześniej badania zawartości glinu w tkankach zwierząt łownych przebywających na terenach oddziaływania Elektrowni i Kopalni Turów [Kucharczak i in. 2005]. W regionie zgorzelecko-bogatyńskim badania zawartości metali prowadzono w latach i dotyczyły one bydła oraz Ŝubroni [śmudzki i in. 1992, śmudzki i in. 1993]. Jak wynika z danych zawartych w tabeli 4, największe róŝnice w ilości oznaczanych metali dotyczą ołowiu oraz miedzi. Stwierdzone w badaniach własnych poziomy tych metali w tkankach saren są o wiele wyŝsze niŝ uzyskane 15 lat temu u bydła i Ŝubroni. W przypadku ołowiu dotyczy to przede wszystkim tkanki mięśniowej i płuc, a w mniejszym stopniu narządów miąŝszowych. Z kolei najwyŝsze róŝnice w zawartościach miedzi zaobserwowano w narządach miąŝszowych, a w dalszej kolejności w płucach i tkance mięśniowej. RównieŜ ilości oznaczanego kadmu w badanych tkankach, z wyjątkiem mięśni, są wyŝsze u saren, w porównaniu do badań u bydła i Ŝubroni z rejonu zgorzelecko-bogatyńskiego. Zupełnie inne wyniki uzyskano w przypadku cynku. Ilości tego metalu w tkankach saren są porównywalne w mięśniach oraz niŝsze w wątrobie i płucach w porównaniu do zawartości u bydła i Ŝubroni. Jedynie ilości cynku w nerkach u saren są wyŝsze od tych stwierdzonych u zwierząt badanych 15 lat temu. Uzyskane w badaniach własnych wyniki zawartości ołowiu i kadmu nie róŝnią się zdecydowanie od średnich krajowych stwierdzonych w latach [Raport 1998]. Wyjątek stanowi zwiększona ilość tych metali w narządach miąŝszowych, tj. ołowiu w nerkach (1,179 mg Pb/kg) i kadmu w wątrobie (0,279 mg Cd/kg), podczas gdy średnie dla całej Polski wynoszą odpowiednio: 0,914 mg Pb/kg i 0,09 mg Cd/kg. W przypadku pozostałych tkanek zawartości oznaczanych metali są niŝsze w porównaniu do uzyskanych u zwierząt pochodzących z terenu całego kraju. Na podstawie wyników badań zawartości metali u saren bytujących w róŝnych środowiskach, równieŝ w porównaniu do wyników badań własnych (tab. 4), moŝna stwierdzić bioindykacyjną przydatność tego gatunku do oceny stopnia skaŝenia środowiska. Dotyczy to przede wszystkim ołowiu i kadmu. Zawartości tych metali w tkankach grupy zwierząt pochodzących z rejonu Wielkopolski, z wyjątkiem ilości kadmu w nerkach, były zdecydowanie niŝsze w porównaniu do wyników badań własnych oraz prowadzonych w okolicach Legnicy i Wrocławia [Kucharczak i in. 2003, Michalska i in. 1992]. Wysokie poziomy kadmu w nerkach saren z rejonu rolniczego (1,172 mg Cd/kg 1,672 mg Cd/kg), nie odbiegające jednak od średnich krajowych (1,900 mg Cd/kg), związane mogą być z istnieniem dodatkowych, niekontrolowanych źródeł emisji tego metalu. Acta Sci. Pol.
7 Zawartość metali (Pb, Cd, Cu, Zn) 33 Natomiast oznaczone w badaniach własnych zawartości kadmu w mięśniach saren pochodzących z rejonu naraŝonego na przemysłową działalność Kopalni i Elektrowni Turów są zdecydowanie niŝsze, nawet w porównaniu do oznaczanych u zwierząt pochodzących z Wielkopolski. Na pewno jest to efekt prowadzonych przez zakłady przemysłowe tego rejonu zdecydowanych działań proekologicznych. Badania zawartości miedzi w tkankach saren pochodzących z rejonu legnicko- -głogowskiego, okolic Wrocławia i Wielkopolski wskazują na istotny wpływ miejsca bytowania zwierząt [Kucharczak i in. 2005, Michalska i in. 1992]. Szczególnym tego dowodem jest 3-krotnie wyŝszy poziom Cu u saren z rejonu legnickiego, w porównaniu do pozostałych grup. RównieŜ w badaniach własnych stwierdzone zawartości miedzi w wątrobie są wyŝsze zarówno w stosunku do saren pochodzących z okolic Wrocławia, jak i Wielkopolski, natomiast w nerkach i mięśniach porównywalne. Uzyskane w badaniach własnych wyniki zawartości cynku jedynie w narządach miąŝszowych były zdecydowanie niŝsze zarówno w porównaniu do saren pochodzących z rejonów rolniczych, przemysłowych czy związanych z aglomeracją wrocławską. W mięśniach natomiast, podobnie jak u zwierząt pochodzących z okolic Legnicy i Wrocławia, zdecydowanie wyŝsze niŝ uzyskane w badaniach u saren z Wielkopolski [Kucharczak i in. 2005, Michalska i in. 1992]. Interesującym aspektem badań środowiskowych moŝe być oznaczanie zawartości metali w sierści zwierząt, w której stopniowo odkładane są dawki subtoksyczne, zarówno przy naraŝeniu drogą pokarmową, jak i oddechową. W przeciwieństwie do dynamicznej kumulacji w narządach miąŝszowych ten stopniowy proces moŝe być bardziej miarodajnym wykładnikiem naraŝenia zwierząt na niekorzystne czynniki środowiskowe [śmudzki 1978]. Uzyskane w badaniach własnych (tab. 3) wyniki zawartości metali w sierści saren pochodzących z obydwu rejonów badawczych wskazują przede wszystkim na znaczne zanieczyszczenie rejonu oddziaływania Elektrowni i Kopalni Turów związkami ołowiu. Potwierdzają one wyniki przedstawionych wcześniej badań tkanek zwierząt i świadczą o naraŝeniu na ten metal zarówno poprzez układ pokarmowy, jak i oddechowy. Zawartość ołowiu w sierści Ŝubroni (oznaczana 15 lat temu) oraz saren pochodzących z okręgu legnickiego była niŝsza 2,5-krotnie, a u bytujących w rejonie Wrocławia 2-krotnie, w porównaniu do wyników uzyskanych w badaniach własnych [Kucharczak i in.2003, śmudzki i in. 1993]. Wskazuje to na istniejącą w dalszym ciągu w rejonie Bogatyni emisję związków ołowiu do środowiska. WyŜsza zawartość kadmu w sierści saren w porównaniu do zwierząt z okolic Legnicy (3-krotnie) i Wrocławia (2,5-krotnie) moŝe wskazywać na zanieczyszczenie okolic Bogatyni równieŝ i tym metalem. Jednak 4-krotnie niŝszy poziom w porównaniu z uzyskanym w sierści Ŝubroni informuje o znacznym ograniczeniu emisji tego metalu. Ilości pozostałych metali: miedzi i cynku w sierści saren bytujących w rejonie zgorzeleckim, w porównaniu do Ŝubroni oraz zwierząt pochodzących z legnicko- -głogowskiego okręgu miedziowego i okolic Wrocławia, wskazuje na naraŝenie zwierząt z tego rejonu na emisję miedzi oraz w mniejszym stopniu cynku. Metale te mogą przenikać do organizmu zwierząt drogą pokarmową (miedź) oraz dodatkowo poprzez układ oddechowy (cynk). Medicina Veterinaria 5(2) 2006
8
9
10 36 E. Kucharczak i in. Obok badań sanitarno-weterynaryjnych oznaczanie metali w tkankach zwierząt zaliczane jest do programów oceny Ŝywności pochodzenia zwierzęcego. Określają one jej przydatność konsumpcyjną równieŝ w przypadku zwierząt łownych [Raport 1998]. Ma to szczególne znaczenie, poniewaŝ ich narządy miąŝszowe oraz mięśnie są jednymi z waŝniejszych surowców do produkcji przetworów z dziczyzny. Typowe badania monitoringowe prowadzone są na terenie całego kraju w ramach powołanej w 1995 roku Rady Monitoringu, działającej przy Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej. Pozwala to równieŝ na porównanie uzyskanych wyników z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Zdrowia, dotyczącym dopuszczalnej ilości substancji obcych w środkach spoŝywczych [Rozporządzenie Ministra Zdrowia 2003]. Obowiązujące od 2003 roku przepisy dotyczące zawartości metali są bardziej rygorystyczne w stosunku do zawartych w Rozporządzeniu z 2001 roku [Rozporządzenie Ministra Zdrowia 2000]. Zawierają normy zawartości metali typowo toksycznych: ołowiu, kadmu, rtęci i arsenu. Odstąpiono natomiast od określenia limitów zawartości m.in. miedzi i cynku. Normy zawartości ołowiu, które wynoszą w narządach miąŝszowych 0,5 mg Pb/kg i mięśniach 0,1 mg Pb/kg, spełniają pochodzące z obydwu rejonów badawczych zarówno wątroby saren, jak i mięśnie oraz nerki zwierząt z Piaseczna. Niepokojący jest natomiast wysoki, ponad obowiązujący limit, poziom tego metalu w mięśniach (9-krotny) i nerkach (2-krotny) u zwierząt z rejonu Bogatyni. Uzyskane w badaniach własnych zawartości kadmu mieszczą się w zakresie obowiązujących limitów, które wynoszą dla wątroby 0,5 mg Cd/kg, nerek 1,0 mg Cd/kg i mięśni 0,05 mg Cd/kg. MoŜna uwaŝać w związku z tym, Ŝe produkty pochodzące z rejonu zgorzeleckiego zawierają bezpieczne ilości tego metalu, które nie są dodatkowym jego źródłem dla człowieka. Miedź i cynk nie są uwaŝane za metale szczególnie toksyczne, dlatego w Rozporządzeniu z 2003 roku brak jest norm ich zawartości w tkankach zwierząt. Zaliczane są do typowych mikroelementów i raczej ich niedobór jest bardziej niebezpieczny niŝ nadmiar [Olędzka i in 1994]. Obowiązujące do 2003 roku Rozporządzenie zakładało, iŝ limitowana zawartość miedzi w mięśniach nie moŝe być wyŝsza od 4 mg Cu/kg, a w narządach miąŝszowych 20 mg Cu/kg. Uzyskane w badaniach własnych wyniki nie przekraczają dopuszczalnych poziomów. Jedynie w wątrobie saren z obydwu rejonów są minimalnie wyŝsze, ale dla przydatności konsumpcyjnej nie ma to większego znaczenia. Oznaczone zawartości cynku mieszczą się w zakresie obowiązującego do 2003 roku limitu wynoszącego dla mięśni i nerek 80 mg Zn/kg oraz wątroby 150 mg Zn/kg. Najbardziej niepokojące są uzyskane w badaniach własnych zwiększone ponad limit zawartości ołowiu w mięśniach i nerkach saren pochodzących z rejonu Bogatyni. Konieczna jest zatem wnikliwa kontrola ilości tego pierwiastka w tkankach zwierząt łownych, aby spoŝywanie produktów pochodzących od nich nie stało się kolejnym, dodatkowym źródłem tego metalu dla człowieka. Acta Sci. Pol.
11 Zawartość metali (Pb, Cd, Cu, Zn) 37 PIŚMIENNICTWO Alonso M.L., Montana F.P., Miranda M., Castillo C., Hernandez J., Benedito J.L., Interaction between toxic (As, Cd, Hg and Pb) and nutritional essential (Ca, Co, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Se, Zn) elements in the tissues of cattle from NW Spain. Biometals, 17, Krupa J.,1997. Badania bioakumulacji metali cięŝkich w mięśniach i narządach wewnętrznych zwierząt gospodarskich z południowo-wschodniego makroregionu Polski. Praca dokt., Wydz. Zootechn., Zesz. Nauk. AR Kraków, 220. Kucharczak E., Jopek Z., Moryl A., Wpływ środowiska na zawartość wybranych metali (Pb, Cd, Zn, Cu) w tkankach saren i dzików. Acta Sci. Pol. Med. Vet. 2, Kucharczak E., Moryl A., Szyposzyński K., Jopek Z., 2005, Wpływ środowiska na zawartość arsenu w tkankach saren i dzików. Acta Sci. Pol. Med. Vet. 4 (1), Kucharczak E., Moryl A., Szyposzyński K., Jopek Z Wpływ środowiska na zawartość glinu w tkankach zwierząt łownych. Med. Wet. 61, Kulaszka W. i in., Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2004 roku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Inspekcja Ochrony Środowiska. Wrocław. Michalska K., śmudzki J., Zawartość metali w tkankach dzików, saren i jeleni w regionie wielkopolskim. Med. Wet. 4, Miranda M., Lopez-Alonso M., Castillo C., Hernandez J., Prieto F., Benedito J.L., Some toxic elements in liver, kidney and meat from calves slaughtered in Asturias (Northern Spain). Eur. Food Res. Technol. 216, Monkiewicz J., Analiza skutków oddziaływania legnicko-głogowskiego okręgu miedziowego na organizm i uŝytkowość krów. Praca hab., Wydz. Zootechn., AR Wrocław. Monkiewicz J., Geringer H., Nicpoń J., Wpływ specyficznych zagroŝeń środowiskowych na krowy uŝytkowane w Okręgu Miedziowym. Med. Wet. 50, Olędzka R., Krzymińska A., Fizjologiczna i Ŝywieniowa rola miedzi. Farmacja Polska 50 (19), Pełczyńska E., Zwierzęta łowne w Polsce i ich ocena sanitarno-weterynaryjna. Medycyna Wet. 51, Pokorny B., Roe deer Capreolus capreolus as an accumulative bioindicator of heavy metals in Slovenia. Web Ecology, 1, Raport z badań monitoringowych nad jakością gleb, roślin, produktów rolniczych i spoŝywczych w 1997 r. Rada Monitoringu Jakości Gleb, Roślin, Produktów Rolniczych i SpoŜywczych. Warszawa. 1998, Wydawnictwo Zjednoczone Słoneczniki. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2002 roku w sprawie wykazu dopuszczalnych ilości substancji dodatkowych i innych substancji obcych dodawanych do środków spo- Ŝywczych lub uŝywek, a takŝe zanieczyszczeń, które mogą znajdować się w środkach spo- Ŝywczych lub uŝywkach( Dz. U. nr 9 z dnia 5 lutego 2001 r.) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 stycznia 2003 roku w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w Ŝywności, składnikach Ŝywności, dozwolonych substancjach dodatkowych, substancjach pomagających w przetwarzaniu albo na powierzchni Ŝywności (Dz. U. nr 37 z dnia 4 marca 2003 roku). Szkoda J., śmudzki J., Pierwiastki toksyczne w tkankach zwierząt łownych. Med. Wet. 57, Szymczyk K., Zalewski K., Content of copper, zinc, lead and cadmium in some tissues of red deer (Cervus Elaphus L.) in Warmia and Mazury in Acta Pol. Toxicol., 1, śarski T.P., Dębski B., Rokicki E., Piątkowski S., Samek M., Illek F., SkaŜenie rtęcią tkanek saren pochodzących z Górnego Śląska i z północno-wschodnich rejonów Polski. Med. Wet. 50, Medicina Veterinaria 5(2) 2006
12 38 E. Kucharczak i in. śmudzki J., Zawartość ołowiu, kadmu, cynku, miedzi i Ŝelaza w tkankach zwierząt domowych ze szczególnym uwzględnieniem regionów typowo rolniczych i przemysłowych. Praca dokt., Puławy, śmudzki J., Juszkiewicz T., Niewiadowska A., Szkoda J., Semeniuk S., Gołębiowski A., Szyposzyński K., Chemiczne skaŝenia bydła, mleka i jaj w regionie zgorzelecko- -bogatyńskim. Medycyna Wet. 48, śmudzki J., Szkoda J., Juszkiewicz T., Gołębiowski A., Szyposzyński K., Wpływ skaŝonego środowiska na zawartość pierwiastków śladowych u Ŝubroni. śycie Wet. 8, CONTENT OF METALS (Pb, Cd, Cu, Zn) IN TISSUES OF ROES IN ZGORZELEC-BOGATYNIA REGION Abstract. The purpose of the study was to determine the influence of environment on metals concentration: lead, cadmium, copper and zinc, in tissues of roes from Zgorzelec- -Bogatynia region. The study was made in Liver, kidneys, muscles, lungs and hair samples were taken and mineralized dry a muffle furnace at C. metals were determined directly in mineralizate by the ICP-AES method on the Varian spectrophotometer. Results of the studies show on significant contamination of lead compounds in Bogatynia region. Confirmation of these are higher levels of analyzed metal in tissues of roes coming from this region. Higher levels of copper in muscular tissue as well as zinc in kidneys and lungs animals coming from region of Piaseczno, show on existence of local, not controlled sources of this metal emission. For that reason it is necessary to control the content of metals in hunting animals tissues not only in industrial regions, but also considered as ecologically safe. Key words: hunting animals, tissues, metals, Zgorzelec-Bogatynia region Zaakceptowano do druku Accepted for print: Acta Sci. Pol.
WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZAWARTOŚĆ ARSENU W TKANKACH SAREN I DZIKÓW 1. Ewa Kucharczak 1, Andrzej Moryl 1, Kazimierz Szyposzyński 2, Zdzisław Jopek 1
Acta Sci. Pol., Medicina Veterinaria 4(1) 2005, 141-151 WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZAWARTOŚĆ ARSENU W TKANKACH SAREN I DZIKÓW 1 Ewa Kucharczak 1, Andrzej Moryl 1, Kazimierz Szyposzyński 2, Zdzisław Jopek 1 1
Bardziej szczegółowoEwa Kucharczak*, Andrzej Moryl** WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZAWARTOŚĆ ARSENU I GLINU W NARZĄDACH MIĄŻSZOWYCH ZWIERZĄT ŁOWNYCH
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 53, 2012 r. Ewa Kucharczak*, Andrzej Moryl** WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZAWARTOŚĆ ARSENU I GLINU W NARZĄDACH MIĄŻSZOWYCH ZWIERZĄT ŁOWNYCH INFLUENCE OF ENVIRONMENT ON
Bardziej szczegółowoEwa Kucharczak, Andrzej Moryl, Zdzisław Jopek
Acta Sci. Pol., Medicina Veterinaria 3(1) 2004, 115-123 WPŁYW ŚRODOWISKA NA ZAWARTOŚĆ CHROMU I NIKLU W TKANKACH SAREN I DZIKÓW Ewa Kucharczak, Andrzej Moryl, Zdzisław Jopek Akademia Rolnicza we Wrocławiu
Bardziej szczegółowow gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach.
Rtęć w gruntach w zasięgu oddziaływania elektrociepłowni owni Czechnica w Siechnicach. Ludmiła Polechońska Małgorzata Polechońska CEL BADAŃ rozpoznanie zawartości rtęci w przypowierzchniowej warstwie gleby
Bardziej szczegółowoWpływ niektórych czynników na skład chemiczny ziarna pszenicy jarej
NR 218/219 BIULETYN INSTYTUTU HODOWLI I AKLIMATYZACJI ROŚLIN 21 SZYMON DZIAMBA IZABELLA JACKOWSKA 1 Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin 1 Katedra Chemii Akademia Rolnicza w Lublinie Wpływ niektórych czynników
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE
JAKOŚĆ POWIETRZA W WARSZAWIE Badania przeprowadzone w Warszawie wykazały, że w latach 1990-2007 w mieście stołecznym nastąpił wzrost emisji całkowitej gazów cieplarnianych o około 18%, co przekłada się
Bardziej szczegółowoOCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA. gleba lekka szt./ % 455/2200 0/0 119/26 53/12 280/61 3/1
OCENA WYNIKÓW BADAŃ W GMINIE KUŹNIA RACIBORSKA Wyniki badań odczynu gleby i zawartości makroelementów w próbkach gleby przedstawiono w tabelach zasobności gleby ( Zestawienie zasobności gleby na obszarze
Bardziej szczegółowo"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania"
"Metale ciężkie w osadzie z wiejskiej oczyszczalni ścieków i kompoście - ocena przydatności do rolniczego wykorzystania" Agnieszka RAJMUND 1), Marta BOŻYM 2) 1) Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, Dolnośląski
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA. Odebrano z terenu powiatu Raciborskiego próbki gleby i wykonano w Gminie Kornowac:
PRZEDMIOT ZLECENIA Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Kornowac o powierzchni 598,25ha.
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT ZLECENIA :
PRZEDMIOT ZLECENIA : Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego na terenie Gminy Racibórz o powierzchni
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 700 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 10 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzanowice z powierzchni 1670,94 ha. Odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 899 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 12 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Krzyżanowice z powierzchni 1577ha. odebrano z terenu
Bardziej szczegółowoZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH
PSZCZELNICZE ZESZYTY NAUKOWE Rok XXXI 1987 ZAWARTOSC NIEKTÓRYCH METALI SLADOWYCH W ODMIANOWYCH MIODACH PSZCZELICH A n n a M i ę d z y b r o d z k a, T e r e s a H e ród Zakład Żywienia Człowieka Akademii
Bardziej szczegółowoa. ph, zawartości makroskładników (P, K, Mg) w 956 próbkach gleby, b. zawartości metali ciężkich (Pb, Cd, Zn, Cu, Ni i Cr ) w 14 próbkach gleby,
Okręgowa Stacja Chemiczno Rolnicza w Gliwicach odebrała i wykonała badanie próbek glebowych z obszaru użytków rolnych Powiatu Raciborskiego w Gminie Pietrowice Wielkie z powierzchni 2018 ha. Odebrano z
Bardziej szczegółowoJózef Szkoda*, Agnieszka Nawrocka*, Mirosława Kmiecik*, Jan Żmudzki* BADANIA KONTROLNE PIERWIASTKÓW TOKSYCZNYCH W ŻYWNOŚCI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 48, 211 r. Józef Szkoda*, Agnieszka Nawrocka*, Mirosława Kmiecik*, Jan Żmudzki* BADANIA KONTROLNE PIERWIASTKÓW TOKSYCZNYCH W ŻYWNOŚCI POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO
Bardziej szczegółowoKIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE
KIELECKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCENA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W KIELCACH W 2011 ROKU NA PODSTAWIE BIOMONITORINGU JAKO ELEMENTU MONITORINGU PRZYRODNICZEGO W REALIZACJI EKOROZWOJU ORAZ ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM
Bardziej szczegółowoEwa Kucharczak*, Andrzej Moryl** ZAWARTOŚĆ METALI W ROŚLINACH UPRAWNYCH POCHODZĄCYCH Z REJONU ZGORZELECKO-BOGATYŃSKIEGO CZĘŚĆ 1.
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 42, 2010 r. Ewa Kucharczak*, Andrzej Moryl** ZAWARTOŚĆ METALI W ROŚLINACH UPRAWNYCH POCHODZĄCYCH Z REJONU ZGORZELECKO-BOGATYŃSKIEGO CZĘŚĆ 1. OŁÓW, KADM, GLIN
Bardziej szczegółowoWĘGIEL PALIWEM BEZ PRZYSZŁOŚCI. Dr Michał Wilczyński
WĘGIEL PALIWEM BEZ PRZYSZŁOŚCI Dr Michał Wilczyński ZAKRES PUBLIKACJI O WĘGLU BRUNATNYM 1. Opis stanu górnictwa i energetyki węgla brunatnego w Polsce 2. Problemy środowiskowe, społeczne i gospodarcze
Bardziej szczegółowoROZMIESZCZENIE ENDOGENNEGO śelaza W TKANKACH KRÓLIKÓW PO DOśYLNYM PODANIU DIETYLODITIOKARBAMINIANU SODOWEGO
Medicina Veterinaria 1(2) 2002, 59-65 ROZMIESZCZENIE ENDOGENNEGO śelaza W TKANKACH KRÓLIKÓW PO DOśYLNYM PODANIU DIETYLODITIOKARBAMINIANU SODOWEGO Ewa Kucharczak, Józef Dębowy, Zdzisław Jopek Streszczenie.
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, wrzesień 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoBadanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie ich oddziaływania na środowisko
Ogólnopolski konkurs dla studentów i młodych pracowników nauki na prace naukowo-badawcze dotyczące rewitalizacji terenów zdegradowanych Badanie właściwości odpadów przemysłowych jako wstępny etap w ocenie
Bardziej szczegółowoEliminacja smogu przez zastosowanie kotłów i pieców bezpyłowych zintegrowanych z elektrofiltrem
Eliminacja smogu przez zastosowanie kotłów i pieców bezpyłowych zintegrowanych z elektrofiltrem A. Krupa D. Kardaś, M. Klein, M. Lackowski, T. Czech Instytut Maszyn Przepływowych PAN w Gdańsku Stan powietrza
Bardziej szczegółowoTabela 1. Zakres badań fizykochemicznych odpadu o kodzie w 2015 roku
1. ZAKRES OFEROWANYCH OZNACZEŃ Program badań biegłości obejmuje badania próbki odpadu o kodzie 19 08 05, zgodnym z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów
Bardziej szczegółowoEwa Kucharczak*, Andrzej Moryl** WPŁYW ELEKTROWNI I KOPALNI TURÓW NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH UPRAWNYCH
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 49, 2011 r. Ewa Kucharczak*, Andrzej Moryl** WPŁYW ELEKTROWNI I KOPALNI TURÓW NA ZAWARTOŚĆ WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W GLEBACH UPRAWNYCH INFLUENCE OF POWER STATION
Bardziej szczegółowoLp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA
Zestawienie standardów jakości środowiska oraz standardów emisyjnych Lp. STANDARD PODSTAWA PRAWNA STANDARDY JAKOŚCI ŚRODOWISKA (IMISYJNE) [wymagania, które muszą być spełnione w określonym czasie przez
Bardziej szczegółowoPozostałości substancji niepożądanych w żywności i paszach - ocena zagrożeń. Andrzej Posyniak, Krzysztof Niemczuk PIWet-PIB Puławy
Pozostałości substancji niepożądanych w żywności i paszach - ocena zagrożeń Andrzej Posyniak, Krzysztof Niemczuk PIWet-PIB Puławy Substancje niepożądane w żywności i paszach Substancje anaboliczne hormonalne
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE ELEKTROWNI I KOPALNI TURÓW NA PODSTAWIE BADAŃ ZAWARTOŚCI METALI
INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 7/2008, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddział w Krakowie, s. 201 212 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Ocena jakości
Bardziej szczegółowoNiska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA
Niska emisja SPOTKANIE INFORMACYJNE GMINA RABA WYŻNA Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym oraz węglem Prowadzący: Tomasz Lis Małopolska
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia chemiczne
Zanieczyszczenia chemiczne Zanieczyszczenia w środkach spożywczych Podstawa prawna: Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ OŁOWIU I MIEDZI W MLEKU KRÓW POCHODZĄCYCH Z GOSPODARSTW POŁUDNIOWEGO PODLASIA
ŻYWNOŚĆ 4(37)Supl., 2003 ALINA GÓRSKA ZAWARTOŚĆ OŁOWIU I MIEDZI W MLEKU KRÓW POCHODZĄCYCH Z GOSPODARSTW POŁUDNIOWEGO PODLASIA Streszczenie W 200 próbach mleka pobranego od krów z gospodarstw południowego
Bardziej szczegółowoOCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie OCENA JAKOŚCI POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ZA ROK 2014 Rzeszów, czerwiec 2015 r. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA W 2014 ROKU Pomiary wykonywane
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274
``` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` ``
Bardziej szczegółowoStacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka
Stacja Kompleksowego Monitoringu Środowiska Puszcza Borecka IOŚ PIB Raport U Thanta potoczna nazwa dokumentu Rady Ekonomiczno-Społecznej Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. The problems of human environment
Bardziej szczegółowoPrawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Rzeszowie Prawdziwy rozwój człowieka, zwierzęcia i roślin zależy od gleby Hipokrates Organizacja Stacji Obecnie funkcjonuje Krajowa Stacja w Warszawie podległa Ministrowi
Bardziej szczegółowoBadania uwalniania rtęci w procesie spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych
Badania uwalniania rtęci w procesie spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych Tadeusz Dziok 1,2, Elżbieta Kołodziejska 1, Ewa Kołodziejska 1, Agnieszka Woszczyna 1 1 AGH Akademia Górniczo-Hutnicza,
Bardziej szczegółowoSabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach
Sabina Dołęgowska, Zdzisław M. Migaszewski Instytut Chemii, Uniwersytet Humanistyczno- Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Metoda wykorzystująca organizmy żywe (biowskaźniki, bioindykatory, biomarkery)
Bardziej szczegółowoAKTUALNY STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY SOSNOWICA W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
AKTUALNY STAN ŚRODOWISKA NA TERENIE GMINY SOSNOWICA W ZAKRESIE JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO mgr inŝ. Andrzej Karaś Lubelska Fundacja Ochrony Środowiska Naturalnego Jakość powietrza atmosferycznego
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1186 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 7 Data wydania: 20 stycznia 2016 r. Nazwa i adres organizacji
Bardziej szczegółowoGOSPODARSTWA EKOLOGICZNE A KRYZYS 2008 ROKU
Badania PL FADN GOSPODARSTWA EKOLOGICZNE A KRYZYS 28 ROKU Gospodarstwa są obecnie trwałym elementem krajobrazu rolnictwa w Polsce. Stają się one takŝe coraz bardziej widoczne w próbie gospodarstw prowadzących
Bardziej szczegółowoPrezentacja przygotowana w ramach realizowanego przez Ośrodek Działań Ekologicznych Źródła projektu Oczyść atmosferę dofinansowanego przez Wojewódzki
Prezentacja przygotowana w ramach realizowanego przez Ośrodek Działań Ekologicznych Źródła projektu Oczyść atmosferę dofinansowanego przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 25 sierpnia 2016 r. Nazwa i adres INSTYTUT
Bardziej szczegółowoPobieranie próbek owoców
Strona 1 z 5 1. Cel i zakres: Pobieranie próbek owoców Celem procedury jest określenie zasad pobierania próbek owoców. Procedura obowiązuje wszystkie osoby odpowiedzialne za wykonywanie tej czynności.
Bardziej szczegółowoSylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.
Sylabus przedmiotu: Specjalność: Analiza mobilna skażeń Inżynieria ochrony środowiska Data wydruku: 23.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 274
``` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` `` ``` `` ``` ``` `` ``` ``
Bardziej szczegółowoNORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka
NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka to standardy określające takie ilości energii i składników odŝywczych, które zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, uznaje się za wystarczające dla zaspokojenia
Bardziej szczegółowoNiska emisja. co to takiego?
Niska emisja co to takiego? Niska emisja to najprościej ujmując emisja szkodliwych pyłów i gazów na niskiej wysokości. W tym przypadku chodzi o emitory (kominy i inne źródła emisji) znajdujące się na wysokości
Bardziej szczegółowoul. ILJI MIECZNIKOWA 1, WARSZAWA RAPORT
d r h a b. M a g d a l e n a P o p ow s k a, p r o f. U W U N I W E R S Y T E T W AR S Z AW S K I W Y D Z I AŁ B I O L O G I I ul. ILJI MIECZNIKOWA 1, 02-096 WARSZAWA TEL: (+22) 55-41-420, FAX: (+22) 55-41-402
Bardziej szczegółowoMiędzynarodowa Konferencja Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, Drezno, 23.09.2013 r.
Doświadczenia w transgranicznym postępowaniu ze starymi zanieczyszczeniami, dr inż. Agnieszka Kolanek mgr inż. Barbara Marchlewska-Knych dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas Założenia projektu w zakresie
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W WYBRANYCH PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 1, str. 94 100 Paulina Duma, Małgorzata Pawlos 1), Mariusz Rudy ZAWARTOŚĆ METALI CIĘŻKICH W WYBRANYCH PRODUKTACH SPOŻYWCZYCH WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO Katedra Przetwórstwa
Bardziej szczegółowoZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA
ZADANIA INSPEKCJI OCHRONY ŚRODOWISKA W ZAKRESIE MONITOROWANIA JAKOŚCI POWITRZA Beata Michalak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie Model systemu zarządzania jakością powietrza Obowiązkowy
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Zgierskiego. Wykaz waŝniejszych aktów prawnych stan na r.
Załącznik nr 1 do Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Zgierskiego Wykaz waŝniejszych aktów prawnych stan na 11.10.2003 r. Regulacje ogólne dotyczące ochrony środowiska - Konstytucja Rzeczypospolitej
Bardziej szczegółowoGrzegorz Zając*, Joanna Szyszlak-Bargłowicz* OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W MĄKACH CHLEBOWYCH
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych nr 48, 2011 r. Grzegorz Zając*, Joanna Szyszlak-Bargłowicz* OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH METALI CIĘŻKICH W MĄKACH CHLEBOWYCH ESTIMATION OF SELECTED HEAVY METALS CONTENT
Bardziej szczegółowoStreszczenie. Słowa kluczowe: towary paczkowane, statystyczna analiza procesu SPC
Waldemar Samociuk Katedra Podstaw Techniki Akademia Rolnicza w Lublinie MONITOROWANIE PROCESU WAśENIA ZA POMOCĄ KART KONTROLNYCH Streszczenie Przedstawiono przykład analizy procesu pakowania. Ocenę procesu
Bardziej szczegółowoJakość powietrza w Polsce na tle Europy
Monitoring jakości powietrza w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska Jakość powietrza w Polsce na tle Europy PODSYSTEMY: 1. Monitoring jakości powietrza 2. Monitoring jakości wód 3. Monitoring jakości
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1008
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1008 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13 Data wydania: 1 sierpnia 2018 r. Nazwa i adres: AB 1008
Bardziej szczegółowoWprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki
Wprowadzanie do obrotu nowych produktów powstałych z odpadów. Doświadczenia, wdrożenia dla gospodarki Jacek Antonkiewicz 1, Marcin Pietrzykowski 2, Tomasz Czech 3 1Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI OŁOWIU I KADMU W PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH DOSTE PNYCH W HANDLU
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLI, 2008, 1, str. 41 45 Dagmara Orzeł, Marzena Styczyńska OCENA ZAWARTOŚCI OŁOWIU I KADMU W PŁATKACH ŚNIADANIOWYCH DOSTE PNYCH W HANDLU Zakład Żywienia Człowieka Uniwersytetu Przyrodniczego
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych. (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.
Dz.U.10.137.924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. z dnia 29 lipca 2010 r.) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27
Bardziej szczegółowoStan zagrożenia gleb Polski podstawowymi ksenobiotykami mineralnymi i organicznymi
Stan zagrożenia gleb Polski podstawowymi ksenobiotykami mineralnymi i organicznymi Andrzej Mocek Katedra Gleboznawstwa i Ochrony Gruntów Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Gleba jako układ trójfazowy
Bardziej szczegółowoOcena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw
Ocena wpływu systemu produkcji rolnej na cechy jakościowe owoców i warzyw Elżbieta Fijoł-Adach Beata Feledyn-Szewczyk Renata Kazimierczak Zakład Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej WSTĘP System rolniczy
Bardziej szczegółowoOcena kruszywa hutniczego sezonowanego i kruszywa hutniczego niesezonowanego w aspekcie ekologicznym dla Tube City IMS Poland Sp. z o.o.
Ocena kruszywa hutniczego sezonowanego i kruszywa hutniczego niesezonowanego w aspekcie ekologicznym dla Tube City IMS Poland Sp. z o.o. NR 03/14/OE Przedsiębiorca: Tube City IMS Poland Sp. z o.o. ul.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3)
Dziennik Ustaw Nr 137 11129 Poz. 924 924 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych2), 3) Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia
Bardziej szczegółowoMoŜliwości redukcji emisji rtęci z energetyki
Norwegian Institute for Air Research www.nilupolska.eu Anna Głodek MoŜliwości redukcji emisji rtęci z energetyki Seminar 10 years of NILU Polska Katowice, 20 October 2011 Emisja rtęci z energetyki w Polsce
Bardziej szczegółowoUMWD, IRT Konferencja: Razem dla czystego powietrza na Dolnym Śląsku Wrocław, 26 lipca 2016 r.
UMWD, IRT Konferencja: Razem dla czystego powietrza na Dolnym Śląsku Wrocław, 26 lipca 2016 r. Zakres prezentacji Stan powietrza w Europie / Polsce problemy Jakość powietrza na Dolnym Śląsku na podstawie
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 5A PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OSIEDLE ZODIAK W POZNANIU
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OSIEDLE ZODIAK W POZNANIU ZAŁĄCZNIK NR 5A DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot.1. Zabudowa wielorodzinna
Bardziej szczegółowoII 0,9%; III 20,8% Tabela V.1. Struktura użytków rolnych w województwie zachodniopomorskim (wg stanu na r.)
V. JAKOŚĆ GLEB Soil quality Ochrona zasobów i jakości gleb, a w szczególności gleb użytkowanych rolniczo, stanowi istotny element działań w zakresie polityki środowiskowej oraz rolnej. Rodzaj gleb, ich
Bardziej szczegółowoDepartament Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Wsi Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego. Zielona Góra, 23 luty 2010 r.
Departament Rolnictwa, Środowiska i Rozwoju Wsi Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego Zielona Góra, 23 luty 2010 r. Podstawa opracowania Programu Programy ochrony powietrza sporządza się dla stref,
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMOIOTU ZAMÓWIENIA. Dotyczy wykonania zadania p.t.:
OPIS PRZEDMOIOTU ZAMÓWIENIA Dotyczy wykonania zadania p.t.: Wyznaczenie zasięgu terytorialnego zanieczyszczenia gleb i roślin na obszarach uŝytkowanych rolniczo na terenie trzech gmin powiatu głogowskiego
Bardziej szczegółowoTrening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Sportu Powszechnego Zakład: Fitness i Sportów Siłowych Trening indywidualny w róŝnych etapach ontogenezy Osoby prowadzące przedmiot: 1. Aleksandra
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 25 lutego 2015 r. Poz. 257 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 lutego 2015 r. 2), 3) w sprawie komunalnych osadów ściekowych Na podstawie
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1357
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1357 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 5 Data wydania: 19 lipca 2016 r. AB 1357 Nazwa i adres GALESS
Bardziej szczegółowoZmiany środowiska po roku 1750
Zmiany środowiska po roku 1750 Zmiany od końca XVIII wieku: - wzrost uprzemysłowienia spowodował wzrost demograficzny - przemysł staje się podstawową gałęzią gospodarki - rozpoczynają się procesy urbanizacyjne
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA. Kod Punktacja ECTS* 2. Poznanie sposobów oceny toksycznego działania czynników egzogennych na poziomie komórkowym.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA CELLULAR TOXICOLOGY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator dr Anna Barbasz Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Barbara
Bardziej szczegółowoRynek Ŝywności naturalnej i tradycyjnej w aspekcie turystyki wiejskiej
Rynek Ŝywności naturalnej i tradycyjnej w aspekcie turystyki wiejskiej Lek. wet. Dr n. rol. Grzegorz Russak Lek. wet. Igor Marek Hutnikiewicz Współprzewodnicz przewodniczący cy Komisji Doradczo Problemowej
Bardziej szczegółowoTytuł prezentacji. Możliwość wykorzystania biowęgla w rekultywacji gleb zanieczyszczonych. metalami ciężkimi
Agnieszka Medyńska-Juraszek, Irmina Ćwieląg-Piasecka 1, Piotr Chohura 2 1 Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu ul. Grunwaldzka 53, 50-357 Wrocław 2 Katedra
Bardziej szczegółowoNiska emisja sprawa wysokiej wagi
M I S EMISJA A Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Suwałkach Sp. z o.o. Niska emisja sprawa wysokiej wagi Niska emisja emisja zanieczyszczeń do powietrza kominami o wysokości do 40 m, co prowadzi do
Bardziej szczegółowoKontrola i zapewnienie jakości wyników
Kontrola i zapewnienie jakości wyników Kontrola i zapewnienie jakości wyników QA : Quality Assurance QC : Quality Control Dobór systemu zapewnienia jakości wyników dla danego zadania fit for purpose Kontrola
Bardziej szczegółowoWarszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728. Rozporządzenie. z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych
DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 28 czerwca 2012 r. Poz. 728 Rozporządzenie Ministra Zdrowia 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Na podstawie
Bardziej szczegółowoKto zarabia najlepiej w Polsce. Arkadiusz Droździel
Kto zarabia najlepiej w Polsce Arkadiusz Droździel Najwięcej moŝna zarobić w Polsce w górnictwie (prawie 6,4 tys. zł) i szerokorozumianej branŝy finansowej (ponad 5,2 tys. złotych). Natomiast najmniej
Bardziej szczegółowoKrajowy bilans emisji SO2, NO X, CO, NH3, NMLZO, pyłów, metali ciężkich i TZO za lata w układzie klasyfikacji SNAP
I N S T Y T U T O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A P A Ń S T W O W Y I N S T Y T U T B A D A W C Z Y INSTI TU TE OF ENVIRONMENTAL P RO TECTION NATIONAL RESEARC H INSTITUTE K R A J O W Y O Ś R O D E K B
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA NA DOLNYM ŚLĄSKU
JKOŚĆ POWIETRZ N DOLNYM ŚLĄSKU Główne problemy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu WFOŚiGW we Wrocławiu Warsztaty: W ZYM DORD MOŻE POMÓ GMINIE? 17 maja 2017 r. Pałac Krzyżowa k. Świdnicy
Bardziej szczegółowoDominika Jezierska. Łódź, dn r.
Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku rozporządzenie MŚ z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 975
PCA ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 975 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 10, Data wydania: 27 lipca 2015 r. Nazwa i adres ENVI-CHEM
Bardziej szczegółowoMapa obszarów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego
V Ogólnopolska konferencja samorządowa SAMORZĄD I GEOLOGIA WARSZAWA 26 LUTY 2008 Mapa obszarów zdegradowanych i podwyższonego zagrożenia naturalnego w skali 1:10 000 Państwowy Instytut Geologiczny Mapa
Bardziej szczegółowoBadania stężeń metali w wodach powierzchniowych
Badania stężeń metali w wodach powierzchniowych w wybranych punktach pomiarowych na terenie Górnego Śląska Rajmund Michalski 1, Joanna Kończyk 1, Magdalena Kozak 2, Agnieszka Sapalska 3 1 Wydział Matematyczno-Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoMonitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie
Monitoring i ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie KROSNO listopad 2016 Monitoring jakości powietrza Wojewódzki inspektor ochrony środowiska
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 19 czerwca 2012 r. w sprawie wykazu laboratoriów referencyjnych Na podstawie art. 78 ust. 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia
Bardziej szczegółowoTARGI POL-ECO-SYSTEM 2015 strefa ograniczania niskiej emisji 27-29 października 2015 r., Poznań
Anna Chlebowska-Styś Wydział Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu 1. Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska. 2. Podstawy prawne monitoringu powietrza w Polsce.
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO
WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W RZESZOWIE JAKOŚĆ POWIETRZA W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM W 2013 ROKU Z UWZGLĘDNIENIEM POWIATU KROŚNIEŃSKIEGO dr inż. Ewa J. Lipińska Podkarpacki Wojewódzki Inspektor
Bardziej szczegółowoEwa Kucharczak*, Andrzej Moryl**
OchrOna ŚrOdOwiska i ZasObów naturalnych nr 43, 2010 r. Ewa Kucharczak*, Andrzej Moryl** ZAWARTOŚĆ METALI W ROŚLINACH UPRAWNYCH POCHODZĄCYCH Z REJONU ZGORZELECKO-BOGATYŃSKIEGO CZĘŚĆ 2. ARSEN, CHROM, CYNK,
Bardziej szczegółowoUrządzenia techniki komputerowej. mgr inż. Remigiusz Pokrzywiński
Urządzenia techniki komputerowej mgr inż. Remigiusz Pokrzywiński Ochrona środowiska Ochrona środowiska to dział ochrony przyrody zajmujący się ochroną wody, powietrza i gleby przed zanieczyszczeniami.
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Fizykochemia odpadów stałych Rok akademicki: 2030/2031 Kod: BIS-2-107-GO-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność: Gospodarka
Bardziej szczegółowoMonitoring i ocena środowiska
Monitoring i ocena środowiska Monika Roszkowska Łódź, dn. 12. 03. 2014r. Plan prezentacji: Źródła zanieczyszczeń Poziomy dopuszczalne Ocena jakości powietrza w Gdańsku, Gdyni i Sopocie Parametry normowane
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 797 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa, ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 15 Data wydania: 19 października 2018 r. Nazwa i adres AB 797
Bardziej szczegółowoPOWIETRZE. 1. Presja POWIETRZE
9 1. Presja Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest emisja antropogeniczna, na którą składa się emisja z działalności przemysłowej, z sektora bytowego oraz emisja komunikacyjna. W strukturze całkowitej
Bardziej szczegółowoOpłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych
Opłaty za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych Podstawa prawna: 1. rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 roku w sprawie określenia
Bardziej szczegółowoElektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe. A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś
Elektrofiltry dla małych kotłów na paliwa stałe A. Krupa A. Jaworek, A. Sobczyk, A. Marchewicz, D. Kardaś Rodzaje zanieczyszczeń powietrza dwutlenek siarki, SO 2 dwutlenek azotu, NO 2 tlenek węgla, CO
Bardziej szczegółowoTOM I Aglomeracja warszawska
Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 30-42-53, fax (058) 30-42-52 Informacje uzupełniające do PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA dla stref województwa
Bardziej szczegółowoPaństwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy Zakład Farmakologii i Toksykologii Krajowe Laboratorium Referencyjne
Omówienie wyników badań pozostałości wykonanych w Polsce w 2012 roku w ramach Krajowego programu badań kontrolnych obecności substancji niedozwolonych oraz pozostałości chemicznych, biologicznych i produktów
Bardziej szczegółowo