STRATEGIA ROZWOJU. POWIATU STRZYZOWSKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 WYZSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA W RZESZOWIE STAROSTWO POWIATOWE W STRZYZOWIE STRATEGIA ROZWOJU. POWIATU STRZYZOWSKIEGO NA LATA WERSJA UZUPEŁNIONA W 2009 i 2011 R. Strzyżów

2 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKlEGO NA LATA Autorzy opracowania: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie: Bartłomiej Gębarowski, Marcin Leszczyński, Robert Góra (recenzja); Archiwum Państwowe w Rzeszowie: Zbigniew Irzyk; Starostwo Powiatowe w Strzyżowie i jednostki Powiatu Strzyżowskiego: Celina Bałchan, Jacek Boho, Bogusław Broda, Alina Dudzińska, Teresa Dziok, Czesław Furtek, Wiesław Gągorowski, Krystyna Homka, Renata Kopeć, Zbigniew Korab, Maria Koś, Krzysztof Piękoś, Wiesław Plezia, Stanisław Rokosz, Jan Stodolak, Barbara Szczygielska, Ryszard Szeniak, Andrzej Twardowski, Jadwiga Urban, Andrzej Włodyka, Małgorzata Wojewódka, Mieczysław Wrona, Monika Zdunek, Janusz Ziobro; opracowanie map: Beata Pieńkowska i Przemysław Czarnik; opracowanie wykresów, tabel i przygotowanie edytorskie: Iwona Niemiec, Anna Balicka; tekst i redakcja całości: Robert Godek Zarząd Powiatu składa podziękowanie za współpracę w opracowaniu Strategii Rozwoju Powiatu Strzyżowskiego Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Urzędowi Statystycznemu w Rzeszowie, Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego w Rzeszowie, Agencji Rozwoju Regionalnego "Karpaty" w Krośnie, Kierownikowi Zespołu Terenowego w Strzyżowie Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, Rzeszowskiemu Zakładowi Energetycznemu S. A. w Rzeszowie, Rozdzielni Gazu w Strzyżowie Zakładu Gazowniczego w Rzeszowie Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S. A. w Warszawie, Nadleśniczemu i Nadleśnictwu Strzyżów, Naczelnikowi i Urzędowi Skarbowemu w Strzyżowie, Regionalnemu Zarządowi Gospodarki Wodnej w Krakowie, Archiwum Państwowemu w Rzeszowie, Dyrekcji Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie, Wojewódzkiemu Inspektorowi i Inspektoratowi Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków w Rzeszowie, Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody w Rzeszowie, Podkarpackiej Regionalnej Kasie Chorych w Rzeszowie, Biuru Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Oddział w Przemyślu, Podkarpackiemu Biuru Planowania Przestrzennego w Rzeszowie, Urzędowi Marszałkowskiemu w Rzeszowie, Urzędom Gmin w Czudcu, Frysztaku, Niebylcu, Wiśniowej, Urzędowi Miasta i Gminy w Strzyżowie 2

3 SPIS TREŚCI: WPROWADZENIE...9 I. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA I STAN ŚRODOWISKA OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU STRZYŻOWSKIEGO Powierzchnia i ludność powiatu w poszczególnych okresach jego funkcjonowania Pozycja powiatu na tle województwa podkarpackiego SEKTORY DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO GOSPODARCZEJ ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO I RYNEK ROLNY Warunki produkcji rolniczej i struktura agrarna Produkcja rolnicza Warunki społeczno ekonomiczne i zatrudnienie w rolnictwie Przetwórstwo i rynek rolny PRZEMYSŁ, BUDOWNICTWO, SEKTOR MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW I USŁUGI RYNKOWE Przemysł Sektor Małych i Średnich Przedsiębiorstw Budownictwo Usługi rynkowe EDUKACJA, KULTURA I SPORT Edukacja Kultura Sport OCHRONA ZDROWIA ORAZ POMOC SPOŁECZNA TURYSTYKA I REKREACJA Warunki rozwoju turystyki i rekreacji STAN I JAKOŚĆ ŚRODOWISKA W POWIECIE STRZYŻOWSKIM Charakterystyka środowiska geograficznego i przyrodniczego Jakość środowiska naturalnego...58 II. POTENCJAŁY ROZWOJOWE POWIATU STRZYŻOWSKIEGO ZASOBY I WALORY NATURALNE Surowce i zasoby naturalne Obszary o szczególnych walorach przyrodniczych DZIEDZICTWO KULTUROWE POTENCJAŁ SPOŁECZNO DEMOGRAFICZNY Ludność Rynek pracy Poziom i jakość życia mieszkańców SYSTEM KOMUNIKACJI INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Energetyka Elektroenergetyka Gazownictwo Gospodarka wodno ściekowa Gospodarka wodna Zaopatrzenie w wodę Gospodarka ściekowa Gospodarka odpadami Telekomunikacja INSTYTUCJE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ POWIATU I ABSORPCJA ŚRODKÓW POMOCOWYCH Instytucje wspierające rozwój gospodarczy i otoczenie biznesu Zewnętrzne środki pomocowe Potencjał samorządowy WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA NA TERENIE POWIATU STRZYŻOWSKIEGO III. BILANS STRATEGICZNY POWIATU STRZYŻOWSKIEGO SILNE I SŁABE STRONY POWIATU

4 2. SZANSE I ZAGROŻENIA W ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO IV. WIZJA ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL OGÓLNY STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO WYZWANIA ROZWOJOWE W REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU STRATEGICZNE WARTOŚCI W ROZWOJU POWIATU POLA STRATEGICZNE ROZWOJU POWIATU Kierunki zmian w obrębie pól strategicznych strategii rozwoju powiatu Rolnictwo, turystyka i agroturystyka Gospodarka i przedsiębiorczość Edukacja ogólna, zawodowa i menedżerska Infrastruktura komunikacyjna i ochrona środowiska Inicjatywy lokalne i współpraca regionalna POŻĄDANE PRZYSZŁE ZMIANY STRUKTURALNE Rolnictwo, turystyka i agroturystyka Gospodarka i przedsiębiorczość Edukacja ogólna, zawodowa i menedżerska Infrastruktura komunikacyjna i ochrona środowiska Inicjatywy lokalne i współpraca regionalna PRZYSZŁA POZYCJA I WIZERUNEK POWIATU W GRONIE ŚREDNIO ROZWINIĘTYCH POWIATÓW WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO PROCES INTEGRACJI POWIATU STRZYŻOWSKIEGO V. PRIORYTETY ROZWOJU, CELE STRATEGICZNE I KIERUNKI DZIAŁAŃ PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA W KONSTRUOWANIU PRIORYTETÓW ROZWOJU, CELÓW STRATEGICZNYCH I KIERUNKÓW DZIAŁAŃ PRIORYTET, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE ROLNICTWA, TURYSTYKI I AGROTURYSTYKI PRIORYTET NR 1 STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL STRATEGICZNY NR 1: Stworzenie i wypromowanie spójnego produktu turystyczno rekreacyjnego powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Przygotowanie obiektów i miejsc atrakcyjnych do ich turystyczno rekreacyjnej eksploatacji KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Promocja produktu turystyczno rekreacyjnego powiatu CEL STRATEGICZNY NR 2: Wzrost konkurencyjności i towarowości gospodarstw rolnych oraz rozwój opłacalnych gałęzi produkcji rolnej KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Rozwój produkcji ogrodniczej, ze szczególnym uwzględnieniem wzrostu produkcji owoców miękkich oraz rolnictwa ekologicznego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Wspieranie właściwej organizacji i unowocześniania rolnictwa CEL STRATEGICZNY NR 3: Rozwój pozarolniczych form aktywności gospodarczej na obszarach wiejskich powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Wzrost liczby gospodarstw agroturystycznych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Wsparcie rozwoju działalności przemysłowej oraz usług na obszarach wiejskich KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Poprawa stanu infrastruktury na obszarach wiejskich PRIORYTET, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE GOSPODARKI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW PRIORYTET NR 2 STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL STRATEGICZNY NR 1: PODNOSZENIE KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW W POWIECIE KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Tworzenie sprzyjających warunków i wspomaganie procesów restrukturyzacyjnych w dużych przedsiębiorstwach na obszarze powiatu w celu umocnienia ich pozycji konkurencyjnej w województwie podkarpackim KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Wzmocnienie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw na obszarze powiatu CEL STRATEGICZNY NR 2: ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA TERENIE POWIATU STRZYŻOWSKIEGO

5 KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Utworzenie Powiatowego Inkubatora Przedsiębiorczości KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Promocja przedsiębiorczości i postaw menedżerskich w społeczności powiatu strzyżowskiego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Tworzenie sprzyjających warunków dla podejmowania działalności gospodarczej na obszarze powiatu strzyżowskiego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Cykliczne organizowanie targów promujących rodzime produkty oraz działalność szkoleniowa, doradcza i promocyjna adresowana do rozpoczynających działalność gospodarczą CEL STRATEGICZNY NR 3: ZAANGAŻOWANIE ŚRODKÓW PUBLICZNYCH I POMOCOWYCH W CELU TWORZENIA NOWYCH MIEJSC PRACY NA OBSZARZE POWIATU KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: System ulg i preferencji dla tworzących nowe miejsca pracy na obszarze powiatu strzyżowskiego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Wykorzystanie dostępnych środków z funduszy krajowych i zagranicznych do stałego generowania nowych miejsc pracy na terenie powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Rozbudowa infrastruktury przyczyniająca się do tworzenia pośrednich i bezpośrednich miejsc pracy CEL STRATEGICZNY NR 4: AKTYWNE POSZUKIWANIE INWESTORÓW I TWORZENIE SPRZYJAJĄCYCH WARUNKÓW DLA NAPŁYWU INWESTYCJI ZEWNĘTRZNYCH NA TEREN POWIATU KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Tworzenie sprzyjających warunków dla napływu inwestycji zewnętrznych na teren powiatu, w tym przygotowywanie infrastruktury na odpowiednim poziomie oraz objęcie zewnętrznych inwestorów systemem ulg i preferencji KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Aktywne poszukiwanie zewnętrznych inwestorów, szczególnie w sektorach produkcyjnych, usług turystyczno rekreacyjnych oraz w innowacyjnych dziedzinach gospodarki KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Prowadzenie ujednoliconej bazy danych oraz powiatowej oferty dla inwestorów zewnętrznych PRIORYTET, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE EDUKACJI OGÓLNEJ, ZAWODOWEJ I MENEDŻERSKIEJ PRIORYTET NR 3 STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL STRATEGICZNY NR 1: LEPSZE PRZYGOTOWANIE ABSOLWENTÓW DO FUNKCJONOWANIA NA RYNKU PRACY KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Wzrost odsetka młodzieży uczęszczającej do szkół dających wykształcenie średnie KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Tworzenie nowych, dostosowanych do potrzeb rynku pracy kierunków kształcenia zawodowego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Współpraca szkół ponadgimnazjalnych z innymi podmiotami, w tym samorządami gminnymi, samorządem powiatowym, Powiatową Radą Zatrudnienia, Powiatowym Urzędem Pracy w ustalaniu kierunków kształcenia i zmian w ofercie oświatowej KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Partnerstwo szkół prowadzonych przez Powiat Strzyżowski z podmiotami zewnętrznymi, tj. uczelniami i szkołami wyższymi, ośrodkami badawczymi, podmiotami gospodarczymi w celu lepszego przygotowania młodzieży do funkcjonowania na rynku pracy i kontynuacji kształcenia KIERUNEK DZIAŁANIA NR 5: Utworzenie nowych kierunków kształcenia zawodowego dla młodzieży niepełnosprawnej KIERUNEK DZIAŁANIA NR 6: Stworzenie systemu stypendialnego, którego podstawowym zadaniem będzie wspieranie najzdolniejszych uczniów i absolwentów w celu umożliwienia im kontynuowania nauki CEL STRATEGICZNY NR 2: POPRAWA ORGANIZACJI I OFERTY OŚWIATOWEJ PLACÓWEK PROWADZONYCH PRZEZ POWIAT STRZYŻOWSKI KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Rozwój nauczania informatyki, języków obcych oraz upowszechnienie kształcenia przedsiębiorczości wśród uczniów szkół średnich i zawodowych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2 Poprawa konkurencyjności szkół i placówek oświatowych w zakresie oferty kształcenia i poziomu nauczania

6 KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Modernizacja bazy lokalowej szkół i placówek oświatowych pod kątem dostosowania do współczesnych standardów oraz obniżenia kosztów ich funkcjonowania KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Zwiększenie roli wychowania w szkołach i placówkach oświatowych, opartego na tradycyjnych wzorcach, realizowanego we współpracy z rodziną, Kościołem i lokalnymi społecznościami KIERUNEK DZIAŁANIA NR 5 Rozwój edukacji regionalnej w szkołach i placówkach oświatowych CEL STRATEGICZNY NR 3: UTWORZENIE NOWYCH TYPÓW SZKÓŁ I KIERUNKÓW KSZTAŁCENIA, W TYM SZKÓŁ POMATURALNYCH I SZKOŁY OFERUJĄCEJ KSZTAŁCENIE NA POZIOMIE LICENCJACKIM KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Tworzenie nowych typów szkół i kierunków kształcenia w istniejących Zespołach Szkół i Specjalnych Ośrodkach Szkolno - Wychowawczych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Działania na rzecz wzrostu odsetka młodzieży wybierającej kształcenie w szkołach średnich na terenie powiatu poprzez m.in. utworzenie nowych szkół oferujących kształcenie na poziomie ponadgimnazjalnym w Niebylcu i we Frysztaku KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Utworzenie szkół oferujących kształcenie na poziomie policealnym i pomaturalnym oraz kształcenie dla osób dorosłych, pracujących i różne formy dokształcania i doskonalenia zawodowego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Utworzenie szkoły oferującej kształcenie na poziomie licencjackim PRIORYTET, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE INFRASTRUKTURY KOMUNIKACYJNEJ I OCHRONY ŚRODOWISKA PRIORYTET NR 4 STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL STRATEGICZNY NR 1: MODERNIZACJA DRÓG POWIATOWYCH POD KĄTEM ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I TURYSTYKI W OBSZARZE ŚRODKOWO ZACHODNIM WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Modernizacja nawierzchni dróg powiatowych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Przebudowa mostów w ciągach dróg powiatowych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Zabezpieczenie przed osuwiskami, poprawa odwodnień, oznakowania, ustawianie barier energochłonnych i inne działania zmierzające do poprawy stanu bezpieczeństwa na drogach powiatowych CEL STRATEGICZNY NR 2: WSPARCIE BUDOWY NOWYCH POŁĄCZEŃ DROGOWYCH NA OBSZARZE POWIATU STRZYŻOWSKIEGO A TAKŻE MODERNIZACJI LINII KOLEJOWEJ RZESZÓW JASŁO KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Wsparcie budowy drogi ekspresowej Rzeszów Barwinek granica państwa KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Modernizacja ciągu drogowego nr 988, w tym budowa obwodnicy drogowej wokół Strzyżowa KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Działania na rzecz zagospodarowania mienia Polskich Kolei Państwowych oraz pełniejszego wykorzystania linii kolejowej Rzeszów Jasło, w tym dążenie do elektryfikacji tego połączenia kolejowego CEL STRATEGICZNY NR 3: DZIAŁANIA NA RZECZ WŁAŚCIWEJ GOSPODARKI ODPADAMI ORAZ ROZBUDOWY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ GOSPODARKI WODNEJ I ŚCIEKOWEJ KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Stworzenie jednolitego systemu gospodarki odpadami na obszarze powiatu strzyżowskiego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Rozbudowa kanalizacji sanitarnej we wszystkich gminach na terenie powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Prowadzenie prac melioracyjnych pod kątem ochrony gruntów rolnych, zabudowań i infrastruktury technicznej przed degradacją wskutek niewłaściwych stosunków wodnych, w tym przed skutkami powodzi i osuwisk KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Wsparcie budowy zbiornika retencyjnego w Wiśniowej KIERUNEK DZIAŁANIA NR 5: Działania na rzecz racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych CEL STRATEGICZNY NR 4: BUDOWA SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO NA OBSZARZE POWIATU STRZYŻOWSKIEGO

7 KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Rozbudowa i modernizacja istniejącej oraz budowa nowej infrastruktury teleinformatycznej, w tym sieci szerokopasmowego dostępu do internetu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Działania na rzecz poszerzenia możliwości elektronicznego dostępu do usług publicznych KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Upowszechnienie dostępu do internetu, w tym przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu PRIORYTET, CELE I KIERUNKI DZIAŁAŃ W DZIEDZINIE INICJATYW LOKALNYCH I WSPÓŁPRACY REGIONALNEJ PRIORYTET NR 5 STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO CEL STRATEGICZNY NR 1: REALIZACJA PRZEDSIĘWZIĘĆ PROMOCYJNYCH W DZIEDZINIE KULTURY, SZTUKI, SPORTU, TURYSTYKI I GOSPODARKI KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Wydawanie czasopisma powiatowego oraz inne działania wykorzystujące przekaz medialny dla tworzenia pozytywnego wizerunku powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Organizacja imprez i konkursów promujących walory kulturalne, turystyczne i gospodarcze powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Kreowanie pozytywnego wizerunku powiatu m.in. poprzez wykorzystanie nowoczesnych środków przekazu CEL STRATEGICZNY NR 2: WSPÓŁDZIAŁANIE SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH, SAMORZĄDÓW I INNYCH PODMIOTÓW W REALIZACJI RÓŻNORODNYCH PROGRAMÓW O ZNACZENIU LOKALNYM KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Wspólna realizacja różnych programów przez samorządy terytorialne z terenu powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Współdziałanie w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych służących rozwojowi powiatu KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3 Wspieranie różnorodnych inicjatyw społecznych, popieranie rozwoju stowarzyszeń i grup samopomocowych CEL STRATEGICZNY NR 3: REALIZACJA PROGRAMÓW DOTYCZĄCYCH STANU BEZPIECZEŃSTWA NA OBSZARZE POWIATU KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Stworzenie systemu zintegrowanego ratownictwa w powiecie KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Realizacja programu Bezpieczny powiat angażującego różne środowiska w powiecie w działalności prewencyjnej na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Stworzenie sprawnego systemu zbiorowego bezpieczeństwa umożliwiającego skuteczne reagowanie na klęski żywiołowe i inne zagrożenia zbiorowego bezpieczeństwa w powiecie CEL STRATEGICZNY NR 4: PRZEDSIĘWZIĘCIA DOTYCZĄCE ROZWOJU USŁUG ZDROWOTNYCH I OPIEKI SPOŁECZNEJ NA TERENIE POWIATU KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Rozwój Szpitala Powiatowego w Strzyżowie KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Poprawa standardu lokalowego i sprzętowego powiatowych placówek ochrony zdrowia KIERUNEK DZIAŁANIA NR 3: Poprawa standardu świadczonych usług w placówkach stałych pomocy społecznej na obszarze powiatu strzyżowskiego KIERUNEK DZIAŁANIA NR 4: Rozwój usług pomocy społecznej świadczonych przez podmioty spoza sfery budżetowej KIERUNEK DZIAŁANIA NR 5: Wzrost konkurencyjności w oferowaniu usług medycznych oraz tworzenie nowych placówek świadczących usługi w dziedzinie ochrony zdrowia i pomocy społecznej CEL STRATEGICZNY NR 5: INICJATYWY NA RZECZ WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ I TRANSNARODOWEJ POWIATU STRZYŻOWSKIEGO KIERUNEK DZIAŁANIA NR 1: Nawiązanie i rozwinięcie partnerskich kontaktów ze społecznościami lokalnymi Słowacji, Ukrainy i innych państw KIERUNEK DZIAŁANIA NR 2: Rewitalizacja zdegradowanych obiektów na terenie powiatu strzyżowskiego w celu powołania instytucji nakierowanych na współpracę transgraniczną i transnarodową VI. MECHANIZMY I INSTRUMENTY FINANSOWE W REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU POWIATU

8 VII. MONITORING I OCENA REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU POWIATU STRZYŻOWSKIEGO VIII. ANEKS STATYSTYCZNY POWIAT STRZYŻOWSKI WŚRÓD POWIATÓW WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO W LATACH 1999 I IX. ZESPÓŁ PROGRAMUJĄCY UCZESTNICY WARSZTATÓW STRATEGICZNYCH W 2000 R X. BIBLIOGRAFIA: XI. SAMORZĄD POWIATOWY W STRZYŻOWIE W LATACH XII. JEDNOSTKI POWIATOWE

9 WPROWADZENIE 1 stycznia 1999 r. rozpoczął funkcjonowanie po raz trzeci w historii Powiat Strzyżowski. Ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym ustanowiła Powiat jako strukturę samorządową; jego organami są Rada i Zarząd Powiatu, wykonujące zadania wg swoich kompetencji na terenie powiatu dla społeczności, która z mocy prawa stanowi wspólnotę samorządową powiatu. Kompetencje powiatu nie mówią wprost o konieczności uchwalenia Strategii rozwoju, jednak współcześnie dokument ten stanowi standardowy i niezbędny element planowania rozwoju każdego samorządu. Blisko 25 letnia przerwa w funkcjonowaniu Powiatu Strzyżowskiego powoduje potrzebę zbilansowania obecnej pozycji i opisania podstawowych tendencji społecznych gospodarczych i innych występujących na tym terenie. Rozpoznanie podstawowych wyzwań stojących przed wspólnotą powiatową, rzetelne przedstawienie jej dokonań i obecnego stanu rozwoju stanowi ważne zadanie dla samorządowych władz powiatu pierwszej kadencji. Te właśnie motywy stanowiły podstawę podjęcia już w 1999 roku prac nad Strategią rozwoju powiatu strzyżowskiego. Prace te rozpoczęły przeprowadzone przez pracowników Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie warsztaty strategiczne z udziałem reprezentantów różnorodnych środowisk społecznych z terenu powiatu, podczas których wypracowano podstawowe założenia wizji rozwoju powiatu, pola strategiczne rozwoju, sformułowano priorytety, cele i kierunki działań, a także przeprowadzono analizę SWOT, wskazując m.in. mocne i słabe strony powiatu. Dla kompletności Strategii niezbędne stało się przygotowanie odpowiedniej jakości i ilości danych statystycznych, będących podstawowym źródłem informacji o obecnej sytuacji i poziomie rozwoju powiatu, a także tworzących poziom odniesienia do wcześniejszych okresów historycznych, a przede wszystkim wskazujących aktualną pozycję powiatu w województwie podkarpackim, w niektórych przypadkach także w odniesieniu do przeciętnego poziomu ogólnopolskiego. Zadanie to zostało spełnione przede wszystkim dzięki opracowaniu Urzędu Statystycznego w Rzeszowie pt. Powiat Strzyżowski w liczbach, które ukazało się w lutym 2001 r. Ostateczna redakcja całości dokumentu Strategii, przygotowanie tekstu, części graficznych, zebranie całości materiału stanowi wkład Starostwa Powiatowego. Podstawowym założeniem konstrukcyjnym dokumentu, jakim jest Strategai Rozwoju Powiatu Strzyżowskiego na lata jest połączenie warstwy opisu, na którą składają się: opis sytuacji społecznej, gospodarczej, stanu zasobów i walorów naturalnych, istniejącej infrastruktury z wyznaczeniem priorytetów, celów strategicznych i kierunków działań, które tworzą wizję rozwoju powiatu w pierwszej dekadzie XXI w. W warstwie opisu starano się - tam, gdzie było to możliwe - zawrzeć odniesienia do poprzednich okresów funkcjonowania powiatu, wyznaczając w ten sposób dynamiczną perspektywę historyczną, a także umieścić poszczególne parametry opisu we współczesnym kontekście przestrzennym, umiejscawiając je na strategicznej mapie województwa podkarpackiego. Przyjęty horyzont czasowy stwarza realne szanse na realizację wyznaczonych celów strategicznych i kierunków działań, łączy się też z zamknięciem kolejnego okresu kadencji władz samorządowych. W swoich podstawowych rozwiązaniach Strategia rozwoju powiatu strzyżowskiego nawiązuje do rozwiązań przyjętych w Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata , gdyż uznano za niezbędne tworzenie jednolitego modelu rozwoju regionalnego, którego koordynatorem, zgodnie z modelem ustrojowym przyjętym od 1999 r. jest samorząd wojewódzki. Dzięki temu starano się zachować zasadę spójności z dokumentami wyznaczającymi rozwój województwa, a poprzez nie także z ogólnokrajowymi planami rozwoju, przede wszystkim z opracowaną w Ministerstwie Gospodarki w 1999 r. Narodową Strategią Rozwoju Regionalnego na lata Przyjęta wizja rozwoju powiatu nie jest całością zamkniętą i spetryfikowaną. Wręcz odwrotnie: Strategia rozwoju dla spełnienia założonych celów musi być dokumentem otwartym, elastycznym, który powinien być dostosowywane do konkretnych, aktualnych uwarunkowań. Tak więc założone poszczególne elementy wizji rozwoju, cele strategiczne i kierunki działań mogą ulegać modyfikacji wraz ze zmieniającymi się wewnętrznymi i zewnętrznymi uwarunkowaniami. 9

10 Obecna pozycja konkurencyjna powiatu strzyżowskiego, realizacja przyjętych zadań rozwojowych powoduje niezbędność pozyskania środków zewnętrznych, czy to z poziomu wojewódzkiego, krajowego czy też środków zagranicznych. Środki te powinny posłużyć rozwojowi infrastruktury, realizacji progresywnych programów gospodarczych, zniwelowaniu negatywnych tendencji społecznych i innym celom rozwojowym na terenie powiatu. Dla ich pozyskania niezbędne jest zdefiniowanie potrzeb i przygotowanie przemyślanego planu rozwoju, który sprawi, że będą one efektywnie wykorzystane. Niniejsza Strategia rozwoju stanowi wypełnienie tak postawionego zadania, określając poszczególne elementy planu rozwoju powiatu. Przedstawiany dokument ma konstrukcję trójdzielną w cz. I i II dokonano opisu zasobów naturalnych, potencjału społecznego i gospodarczego, stanu środowiska naturalnego w powiecie. Części III V zawierają bilans strategiczny i wyznaczają drogi rozwoju powiatu w zakreślonym horyzoncie czasowym, w cz. VI i VII omówiono mechanizmy finansowe i proces monitorowania realizacji Strategii rozwoju. Zarząd i Rada Powiatu w Strzyżowie wyrażają przekonanie, że dokument, jakim jest Strategia Rozwoju Powiatu Strzyżowskiego stanowić będzie rzeczywisty plan rozwoju powiatu a przez to przyczyni się do ograniczenia problemów społecznych, rozwoju gospodarczego i wzrostu poziomu życia mieszkańców. Strzyżów, r. Zarząd i Rada Powiatu w Strzyżowie 10

11 I. SYTUACJA SPOŁECZNO GOSPODARCZA I STAN ŚRODOWISKA 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU STRZYŻOWSKIEGO 1.1. Powierzchnia i ludność powiatu w poszczególnych okresach jego funkcjonowania Powiat strzyżowski utworzony został w wyniku reformy ustrojowej państwa wprowadzającej trójszczeblowy podział administracyjny oparty na administracji samorządowej 1 stycznia 1999 r. 1 Obejmuje obszar 503 km 2, liczy wg stanu na dzień 31 grudnia 2000 r mieszkańców i jest jednym z 20 powiatów ziemskich województwa podkarpackiego. Poprzednie okresy funkcjonowania powiatu w innych uwarunkowaniach historycznych i ustrojowych to lata oraz W skład powiatu wchodzi 5 gmin: Czudec, Frysztak, Niebylec, Strzyżów i Wiśniowa 1 miasto i 58 wiosek (odpowiednio w poszczególnych gminach 7, 13, 11, 14, 13). Stolicą powiatu jest liczące 8617 mieszkańców miasto Strzyżów, które wypełnia różnorodne funkcje związane z pełnieniem roli centrum administracyjnego, gospodarczego oraz kulturalno oświatowego powiatu. Pod względem zajmowanej powierzchni powiat lokuje się na 19 a pod względem liczby ludności na 16 miejscu w województwie wśród powiatów ziemskich, natomiast w samym powiecie największy obszar zajmuje miasto i gmina Strzyżów (140 km 2, w tym miasto 14 km 2 ), następnie gmina Niebylec (104 km 2 ), gmina Frysztak (91 km 2 ), gmina Czudec (85 km 2 ) i gmina Wiśniowa (83 km 2 ) Pod względem liczby ludności gminy te liczą odpowiednio miasto i gmina Strzyżów mieszkańców, gmina Czudec mieszkańców, gmina Niebylec mieszkańców, gmina Frysztak mieszkańców, gmina Wiśniowa 8645 mieszkańców. Wykres nr 1 - Powierzchnia i ludność gmin powiatu strzyżowskiego w 2000 r , ,509 8,5 10,68 10,792 9,1 10,4 14 8,645 8,3 5 0 Gm. Czudec Gm. Frysztak Gm. Niebylec Gm. i Miasto Strzyżów Gm. Wiśniowa liczba ludności w tys. powierzchnia w tys. ha 1 Powiat Strzyżowski został utworzony na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów (Dz. U. z 1998 r. Nr 103, poz. 652). Kompetencje i zadania powiatów jako jednostek samorządowych uregulowane zostały ustawą z dn. 5. czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z dn. 18 lipca 1998 r. Nr 91, poz. 578). 22 W r Starostwo Powiatowe w Strzyżowie utworzone zostało na mocy Obwieszczenia nr 52 c.k. Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dnia 05. sierpnia 1896 r. w sprawie utworzenia dwóch starostw: w Podgórzu i Strzyżowie w Galicji (Dz. U. p. Nr 102). W r Powiat Strzyżowski został utworzony na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 11 sierpnia 1954 r. (Dz. U. Nr 49, poz. 245) W skład powiatu weszło 27 wsi z powiatu Krosno oraz 30 wsi i 1 miasto z powiatu Rzeszów. W 1954 r. powołano na terenie powiatu 22 gromadzkie rady narodowe i 1 miejską radę narodową, po stopniowym ograniczaniu ich liczby w 1972 r. funkcjonowało 14 gromadzkich i 1 miejska rada narodowa. W 1973 r. rozpoczęły funkcjonowanie na terenie powiatu gminy zbiorowe, których utworzono 5 i jedną gminę miejską w Strzyżowie (funkcje administracyjne wypełniały utworzone Urzędy Gmin oraz Urząd Miejski w Strzyżowie) por. XX lat Powiatu Strzyżowskiego. Strzyżów 1974 (opracowanie przygotowane i wydane przez Powiatowy Inspektorat Statystyczny w Strzyżowie). 11

12 W stosunku do poprzednich okresów historycznych funkcjonowania powiatu, tj. lat oraz obecny obszar powiatu nieco się różni. W pierwszym okresie w jego skład wchodziły miejscowości z obecnego powiatu krośnieńskiego, tj. Przybówka, Pietrusza Wola i Łęki Strzyżowskie, nie było natomiast Babicy. W latach obszar powiatu był niemal identyczny z obecnym z wyjątkiem wsi Babica, która została włączona do gminy Czudec od roku. Obszar powiatu w poszczególnych okresach funkcjonowania przedstawiają poniższe mapy poglądowe: Mapa nr 1 - Powiat Strzyżowski w latach powierzchnia: ha, ludność: 1910 r mieszk., 1931 r mieszk. Mapa nr 2 - Powiat Strzyżowski w latach powierzchnia: ha, ludność: 1954 r mieszk., 1970 r mieszk. 12

13 Mapa nr 3 - Powiat Strzyżowski w 1999 r. - powierzchnia: ha, ludność: mieszk. Obecna struktura władania i użytkowania gruntów objętych ewidencją gruntów z podziałem na wybrane podmioty z terenu powiatu strzyżowskiego przedstawia się następująco: Tabela nr 1 - Użytkowanie gruntów w powiecie strzyżowskim wg użytkowników w r w ha Wyszczególnienie Grunty Grunty Grunty Grunty własne Powierzchnia komunalne ogólna Skarbu W tym Osób prywatnych lasy żowskiego W tym Powiatu Strzy- Państwa lasy gmin Czudec Frysztak Niebylec Strzyżów Wiśniowa Powiat razem Pozycja powiatu na tle województwa podkarpackiego W Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata , biorąc pod uwagę zatrudnienie w poszczególnych działach gospodarki, działalność przemysłową i przedsiębiorczość, potencjały rozwojowe, nasycenie sieciami infrastrukturalnymi, stan środowiska oraz źródła dochodów ludności zidentyfikowano 5 obszarów problemowych: - obszar środkowy powiaty: rzeszowski, leżajski, łańcucki i przeworski, - obszar wschodni powiaty: jarosławski, przemyski i lubaczowski, - obszar południowy powiaty: bieszczadzki, sanocki, krośnieński, - obszar zachodni powiaty: tarnobrzeski, stalowowolski, mielecki, dębicki i jasielski, Powiat strzyżowski wspólnie z powiatami: brzozowskim, ropczycko sędziszowskim, kolbuszowskim i niżańskim zaliczony został do obszaru środkowo zachodniego województwa, charak- 3 Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata , Rzeszów 2000, s

14 teryzującego się zbliżoną strukturą ekonomiczną, podobnym potencjałem gospodarczym, bliskimi problemami społecznymi i wyzwaniami strategicznymi. Obszar ten określono jako wymagający zaangażowania na rzecz przeciwdziałania zjawiskom marginalizacji społecznej 4 co oznacza niską pozycję konkurencyjną oraz konieczność wsparcia zewnętrznego występujących na nim procesów rozwojowych. Mapa nr 4 - Obszary problemowe w Strategii rozwoju województwa podkarpackiego 5 Ze względu na strukturę połączeń zewnętrznych obszar powiatu znajduje się w strefie oddziaływania ośrodka centralnego województwa podkarpackiego, jakim jest miasto Rzeszów. Powiązania te wynikają ze struktury i ukierunkowania sieci komunikacyjnej drogowej i kolejowej, uwarunkowań gospodarczych, w szczególności oddziaływań rynku pracy, rynków zbytu i ekspansji podmiotów gospodarczych, przejawiają się też w zakresie systemu edukacyjnego, zwłaszcza w zakresie szkolnictwa średniego i ponadśredniego oraz w innych relacjach społecznych. Poszczególne obszary powiatu poddane są w podobnym zakresie mniejszemu lub większemu oddziaływaniu ośrodków takich jak: Krosno, Jasło, Dębica, Brzozów, Pilzno, Ropczyce. 4 Tamże, s Mapa opracowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Por. Stan środowiska w województwie podkarpackim w 1999 r., Rzeszów 2000, s

15 W strukturze wewnętrznej powiat strzyżowski uznać można za jednorodny obszar problemowy, z wyodrębnionym jednym ośrodkiem centralnym, którym jest miasto Strzyżów. Pewną rolę organizującą rozwój całego obszaru pełnią także miejscowości będące siedzibami władz gminnych (Wiśniowa), w tym przede wszystkim historyczne ośrodki miejskie, tj. Czudec, Frysztak i Niebylec. W tych właśnie ośrodkach skoncentrowany jest niemal cały potencjał przemysłowy powiatu, pozostały obszar ma charakter rolniczy, należy jednak zwrócić uwagę, iż, zwłaszcza od początku lat dziewięćdziesiątych, także na obszarach wiejskich powiatu, w tym rolniczych, podobnie jak w całym województwie podkarpackim, pojawiają się coraz liczniej małe zakłady produkcyjne, usługowe i inne, które coraz wyraźniej zaznaczają swoją obecność na mapie gospodarczej powiatu. Powiat strzyżowski ma charakter rolniczo - przemysłowy. Świadczy o tym niski stopień urbanizacji powiatu (19 pozycja w województwie), wysoki odsetek użytków rolnych ogółem w całkowitej powierzchni powiatu (67,7 5 pozycja w województwie) oraz jedna z najwyższych (trzecia) pozycja w województwie pod względem liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Pod względem rozwoju gospodarczego powiat charakteryzuje się niską pozycją konkurencyjną na tle powiatów województwa podkarpackiego. W zakresie wartości brutto środków trwałych (z uwzględnieniem powiatów grodzkich) w roku 1999 plasował się na 22 miejscu, nakładów inwestycyjnych w przemyśle na 21, produkcji sprzedanej przemysłu (w 2000 r.)na 19 miejscu, liczby pracujących 6 ex aequo z powiatem niżańskim na 21, liczby zakładów osób fizycznych na 1000 mieszkańców na 18, stopy bezrobocia na 5 miejscu, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto na 23 miejscu wśród 24 powiatów Podkarpacia. Nieco wyższą pozycję powiat zajmuje w odniesieniu do sieci infrastrukturalnych oraz w działalności samorządowej. Liczba abonentów telefonii przewodowej na 1000 mieszkańców w 1999 r. plasowała powiat na 12 pozycji w województwie (z uwzględnieniem powiatów grodzkich), liczba odbiorców gazu z sieci gazowej na 15, natomiast drogi powiatowe na 100 km 2 powierzchni ogólnej na 12, zaś dochody budżetu powiatu w przeliczeniu na 1 mieszkańca na 9 pozycji wśród powiatów ziemskich Podkarpacia. Wysoką pozycję powiat zajmuje ze względu na czystość i naturalność środowiska przyrodniczego charakteryzuje się znikomym stopniem zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (1 i 2 pozycja w województwie) oraz wysokim udziałem powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionej w powierzchni powiatu ogółem (ogółem ha obszarów chronionych, tj. 79,68 % powierzchni ogólnej włączając otulinę Czarnorzecko Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego) a także wysoką atrakcyjnością turystyczno - rekreacyjną, o czym świadczy wysoka pozycja powiatu ze względu na liczbę korzystających z noclegów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (8 w 1999 r. przy czym należy pamiętać, że ponad 95 % korzystających z noclegów ze względu na lokalizację obiektów hotelarskich skupia się w gminie Czudec, a w r wg dostępnych danych liczba korzystających z noclegów spadła w powiecie do poziomu najniższego w województwie 7 ). Poprawy wymaga stopień czystości wód, oczyszczania ścieków oraz gospodarowanie odpadami. Podsumowując, stwierdzić należy, iż powiat strzyżowski zajmuje niską pozycję konkurencyjną na tle innych powiatów województwa podkarpackiego, podobną do powiatów zlokalizowanych w obszarze problemowym środkowo zachodnim województwa, znacznego wzmocnienia wymaga poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców, kondycja ekonomiczna i stopień nasycenia obszaru powiatu podmiotami gospodarczymi. Obecną sytuację konkurencyjną powiatu na tle powiatów województwa podkarpackiego obrazują wybrane tablice macierzowe pozycjonowania powiatów. 6 W podmiotach gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób, z wyłączeniem pracujących w rolnictwie indywidualnym. 7 Por. Powiaty województwa podkarpackiego 2001 wybrane dane statystyczne, Rzeszów 2001, s

16 TABLICE MACIERZOWE POZYCJONOWANIA POWIATÓW: Tablica nr 1 - POZIOM URBANIZACJI I GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA POZIOM URBANIZACJI (1) WYSOKI 69,9 ŚREDNI 51,2 NISKI POW. STALOWOWOLSKI POW. RZESZOWSKI * POW. TARNOBRZESKI * POW. NIŻAŃSKI POW. DĘBICKI POW. ŁAŃCUCKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. MIELECKI POW. JASIELSKI POW. SANOCKI POW. ROPCZYCKO - SĘDZISZOW- SKI POW. PRZEMYSKI * POW. STRZYŻOWSKI POW. BRZOZOWSKI POW.LUBACZOWSKI POW. JAROSŁAWSKI POW. KROSNIENSKI * POW. BIESZCZADZKI POW. PRZEWORSKI POW. LEŻAJSKI 93 OS. / KM OS. / KM 2 GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA (2) NISKA ŚREDNIA WYSOKA 1. Poziom urbanizacji: odsetek ludności zamieszkałej w miastach w ogólnej liczbie ludności: - wysoki: powyżej 69,9 %, - średni: 51,2-69,9 %, - niski: poniżej 51,2 %. 2. Gęstość zaludnienia; ludność powiatu na 1 km 2 : - wysoka: powyżej 255 os./km 2, - średnia: os./km 2, - niska: poniżej 93 os./km 2. Tablica nr 2 - POTENCJAŁ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI LICZBA ZAKŁADÓW OS. FIZYCZNYCH (1) WYSOKA 60,9 POW. BIESZCZADZKI MIASTO KROSNO MIASTO PRZEMYŚL MIASTO RZESZÓW MIASTO TARNOBRZEG ŚREDNIA 47,3 NISKA POW. JASIELSKI POW. ŁAŃCUCKI POW. JAROSŁAWSKI POW. KROSNIENSKI POW. BRZOZOWSKI POW. RZESZOWSKI POW. NIŻAŃSKI POW. PRZEMYSKI POW. LEŻAJSKI POW.LUBACZOWSKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. PRZEWORSKI POW. SANOCKI POW. ROPCZYCKO SĘDZI- SZOWSKI POW. STRZYŻOWSKI POW. STALOWOWOLSKI POW. MIELECKI POW. TARNOBRZESKI POW. DĘBICKI 184,3 203,9 GĘSTOŚĆ SIECI TELEKOMUNIKACYJNEJ (2) NISKA ŚREDNIA WYSOKA * z miastem na prawach powiatu 16

17 1) Liczba zakładów os. fizycznych na 1000 mieszkańców: - wysoka: powyżej 60,9 zakładów os. fizycznych/1000 mieszkańców, - średnia: 47,3-60,9 zakładów os. fizycznych/1000 mieszkańców, - niska: poniżej 47,3 zakładów os. fizycznych/1000 mieszkańców. 2) Gęstość sieci telekomunikacyjnej; liczba abonentów telefonii przewodowej na 1000 mieszkańców: - wysoka: powyżej 203,9 abonentów /1000 mieszkańców, - średnia: 184,3-203,9 abonentów /1000 mieszkańców, - niska: poniżej 184,3 abonentów /1000 mieszkańców. Tablica nr 3 - POTENCJAŁ TURYSTYCZNY OCHRONA PRZYRODY (1) WYSOKA 60 % ŚREDNIA 40 % NISKA POW. DĘBICKI POW. LEŻAJSKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. BRZOZOWSKI POW.LUBACZOWSKI POW. PRZEWORSKI POW. JASIELSKI POW. ROPCZYCKO - SĘDZI- SZOWSKI POW. JAROSŁAWSKI POW. NIŻAŃSKI POW. TARNOBRZESKI POW. MIELECKI POW. STALOWOWOLSKI MIASTO KROSNO POW. RZESZOWSKI MIASTO TARNOBRZEG POW. SANOCKI POW. KROSNIENSKI POW. PRZEMYSKI POW. STRZYŻOWSKI POW. ŁAŃCUCKI POW. BIESZCZADZKI MIASTO RZESZÓW MIASTO PRZEMYŚL KONCENTRACJA RUCHU TURYSTYCZNEGO (2) NISKA ŚREDNIA WYSOKA 1. Ochrona przyrody; % powierzchni o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionej w powierzchni powiatu ogółem: - wysoka: powyżej 60 % - średnia: % - niska: poniżej 40 % 2. Koncentracja ruchu turystycznego; korzystający z noclegów na terenie powiatu na 1000 mieszkańców w ciągu roku 1999 (miesiące: styczeń wrzesień): - wysoka: powyżej 400 osób - średnia: osób - niska: poniżej 200 osób PRODUKCJA SPRZEDANA PRZEMYSŁU (1) WYSOKA RZESZÓW (MIASTO) KROSNO (MIASTO) ZŁ ŚREDNIA ZŁ NISKA POW. RZESZOWSKI Tablica nr 4 - ROZWÓJ GOSPODARCZY POW. MIELECKI POW. DĘBICKI POW. STALOWOWOLSKI POW. JASIELSKI POW. KROŚNIEŃSKI POW. PRZEWORSKI POW. PRZEMYSKI POW. SANOCKI POW. JAROSŁAWSKI POW. LEŻAJSKI POW. ROPCZYCKO - SĘDZISZOWSKI TARNOBRZEG (MIASTO) POW. TARNOBRZESKI POW. ŁAŃCUCKI PRZEMYŚL (MIASTO) POW. KOLBUSZOWSKI POW. BIESZCZADZKI POW. STRZYŻOWSKI POW. BRZOZOWSKI POW. NIŻAŃSKI POW. LUBACZOWSKI STOPA BEZROBOCIA (2) NISKA ŚREDNIA WYSOKA 17

18 1. Produkcja sprzedana przemysłu; produkcja sprzedana przemysłu w przedsiębiorstwach na terenie powiatu zatrudniających powyżej 9 osób w 2000 r. 8 w zł wg cen bieżących: - wysoka: powyżej zł, - średnia: zł zł, - niskie: poniżej zł. 2. Stopa bezrobocia; stopa bezrobocia rejestrowanego wg stanu na dzień r.: - wysoka: powyżej 14 %, - średnia: %, - niska: poniżej 10 %. Tablica nr 5 - RYNEK PRACY LICZBA PRACUJĄCYCH (1) WYSOKA MIASTO KROSNO 500 ŚREDNIA 200 NISKA POW.LUBACZOWSKI POW. BRZOZOWSKI POW. NIŻAŃSKI POW. STRZYŻOWSKI POW. PRZEMYSKI MIASTO PRZEMYŚL MIASTO TARNOBRZEG POW. MIELECKI POW. SANOCKI POW. JASIELSKI POW. JAROSŁAWSKI POW. BIESZCZADZKI POW. PRZEWORSKI POW. ŁAŃCUCKI POW. ROPCZYCKO SĘDZI- SZOWSKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. KROSNIENSKI POW. RZESZOWSKI MIASTO RZESZÓW POW. STALOWOWOLSKI POW. DĘBICKI POW. TARNOBRZESKI POW. LEŻAJSKI 1350 ZŁ 1500 ZL PRZECIĘTNE WYNAGRODZENIE (2) NISKIE ŚREDNIE WYSOKIE 1. Liczba pracujących; liczba pracujących na 1000 mieszkańców w 1999 r.: (dane nie obejmują rolnictwa indywidualnego oraz zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących do 9 osób), - wysoka: powyżej 500, - średnia: , - niska: poniżej Przeciętne wynagrodzenie; przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w poszczególnych powiatach w 1999 r. w zł: - wysokie: powyżej 1500 zł, - średnie: zł, - niskie: poniżej 1350 zł. Tablica nr 6 - POTENCJAŁ ROLNICZY GOSPODARSTWA ROLNE POWYŻEJ 10 HA (1) WYSOKA POW. BIESZCZADZKI 300 ŚREDNIA 100 NISKA POW.LUBACZOWSKI POW. SANOCKI POW. TARNOBRZESKI POW. STALOWOWOLSKI POW. JAROSŁAWSKI POW. MIELECKI POW. RZESZOWSKI POW. PRZEWORSKI POW. ROPCZYCKO - SĘDZI- SZOWSKI POW. DĘBICKI POW. LEŻAJSKI POW. JASIELSKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. KROSNIENSKI POW. PRZEMYSKI POW. NIŻAŃSKI POW. ŁAŃCUCKI POW. STRZYZOWSKI POW. BRZOZOWSKI 30 % 50 % GRUNTY ROLNE (2) NISKI ŚREDNI WYSOKI 8 Dane na podstawie: Powiaty w Polsce, Warszawa 2001, s

19 1) Gospodarstwa rolne powyżej 10 ha; liczba indywidualnych gospodarstw rolnych o powierzchni 10 ha i więcej w poszczególnych powiatach wg danych ze spisu rolnego w 1996 r.: - wysoka: powyżej 300, - średnia: , - niska: poniżej ) Grunty rolne; % użytków rolnych w stosunku do powierzchni powiatu ogółem w 2000 r.: - wysoki: powyżej 50 %, - średni: %, - niski: poniżej 30 %. Tablica nr 7 - GOSPODARSTWA I GRUNTY ROLNE GOSPODARSTWA ROLNE (1) WYSOKA 100 POW. TARNOBRZESKI POW.LUBACZOWSKI POW. RZESZOWSKI POW. ŁAŃCUCKI POW. PRZEWORSKI POW. STRZYZOWSKI POW. ROPCZYCKO - SĘDZI- SZOWSKI POW. BRZOZOWSKI POW. LEŻAJSKI POW. JASIELSKI POW. KOLBUSZOWSKI POW. KROSNIENSKI POW. PRZEMYSKI POW. NIŻAŃSKI ŚREDNIA 50 POW. BIESZCZADZKI POW. SANOCKI POW. STALOWOWOLSKI POW. JAROSŁAWSKI POW. MIELECKI POW. DĘBICKI NISKA 30 % 50 % GRUNTY ROLNE (2) NISKI ŚREDNI WYSOKI 2. Gospodarstwa rolne; liczba gospodarstw indywidualnych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wg danych ze spisu rolnego z 1996 r.: - wysoka: powyżej 100, - średnia: , - niska: poniżej Grunty rolne; % użytków rolnych w stosunku do powierzchni powiatu ogółem w 2000 r.: - wysoki: powyżej 50 %, - średni: %, - niski: poniżej 30 %. 19

20 2. SEKTORY DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO GOSPODARCZEJ 2.1. ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO I RYNEK ROLNY Warunki produkcji rolniczej i struktura agrarna Wg danych Urzędu Statystycznego za rok użytki rolne w powiecie strzyżowskim zajmują ha, co stanowi 67,7 % powierzchni ogólnej powiatu 10. W przeliczeniu procentowym relacji użytków rolnych do powierzchni powiatu ogółem stawia to powiat na jednej z najwyższych pozycji w województwie (piątej) 11. Również wg zasad przyjętych dla waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (wg IUNG) obszar powiatu strzyżowskiego znajduje się w strefie predestynowanej do rozwoju różnych form rolnictwa, poszczególne jego obszary osiągają wartości pomiędzy 60 a 100 punktów 12. W strukturze użytkowania gruntów w powiecie grunty orne w 1999 r. zajmują ha, sady 547 ha, łąki 3134 ha, pastwiska 4276 ha, lasy i grunty leśne ha, pozostałe grunty 4060 ha. Wykres nr 2 Użytkowanie gruntów w powiecie strzyżowskim w 1999 r. 51,9% 8,1% 24,2% 8,5% 6,2% 1,1% grunty orne sady łąki pastwiska lasy i grunty leśne pozostałe grunty W użytkach rolnych grunty orne zajmują ha, sady 547 ha, łąki 3134 ha, pastwiska 4276 ha Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego. Rzeszów 2000, s W 1995 r. użytki rolne zajmowały powierzchnię ha, w 1996 r ha, w 1997 r ha, w 1998 r ha por. Powiat strzyżowski w liczbach, Rzeszów 2001, s B. Górz w opracowaniu z połowy lat siedemdziesiątych (B. Górz Rolnictwo regionu strzyżowskiego, [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 341) pisał: Charakterystyczną cechą struktury użytkowania ziemi w regionie (powiecie) strzyżowskim jest bardzo wysoki udział, jaki w całej powierzchni mają użytki rolne (ponad 70 %), przy stosunkowo małym jak na warunki tej części województwa rzeszowskiego udziale lasów (23,9 %). 11 W swoim opracowaniu B. Górz (B. Górz op. cit., s. 342) podaje, że w roku 1931 użytki rolne stanowiły ha, co stanowiło 75,4 % ówczesnej powierzchni powiatu, w 1955 r ha, tj. 71,5 % powierzchni ogólnej, w r ha, tj. 70,2 %, w r ha, tj. 70 %, w r ha, tj. 68,6 % powierzchni ogólnej. Wg tych danych stopniowo wzrastał też udział lasów w powierzchni ogólnej z 21,4 % w r do 23,8 % w r Por. Podstawowe uwarunkowania przestrzenne rozwoju potencjał gospodarczy, oprac. Podkarpackiego Biura Planowania Przestrzennego w Rzeszowie, Rzeszów Dane na podstawie: Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego. Rzeszów 2000, s Wg danych Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. w indywidualnych gospodarstwach rolnych użytki rolne stanowią 81,8 %, lasy i grunty leśne 12,5 %, pozostałe grunty 5,7 %, w użytkach rolnych z kolei grunty orne pod zasiewami zajmują 63,9 %, odłogi i ugory 9,9 %, sady 1,8 %, łąki 12,6 %, pastwiska 11,8 % - por. Rolnictwo województwa podkarpackiego powiaty, Rzeszów 1999, s

21 Wykres nr 3 Struktura użytków rolnych w powiecie strzyżowskim w 1999 r. 1,6% 76,6% 9,2% 12,6% grunty orne pastwiska łąki sady Wg danych Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. w powiecie strzyżowskim jest 9033 indywidualnych gospodarstw rolnych 14, co w liczbach bezwzględnych daje powiatowi 12 pozycję w województwie, natomiast w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (wg liczby mieszkańców z 1999 r.) liczba indywidualnych gospodarstw rolnych (144,8) stawia powiat na trzeciej pozycji w województwie podkarpackim. W strukturze indywidualnych gospodarstw rolnych gospodarstw o powierzchni 1,01 1,99 ha jest 3284, tj. 36,4 % - 2 2,99 ha 2254, tj. 24,9 %, 3 4,99 ha 2503, tj. 27,7 %, 5 6,99 ha 670, tj.7,4 %, 7 9,99 ha 245, tj. 2,7 %, 10 14,99 ha 53, tj. 0,6 %, 15 19,99 ha 11, tj. 0,12 %, 20 49,99 ha 10, tj. 0, 11 %, 50 ha i więcej 3, tj. 0,03 %. Wykres nr 4 Gospodarstwa rolne wg obszarów w powiecie strzyżowskim ,01-1,99 ha 2-2,99 ha 3-4,99 ha 5-6,99 ha 7-9,99 ha 10-14,99 ha 15-19,99 ha 20-49,99 ha 50 ha i więcej 1,01-1,99 ha 2-2,99 ha 3-4,99 ha 5-6,99 ha 7-9,99 ha 10-14,99 ha 15-19,99 ha 20-49,99 ha 50 ha i więcej Ze względu na liczbę indywidualnych gospodarstw rolnych o powierzchni 10 ha i więcej w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (1,23) powiat plasuje się na 14 pozycji w województwie. Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w indywidualnych gospodarstwach rolnych w powiecie wynosi 14 Dane na podstawie Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego. Rzeszów W publikacji Rolnictwo województwa podkarpackiego powiaty wydanej przez Urząd Statystyczny w Rzeszowie i Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego w 1999 r., opierając się także na danych Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. podaje się nieco inne dane m. in. liczbę indywidualnych gospodarstw rolnych ogółem w powiecie określono na

22 3,0 ha i jest ona zbliżona do średniej wojewódzkiej (3,5 ha) 15, natomiast o ponad połowę niższa od średniej krajowej (6,99 ha). Gospodarstwa o wielkości do 5 ha stanowią 89 % wszystkich gospodarstw, tj, o 6,7 % więcej niż w województwie i o blisko 34 % więcej niż w kraju. Tabela nr 2 Gospodarstwa rolne w wybranych powiatach województwa podkarpackiego wg danych spisu rolnego z 1996 r. POWIATY Średnia powierzchnia gospodarstw według użytków rolnych [ha] Średnia liczba działek w gospodarstwie Województwo 3,5 4,5 5,9 Brzozowski 2,9 7,4 2,0 Kolbuszowski 4,3 3,2 10,6 Łańcucki 2,6 4,2 4,3 Ropczycko sędzisziwski 3,2 4,5 9,1 Strzyżowski 3,0 4,3 14,3 Tabela nr 3 - Struktura użytkowania ziemi w % w 1999 r. Odsetek gospodarstw o zwartej powierzchni LP. Wyszczególnienie Polska Podkarpackie Powiat Strzyżowski 1. Użytki rolne 59,0 52,7 67,7 2. Lasy 28,4 35,9 24,2 3. Pozostałe 12,6 11,4 8,1 Obrót ziemią rolniczą na terenie powiatu jest niewielki. W latach tylko 9,2 % gospodarstw zwiększyło swoją powierzchnię, przy czym z tytułu spadków i darowizn z tej liczby 44,5 %, zakupu ziemi 23,6 %, dzierżawy 29,8 %, innych tytułów 2,1 %. Wśród gospodarstw, które zwiększyły powierzchnię średnia zwiększenia to 1,82 ha, natomiast średnio we wszystkich gospodarstwach w powiecie jest to 0,17 ha 16. Po analizie powyższych danych stwierdzić można, iż rolnictwo powiatu strzyżowskiego charakteryzuje wysoki stopień rozdrobnienia agrarnego, z typowym dla tej części kraju rozproszeniem rozłogu gospodarstw (średnia liczba działek składających się na gospodarstwo to 4,3, przy czym 14,3 % to gospodarstwa o zwartej powierzchni 17 ), co przy braku działań scaleniowych dodatkowo negatywnie oddziałuje na strukturę obszarową, koszty i jakość produkcji gospodarstw Produkcja rolnicza Głównym kierunkiem produkcji rolniczej powiatu jest produkcja roślinna. W zakresie produkcji zwierzęcej obsada inwentarza żywego na 100 ha użytków rolnych kształtuje się następująco: konie 10,8 sztuk przy średniej wojewódzkiej 9,4, bydło 56,5 przy średniej wojewódzkiej 50,1, trzoda chlewna 54,4 przy średniej wojewódzkiej 55,7, owce 1,8 przy średniej wojewódzkiej 2, Dane na podstawie Rocznik statystyczny województwa podkarpackiego, Rzeszów 2000, s Z przeliczenia powierzchni użytków rolnych w 1999 r. do liczby gospodarstw na podstawie spisu z 1996 r. przeciętna powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego w powiecie wynosiłaby 3,77 ha. W publikacji Rolnictwo województwa podkarpackiego powiaty podano dla powiatu strzyżowskiego średnią powierzchnię gospodarstwa wg użytków rolnych 3,0 ha przy średniej wojewódzkiej 3,4 ha. Daje to 15 pozycję ze względu na średnią wielkość gospodarstwa w województwie. 16 Por. Rolnictwo województwa podkarpackiego powiaty. Rzeszów 1999, s Tamże, s Wg danych zawartych w opracowaniu B. Górza (B. Górz op. cit., s ) w roku 1955 w powiecie było gospodarstw rolnych, w roku , w roku , natomiast w roku , w roku 1960 użytki rolne zajmowały obszar ha, natomiast w roku ha. W roku 1960 gospodarstwa o powierzchni 0,5 do 4,99 ha stanowiły 89,4 % ogółu gospodarstw, w roku ,7 %, gospodarstw o obszarze 10 ha i więcej w roku 1960 było 34, w Dane Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. na podstawie: Rolnictwo województwa podkarpackiego powiaty. Rzeszów 1999, s. 59. W opracowaniu B. Górza i S Urbanika zamieszczonym w pracy Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic (Op. cit., s. 348 i 499) podaje się, iż w latach 1955 do 1974 obsada bydła na 100 ha UR zwiększyła się z 77 do 97, by 22