Naddniestrzański satelita. Kamil Całus, Piotr Oleksy
|
|
- Dawid Małek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Mołdawia gra się zaczyna Kamil Całus, Piotr Oleksy Rosja wie, że gra o Mołdawię toczy się nadal. Warto w tym kontekście dokonać przeglądu i oceny narzędzi, jakimi Moskwa może się posłużyć, by ostudzić europejskie aspiracje Kiszyniowa. Czy narzędzia te są na tyle skuteczne, by powstrzymać Mołdawię na jej drodze ku integracji europejskiej? Parafowana podczas listopadowego szczytu Partnerstwa Wschodniego w Wilnie umowa stowarzyszeniowa między Mołdawią a Unią Europejską przez wielu polityków i komentatorów postrzegana była jako sukces, któremu Rosja nie zdołała zapobiec. Wedle tych opinii, mimo że wysiłki Moskwy okazały się skuteczne w przypadku Armenii i Ukrainy, rząd w Kiszyniowie nie ugiął się pod naciskami i zdołał ostatecznie przenieść relacje mołdawsko-unijne na zupełnie nowy poziom. Niestety, taka ocena wydaje się póki co przedwczesna i nazbyt optymistyczna. Nie ma wątpliwości, że Rosja zdaje sobie sprawę, że gra o Mołdawię toczy się nadal i że do chwili podpisania umowy stowarzyszeniowej, a więc prawdopodobnie do jesieni 2014 roku, walka ta może być dla Moskwy zwycięska. Po rozwiązaniu kwestii Armenii oraz, co ważniejsze, Ukrainy Kreml może w pełni skoncentrować swoje wysiłki na Mołdawii. Naddniestrzański satelita Oczywiście na pierwszy rzut oka najważniejszym narzędziem wydaje się Naddniestrzańska Republika Mołdawska, czyli państwo nieuznawane, de iure pozostające w granicach Mołdawii. Rosja już ponad dwadzieścia lat wspiera Tyraspol i faktycznie utrzymuje parapaństwo. Jego elita rządząca i społeczeństwo są skrajnie prorosyjskie, zarówno w kontekście geopolitycznej, jak i kulturowej orientacji. Rosja jest tu postrzegana jako Wielka Ojczyzna, centrum russkogo mira, którego zachodnim bastionem jest Naddniestrze. Moskwa skrzętnie wykorzystuje możliwości, jakie daje jej mołdawsko-naddniestrzański konflikt gdy jest jej to na rękę, naciska na zbliżenie z Kiszyniowem. Innym razem, jak w całym okresie przed szczytem Partnerstwa Wschodniego w Wilnie, dba o wzrost napięcia. Służą temu zazwyczaj ruchy wokół granicy w okolicach miasta Bendery (jedyne naddniestrzańskie miasto znajdujące się na zachodnim brzegu Dniestru). Ostatnie miesiące pokazały jednak, że to narzędzie daje dość ograniczone możliwości i nie jest w stanie
2 38 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna wpłynąć ani na mołdawską politykę, ani na nastroje społeczne. Gdy w maju 2013 roku Naddniestrze przesunęło swoje punkty graniczne i z tego powodu doszło do zamieszek w znajdującej się niedaleko Bender wsi Varniţa, a naddniestrzańska armia została postawiona w stan gotowości, to chociaż Mołdawia przeżywała głęboki kryzys rządowy przygraniczne napięcie nie wpłynęło specjalnie na sytuację w tym kraju. Kiszyniów i Tyraspol mentalnie znajdują się coraz dalej od siebie, Mołdawianie i Naddniestrzanie coraz rzadziej patrzą w swoim kierunku, można powiedzieć, że podział państwa jest już dość trwały. Paradoksalnie największe możliwości dałaby Rosji reintegracja Mołdawii. W jej wyniku Naddniestrze wniosłoby do Mołdawii zdeterminowaną, sprawną i dość jednolitą klasę polityczno-biznesową oraz około 250 tysięcy pewnych swoich przekonań i zdyscyplinowanych wyborców. Nie jest tajemnicą, że obecnie taka reintegracja byłaby zagrożeniem dla stabilności politycznej Mołdawii i mogłaby zdecydowanie przesunąć ten kraj w stronę Rosji. Fiasko tak zwanego planu Kozaka, gdy w 2003 roku rządząca Partia Komunistów nie zgodziła się na układ, w którym przyznawano bardzo silną pozycję Naddniestrzu i Gagauzji, pokazało, że nawet deklaratywnie prorosyjskie władze Mołdawii nie będą skłonne na układ ograniczający ich samodzielność na rzecz Tyraspola (zgodnie z tym planem podmioty te były w stanie wspólnie blokować decyzje Kiszyniowa). Zaś reintegracja, w ramach której Naddniestrze nie dostaje bardzo uprzywilejowanego statusu, pozbawiłaby Rosję jednego z najważniejszych narzędzi geopolitycznych w regionie. Wygląda więc na to, że Naddniestrze może być co najwyżej poważną przeszkodą i utrudnieniem procesu mołdawskiej eurointegracji, jednak go nie zablokuje. Kiszyniowscy politycy, a po części także zachodni dyplomaci są świadomi zagrożeń, jakie przyniosłaby nieprzemyślana reintegracja kraju, dlatego Naddniestrze nie będzie raczej narzędziem przyciągającym Mołdawię na Wschód. Sanepidem i gazem Rosja posiada kilka ważnych instrumentów nacisku o charakterze gospodarczym, które mogą zostać wykorzystane do wpływania na politykę Kiszyniowa. Do najważniejszych należą: monopol na dostawę surowców energetycznych, rola rynku rosyjskiego w mołdawskim bilansie handlowym, mołdawscy emigranci zarobkowi oraz tak zwany naddniestrzański dług gazowy. Kwestia energetyczna wydaje się najsilniejszym z narzędzi rosyjskiego nacisku. Mołdawia jest bowiem w stu procentach uzależniona od dostaw rosyjskiego gazu. Co więcej, także znaczną część energii elektrycznej Mołdawia kupuje od należącej do rosyjskiego skarbu państwa i leżącej w Naddniestrzu elektrowni Mołdawskaja GRES. Jedynie około procent zapotrzebowania na energię elektryczną pokrywane jest poprzez produkcję krajową, ale i tu Mołdawia daleka jest od niezależności.
3 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna 39 Wytwarzające krajowy prąd elektrociepłownie zasilane są bowiem rosyjskim gazem. Moskwa jest w pełni świadoma wagi energetycznego straszaka. By zwiększyć jego moc od 2011 roku regularnie odmawia podpisania z Kiszyniowem nowego kontraktu długoterminowego na dostawę gazu, co zmusza Mołdawię do każdorazowego przedłużania umowy o kilka czy kilkanaście miesięcy. Wprowadza to do mołdawskiej gospodarki element niepewności. Nie wiadomo bowiem, czy Rosja zgodzi się po raz kolejny przedłużyć obowiązywanie kontraktu. W ten sposób Kreml pozostawia sobie pole do działania. Nie tylko może zagrozić wstrzymaniem dostaw, ale także przy każdym kolejnym porozumieniu może narzucać Mołdawii wyższe ceny surowca. Rosjanie dość często przypominają mieszkańcom Mołdawii, że trzymają rękę na kurku. Podczas wrześniowej wizyty w Kiszyniowie rosyjski wicepremier Dmitrij Rogozin na zakończenie wystąpienia mającego przekonać Mołdawian do porzucenia aspiracji europejskich stwierdził: Energetyka to ważna rzecz, szczególnie w przeddzień pierwszych chłodów, zimy. Mam nadzieję, że nie zamarzniecie!. Mimo że Rogozin starał się później łagodzić sens tej wypowiedzi, nikt nie miał wątpliwości, jaki był jej prawdziwy cel. Nie mniej ważnym instrumentem wykorzystywanym przez władze rosyjskie w przypadku Mołdawii jest handel. Rosja jest najważniejszym partnerem handlowym dla Kiszyniowa. Około jednej czwartej całego mołdawskiego eksportu trafia do tego kraju. Ograniczenie Po rozwiązaniu kwestii Armenii oraz, co ważniejsze, Ukrainy Kreml może w pełni skoncentrować swoje wysiłki na Mołdawii. dostępu do chłonnego rosyjskiego rynku przekłada się bezpośrednio na rozmiary produkcji i dochody lokalnych przedsiębiorców, a w rezultacie na poziom bezrobocia i nastroje społeczne w Mołdawii. Rosja korzystała już w przeszłości z tego narzędzia. W 2006 roku rosyjska służba sanitarna wprowadziła zakaz importu mołdawskich win i wyrobów alkoholowych, które jakoby nie spełniały federalnych norm jakości. Taki sam zakaz wprowadzono także we wrześniu 2013 roku. W obydwu przypadkach prawdziwymi przyczynami wstrzymania importu były kwestie polityczne. Za pierwszym razem chodziło o ukaranie Kiszyniowa za agresywną politykę wobec Naddniestrza, za drugim o mołdawskie dążenia do integracji europejskiej i chęć podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską. Kwestia emigrantów zarobkowych jest z perspektywy mołdawskiej gospodarki niezwykle istotna. Licząca prawdopodobnie około 500 tysięcy ludzi społeczność emigrantów mołdawskich pracujących na terenie Federacji Rosyjskiej corocznie przesyła do kraju kwotę równą około 15 procent PKB kraju. Od kilku miesięcy Rosja w sposób mniej lub bardziej bezpośredni grozi Mołdawii, że jej uparte dążenie ku Europie może wiązać się z zamknięciem lub poważnym ograniczeniem dostępu do rynku pracy dla mołdawskich obywateli. Wicepremier Rogozin podczas
4 40 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna wspomnianego już wrześniowego wystąpienia w Kiszyniowie wprost stwierdził, że dalsze zbliżenie Mołdawii z Unią Europejską może pociągnąć za sobą konsekwencje w postaci poważnego ograniczenia Mołdawianom prawa do pracy w Rosji. Miesiąc później rzeczniczka rosyjskiej Federalnej Służby Migracyjnej oświadczyła, że wedle dostępnych jej danych na terenie Rosji przebywa niemal 200 tysięcy Mołdawian, którzy w ten czy inny sposób naruszyli prawo migracyjne i powinni otrzymać zakaz wjazdu na terytorium Rosji. Jednocześnie potwierdziła krążące już wówczas nieoficjalne informacje o mniej więcej siedmiu tysiącach Mołdawian, którym od początku 2013 roku odmówiono prawa do pracy w Rosji. Kwestia energetyczna wydaje się najsilniejszym z narzędzi rosyjskiego nacisku. Ostatnim z puli rosyjskich instrumentów nacisku ekonomicznego na Kiszyniów jest wynoszący obecnie ponad 4 miliardy dolarów naddniestrzański dług gazowy, formalnie obciążający Mołdawię. Mechanizm jego powstawania jest dość złożony. Mołdawski operator i dystrybutor gazowy, kontrolowana przez Gazprom spółka Mołdowagaz, zakupuje określoną w kontrakcie ilość gazu przeznaczoną dla całego kraju (wraz z Naddniestrzem), a więc około 3,5 miliarda metrów sześciennych po cenie bliskiej 380 dolarów za 1000 metrów sześciennych. Następnie przekazuje około 60 procent zakupionego surowca swojej naddniestrzańskiej spółce córce Tiraspoltransgaz, która zajmuje się dystrybucją gazu na lewym brzegu Dniestru. Jednakże naddniestrzańskie przedsiębiorstwo od 2006 roku nie rozlicza się z Mołdowagazem za otrzymany surowiec. W rezultacie mołdawska spółka nie jest w stanie rozliczyć się z Gazpromem za zużywany przez Naddniestrze gaz i co roku zwiększa swoje zadłużenie o 500 milionów dolarów. Rosja toleruje taki stan rzeczy. Z jednej strony może podnosić argument długu dla wywierania presji na władze w Kiszyniowie, a z drugiej strony dotuje kosztem Mołdawii naddniestrzańską gospodarkę. Kiszyniów, chcąc nie chcąc, godzi się na ten proceder, ponieważ zwyczajnie nie ma wyjścia. Nie kontroluje polityki Mołdowagazu, należącego w 50 procentach do Gazpromu, a poza tym nie może pozostawić Naddniestrza bez dostaw surowca, ponieważ dostarczyłby w ten sposób argumentów separatystom. Co więcej, z PKB oscylującym w okolicach 8 miliardów dolarów Mołdawia nie posiada po prostu środków dla spłaty tak horrendalnego z jej perspektywy zadłużenia. Gdyby nawet miała te środki, to opłacenie naddniestrzańskich długów nic by nie dało, bo Tyraspol nadal otrzymywałby darmowy gaz od mołdawskiej spółki i generował kolejne straty. Mimo że przedstawione powyżej możliwości rosyjskiej presji gospodarczej wydają się przytłaczające, trzeba podkreślić, że oddziaływanie wielu z nich jest ograniczone. Mołdawia w ciągu najbliższych kilku lat nie zdoła co prawda uwolnić się od rosyjskiego monopolu gazowego, ale będzie w stanie skutecznie zdywersyfikować dostawy energii elektrycznej, która prawdopodobnie już w 2014 roku sprowadzana
5 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna 41 będzie w 30 procentach z Rumunii. Rosyjskie embargo na mołdawskie wina w 2006 roku wstrząsnęło lokalną gospodarką i doprowadziło do przeorientowania sektora winiarskiego na Zachód. W rezultacie zakaz importu wprowadzony we wrześniu 2013 roku będzie miał minimalny, bo około dwuprocentowy wpływ na całość mołdawskiego eksportu. Istnieje wprawdzie ryzyko rozszerzenia ograniczeń handlowych na inne grupy towarów, ale obecnie trudno wyrokować, czy Rosja zdobędzie się na taki krok. Wreszcie, trudno też wyobrazić sobie, by Rosjanie zdecydowali się na masowe deportacje mołdawskich emigrantów zarobkowych, szczególnie w sytuacji gdy to właśnie Mołdawianie i Ukraińcy wydają się z perspektywy rosyjskiego społeczeństwa i części władz najlepszą alternatywą dla gastarbeiterów z Kaukazu i Azji Środkowej. Siła kultury Tak zwani rosyjskojęzyczni (do których zaliczyć należy oprócz Rosjan także Ukraińców, Bułgarów, Gagauzów i inne mniejszości narodowe) stanowią w Mołdawii od 25 do 30 procent społeczeństwa. Śmiało można stwierdzić, że znaczna część tej grupy, a może nawet większość, dużo lepiej orientuje się w wydarzeniach społecznych i kulturalnych w Rosji niż w Mołdawii. Dla nich punktem odniesienia jest kultura rosyjska tamtejsze filmy, muzyka, seriale. Głównym problemem jest jednak to, że nie uczestniczą oni w mołdawskim obiegu informacji, gdyż podstawowym źródłem wiedzy o świecie jest dla nich rosyjska telewizja. Dotyczy to przede wszystkim prorosyjskiego południa (Gagauzja), północy (Bielce i okolice), a także pewnej części mieszkańców Kiszyniowa. Co więcej, w 2012 roku mołdawskie władze doprowadziły do zamknięcia rosyjskojęzycznej, wspierającej komunistów telewizji NIT (spotkała je za to ostra krytyka międzynarodowych instytucji monitorujących prawa człowieka i wolność słowa, sprawa toczy się przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka i Obywatela). Telewizja ta przedstawiała jednostronny, prorosyjski obraz rzeczywistości, jednak pokazywała świat z mołdawskiego punktu widzenia, skupiała się na lokalnych problemach. Mołdawscy socjologowie zauważają, że jeśli nie zostanie stworzona poważna alternatywa dla tej stacji, to decyzja o jej zamknięciu może mieć poważne konsekwencje społeczne. Obecnie dawni widzowie NIT oglądają już tylko telewizję rosyjską, tracąc kontakt z tym, co się dzieje w ich kraju. Dla władzy może to być poważny problem jak komunikować się z obywatelami, którzy mentalnie żyją w innym społeczeństwie? Takie problemy z komunikacją powodują, że niezwykle trudno przekonać tę grupę społeczną do idei integracji europejskiej. Dla nich Unia Europejska to ogarnięty kryzysem i rozpadający się sojusz państw, zaś unia celna to perspektywiczna kraina gazem i ropą płynąca.
6 42 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna Trudno nie zauważyć ogromnej dysproporcji w propagandzie europejskiej i euroazjatyckiej. Mołdawianie wiedzą o Unii Europejskiej bardzo mało, a w ostatnim czasie zaczyna kojarzyć im się ona z utrudnieniami związanymi z wprowadzaniem nowych przepisów, mało popularnym równouprawnieniem mniejszości seksualnych oraz skłóconą koalicją, która przez afery i korupcję zawiodła pokładane w niej nadzieje. Z drugiej strony Rosja rozpoczęła w 2013 roku prawdziwą ofensywę informacyjno-kulturalną mającą na celu odzyskanie grup społecznych utraconych w 2009 roku. Oprócz sprawnej polityki informacyjnej, powołania nowych portali internetowych i działania w ramach sieci społecznościowych Rosja postanowiła wyraźnie przypomnieć Mołdawianom o wszystkim, co dla nich wspólne. Służyła temu zarówno organizacja wielkiego koncertu z okazji Dnia Zwycięstwa, jak i wizyta patriarchy Cyryla II. Gdy rosyjska ambasada ogłosiła, że na organizowanych przez nią obchodach Dnia Zwycięstwa wystąpią legendy radzieckiej i rosyjskiej piosenki żołnierskiej Josif Kobzon i Lew Leścienko, pewne było, że będzie to jedno z najważniejszych kulturalnych i masowych wydarzeń w mołdawskiej stolicy. Faktycznie koncert zgromadził ponadczterdziestotysięczną publiczność, a część rosyjskojęzycznych mediów ogłosiła to dowodem na euroazjatyckie sympatie Mołdawian. Bez wątpienia było to nadużycie, jednak trudno zaprzeczyć, że Rosja w umiejętny sposób połączyła żywe sentymenty z przekazem popkulturowym. Wspólnota wierzących? Kolejnym ważnym wydarzeniem 2013 roku była wrześniowa wizyta patriarchy Cyryla, który już po raz drugi przybył do Kiszyniowa. Mołdawia jest postrzegana przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną jako jej teren kanoniczny faktycznie Cerkiew ta posiada bardzo duże wpływy w mołdawskim społeczeństwie. Mołdawia jest obszarem ważnym dla rosyjskiej Cerkwi, gdyż rywalizuje o wpływy z Cerkwią rumuńską, która w 1992 roku wznowiła działalność na terenie Mołdawii. Od tamtego czasu oba Kościoły znajdują się w ostrym sporze, trzeba jednak przyznać, że jak do tej pory zdecydowanie wygrywa w nim strona rosyjska ponad 80 procent Mołdawian przynależy do tej organizacji kościelnej i to reprezentujący Rosyjską Cerkiew Prawosławną metropolita Władimir jest jedną z najważniejszych postaci mołdawskiego życia publicznego. Mołdawskie władze w tym sporze w najlepszym razie pozostawały neutralne bądź jak za czasów rządów Partii Komunistów wyraźnie opowiadały się po stronie Cerkwi rosyjskiej prezydent Vladimir Voronin włączył prawosławie do swej narodowej ideologii. Wpływ Rosyjskiej Cerkwi na mołdawskie życie polityczne jest jednak sprawą dyskusyjną. W ostatnim czasie słychać głosy, że jest on zdecydowanie za duży.
7 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna 43 Cerkiew pilnuje swoich interesów szczególnie w sferze obyczajowości: kuriozum była sytuacja, gdy w 2013 roku jeden z wysoko postawionych członków partii komunistycznej obiecał patriarsze Władimirowi dostarczenie listy deputowanych, którzy w parlamencie głosowali za ustawą o równych szansach, mającą chronić prawa mniejszości, w tym również seksualnych, co wywołało protesty Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Mołdawscy intelektualiści zaznaczają, że każda z sił politycznych stara się być blisko Cerkwi, która w swym konserwatyzmie posunęła się nawet do protestów przeciw wprowadzeniu paszportów z chipem. Jej wpływ jest szczególnie silny w okresie wyborów, gdy zdarza się, że na wiejskich mszach duchowni wprost sugerują, na kogo głosować. Z drugiej strony jednak jedyny projekt polityczny budowany z błogosławieństwem Cerkwi powołana przed wyborami w 2010 roku Partia Humanistów nie odniosła sukcesu wyborczego. Nie pomogły billboardy, na których ekscentryczny lider partii Valerij Pasat pokazywał się z metropolitą Vladimirem Partia Humanistów uzyskała niecały procent głosów. Ponadto, pomimo że rządzące od 2009 roku ugrupowania proeuropejskie starają się nie zadzierać z Cerkwią w kwestiach obyczajowych, to trudno było zauważyć, by prawosławny Kościół starał się wpływać na kluczowe decyzje odnośnie do kursu geopolitycznego. Prawdopodobnie wynika to właśnie z rywalizacji z rumuńską Cerkwią. Metropolita kiszyniowski ma w Mołdawii własne interesy (między innymi majątkowe), o które musi dbać niezależnie od wielkiej polityki prowadzonej przez moskiewski patriarchat. Obecność rywala na lokalnym podwórku powoduje, że mołdawska metropolia Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej nie może ryzykować ostrego konfliktu z rządzącymi w kluczowych dla nich kwestiach. Wydaje się, że dość trwały jest układ, w którym władza stara się iść Cerkwi na rękę w sprawach obyczajowych oraz daje jej pole do realizacji interesów finansowych (tak było odebrane przyznanie Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej monopolu na produkcję świeczek cerkiewnych), duchowni zaś nie wypowiadają się na temat relacji międzynarodowych. Prorosyjskość polityczna Mołdawianie wiedzą o Unii Europejskiej bardzo mało, a w ostatnim czasie zaczyna kojarzyć im się ona z utrudnieniami związanymi z nowymi przepisami. Tak zwany prorosyjski elektorat to około 40 procent głosujących w Mołdawii. Zaliczają się do niego w większości rosyjskojęzyczni, a także etniczni Mołdawianie. Grupa ta jednak nie jest jednolita, a ową prorosyjskość można postrzegać na dwa sposoby. W odniesieniu do większej części tego elektoratu należy ją rozumieć jako wizję rozwoju i przyszłości Mołdawii u boku Rosji. Druga, mniejsza część,
8 44 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna nie jest tak przywiązana do geopolitycznego kursu państwa, często wręcz widzi ogromną szansę we współpracy z Zachodem. Dla tej grupy istotne jest, by rosyjski język i kultura cieszyły się należnym szacunkiem, by radziecka przeszłość nie była zupełnie dyskredytowana w życiu publicznym, a relacje z Rosją były co najmniej przyjazne. Największe możliwości dałaby Rosji reintegracja Mołdawii. Wówczas Naddniestrze wniosłoby do Mołdawii zdeterminowaną, sprawną i dość jednolitą klasę polityczną. Na zapotrzebowanie pierwszej grupy odpowiada przede wszystkim Partia Komunistów oraz marginalne, skrajnie prorosyjskie ugrupowania, takie jak Partia Patria-Rodina czy Partia Socjaldemokratyczna (w ostatnich latach w wyborach nie przekraczają zazwyczaj jednego procenta głosów). W odniesieniu do komunistów swoistym paradoksem jest, że znaczna część elektoratu tej partii jest znacznie bardziej przywiązana do swej prorosyjskości niż liderzy ugrupowania. W 2001 roku komuniści doszli do władzy dzięki hasłom wstąpienia do Związku Białorusi i Rosji i nadania językowi rosyjskiemu statusu języka państwowego. Jednak już po wyborach Voronin rozpoczął politykę balansowania pomiędzy Wschodem a Zachodem, która stała się wręcz jego marką, nie zrealizował też obietnic dotyczących języka. Lider komunistów i ówczesny prezydent wielokrotnie pokazał, że nie zamierza oddawać Rosji nadmiernej kontroli nad swoim krajem jak przy wspomnianym już odrzuceniu kremlowskiego planu rozwiązania konfliktu naddniestrzańskiego. Co prawda, Voronin zrobił to pod naciskiem opinii publicznej i zachodnich państw oraz instytucji, to jednak styl, w jakim to zrobił parę godzin przed przylotem Władimira Putina do Kiszyniowa naraził go na poważny konflikt z rosyjskim prezydentem. Dwa lata później, w 2005 roku to właśnie komuniści ogłosili, że Mołdawia obiera kurs na integrację z Unią Europejską. Również w tym przypadku ów kurs miał formę znacznie bardziej deklaratywną niż praktyczną, lecz pozwolił Voroninowi na kontynuację swej markowej polityki. Zimą i wiosną 2013 roku, gdy rozpadał się Sojusz na Rzecz Integracji Europejskiej, w atmosferze skandali i wyniszczającej wojny niedawnych partnerów powstawała nowa koalicja i całkiem realne wydawało się przejęcie władzy przez komunistów, liderzy tej partii zaczęli wysyłać uspokajające sygnały w stronę unijnych dyplomatów. Wyraźnie sugerowali, że po przejęciu sterów nie mają zamiaru od razu odstępować od negocjacji w sprawie umowy stowarzyszeniowej oraz że uważają, iż jej podpisanie mogłoby być korzystne dla Mołdawii. Wyborcy, których można zaliczyć do wspomnianego, drugiego, bardziej miękkiego nurtu prorosyjskości również często głosują na komunistów. Poza tym na ich zapotrzebowanie odpowiada w ostatnim czasie Partia Demokratyczna, na czele której stoi Marian Lupu, dawny prominentny polityk Partii Komunistów. Drugim
9 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna 45 z liderów Partii Demokratycznej jest Vlad Plahotniuc, największy mołdawski oligarcha, co daje partii duże wpływy w mediach oraz pozwala wzmocnić struktury terenowe w ostatnich miesiącach demokraci wchłonęli jedno z najważniejszych gagauskich ugrupowań politycznych, ruch Nowa Gagauzja. Jednak demokraci już ponad cztery lata są członkami proeuropejskiej koalicji. Ich przyjazna wobec Rosji oraz rosyjskojęzycznej ludności retoryka pozwala pozyskać dla tej koalicji elektorat, o którym nie mogliby myśleć inni jej członkowie. Nowym zjawiskiem na lewicy, a tak w Mołdawii określa się prorosyjskość, są Partia Socjalistyczna, na której czele stoi kolejny wychodźca z Partii Komunistów Igor Dodon oraz Partia Regionów stworzona przez baszkana Gagauzji Michaiła Formuzala. Politycy ci w pewnym stopniu koordynują swoje działania, często mówi się, że w przyszłości mogą stworzyć wspólny ruch polityczny. Dodon jest dość młodym politykiem, który znaczną popularność zyskał w trakcie ostatnich wyborów mera Kiszyniowa, gdy jako kandydat komunistów o mało nie pokonał urzędującego Dorina Chritoaca. Od początku forsował on pomysł przekształcenia Partii Komunistów w nowoczesną socjaldemokrację w europejskim stylu, co nie podobało się starym działaczom partyjnym. Dodon postanowił działać na własną rękę, przejmując stery w podupadającej Partii Socjalistów. W ten sposób jego ugrupowanie walczy o elektorat z demokratami oraz stara się pozyskać bardziej centrowych zwolenników komunistów. Michaił Formuzal, któremu w 2015 roku kończy się druga i ostatnia kadencja na stanowisku baszkana Autonomii, od dawna stara się wyjść na ogólnokrajową scenę polityczną. Formuzal liczy na zaangażowanie struktur regionalnych z Gagauzji oraz Bielc, które tradycyjnie są silnie prorosyjskie. W swej Mołdawska elita polityczna odrobiła lekcję, jaką dał przykład Aleksandra Łukaszenki, i będzie robić wszystko, by Mołdawia nie podzieliła losu Białorusi. retoryce odwołuje się on bezpośrednio do zwolenników przystąpienia Mołdawii do unii celnej, choć doświadczenie jego rządów w Gagauzji pokazuje, że nie jest on w tej kwestii dogmatykiem. Ludzie z jego politycznego otoczenia w prywatnych rozmowach przekonują, że zdają sobie sprawę, iż integracja z Unią Europejską przyniesie Mołdawii o wiele więcej korzyści niż współpraca z unią celną. Dodon i Formuzal odwołują się do innych wyborców i liczą prawdopodobnie, że stworzenie wspólnej platformy pozwoliłoby im na przejęcie znacznej części elektoratu komunistów. Póki co ich działania są jednak mało konkretne, kiepsko zorganizowane, widoczny jest też problem z dotarciem do szerokiego grona odbiorców. Trudno spodziewać się, by ugrupowania te w najbliższym czasie odegrały istotną rolę w mołdawskiej układance politycznej. Co ciekawe jednak, komuniści i socjaliści Dodona oskarżają się wzajemnie o siedzenie w kieszeni Moskwy.
10 46 Kamil Całus, Piotr Oleksy, Mołdawia gra się zaczyna Nacjonalizm elit Bez wątpienia Rosja ma bardzo poważne narzędzia wpływu na mołdawskie społeczeństwo i politykę. Tego wachlarza, zarówno twardych, jak i miękkich środków, nie można lekceważyć, nie można też mieć wątpliwości, czy społecznie i kulturowo Mołdawia będzie krajem bliskim Rosji. Paradoksem tej sytuacji jest jednak to, że mołdawskie partie postrzegane jako prorosyjskie są o wiele bardziej przywiązane do swej niezależności niż znaczna część ich wyborców. Historia mołdawskiej niepodległości pokazała, że prorosyjskie hasła służą pozyskaniu elektoratu, jednak po zwycięstwie w wyborach każda z politycznych sił zaczyna bronić swego podwórka przed nadmiernymi wpływami Moskwy. Wydaje się, że mołdawska elita polityczna odrobiła lekcję, jaką dał przykład Aleksandra Łukaszenki, i będzie robić wszystko, by Mołdawia nie podzieliła losu Białorusi i nie stała się państwem w pełni uzależnionym od Kremla. Jak widać, stopniowo zmniejsza się również siła wpływu narzędzi ekonomicznych, a kiszyniowska elita biznesowa widzi swą przyszłość raczej w handlu z Zachodem niż unią celną. W najbliższych miesiącach temperatura polityczna wokół Mołdawii będzie zapewne rosnąć. Chłodna analiza możliwości rosyjskich wpływów pokazuje jednak, że perspektywa integracji tego kraju ze strukturami Unii Europejskiej wydaje się o wiele bardziej prawdopodobna niż jej członkostwo w unii celnej. Warunkiem tego jest jednak aktywna polityka Brukseli, która cały czas powinna skutecznie wspierać mołdawskie dążenia europejskie. Piotr Oleksy jest doktorantem w Instytucie Wschodnim UAM w Poznaniu, obecnie tworzy kulturalno-biznesowy portal EastWest. Stały współpracownik Nowej Europy Wschodniej. Kamil Całus jest analitykiem ds. Mołdawii w Ośrodku Studiów Wschodnich im. Marka Karpia oraz doktorantem w Instytucie Wschodnim UAM w Poznaniu. Stały współpracownik Nowej Europy Wschodniej.
Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP
Spis treści: WYKAZ SKRÓTÓW WSTĘP ROZDZIAŁ I. RELACJA ZALEŻNOŚCI W NAUCE O STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH 1.Pojęcie zależności 2. Historyczne i współczesne formy zależności 2.1. Okres przedwestfalski 2.2.
Bardziej szczegółowoNa Zachodzie lepiej niż u nas w Rosji - Rosjanie o Rosji, Polsce i Niemczech
Na Zachodzie lepiej niż u nas w Rosji - Rosjanie o Rosji, Polsce i Niemczech Komunikat z badań Instytutu Spraw Publicznych Coraz więcej Rosjan wychodzi na ulice, aby wyrazić swoje niezadowolenie z sytuacji
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O ZBLIŻENIU MIĘDZY ROSJĄ A ZACHODEM I STOSUNKACH POLSKO-ROSYJSKICH BS/38/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowo***I PROJEKT SPRAWOZDANIA
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 20.12.2013 2013/0415(COD) ***I PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu
Bardziej szczegółowoWarszawa, kwiecień 2011 BS/41/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W KWIETNIU
Warszawa, kwiecień 2011 BS/41/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W KWIETNIU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoŁukasz Gibała Poseł na Sejm RP
Kraków, czerwca 2012 r. Szanowny Pan Donald Tusk Prezes Rady Ministrów INTERPELACJA w sprawie konieczności udziału Polski w międzynarodowym porozumieniu Partnerstwo Otwartych Rządów (Open Government Partnership)
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CBOS SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoZmiana priorytetów. Piotr Oleksy
Niechciane success story Piotr Oleksy Pomimo że Mołdawia bywa określana liderem Partnerstwa Wschodniego, to kraj ten wciąż nie jest postrzegany jako istotny w naszej polityce wschodniej. Być może wynika
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIA PUBLICZNA O KONTRAKCIE Z NORWEGIĄ NA DOSTAWĘ GAZU DO POLSKI BS/166/2001 KOMUNIKAT Z BADAŃ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoMateriały pomocnicze dla nauczycieli. 1. Uwagi do oceny zadań otwartych w arkuszu na poziomie rozszerzonym wraz z przykładowymi rozwiązaniami.
Materiały pomocnicze dla nauczycieli 1. Uwagi do oceny zadań otwartych w arkuszu na poziomie rozszerzonym wraz z przykładowymi rozwiązaniami. 1 Przed przystąpieniem do oceny prac uczniów proponujemy przeanalizowanie
Bardziej szczegółowo, , PREFERENCJE WYBORCZE W PAŹDZIERNIKU 96 WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 96
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ KTO NAPRAWDĘ RZĄDZI W POLSCE? BS/164/2003 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 2003
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, sierpień 2011 BS/96/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W SIERPNIU
Warszawa, sierpień 2011 BS/96/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W SIERPNIU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoZAMROŻONE KONFLIKTY W STREFIE POSTSOWIECKIEJ WYZWANIEM DLA BEZPIECZEŃSTWA W EUROPIE
aut. Warsaw Institute 23.03.2019 ZAMROŻONE KONFLIKTY W STREFIE POSTSOWIECKIEJ WYZWANIEM DLA BEZPIECZEŃSTWA W EUROPIE Zamrożone konflikty występują w strefach państw znajdujących się poza kontrolą władz
Bardziej szczegółowoKomentarzeosw. numer ośrodek studiów wschodnich im. marka karpia
Strategia Rosji w Mołdawii: kontynuacja czy zmiana? Witold Rodkiewicz, współpraca Wojciech Konończuk Nominacja 21 marca wicepremiera Dmitrija Rogozina na nowo utworzone stanowisko specjalnego przedstawiciela
Bardziej szczegółowo, , WYSUWANIE WZAJEMNYCH OSKARŻEŃ - GRA WYBORCZA CZY PRZEJAW PATOLOGII ŻYCIA POLITYCZNEGO?
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 69-35 - 69, 68-37 - 04 61-07 - 57, 68-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.4 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 69-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2011 BS/69/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W CZERWCU
Warszawa, czerwiec 2011 BS/69/2011 PREFERENCJE PARTYJNE W CZERWCU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/3/2/95 POLSKA ROSJA - NATO KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, luty 2014 NR 22/2014 POLACY O ROZWOJU SYTUACJI NA UKRAINIE
Warszawa, luty 2014 NR 22/2014 POLACY O ROZWOJU SYTUACJI NA UKRAINIE Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoWspółpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej
Współpraca ze wschodnimi partnerami Polski jak działać pomimo trudnej sytuacji politycznej Pierwsza dyskusja na II Wschodnim Kongresie Gospodarczym dotyczyła sprawy dla gospodarki Podlaskiego, ale i pozostałych
Bardziej szczegółowoOcena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego
Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska
Bardziej szczegółowoBADANIE WYBORCÓW ZAWIEDZONYCH
BADANIE WYBORCÓW ZAWIEDZONYCH Warszawa, czerwiec 2015 partiami politycznymi A2. Co sprawiło, że jest Pan/i niezadowolony/a z działania partii, na którą Pan głosował? Nieudolność partii PO PiS 19% 59% Agresja,
Bardziej szczegółowoGagauzja: rosnący separatyzm w Mołdawii?
Ośrodek Studiów Wschodnich im. Marka Karpia NUMER 129 04.03.2014 www.osw.waw.pl Gagauzja: rosnący separatyzm w Mołdawii? Kamil Całus 2 lutego w Gagauzji, autonomicznym regionie Mołdawii, władze lokalne
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoBadania opinii publicznej na temat politycznej reprezentacji kobiet 1.
Małgorzata Fuszara Badania opinii publicznej na temat politycznej reprezentacji kobiet 1. Poparcie dla projektu Przede wszystkim interesowało nas, jaki jest stosunek badanych do samego projektu ustawy,
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ PREFERENCJE PARTYJNE W STYCZNIU BS/7/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowo. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie
. omasz Stępniewskr ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG ^, w pozimnowojennym świecie Wstęp 11 Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 23 CZĘŚĆ 1 (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Polacy wobec obietnic wyborczych PiS NR 139/2016 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 139/2016 ISSN 2353-5822 Polacy wobec obietnic wyborczych PiS Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O NEGOCJACJACH POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ BS/203/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2002
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, maj 2011 BS/61/2011 POLACY O ZBLIŻAJĄCEJ SIĘ WIZYCIE PREZYDENTA BARACKA OBAMY
Warszawa, maj 2011 BS/61/2011 POLACY O ZBLIŻAJĄCEJ SIĘ WIZYCIE PREZYDENTA BARACKA OBAMY Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, lipiec 2009 BS/97/2009 OCENA STOSUNKÓW POLSKI Z ROSJĄ, UKRAINĄ I NIEMCAMI
Warszawa, lipiec 2009 BS/97/2009 OCENA STOSUNKÓW POLSKI Z ROSJĄ, UKRAINĄ I NIEMCAMI W czerwcowym badaniu 1 zapytaliśmy Polaków o ocenę polskiej polityki zagranicznej, w tym przede wszystkim o stosunki
Bardziej szczegółowoUwarunkowania historyczne, polityczne i ekonomiczne stosunków UE-Rosja. 1.Rosyjskie zasoby surowców energetycznych oraz zarys historyczny odkryć
Spis treści: Wstęp Rozdział I Znaczenie problemów energetycznych dla bezpieczeństwa państw 1.Energia, gospodarka, bezpieczeństwo 1.1.Energia, jej źródła i ich znaczenie dla człowieka i gospodarki 1.2.Energia
Bardziej szczegółowoJak zagłosują rolnicy? Zobacz najnowszy sondaż agrofakt.pl
https://www. Jak zagłosują rolnicy? Zobacz najnowszy sondaż agrofakt.pl Autor: Redaktor Naczelny Data: 19 października 2015 Kto zasiądzie w Sejmie i kto będzie tworzył nowy rząd? Czy będzie to rząd większościowy,
Bardziej szczegółowoWarszawa, wrzesień 2011 BS/104/2011 PREFERENCJE PARTYJNE WE WRZEŚNIU
Warszawa, wrzesień BS/104/ PREFERENCJE PARTYJNE WE WRZEŚNIU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoGadzinowski: Dzikie Pola 2 22 listopada 2013
Ukraina wcale nie oblała egzaminu z niepodległości, jak to polscy komentatorzy jej wytykają. Ukrainy nie stać dziś na integrację z Unią Europejską, bo Unii Europejskiej nie stać dziś na integrację z Ukrainą.
Bardziej szczegółowoWydobycie ropy naftowej w Federacji Rosyjskiej
Wydobycie ropy naftowej w Federacji Rosyjskiej Rosja zwiększyła produkcje ropy naftowej w czerwcu bieżącego roku utrzymując pozycję czołowego producenta. Jednakże analitycy zwracają uwagę na problemy mogące
Bardziej szczegółowo, , CZY ROSJA NAM ZAGRAŻA? WARSZAWA, KWIECIEŃ 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ OPINIE O STRAJKACH I DEMONSTRACJACH W OBECNEJ SYTUACJI KRAJU BS/142/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, WRZESIEŃ 99
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie pierwszej damy
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 29/2019 Wynagrodzenie pierwszej damy Luty 2019 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz
Bardziej szczegółowoWarszawa, maj 2012 BS/73/2012 POLACY WOBEC POLITYCZNEGO BOJKOTU EURO 2012 NA UKRAINIE
Warszawa, maj 2012 BS/73/2012 POLACY WOBEC POLITYCZNEGO BOJKOTU EURO 2012 NA UKRAINIE Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoPOLICY PAPERS. DNIESTR KARYKATURA śelaznej KURTYNY. Piotr A. MaciąŜek. Nr 19/2011. Warszawa, 30 czerwca 2011 roku
POLICY PAPERS Nr 19/2011 Piotr A. MaciąŜek DNIESTR KARYKATURA śelaznej KURTYNY Warszawa, 30 czerwca 2011 roku Motto: Na Kremlu zawsze wyciągano w takich sytuacjach ten sam wniosek: cały nowy system europejski
Bardziej szczegółowoZainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego i preferencje wyborcze
KOMUNIKAT Z BADAŃ ISSN 2353-5822 Nr 38/2019 Zainteresowanie wyborami do Parlamentu Europejskiego i preferencje wyborcze Marzec 2019 Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie
Bardziej szczegółowoKOMUNIKAT KOMISJI. Zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami Karta Kobiet
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 5.3.2010 KOM(2010)78 wersja ostateczna KOMUNIKAT KOMISJI Zwiększone zaangażowanie na rzecz równości między kobietami i mężczyznami Karta Kobiet Deklaracja Komisji Europejskiej
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2014 ISSN NR 140/2014 PREFERENCJE PARTYJNE W PAŹDZIERNIKU
Warszawa, październik 2014 ISSN 2353-5822 NR 140/2014 PREFERENCJE PARTYJNE W PAŹDZIERNIKU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2013 BS/140/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W PAŹDZIERNIKU
Warszawa, październik 2013 BS/140/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W PAŹDZIERNIKU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii
Bardziej szczegółowoWarszawa, marzec 2013 BS/35/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W MARCU
Warszawa, marzec 2013 BS/35/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W MARCU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoSTOSUNEK DO USTAWY O POWSZECHNYM UWŁASZCZENIU WARSZAWA, SIERPIEŃ 2000
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoW centrum uwagi Roczny plan pracy. Liczb a godzi n lekcyj nych. Punkt z NPP
W centrum uwagi Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Życie zbiorowe i jego reguły 2. Socjalizacja i kontrola społeczna Zagadnienia Klasa II I. Społeczeństwo socjologia formy życia społecznego normy
Bardziej szczegółowoWarszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ
Warszawa, sierpień 2014 ISSN 2353-5822 NR 119/2014 KONFLIKT UKRAIŃSKI I WOJNA HANDLOWA Z ROSJĄ Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum
Bardziej szczegółowoWarszawa, listopad 2013 BS/157/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W LISTOPADZIE
Warszawa, listopad 2013 BS/157/2013 PREFERENCJE PARTYJNE W LISTOPADZIE Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoWarszawa, styczeń 2015 ISSN NR 5/2015 PREFERENCJE PARTYJNE W STYCZNIU
Warszawa, styczeń 2015 ISSN 2353-5822 NR 5/2015 PREFERENCJE PARTYJNE W STYCZNIU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia 2014 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoWarszawa, czerwiec 2012 BS/77/2012 OPINIE O ZMIANACH W SYSTEMIE EMERYTALNYM
Warszawa, czerwiec 2012 BS/77/2012 OPINIE O ZMIANACH W SYSTEMIE EMERYTALNYM Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoObietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 25 października 2015 r.
KW Razem Obietnice wyborcze wobec krajów Partnerstwa Wschodniego i Rosji: Kampania wyborcza do Sejmu i Senatu przed wyborami 25 października 2015 r. pytania do Komitetów Wyborczych Priorytety polskiej
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFA 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, listopad 2013 BS/158/2013 PRZED SZCZYTEM PARTNERSTWA WSCHODNIEGO W WILNIE
Warszawa, listopad 2013 BS/158/2013 PRZED SZCZYTEM PARTNERSTWA WSCHODNIEGO W WILNIE Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2013 roku Fundacja Centrum Badania
Bardziej szczegółowoSeminaria europejskie
Seminaria europejskie koordynatorka: Aleksandra Saczuk a.saczuk@schuman.org.pl SE(5) 7.12.2009 Partnerstwo Wschodnie polski sukces w unijnej polityce zewnętrznej Partnerstwo Wschodnie jest polskim sukcesem
Bardziej szczegółowoAndrzej Zapałowski "Następna Dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy", George Friedman, Kraków 2012 : [recenzja]
Andrzej Zapałowski "Następna Dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy", George Friedman, Kraków 2012 : [recenzja] Ante Portas. Studia nad bezpieczeństwem nr 2, 147-150 2013 RECENZJE ANTE PORTAS Studia nad
Bardziej szczegółowoPROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf
PROGRAM V BALTIC BUSINESS FORUM 2013 Gość Honorowy: Federacja Rosyjska 16-18 października 2013 Świnoujście Heringsdorf Dzień pierwszy (16 października 2013) 09:00-13:00 Rejestracja uczestników. 13:00-15:45
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Preferencje partyjne we wrześniu NR 127/2015 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 127/2015 ISSN 2353-5822 Preferencje partyjne we wrześniu Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych
Bardziej szczegółowoMiejsce Ukrainy jest w Unii
Miejsce Ukrainy jest w Unii Z Walerijem Czałym, byłym wiceministrem spraw zagranicznych Ukrainy, rozmawia Piotr Pogorzelski PIOTR POGORZELSKI: Władze Ukrainy często mówią, że integracja europejska jest
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Preferencje partyjne w lutym NR 15/2017 ISSN
KOMUNKATzBADAŃ NR 15/ SSN 2353-5822 Preferencje partyjne w lutym Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie fragmentów oraz danych empirycznych
Bardziej szczegółowoWarszawa, listopad 2009 BS/150/2009 PREFERENCJE PARTYJNE W LISTOPADZIE
Warszawa, listopad 2009 BS/150/2009 PREFERENCJE PARTYJNE W LISTOPADZIE Gdyby wybory do Sejmu i Senatu odbywały się na początku listopada 1, udział w nich wzięłoby 47% ankietowanych. Od dwóch miesięcy deklaracje
Bardziej szczegółowoPOLSKA IZBA GOSPODARCZA PRZEMYSŁU DRZEWNEGO ul. Winiarska 1, Poznań, Tel fax
POLSKA IZBA GOSPODARCZA PRZEMYSŁU DRZEWNEGO ul Winiarska 1, 60-654 Poznań, Tel + 61-822 47 52 fax + 61-849 24 68 e-mail pigpd@drewnopl Poznań, dn 25 maja2010r Pan Premier Donald Tusk Przewodniczący Rady
Bardziej szczegółowoCała prawda o konsumentach kupujących w internecie. Atrakcyjne ceny i wygoda kluczowe
Cała prawda o konsumentach kupujących w internecie. Atrakcyjne ceny i wygoda kluczowe data aktualizacji: 2017.05.07 Mieszkańcy naszego regionu już średnio raz na miesiąc robią zakupy online, przy czym
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPL Zjednoczona w róŝnorodności PL B7-0571/2010 } B7-0577/2010 } B7-0578/2010 } RC1/Am. 10. Poprawka
B7-0578/2010 } RC1/Am. 10 10 Punkt F a preambuły (nowy) Fa. mając na uwadze, Ŝe nie wszystkim partiom pozwolono kandydować we wszystkich prowincjach kraju, B7-0578/2010 } RC1/Am. 11 11 Ustęp F b (nowy)
Bardziej szczegółowoPolacy zdecydowanie za dalszym członkostwem w UE
Polacy zdecydowanie za dalszym członkostwem w UE Polacy są zdecydowanymi zwolennikami pozostania Polski w Unii. Gdyby referendum w sprawie pozostania lub wystąpienia Polski z Unii odbyło się dziś, 85%
Bardziej szczegółowoWystąpienie Szefa Służby Celnej w trakcie Konferencji i-granica z okazji Święta Służby Celnej w 2013 roku.
Wystąpienie Szefa Służby Celnej w trakcie Konferencji i-granica z okazji Święta Służby Celnej w 2013 roku. Witając wszystkich uczestników dzisiejszej konferencji pragnę serdecznie podziękować Państwu za
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2014 ISSN 2353-5822 NR 144/2014 ZAINTERESOWANIE SYTUACJĄ NA UKRAINIE I POCZUCIE ZAGROŻENIA W PAŹDZIERNIKU
Warszawa, październik ISSN 2353-5822 NR 144/ ZAINTERESOWANIE SYTUACJĄ NA UKRAINIE I POCZUCIE ZAGROŻENIA W PAŹDZIERNIKU Znak jakości przyznany przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia roku
Bardziej szczegółowoRezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lutego 2014 r. w sprawie Naddniestrza (2014/2552(RSP))
P7_TA-PROV(2014)0108 Prawo do edukacji w regionie Naddniestrza Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 6 lutego 2014 r. w sprawie Naddniestrza (2014/2552(RSP)) Parlament Europejski, uwzględniając umowę
Bardziej szczegółowoWybory parlamentarne na Ukrainie: czy niemożliwe stanie się możliwym?
KOMENTARZE / POLITYKA Oleksandra Iwaniuk Wybory parlamentarne na Ukrainie: czy niemożliwe stanie się możliwym? Nr 22 2019 Copyright Centrum Europy Wschodniej UMCS REDAKCJA NAUKOWA: Prof. dr hab. Walenty
Bardziej szczegółowoSpołeczno-gospodarcze problemy Azji Centralnej i Kaukazu Południowego jako element kształcenia studentów i młodzieży
Społeczno-gospodarcze problemy Azji Centralnej i Kaukazu Południowego jako element kształcenia studentów i młodzieży Instytut Wschodni UAM moduł: Mapa problematyki społeczno-gospodarczej Azji Centralnej
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ KANDYDACI NA PREZYDENTA BS/80/99 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MAJ 99
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET:
Bardziej szczegółowoISTOTA LOBBINGU SŁOWO LOBBY (OD ŁAC. LOBBIUM, LOBBIA
ISTOTA LOBBINGU SŁOWO LOBBY (OD ŁAC. LOBBIUM, LOBBIA) OZNACZA KORYTARZ, KULUARY, BĄDŹ POMIESZCZENIA, W KTÓRYCH PARLAMENTARZYŚCI SPOTYKALI SIĘ Z OBYWATELAMI. Szeroko rozumiany lobbing oznacza wszelkiego
Bardziej szczegółowoGospodarka światowa w 2015. Mateusz Knez kl. 2A
Gospodarka światowa w 2015 Mateusz Knez kl. 2A Koło Ekonomiczne IV LO Nasze koło ekonomiczne współpracuje z Uniwersytetem Ekonomicznym w Poznaniu. Wspólne działania rozpoczęły się od podpisania umowy pomiędzy
Bardziej szczegółowoWarszawa, styczeń 2012 BS/11/2012 OCENA POLSKIEJ PREZYDENCJI W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ
Warszawa, styczeń 2012 BS/11/2012 OCENA POLSKIEJ PREZYDENCJI W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia 2011 roku Fundacja Centrum
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne..
Spis treści Wstęp... 7 Rozdział I Systemy polityczne problemy ogólne... 11 Rozdział II Historyczne systemy polityczne. Rewolucje demokratyczne.. 27 Rozdział III Demokracja i totalitaryzm. Kryzys polityczny
Bardziej szczegółowoRola NGO w procesie stanowienia prawa
Rola NGO w procesie stanowienia prawa Gdyby rząd we wszystkim zastąpił stowarzyszenia, moralność i poziom umysłowy demokratycznego społeczeństwa narażone zostałyby na nie mniejsze ryzyko niż jego handel
Bardziej szczegółowoWarszawa, lipiec 2012 BS/95/2012 PREFERENCJE PARTYJNE W LIPCU
Warszawa, lipiec BS/95/ PREFERENCJE PARTYJNE W LIPCU Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia 4a,
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2009 BS/140/2009 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI
Warszawa, październik 00 BS/0/00 ŚWIATOWA OPINIA PUBLICZNA O DEMOKRACJI CBOS, wspólnie z ośrodkami badania opinii społecznej z innych państw, uczestniczy w programie World Public Opinion. Jest to program
Bardziej szczegółowo, , POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA W OPINII SPOŁECZNEJ WARSZAWA, PAŹDZIERNIK 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ BS/14/11/95 GROŹNIE W GROZNYM KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, STYCZEŃ 95
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 621-07 - 57, 628-90 - 17 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET: http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWyższa frekwencja w drugiej turze?
Warszawa, 22.05.2015 Wyższa frekwencja w drugiej turze? Frekwencja podczas I tury wyborów była najniższa spośród wszystkich wyborów prezydenckich po 1990 roku - do urn poszło zaledwie 48,8% wyborców. Jest
Bardziej szczegółowo, , INTERNET:
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT ZESPÓŁ REALIZACJI BADAŃ 629-35 - 69, 628-37 - 04 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 621-07 - 57, 628-90 - 17 INTERNET:
Bardziej szczegółowoDziennikarstwo i komunikacja społeczna studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści
Dziennikarstwo i komunikacja społeczna studia niestacjonarne Spis treści HARMONOGRAM SPOTKAŃ... 2 Dr hab. Wojciech Adamczyk... 3 Prof. zw. dr hab. Ryszard Kowalczyk... 4 Prof. UAM dr hab. Piotr Pawełczyk...
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ PREFERENCJE PARTYJNE W GRUDNIU BS/207/2002 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, GRUDZIEŃ 2002
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-58 - 95, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoWarszawa, luty 2015 ISSN 2353-5822 NR 22/2015 O SYTUACJI NA UKRAINIE I POLSKIEJ POMOCY DLA WSCHODNIEGO SĄSIADA
Warszawa, luty 2015 ISSN 2353-5822 NR 22/2015 O SYTUACJI NA UKRAINIE I POLSKIEJ POMOCY DLA WSCHODNIEGO SĄSIADA Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 14 stycznia roku
Bardziej szczegółowoCopyright 2015 Monika Górska
1 Wiesz jaka jest różnica między produktem a marką? Produkt się kupuje a w markę się wierzy. Kiedy używasz opowieści, budujesz Twoją markę. A kiedy kupujesz cos markowego, nie zastanawiasz się specjalnie
Bardziej szczegółowoPolacy myślą o uchodźcach podobnie jak reszta Europy
Polacy myślą o uchodźcach podobnie jak reszta Europy Grzegorz Lindenberg Z wielkich badań, przeprowadzonych w ubiegłym roku na 18 tysiącach osób w 15 krajach Europy wynika, że opinie o tym, jakich uchodźców
Bardziej szczegółowoGadzinowski: Jedno wesele i trzy pogrzeby 14 października 2013
Zaczyna się szczyt Partnerstwa Wschodniego. Uroczysty, bo wielodniowy i wieloetapowy. Zaskakujący niczym brazylijski serial niespodziewanymi zwrotami akcji. Właśnie wróciłem z Azerbejdżanu. Z mandatu European
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2011 BS/124/2011 PREFERENCJE PARTYJNE PRZED WYBORAMI
Warszawa, październik BS/124/ PREFERENCJE PARTYJNE PRZED WYBORAMI Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 13 stycznia roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul.
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ KU CZEMU ZMIERZA ROSJA? BS/35/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoZMIANY KLIMATU. Specjalne wydanie Eurobarometru (EB 69) Wiosna 2008 Badanie PE/KE Podsumowanie analityczne
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji DZIAŁ BADANIA OPINII PUBLICZNEJ Bruksela, 15/10/2008 r. ZMIANY KLIMATU Specjalne wydanie Eurobarometru (EB 69) Wiosna 2008 Badanie PE/KE Podsumowanie analityczne I. Problem
Bardziej szczegółowo