Opis środka pomocowego - Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS) Uzasadnienie interwencji publicznej. Cel projektu ŚRSS

Transkrypt

1 Opis środka pomocowego - Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS) Uzasadnienie interwencji publicznej Cel projektu ŚRSS Bezpośrednim celem realizowanego projektu jest stworzenie na terenie Województwa Śląskiego szerokopasmowej infrastruktury światłowodowej, która będzie umożliwiała optymalny rozwój usług telekomunikacyjnych w obszarze łączności szerokopasmowej docelowo umożliwiającej świadczenie na rynku telekomunikacyjnym usług NGN/NGA tzw. nowej generacji, gdzie przepustowość do użytkownika końcowego obejmuje poziom min. 40 Mb/s. Interwencja w zakresie budowy infrastruktury obejmie obszary białe i szare jako miejsca wykluczone cyfrowo. Projekt ŚRSS skupia się na białych obszarach NGA (v. 3.3 Wytycznych Wspólnotowych), to jest obszarach, które obecnie nie są objęte zasięgiem infrastruktury NGA i gdzie inwestorzy prywatni nie planują wybudowania takiej infrastruktury w ciągu najbliższych trzech (3) lat. Świadczenie przez przyszłego Operatora Infrastruktury (OI) dostępu przedsiębiorcom telekomunikacyjnym do wybudowanej infrastruktury szkieletowej (ŚRSS) stworzy zachęty do inwestowania w sieć ostatniej mili w standardzie NGA. Drugim celem Projektu jest pozwolenie na wykorzystanie ŚRSS w celu wyeliminowania wykluczenia cyfrowego w odniesieniu do podstawowego, tradycyjnego dostępu szerokopasmowego do Internetu, we wszystkich przypadkach, w których to będzie konieczne. Odnosi się to w szczególności do tradycyjnych białych obszarów, gdzie nie ma infrastruktury szerokopasmowej oraz problematycznych tradycyjnych obszarów szarych, gdzie występowanie pojedynczej infrastruktury szerokopasmowej nie przeciwdziała zawodności mechanizmów rynkowych ( market failures ) ani problemom w zakresie spójności. Opis projektu ŚRSS Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (ŚRSS) wybudowana przez Województwo Śląskie ma umożliwić operatorom lokalnych sieci świadczenie nowoczesnych usług szerokopasmowego szybkiego lub bardzo szybkiego dostępu do Internetu. Powstanie węzłów sieci szkieletowej do obsługi obszarów dotąd nieobsługiwanych w wysokowydajne łącza ma być impulsem dla rozwoju i unowocześniania sieci dostępowych istniejących lub planowanych obecnie przez samorządy lub operatorów prywatnych. Sieć szkieletowa, dystrybucyjna i powstałe elementy sieci dostępowych powinny być obecnie planowane w sposób, który pozwoli oferować dostęp nielimitowany tradycyjnymi ograniczeniami technicznymi. Nowocześnie rozumiany dostęp szerokopasmowy, traktowany referencyjnie jako minimalny i tak powinien oznaczać możliwość korzystania ze wszystkich aplikacji dostępnych w sieci. Strategiczny cel, którego realizację ma ułatwić rozwój sieci i usług szerokopasmowych, to pobudzenie rozwoju gospodarczego województwa śląskiego. Budowa jednolitej infrastruktury teleinformatycznej pozwoli na zwiększenie dostępności do mediów elektronicznych, a także podniesie atrakcyjność obszarów dla operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługę tzw. ostatniej mili. Strona 1 z 19

2 Realizacja celu projektu pozwala w pełni osiągnąć cel strategii rozwoju województwa śląskiego, jakim jest zwiększenie dostępu do Internetu instytucji publicznych, przedsiębiorstw i mieszkańców obszarów peryferyjnych zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. W wyniku realizacji projektu ŚRSS wybudowana zostanie sieć szerokopasmowa na obszarach białych i szarych, tj. obszarach najbardziej zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Ze względu na aktualny trend rozwojowy w zakresie sieci NGA, by jednocześnie przeciwdziałać powstawaniu nowego wykluczenia cyfrowego tym razem w zakresie dostępu do usług NGA, projekt ŚRSS został zaplanowany w taki sposób, by węzły sieci ŚRSS obejmowały nie tylko tradycyjne obszary białe i szare, ale także białe obszary NGA (rozumiane jako całe miejscowości lub przy spełnieniu ściśle określonych warunków części miejscowości). Projekt ŚRSS jest realizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego, z wykorzystaniem funduszy unijnych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Szacowany budżet projektu SCSI to ,77 PLN, co obejmuje maksymalnie dostępne środki unijne, wkład budżetu krajowego oraz wkład własny Województwa Śląskiego. Beneficjentem dotacji z RPO jest Województwo Śląskie. Niezależnie od finansowania ze źródeł prywatnych, budowa nowych sieci szerokopasmowych jest obecnie planowana w różnych obszarach województwa śląskiego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (możliwa warstwa dystrybucyjna) oraz Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka działanie 8.4 i działanie 8.3. (warstwa dostępowa) Przebiegi tych planowanych sieci dostępowych nie kolidują, ani tym bardziej nie dublują sieci szkieletowej. Ta kwestia będzie na bieżąco monitorowana w ramach specjalnie powołanych wielostronnych grup roboczych. Te sieci będą poprawiać stan rozwoju infrastruktury szerokopasmowej i będą mogły w przyszłości korzystać z zasobów transmisyjnych oferowanych w sieci szkieletowej ŚRSS. Od strony technicznej zakładanym celem projektu budowy ŚRSS jest podłączenie obszarów zidentyfikowanych na podstawie inwentaryzacji, w których stwierdzono trwały deficyt infrastruktury sieciowej, lub gdzie z uwagi na brak konkurencji nie pojawiła się szeroka oferta usług szerokopasmowych. Węzły sieci są usytuowane w siedzibach powiatów (NUTS-4) do nich, a także do węzłów technicznych na trasie sieci szkieletowych zostaną doprowadzone przyłącza do sieci dostępowych obsługujących obszary interwencji. By osiągnąć ten cel z zachowaniem neutralności technologicznej, otwartości oraz dostępności wybrano rozwiązanie oparte o budowę pasywnej szkieletowej sieci światłowodowej. Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa składa się z trzech podstawowych elementów: Kanalizacji teletechnicznej wraz z infrastrukturą pomocniczą; Punktów przyłączeniowych i kolokacyjnych; Kabla światłowodowego wraz z osprzętem. Dla zapewnienia trwałości technologicznej projektu planowana jest instalacja kabla światłowodowego o włóknach w standardzie ITU T G. 652D. Sposób fizycznego dostępu do węzłów szkieletowych będzie mógł być realizowany na kilka różnych sposobów: operator wybuduje własne przyłącze do węzła sieci, Strona 2 z 19

3 operator wykorzysta infrastrukturę sieci budowanych przez samorządy lokalne. Infrastruktura sieci ŚRSS ze względu na pasywny charakter z natury rzeczy wypełnia zasadę neutralności technologicznej. Będzie ją również stosował Operator Infrastruktury oferując usługi hurtowe zobowiązany stosownymi postanowieniami umowy z Województwem. Projekt nie faworyzuje a priori żadnej konkretnej technologii, jednak analizy wskazują, że optymalnym rozwiązaniem technicznym dla regionalnej sieci szkieletowej będzie infrastruktura kabli światłowodowych, umożliwiająca przyłączanie w węzłach sieci dostępowych w każdej technologii, zarówno tradycyjnej, jak i NGA, a jedyne ograniczenia w tym zakresie są uwarunkowane koniecznością minimalizowania wpływu na konkurencję, co szczegółowo opisano w dalszej części. Aby zminimalizować ryzyka negatywnego wpływu projektu ŚRSS na rozwój konkurencji, w pierwszej kolejności dokonano uważnego wyboru obszarów objętych projektem, w tym lokalizacji węzłów ŚRSS, inwentaryzacji istniejącej infrastruktury, zasięgu świadczonych usług oraz oceny i uwiarygodnienia planów inwestycyjnych przedsiębiorców przewidzianych na najbliższe 3 lata. Ustalenia te oparto przede wszystkim na danych zbieranych bezpośrednio od samych przedsiębiorców, a uzupełniająco pozyskano je od organu regulacyjnego (UKE). Kolejnym mechanizmem zabezpieczającym przed zakłóceniem konkurencji są publiczne konsultacje z przedsiębiorcami, jak również ograniczenie projektu do budowy przede wszystkim infrastruktury pasywnej warstwy szkieletowej. Infrastruktura ŚRSS pozostanie własnością Województwa Śląskiego. Sieć ŚRSS będzie dostępna na równoprawnych zasadach dla wszystkich operatorów i dostawców usług telekomunikacyjnych, którzy chcieliby świadczyć usługi lub budować własną infrastrukturę na terenie województwa operator ŚRSS zostanie wyłoniony w publicznym postępowaniu konkurencyjnym. Istotny dla wypracowania konkurencyjnego modelu współpracy jest tryb wyboru Operatora Infrastruktury, który zakłada etap spotkań konsultacyjnych z zainteresowanymi podmiotami. Postanowienia umowy Województwa z Operatorem Infrastruktury będą obejmować obowiązek świadczenia efektywnego dostępu hurtowego do infrastruktury ŚRSS przez cały okres trwałości projektu. Dostęp do infrastruktury będzie oparty na opłatach ustalanych na podstawie cen stosowanych w obszarach, na których występuje efektywna konkurencja infrastrukturalna i w miarę możliwości opłaty te będą publikowane lub regulowane przez Prezesa UKE. Umowa będzie zawierać postanowienia w sprawie specjalnego mechanizmu tzw. clawback, którego celem jest określenie poziomu przychodów z eksploatacji ŚRSS, powyżej którego nadwyżka w całości lub w części jest przekazywana do podmiotu publicznego, w tym przypadku województwa, które udostępniło infrastrukturę ŚRSS. Realizacja projektu Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa doprowadzi zarówno do poprawy konkurencyjności rynku szerokopasmowego Internetu (poprzez zwiększenie konkurencji na rynku hurtowej transmisji danych oraz otwartego dostępu do infrastruktury pasywnej), jak i do zwiększenia poziomu wiedzy, kompetencji oraz świadomości z zakresu wykorzystania Internetu i korzyści z niego płynących wśród mieszkańców województwa śląskiego zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Planując lokalizację węzłów ŚRSS oraz możliwość ich wykorzystania przez operatorów sieci dostępowych, przeanalizowano dane inwentaryzacyjne oraz uwiarygodnione plany inwestycyjne istniejących operatorów. Posługując się metodyką wskazaną w Wytycznych wspólnotowych wyznaczono na terenie województwa śląskiego obszary białe, szare (problematyczne oraz nie- Strona 3 z 19

4 problematyczne) i czarne ( klasyfikacja BSC ) pod względem infrastruktury tradycyjnego szerokopasmowego dostępu do Internetu (gwarantowane min. 2 Mb/s), infrastruktury NGA oraz optycznej infrastruktury dystrybucyjnej (projekt ŚRSS jest bowiem interwencją w warstwie szkieletowo-dystrybucyjnej). Wyniki inwentaryzacji oraz klasyfikacji BSC w odniesieniu do planowanego przebiegu infrastruktury przedstawiono na mapach umieszczonych w załączniku nr 6 do niniejszej dokumentacji. Jednocześnie, opierając się na praktyce decyzyjnej Komisji UE każdą z miejscowości województwa śląskiego przypisano do jeden z kategorii w poniższej tabeli: Tabela 1. System uwarunkowań rynkowych dostępu do ŚRSS l.p. Liczba miejscowości Istniejąca infrastruktura dystrybucyjna Podstawowa detaliczna oferta szerokopasmowa 1 Infrastruktura NGA lub plany na najbliższą Dostęp warunkowy do ŚRSS (włączając ciemne włókna) przyszłość Brak Brak Brak Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do ŚRSS, gdyż nie ma żadnej dostępnej infrastruktury Tylko jedna Tylko jedna Brak Wszyscy operatorzy mogą podłączyć się do ŚRSS jeżeli jest to obszar szary problematyczny. W przeciwnym wypadku do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury 1 W odniesieniu do danych o istniejącej lub planowanej bezprzewodowej infrastrukturze dostępowej wymagaliśmy, aby taka technologia gwarantowała co najmniej 2Mbits dostępu. Podczas inwentaryzacji nie wykryto żadnych takich sieci bezprzewodowych, co jest zgodne z ustaleniami badania regulatora, który w decyzji nakładającej obowiązki na TP S.A. na rynku 4 uznał: "Z uwagi jednak na ograniczenia technologii radiowych, ich niską popularność, jak również ograniczenia wynikające ze współużytkowania pasma radiowego, niższą niezawodność i dostępność, nie zostały one na obecnym etapie uznane za ekwiwalentne technologie dostępu w stosunku do pętli miedzianej. Zakłada się brak substytucyjności po stronie popytu pomiędzy miedzianymi pętlami lokalnymi a bezprzewodowymi pętlami lokalnymi z powodów potencjalnie mniejszej maksymalnej przepływności w technologii bezprzewodowej w przeliczeniu na jednego użytkownika, niższych oferowanych parametrach jakości i dostępności usługi oraz ograniczonej dostępności pomimo znacznego oficjalnego zasięgu geograficznego. Właściwości techniczne lokalnej pętli abonenckiej bezprzewodowej i miedzianej są różne i nie mogą być traktowane jako substytuty." Strona 4 z 19

5 ostatniej mili NGA TP S.A. TP S.A. + LLU Brak do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Więcej niż jedna Tylko jedna Brak do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Więcej niż jedna 6 9 Więcej niż jedna Jedna lub więcej TP S.A. + LLU Brak do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Więcej niż jedna Brak do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA Jedna lub więcej Istnieje do ŚRSS mogą być podłączone tylko infrastruktury ostatniej mili NGA, jeżeli: a) najbliższy istniejący lub planowany (w 2 Do SCSI może być podłączona podstawowa infrastruktura ostatniej mili jeżeli podczas zgłoszenia zostanie wykazane, że pomimo istnienia operatora dostępowego (LLU) mechanizmy rynkowe nadal zawodzą (market failure) [operatorzy dostępowi nie mają dostępu do określonych elementów infrastruktury dystrybucyjnej TP (np. ciemnych włókien) i/lub regulowane ceny hurtowe TP (za dzierżawione łącza dystrybucyjne lub zakańczające) są za wysokie (trudne warunki geograficzne lub długie dystanse). W rezultacie, istniejące alternatywne usługi detaliczne mogą nie być wystarczające w odniesieniu do potrzeb użytkowników końcowych [np. bazując na istniejącej infrastrukturze operatorzy alternatywni nie mają możliwości zaoferować usług 'triple play' i/lub ceny detaliczne są wyższe niż na innych konkurencyjnych obszarach (takich jak Warszawa)]. 3 patrz przyp Podstawowa infrastruktura ostatniej mili może być podłączona do węzła SCSI jeżeli podczas zgłoszenia zostanie wykazane, że pomimo występowania określonej liczby operatorów dystrybucyjnych nadal zawodzą mechanizmy rynkowe (market failure) (tj. ciemne włókna istnieją, ale są niedostępne dla operatorów świadczących usługi detaliczne i/lub) ceny za używanie takiej infrastruktury są 2-3 razy wyższe w porównaniu do obszarów, gdzie istnieje efektywna konkurencja. Strona 5 z 19

6 najbliższych 3 latach) optyczny węzeł dystrybucyjny dostępny do wykorzystania dla sieci ostatniej mili NGA znajduje się nie bliżej niż ok. 4 km od planowanej lokalizacji węzła ŚRSS, b) na danym obszarze brak jest usług NGA (oraz brak realnych planów w najbliższych 3 latach). Jeżeli warunki powyższe nie zostaną spełnione węzeł ŚRSS zlokalizowany w takiej miejscowości będzie mógł być wykorzystywany tylko na potrzeby administracji publicznej. Poniżej zestawienie typów obszarów województwie śląskim (kategorie puste zostały pominięte): Tabela 2. Zestawienie typów obszarów województwie śląskim Typ 1 Typ 2 Typ 3 Typ 4 Typ 5 Typ 6 Typ 7 Łącznie Śląskie Na podstawie opisanych wyżej ustaleń zaplanowano węzły sieci ŚRSS w miejscowościach wskazanych w załączonym Wykazie lokalizacji węzłów ŚRSS ( Wykaz ). Załączony Wykaz podaje także informację, do której kategorii z tabeli przypisany jest planowany węzeł ŚRSS, przy czym dla kategorii 2 wskazuje, czy dana miejscowość jest zaliczana do obszarów szarych problematycznych, czy nie- Strona 6 z 19

7 problematycznych, a dla kategorii 7 wskazuje obszar ulic, w granicach których zlokalizowany będzie węzeł ŚRSS. Przyporządkowanie miejscowości do poszczególnych kategorii z tabeli jednocześnie pokazuje jakie rodzaje sieci dostępowych będą mogły być przyłączane do danego węzła ŚRSS (informację co do tego zawiera ostatnia kolumna w tabeli). Zbiorcze zestawienie kategorii miejscowości, w których planowana jest lokalizacja węzłów ŚRSS przedstawia się następująco: Tabela 3. Zestawienia kategorii miejscowości, w których zaplanowano lokalizację węzłów Typ 1 Typ 2 Typ 7 Łącznie Śląskie Infrastruktura telekomunikacyjna wybudowana w ramach projektu zapewni pełne oraz skuteczne wydzielenie oraz dostęp zarówno do aktywnej, jak i pasywnej infrastruktury, a wobec tego obowiązki nałożone na podmiot zarządzający (OI) obejmą udzielanie dostępu do kanalizacji, ciemnych włókien, jak również usług telekomunikacyjnych świadczonych na wybudowanej infrastrukturze. Zasoby zostały zaplanowane tak, aby sprostać oczekiwanemu popytowi na usługi świadczone przez przyszłego operatora infrastruktury w szczególności w odniesieniu do dostępu do kanalizacji oraz ciemnych włókien. Ponadto, infrastruktura ŚRSS pozostanie technologicznie neutralna, a wszystkie sieci dostępowe (przewodowe, bezprzewodowe, komórkowe) będą mogły wykorzystywać subsydiowaną infrastrukturę w celu świadczenia usług użytkownikom końcowym. Uzasadnienie interwencji publicznej Warunki rozwoju inwestycji w dziedzinie sieci szerokopasmowych na terenie województwa śląskiego są zróżnicowane. Północ i południe Śląska to w znacznej mierze obszary, gdzie ze względu na brak infrastruktury, mieszkańcom trudno uzyskać ofertę usług szerokopasmowych, nie mówiąc o konkurencyjnym wyborze. Natomiast w miastach, w tym w obszarze aglomeracji śląskiej konkurencja w dziedzinie usług szerokopasmowych niekiedy bywa zadowalająca, biorąc pod uwagę ogólnokrajowe standardy usługowe. Jednak nawet w silnie zurbanizowanym obszarze aglomeracji śląskiej występują rejony, gdzie z różnych przyczyn utrzymują się trwałe bariery w rozwoju nowej infrastruktury telekomunikacyjnej. Specyficzną cechą regionu jest obecność operatorów lokalnych, a także operatorów oferujących hurtowe konkurencyjne usługi sieciowe. Dostępność usług szerokopasmowych ma jednak bardzo wyraźnie charakter wyspowy i ogranicza się głównie do centralnej części województwa. Ten wyspowy charakter działania operatorów szerokopasmowych sieci dostępowych wynika przede wszystkim z trudności w uzyskaniu przez operatorów lokalnych dobrej hurtowej oferty usług dostępu do Internetu. Nawet w samej aglomeracji śląskiej, generalnie dosyć bogatej w konkurencyjną infrastrukturę, występują obszary słabo obsługiwane i luki w systemie sieci szkieletowej. Potencjalnie możliwa na dzisiaj do uzyskania oferta sieci następnej generacji ogranicza się tylko do niektórych rejonów miast aglomeracji śląskiej. Braki infrastruktury szerokopasmowej Strona 7 z 19

8 Dostęp do usług szerokopasmowych (tj. 2 Mbit/s lub więcej) w województwie śląskim osiągnął w 2010 roku poziom 22,18% (dostęp stacjonarny i komórkowy). Ale wskaźnik ten wciąż jest znacznie poniżej średniej UE. Poniższa tabela pokazuje jak kształtuje się rozkład usług w województwie śląskim pod względem różnych prędkości połączeń. Przepustowości pomiędzy 144 Kbps a poniżej 2 Mbps to 58,61%. W 2010 r., udział operatora zasiedziałego w usługach xdsl wynosił ok %, przy czym posiadał on 90% sieci zdolnych do świadczenia takich usług. Widoczna konkurencja pomiędzy operatorami zdolnymi do świadczenia usług z wykorzystaniem konkurencyjnej infrastruktury istnieje tylko na większych obszarach miejskich, gdzie szerokopasmowy dostęp do Internetu jest świadczony przez operatorów telewizji kablowej. Tabela 4. Wskaźniki dostępności usług szerokopasmowych w województwie śląskim 5 brak usługi <1Mbps 1-<2Mbps 2-<6Mbps 6-<8Mbps 8-<16Mps >16Mbps Śląskie 50,25% 14,79% 16,67% 10,29% 2,13% 3,79% 2,08% W komunikacie opublikowanym przez Komisję Europejską 4 Sierpnia 2009 r. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390) Komisja zauważa, że wraz z kryzysem światowym, w 2008 r. wystąpiły oznaki spowolnienia: spada tępo wzrostu popularności dostępu szerokopasmowego, a jednocześnie w ramach UE-27 pogłębiają się różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do popularności, prędkości, ceny oraz zasięgu dostępu szerokopasmowego. W raporcie tym Polska jest określona jako kraj, który pomimo szybkiego przyspieszenia w latach wciąż pozostaje w końcówce państw UE-27 w zakresie penetracji Internetu szerokopasmowego (Rysunek 1 oraz 2). Rysunek 1. Stopień penetracji Internetu szerokopasmowego w UE-27 Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390, część 1. Rysunek 2. Wzrost zasięgu Internetu szerokopasmowego w UE-27 w latach Źródło: UKE, dane zbierane w okresach półrocznych dla Komisji Europejskiej od 100 największych przedsiębiorców telekomunikacyjnych posiadających 90% udział w rynku telekomunikacyjnym. Strona 8 z 19

9 Źródło: Komunikat Komisji Europejskiej Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390, część 1. Komisja Europejska, w przywołanym Komunikacie pt. Sprawozdanie w sprawie konkurencyjności Europy w dziedzinie technologii cyfrowych (COM(2009) 390 wskazuje istotne różnice pomiędzy państwami członkowskimi w odniesieniu do dostępu szerokopasmowego, które wpływają negatywnie na konkurencyjność UE jako całości. Brak infrastruktury szerokopasmowej w województwie śląskim został wykazany w toku inwentaryzacji istniejących zasobów oraz badania wiarygodnych planów inwestycyjnych. Zgromadzone dane pokazują, że aż w 999 miejscowościach z ogólnej liczby 1146 miejscowości nie ma optycznego węzła dystrybucyjnego, a 490 miejscowościach nie ma oferty szerokopasmowego dostępu do Internetu gwarantującego 2 Mb/s do użytkownika końcowego. Co do infrastruktury NGA to na 1146 miejscowości w województwie śląskim w 208 miejscowościach jest istniejąca lub planowana w najbliższych 3 latach oferta usług NGA i to najczęściej tylko w niewielkich częściach tych miejscowości o największym zagęszczeniu ludności. Wysokie ceny i niedostateczny poziom usług jako wynik nieskutecznej konkurencji W odniesieniu do drugiej kwestii na wielu obszarach województwa śląskiego nie występuje konkurencja w zakresie hurtowych i detalicznych usług szerokopasmowych. Udział rynkowy dostępu do Internetu, jaki ma operator zasiedziały - TP wynosi % (udział rynkowy xdsl), bez uwzględnienia udziału pośredniego wynikającego z dzierżawy łączy innym operatorom rynek łączy xdsl. Operator zasiedziały posiada największy udział w rynku, licząc aktywne linie abonenckie, co pokazuje niski poziom konkurencyjności na rynku docelowym, gdzie występowanie barier i dominująca pozycja TP nie zachęcają do wykorzystywania usługi dostępu do infrastruktury sieciowej w lokalizacji stacjonarnej. W połowie 2010 roku wskaźnik penetracji LLU w województwie śląskim wynosił tylko 2,07% Strona 9 z 19

10 Rysunek 3. Udział poszczególnych operatorów w długościach linii dostępowych w Polsce (wg stanu na koniec 2008 r.): Źródło: UKE Operatorzy alternatywni, mając świadomość pozycji dominującej operatora zasiedziałego, jego pionowej integracji oraz antykonkurencyjnego podejścia (problemy rynkowe opisano w dalszej części), nie są skłonni inwestować w świadczenie usług detalicznych poprzez łącza xdsl oparte o usługę LLU. Ponadto, analiza danych wskazuje, że w zakresie dostępu do Internetu obserwowane są następujące proporcje pomiędzy różnymi technologiami: Rysunek 4. Technologie używane do świadczenia usług dostępu do Internetu Źródło: analiza własna na podstawie danych UKE Prawie połowa usług dostarczana jest za pomocą technologii xdsl, należy jednak zauważyć, że istotny udział w rynku ma również telewizja kablowa, sieci komórkowe 2G/3G oraz Ethernet. Jeżeli skupimy się na tradycyjnych szerokopasmowych usługach (tj. 2 Mbit/s i więcej) proporcje są inne: Strona 10 z 19

11 Rysunek 5. Technologie używane do świadczenia usług dostępu do Internetu na poziomie 2 Mb/ lub większym Źródło: analiza własna na podstawie danych UKE Jak widać przy wyższych prędkościach proporcjonalnie większy udział rynku należy do telewizji kablowej oraz Ethernetu. Jeżeli weźmiemy pod uwagę tylko technologie przewodowe, to staje się wyraźnie widoczne, że chociaż dominują technologie xdsl, osiągając prawie 2/3 wszystkich usług, to istotna część należy do telewizji kablowej oraz Ethernetu: Rysunek 6. Technologie przewodowe używane do świadczenia usług dostępu do Internetu Źródło: analiza własna na podstawie danych UKE Powyższe dane dotyczą obszaru województwa śląskiego, wliczając w to duże miasta. Dla mniejszych miast i innych lokalizacji poziom penetracji rynku oraz prędkości usług są znacznie mniejsze. Strona 11 z 19

12 Występowanie technologii innych niż xdsl pokazuje potencjał rynkowy dla szerokopasmowych usług wysokich prędkości. Operatorzy, do których należą te sieci w większości są relatywnie mali i działają na rynkach lokalnych. Brak adekwatnej szerokopasmowej transmisji dostarczanej sieciami dystrybucyjnymi uniemożliwia im zaistnienie w zakresie usług wysokich prędkości na rynku lokalnym. Wyniki analiz i badań przeprowadzonych przez UKE doprowadziły do wydania decyzji z dnia 30 grudnia 2010 r. dotyczącej rynku 4 (dostęp szerokopasmowy). Zostało wykazane występowanie trwałych barier wejścia na ten rynek dla nowych operatorów, jak również stwierdzono czynniki ograniczające rozwój tego rynku. Skłonność do dyskryminacji jest konsekwencją integracji pionowej operatora zasiedziałego, podczas gdy możliwość dyskryminacji jest rezultatem posiadania infrastruktury, którą trudno powielić. Należy również zauważyć, że w swojej decyzji regulator wyłączył technologie bezprzewodowe z analizy rynku dostępu szerokopasmowego. Potrzeby operatorów dostępowych zostały zanalizowane na podstawie ankiet, a następnie przedyskutowane podczas bezpośrednich spotkań konsultacyjnych w każdym województwie. Podjęto próby dotarcia do operatorów dostępowych korzystających ze wszystkich możliwych technologii dostępowych: WiFi (pasmo 2.4 oraz 5 GHz), WiMAX (głównie w paśmie 3.5 GHz), Ethernet, xdsl, CATV (telewizja oparta o kabel koncentryczny) oraz FTTx. Prawie wszyscy operatorzy sieci dostępowych zgłosili brak konkurencji na rynku hurtowym dla operatorów sieci dostępowych, w szczególności na obszarach podmiejskich i peryferyjnych. Brak konkurencji jest zdecydowanie związany z brakiem infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej, która służyłaby zaspokojeniu potrzeb alternatywnych operatorów sieci dostępowych. Ponad 60% operatorów sieci dostępowych jest zdania, że nie występują konkurencyjne oferty na rynku lub, że konkurencja nie jest wystarczająca. Rysunek 7. Statystyki ocen jakości obecnej współpracy pomiędzy operatorami sieci dostępowych oraz operatorami sieci szkieletowych (badana grupa: operatorzy sieci dostępowych w pięciu województwach) Ocena współpracy z operatorami sieci szkieletowych (średnia=3.2) 9% 9% 36% 18% brak współpracy (1) zła (2) dostateczna (3) dobra (4) bardzo dobra (5) 28% Źródło: analiza własna. Strona 12 z 19

13 Rysunek 8. Statystyki ocen konkurencyjności ofert operatorów sieci szkieletowych (ocena według operatorów sieci dostępowych, badana grupa: operatorzy sieci dostępowych w pięciu województwach) Ocena konkurencyjności ofert operatorów sieci szkieletowych średnia = 1.9 bardzo zła lub brak (1); 39% trudno powiedzieć(0); dobra (4); 6% 3% dostateczna (3); 27% niedostateczna (2); 25% Źródło: analiza własna. Wykazany wyżej brak efektywnej konkurencji infrastrukturalnej skutkuje przede wszystkim brakiem inwestycji w sieci nowej generacji oraz brakiem oferty usług NGA, jak również usługi triple play na 1146 miejscowości w województwie śląskim w 208 miejscowościach jest istniejąca lub planowana w najbliższych 3 latach oferta usług NGA i to najczęściej tylko w częściach tych miejscowości o największym zagęszczeniu ludności. Podobnie brak efektywnej konkurencji w zakresie podstawowej infrastruktury szerokopasmowej skutkuje tym, że na obszarze 523 miejscowości w województwie śląskim, na których istnieje monopol jednego dostawcy usług aż 42,67 miejscowości stanowi obszar szary problematyczny, czyli spełniający co najmniej jedną z cech wskazanych w załączonej metodyce wyznaczania obszarów BSC, która dowodzi, że istnieje problem na rynku detalicznym lub hurtowym. Istniejące sieci nie wystarczają do zaspokojenia stale rosnących potrzeb administracji publicznej, obywateli oraz podmiotów gospodarczych (1) Nieadekwatność istniejących połączeń szerokopasmowych stanie się w regionie poważną przeszkodą w świadczeniu obywatelom i przedsiębiorcom nowych, zaawansowanych usług i może poważnie utrudniać ich działalność. (2) Dzięki postępowi i rozwojowi technologicznemu dokonania na gruncie opieki zdrowotnej pozwolą niedługo władzy publicznej oferować usługi takie, jak współdzielone historie kliniczne (które obejmują duże pliki z obrazami wysokiej rozdzielczości), zdalne obrazowanie medyczne (w celu wymiany badań radiologicznych), telemedycynę i zdalne asystowanie. Oczekuje się również na szybki rozwój e-nauczania, dzięki usługom takim, jak szkolenia wirtualne, zdalne laboratoria, zdalne biblioteki cyfrowe oraz wirtualne miejsca spotkań. Ponadto, usługi takie, jak zdalne Strona 13 z 19

14 przesłuchania, scentralizowane usługi danych (w tym multimedia) i zdalny nadzór spowodują istotne postępy w wymiarze sprawiedliwości, bezpieczeństwa oraz elektronicznej administracji. Uzasadnienie budowy ŚRSS Model interwencji przyjęty dla województwa śląskiego zakłada zapewnienie infrastruktury pasywnej: kanalizacji teletechnicznej, rurociągów, mikrokanalizacji, kabli światłowodowych, które pozwolą operatorom telekomunikacyjnym zaplanować tworzenie spójnej infrastruktury światłowodowych sieci szkieletowych i dystrybucyjnych na terenie województwa. Inwestycje infrastrukturalne mają doprowadzić do złagodzenia barier w powstawaniu węzłów sieci szkieletowych, które będą mogły obsługiwać sieci dostępowe z wydajnością spełniającą wymagania sieci następnej generacji NGA. ŚRSS nie będzie powielać infrastruktury istniejących szkieletowych i dystrybucyjnych sieci operatorów komercyjnych, natomiast zapewni im możliwość oferowania usług w wielu obszarach dotąd zaniedbanych inwestycyjnie, gdzie brakuje infrastruktury sieci szerokopasmowych. Wszyscy operatorzy telekomunikacyjni w regionie będą mieli możliwość korzystania z nowo wybudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej na równoprawnych zasadach. Otwartość sieci narzucają ogólne wymogi finansowania tego typu inwestycji ze źródeł publicznych, a także przepisy nowej ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Budowa brakujących elementów pasywnej części infrastruktury, rurociągów, kanalizacji teletechnicznej, mikrokanalizacji i kabli światłowodowych jest najbardziej optymalną metodą osiągnięcia równowagi rynkowej i uzyskania spójności sieci tworzonych przez uczestników rynku. Przy takim podejściu, na sieć regionalną będą się składać odcinki sieci wybudowane w ramach projektu oraz dzierżawione od istniejących operatorów tam, gdzie zaistnieje taka możliwość i istnieje uzasadnienie jej dzierżawy. Przy analizie istniejących zasobów wzięto pod uwagę również możliwość wykorzystania obiektów i pomieszczeń udostępnianych przez JST na potrzeby węzłów sieci, organizacji punktów kolokacji, wymiany ruchu, a także zapewnienie prawa drogi przez posiadane tereny. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą mogli wykorzystać tę infrastrukturę do: rozbudowy zasięgu istniejących sieci; uzyskania lepszego niż dotąd hurtowego dostępu do Internetu; budowy lub unowocześnienia eksploatowanych sieci dostępowych, dystrybucyjnych i szkieletowych do wymagań sieci następnej generacji (NGA). W wyniku wyżej opisanej sytuacji dostosowanie do rosnących oczekiwań swoich obywateli w zakresie świadczenia zaawansowanych usług elektronicznej administracji, edukacji oraz opieki zdrowotnej, wszystkie organy administracji, włączając w to te zlokalizowane w najdalszych zakątkach, potrzebują istotnego zwiększenia obecnej przepustowości, prędkości oraz łączności szerokopasmowej. Obecna sytuacja nie może być naprawiona alternatywnymi instrumentami (takimi jak środki po stronie popytu, regulacje, itp.): problem rynkowy w województwie śląskim nie jest problemem regulacji działalności telekomunikacyjnej i/lub usług nowej generacji, jest to bowiem zasadniczy problem braku infrastruktury. Nie ma środków, które w mniejszym stopniu mogłyby zakłócać konkurencję (włączając w to regulację ex ante), a które jednocześnie doprowadziłyby do osiągnięcia celu, jakim jest Strona 14 z 19

15 dostarczenie usług szerokopasmowych i usług NGA, niezawodnych i po cenach stosowanych na rynkach o efektywnej konkurencji infrastrukturalnej. Ponadto, w celu złagodzenia innych niedogodności istniejącej sytuacji, tj. aby zaspokoić obecny i przyszły popyt na dostęp szerokopasmowy oraz, aby rozwijać konkurencyjne świadczenie usług szerokopasmowych, ŚRSS będzie otwarta dla prywatnych operatorów chcących uzyskać dostęp dla podłączenia infrastruktury szerokopasmowych sieci dostępowych. Poprzez wybudowanie regionalnej sieci szerokopasmowej (ŚRSS), otwartej dla wszystkich operatorów telekomunikacyjnych, służącej świadczeniu usług hurtowych oraz współfinansowanej przez EFRR, władze państwowe i samorządowe województwa mają na celu osiągnięcie celów spójności społecznej oraz wzrostu gospodarczego. Budowa takiej infrastruktury alternatywnej pozwala wejść na rynek dodatkowym operatorom sieci dostępowych, co będzie miało pozytywny wpływ na świadczenie usług detalicznych oraz warunki konkurencji na obszarach objętych Projektem ŚRSS. Operatorzy sieci dostępowych są bardzo zainteresowani powstaniem nowej sieci oferującej usługi na poziomie gminy lub sołectwa. 85% potwierdza potrzebę jej budowy. Stosunkowo niewielka ( 9%) jest grupa, która nie widzi takiej potrzeby, z tym, że są to operatorzy działający na obszarze większych lub średnich miast, gdzie z jednej strony występuje konkurencyjna oferta, a z drugiej strony nie planuje się tam interwencji obszary czarne. Ogromna większość operatorów sieci dostępowych (80%) jest zdania, że wybudowanie nowej sieci, której węzły znajdować się będą w gminach lub sołectwach pomoże im w rozwoju, przyczyniając się do zwiększenia dochodowości inwestycji. 21% operatorów sieci dostępowych wyraża się sceptycznie co do tej kwestii, lecz są to głównie duzi operatorzy, usadowieni na terenach miejskich, mający bardzo dobre relacje z istniejącymi operatorami sieci szkieletowych. Model interwencji przyjęty dla województwa śląskiego zakłada zapewnienie infrastruktury pasywnej: kanalizacji teletechnicznej, rurociągów, mikrokanalizacji, kabli światłowodowych, które pozwolą operatorom telekomunikacyjnym zaplanować tworzenie spójnej infrastruktury światłowodowych sieci szkieletowych i dystrybucyjnych na terenie województwa. Inwestycje infrastrukturalne mają doprowadzić do złagodzenia barier w powstawaniu węzłów sieci szkieletowych, które będą mogły obsługiwać sieci dostępowe z wydajnością spełniającą wymagania sieci następnej generacji NGA. ŚRSS nie będzie powielać infrastruktury istniejących szkieletowych i dystrybucyjnych sieci operatorów komercyjnych, natomiast zapewni im możliwość oferowania usług w wielu obszarach dotąd zaniedbanych inwestycyjnie, gdzie brakuje infrastruktury sieci szerokopasmowych. Wszyscy operatorzy telekomunikacyjni w regionie będą mieli możliwość korzystania z nowo wybudowanej infrastruktury telekomunikacyjnej na równoprawnych zasadach. Otwartość sieci narzucają ogólne wymogi finansowania tego typu inwestycji ze źródeł publicznych, a także przepisy nowej ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych. Budowa brakujących elementów pasywnej części infrastruktury, rurociągów, kanalizacji teletechnicznej, mikrokanalizacji i kabli światłowodowych jest najbardziej optymalną metodą osiągnięcia równowagi rynkowej i uzyskania spójności sieci tworzonych przez uczestników rynku. Przy takim podejściu, na sieć regionalną będą się składać odcinki sieci wybudowane w ramach projektu oraz dzierżawione od istniejących operatorów tam, gdzie zaistnieje taka możliwość i istnieje uzasadnienie jej dzierżawy. Przy analizie istniejących zasobów wzięto pod uwagę również możliwość wykorzystania obiektów i pomieszczeń udostępnianych przez JST na Strona 15 z 19

16 potrzeby węzłów sieci, organizacji punktów kolokacji, wymiany ruchu, a także zapewnienie prawa drogi przez posiadane tereny. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni będą mogli wykorzystać tę infrastrukturę do: rozbudowy zasięgu istniejących sieci; uzyskania lepszego niż dotąd hurtowego dostępu do Internetu; budowy lub unowocześnienia eksploatowanych sieci dostępowych, dystrybucyjnych i szkieletowych do wymagań sieci następnej generacji (NGA). Środek jest w pełni zgodny z celami UE wskazanymi ostatnio w strategii Europa 2020 oraz w Europejskiej Agendzie Cyfrowej. Zgodnie z opublikowanymi informacjami UE wymaga inwestycji rzędu300 miliardów euro, aby wybudować sieci NGA zdolne umożliwić gospodarkom państw członkowskich konkurowanie z Azją oraz Stanami Zjednoczonymi. W związku z tym istnieje ryzyko, że kraje takie jak Polska nie będą w stanie dokonać inwestycji w koniecznym zakresie, a skutki wykluczenia cyfrowego pogłębią się. Dokładnie te okoliczności stanowią tło projektu ŚRSS, a zatem projekt jest uznawany za konieczny w celu zapewnienia konkurencyjnego dostępu do Internetu obywatelom Europy. Wyznaczanie obszarów i analiza zasięgu: Analizę zasięgów istniejącej infrastruktury oraz planów inwestycyjnych na najbliższe 3 lata dokonano na podstawie następujących źródeł danych dotyczących infrastruktury i usług telekomunikacyjnych na obszarze województwa śląskiego: Dane z inwentaryzacji infrastruktury telekomunikacyjnej (zebrane roku 2009, aktualizacja w roku 2010) Dane UKE z roku 2010 dotyczące usług świadczonych przez operatorów (liczby abonentów), w rozbiciu na rodzaj usługi, technologię, własność infrastruktury oraz operatora (do poziomu miejscowości), Dane z TP będące odpowiedziami tak/nie na pytania dotyczące możliwości świadczenia usług i dostępność infrastruktury tradycyjnej i NGA. Na tej podstawie, w oparciu o metodykę opisaną w Załączniku nr 5 dokonano analizy i przypisania każdej miejscowości do obszarów białych, szarych (problematycznych i nie-problematycznych) oraz czarnych, odrębnie dla infrastruktury podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu, infrastruktury NGA oraz optycznej infrastruktury dystrybucyjnej. Wyniki tych prac przedstawiono w postaci zestawu map, zawierającego: Mapa istniejącej infrastruktury dystrybucyjnej Mapa te przedstawia istniejącą światłowodową infrastrukturę dystrybucyjną operatora dominującego TP SA. Węzły światłowodowe dostępne dla innych operatorów ISP są przedstawione za pomocą fioletowych kwadratów, istniejące węzły niedostępne dla operatorów za pomocą czarnych rombów. Strona 16 z 19

17 Mapy tradycyjnych detalicznych usług szerokopasmowych (2 Mb/s) Mapa ta przedstawia zasięg tradycyjnych detalicznych usług szerokopasmowych (2 Mb/s), gdzie: - czarne punkty oznaczają miejscowości gdzie usługi detaliczne 2 Mb/s nie są dostępne, - niebieskie punkty oznaczają miejscowości gdzie usługi detaliczne 2 Mb/s są obecnie dostępne. Mapa tradycyjnych detalicznych usług szerokopasmowych (NGA) Mapa ta przedstawia zasięg tradycyjnych detalicznych usług szerokopasmowych (NGA), gdzie: - czerwone punkty oznaczają miejscowości gdzie usługi detaliczne NGA są dostępne, - czarne punkty oznaczają miejscowości gdzie usługi detaliczne NGA nie są obecnie dostępne. Mapa obszarów interwencji tradycyjnej z planowaną siecią ŚRSS Mapa ta przedstawia miejscowości dopuszczone do interwencji tradycyjnej według opisanej metodyki, gdzie: - zielone punkty oznaczają miejscowości, które dopuszczono do interwencji na poziomie tradycyjnym, - czarne kwadraty oznaczają miejscowości, które nie dopuszczono do interwencji na poziomie tradycyjnym. Mapa obszarów interwencji NGA z planowaną siecią ŚRSS Mapa ta przedstawia miejscowości dopuszczone do interwencji NGA według opisanej metodyki w projekcie, gdzie: - żółte punkty oznaczają miejscowości, które dopuszczono do interwencji na poziomie NGA, - czarne trójkąty oznaczają miejscowości, które nie dopuszczono do interwencji na poziomie NGA. Unikanie nadmiernego wynagradzania za pomocą mechanizmu claw-back : Operator zobowiązuje się przekazać w formie czynszu dzierżawnego podmiotowi publicznemu zadeklarowaną w trakcie postępowania przetargowego kwotę określoną procentowo w stosunku do przychodów, z zachowaniem następujących warunków: a) w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o wkład własny podmiotu publicznego stanowiący infrastrukturę teleinformatyczną, partner prywatny zobowiązany jest do wyodrębnienia pod względem organizacyjno finansowym zorganizowanej części prowadzonego przedsiębiorstwa; b) partner prywatny zobowiązany jest w odniesieniu do wyodrębnionej, zorganizowanej części prowadzonego przedsiębiorstwa zgodnie z pkt. a), do prowadzenia rachunkowości w sposób umożliwiający odrębne obliczenie kosztów i przychodów, zysków i strat Strona 17 z 19

18 i udostępniania, na żądanie podmiotu publicznego, danych niezbędnych do weryfikacji stawki czynszu dzierżawnego; c) wartość procentową wskaźnika EBITDA osiągniętego w danym roku obrachunkowym, w odniesieniu do wyodrębnionej zorganizowanej części przedsiębiorstwa (EBITDA % ), ustala się zgodnie z następującym wzorem: EBITDA % = ((Zysk_operacyjny+Amortyzacja)/Przychody_netto_ze_sprzedaży) x 100% d) wielkość EBITDA wyrażona w wartości procentowej osiągana przez partnera prywatnego w ramach wyodrębnionej części przedsiębiorstwa, w danym roku obrachunkowym obowiązywania umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym nie może przekroczyć średniej wielkości EBITDA wyrażonej w wartości procentowej, obliczonej dla spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ujętych w subindeksie sektorowym WIG-telekomunikacja, dla tego samego okresu; e) średnią wartość wskaźnika EBITDA, wyrażoną w wielkości procentowej, obliczoną dla spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ujętych w subindeksie sektorowym WIG-telekomunikacja (EBITDA_średnia%), ustala się jako średnią arytmetyczną wskaźników EBITDA, wyrażonych w wielkości procentowej, obliczonych dla poszczególnych spółek zgodnie ze wzorem: EBITDA_sp % =((Zysk_operacyjny_sp+Amortyzacja_sp)/Przychody_netto_ze_s przedaży_sp)x100%, po odrzuceniu najwyższej i najniższej z otrzymanych w ten sposób wartości procentowych. f) partner prywatny zobowiązany jest do dopłaty do wysokości czynszu dzierżawnego w przypadku, gdy wielkość EBITDA wyrażona w wartości procentowej, osiągana w ramach działalności prowadzonej w ramach wyodrębnionej części przedsiębiorstwa, przekraczała będzie średnią wielkość EBITDA obliczoną dla spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie ujętych w subindeksie sektorowym WIG-telekomunikacja, w roku obrachunkowym obowiązywania umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym (czynsz uzupełniający - klauzula claw-back); dopłata dokonywana jest w wysokości określonej następującym wzorem: Claw_back= *** % x (EBITDA % - EBITDA_średnia % ) x Przychód, w danym roku obrachunkowym obowiązywania umowy o partnerstwie publicznoprywatnym, przy czym % nadwyżki podlegający przekazaniu do samorządu województwa jest ustalany przez dany samorząd województwa (nie może być jednak niższy niż 50%), który także decyduje, czy pozostałą część OI może zatrzymać, czy też ma obowiązek przeznaczyć ją na infrastrukturę SCSI, g) w przypadku, gdy wielkość EBITDA wyrażona w wartości procentowej, osiągana z działalności prowadzonej w ramach wyodrębnionej części przedsiębiorstwa, będzie mniejsza od średniej ważonej wielkości EBITDA, wyrażonej w wartości procentowej, obliczonej dla spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych ujętych Strona 18 z 19

19 w subindeksie sektorowym WIG-telekomunikacja, w roku obrachunkowym obowiązywania umowy partnerstwie publiczno-prywatnym, nie stanowi to podstawy do obniżenia czynszu dzierżawnego lub jakichkolwiek dopłat ze strony podmiotu publicznego. Strona 19 z 19