NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka

Transkrypt

1 NORMY śywienia CZŁOWIEKA Normy Ŝywienia człowieka to standardy określające takie ilości energii i składników odŝywczych, które zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, uznaje się za wystarczające dla zaspokojenia znanych potrzeb Ŝywieniowych praktycznie wszystkich zdrowych osób w populacji. Z uwagi na fakt, iŝ spoŝycie zgodne z określonym w normach ma zapobiegać chorobom z niedoboru energii i składników odŝywczych, a takŝe szkodliwym skutkom ich nadmiernej podaŝy, normy Ŝywienia znajdują szerokie zastosowanie m. in. w planowaniu posiłków i całodziennego wyŝywienia w Ŝywieniu indywidualnym oraz w Ŝywieniu grup. 1

2 Dysponując wartościami odpowiadającymi średniemu zapotrzebowaniu grupy opracowuje się normy określające taką ilość składników odŝywczych, która wystarcza, aby pokryć zapotrzebowanie około 97,5 % osób w grupie. Korzystając z tych norm naleŝy pamiętać, Ŝe są one przeznaczone dla ludzi zdrowych i mogą być nieodpowiednie w stanach choroby i stresu oraz są opracowywane nie dla pojedynczych osób, lecz dla grup wyróŝnionych według wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej (z uwzględnieniem występowania w obrębie kaŝdej z nich róŝnic indywidualnych w zapotrzebowaniu na składniki odŝywcze). Ponadto są wyraŝone w przeliczeniu na jedną osobę (zakładają dla niej określoną masę ciała, wysokość, wskaźnik BMI, a takŝe zdefiniowany poziom aktywności fizycznej), a takŝe odnoszą się do składników odŝywczych rzeczywiście spoŝytych. Dietetycy zalecając spoŝywanie określonych ilości danego składnika odŝywczego, zakładają, Ŝe zapotrzebowanie organizmu na energię i pozostałe składniki odŝywcze zostało zaspokojone. Głównym celem stosowania norm w planowaniu spoŝycia Ŝywności jest optymalizacja wartości odŝywczej diety. W przeszłości w planowaniu spoŝycia były stosowane modele racji pokarmowych opracowywane w oparciu o normy Ŝywienia. Racje pokarmowe, w których wartościami normatywnymi 2

3 były ilości produktów i grup produktów spoŝywczych wyraŝone jako średnie dzienne spoŝycie w gramach na osobę, stanowiły punkt odniesienia zarówno w planowaniu Ŝywienia, jak i w kontroli w zakładach Ŝywienia zbiorowego. Od połowy lat 90. odstąpiono od stosowania norm wyŝywienia jako narzędzia kontrolnego, poniewaŝ przestało obowiązywać zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 czerwca 1974 r. w sprawie racji pokarmowych w całodziennym wyŝywieniu określonych grup ludności pozostały jednak jako wzorzec w planowaniu diet na poziomie indywidualnym i grup osób. Obecnie w Ŝywieniu zbiorowym nie jest wymagane bezwzględne stosowanie jednolitych normatywów surowcowych. Współcześnie opracowywane modele racji pokarmowych, bazujące na zalecanym poziomie spoŝycia składników odŝywczych, nie są juŝ wartościami normatywnymi, słuŝącymi do celów kontrolnych, dlatego teŝ nie jest wymagane bezwzględne stosowanie się do wartości w nich podanych. Autorzy tych opracowań podkreślają, Ŝe są to jedynie zalecenia, które odgrywają rolę edukacyjną (ich zadanie to ułatwienie planowania jadłospisów i zwrócenie uwagi na róŝnorodność surowców, które powinny się znaleźć w planowanej diecie, co oznacza, Ŝe odpowiadająca normom wartość energetyczna i odŝywcza diety moŝe być realizowana przez spoŝycie róŝnych ilości produktów dobranych zgodnie z indywidualnymi upodobaniami lub nawykami Ŝywieniowymi konsumentów). Osoba planująca dietę podejmuje decyzję o doborze Ŝywności, rodzaju przygotowanych potraw i zastosowanych technologiach, sposobie zestawienia potraw w dania, a takŝe o wielkości serwowanych porcji. Na tym etapie znajdują zastosowanie wytyczne kierowane do zdrowej populacji dotyczące spoŝycia Ŝywności, m. in. piramidy Ŝywności, i zalecenia formułowane w celu profilaktyki chorób niezakaźnych. 3

4 Racje pokarmowe obliczane na podstawie obecnie zalecanych nowych norm (z wykorzystaniem danych zawartych w tabelach składu i wartości odŝywczej Ŝywności) zostały opracowane przez specjalistów z Instytutu śywności i śywienia w Warszawie. 4

5 Więcej informacji na temat norm Ŝywienia oraz opracowanie dotyczące znowelizowanych norm Ŝywienia dostępne są na stronie internetowej Instytutu śywności i śywienia: izz.waw.pl,,normy śywienia DLA POPULACJI POLSKIEJ NOWELIZACJA Redaktor naukowy: prof. dr hab. med. Mirosław Jarosz, Warszawa, Iśś,

6 Monografie przydatne w kształceniu studentów akademii medycznych, rolniczych i wychowania fizycznego oraz innych uczelni z kierunkami związanymi z nauką o Ŝywieniu człowieka, a takŝe przy planowaniu Ŝywienia zbiorowego i w pracy dietetyków. Z informacji zawartych na stronie internetowej Instytutu śywności i śywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła dowiadujemy się równieŝ, Ŝe mimo iŝ obecne normy uwzględniają zalecenia ekspertów WHO i UNU z lat oraz niektóre propozycje EFSA i załoŝenia norm opublikowanych w USA i Kanadzie ( ) naleŝy pamiętać o bieŝących aktualizacjach danych z uwagi na fakt tempa rozwoju nauk o Ŝywieniu człowieka. W celu opracowania jednolitych norm Ŝywienia dla populacji krajów europejskich EFSA i WHO stale prowadzą prace i konsultacje w tym temacie. 6

7 Normy Ŝywienia wykorzystują ośrodki naukowe, dydaktyczne, ochrony zdrowia i przemysł spoŝywczy w planowaniu diet i posiłków w Ŝywieniu indywidualnym i grup, do opracowywania diet stosowanych w róŝnych stanach chorobowych, w celu oceny spoŝycia Ŝywności na poziomie zarówno indywidualnym, jak i grupowym i całej populacji, w celu opracowywania nowych produktów spoŝywczych oraz w procesach nauczania o zaleceniach Ŝywieniowych. Opracowane przez: mgr inŝ. Alina Maciąg Higiena śywności, śywienia i Przedmiotów UŜytku Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Poznaniu Na podstawie: 1. Dariusz Włodarek,,DIETETYKA Format AB Warszawa Pod. red. Jana Gawęckiego i Lecha Hryniewieckiego,,śywienie człowieka. Podstawy nauki o Ŝywieniu Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa Red. naukowa Mirosław Jarosz, Barbara Bułhak - Jachymczyk,,NORMY śywienia CZŁOWIEKA. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Strona internetowa Instytutu śywności i śywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła 7