Turbo-gloom and Anno Horribilis. Prognoza 2009 Turbo-gloom and Anno Horribilis

Transkrypt

1 Prognoza 2009 Turbo-gloom and Anno Horribilis

2 Witamy w naszej corocznej prognozie dla gospodarki globalnej W roku 2009 inwestorzy powinni być przygotowani na to, iż w dalszym ciągu będziemy mieli do czynienia z obniżaniem wskaźnika ogólnego zadłużenia, brakiem płynności, zmiennością oraz niepewnością. Globalny system finansowy wszedł na nową drogę, która zmierza w kierunku normalizacji rynków kredytowych. Jesteśmy zdania, że ostatnia dekada(y) nie odbiegała od normy pod względem finansowania długów, oraz że zaobserwujemy znaczne zmiany w postrzeganiu lewarowania czy zadłużenia. Rynki finansowe będą musiały dopasować się do nowego wzorca, gdzie wykorzystanie efektu dźwigni w finansowaniu traktowane jest raczej jak poważne zagrożenie, niż możliwość zwiększenia zysków. Wszystkie państwa odnotują znaczny spadek wzrostu niezależnie od tego czy będziemy brać pod uwagę zyski, faktyczny PKB, dochód czy zatrudnienie. Krótko mówiąc, niezależnie od tego jak bardzo chcielibyśmy się mylić, rok 2009 może okazać się Anno Horribilis. 2

3 STEEN JAKOBSEN Główny Strateg Inwestycyjny (CHIEF INVESTMENT OFFICER) Steen Jakobsen jest głównym strategiem inwestycyjnym oraz członkiem Senior Management Group Saxo Banku. Pan Jakobsen dołączył do Saxo Banku w lipcu 2000 roku. Projektuje i zarządza bieżącymi modelami handlowymi Saxo Banku oraz ofertami zarządzania funduszami dla klientów prywatnych i instytucjonalnych. Ponadto, pan Steen Jakobsen prowadzi fundusze Saxo Macro i Saxo FX, zarządzając aktywami o łącznej wartości około 140 milionów dolarów. Steen Jakobsen dzieli swój czas pomiędzy biura w Londynie i Kopenhadze. Ma ponad 20-letnie doświadczenie w dziedzinie proprietary trading inwestycji na własny rachunek i alternatywnego inwestowania. W roku 1989, po ukończeniu studiów ekonomicznych na Uniwersytecie Kopenhaskim, rozpoczął karierę w Citibank N.A. Copenhagen, skąd przeniósł się do Hafnia Merchant Bank na stanowisko Dyrektora ds. Sprzedaży i Transakcji. Przed przejściem do Saxo Banku Steen Jakobsen pracował dla UBS w Nowym Jorku jako Dyrektor Generalny w Global Proprietary Trading Group. DAVID BAKKEGAARD KARSBØL Główny Ekonomista (CHIEF ECONOMIST) David Karsbøl jest szefem Zespołu Strategów Saxo Banku i odpowiada za ogół makroekonomicznych ocen Saxo Banku. Ma tytuł magistra ekonomii uzyskany na Uniwersytecie Kopenhaskim, gdzie wybrał sobie jako przedmioty specjalizacji finanse, statystykę i gospodarkę pieniężną. Jego praca magisterska dotyczyła wyceny złota od roku 1971, a on sam znany jest z przekornych poglądów. Udziela komentarzy na temat sytuacji makroekonomicznej i prognoz. David Karsbøl skupia się na analizie cyklu biznesowego i podpisuje się pod stylem myślenia tak zwanej Austriackiej Szkoły Ekonomicznej (Menger, Schumpeter, von Mises, von Hayek itp.). Uważa, że zrozumienie cyklu długu jest kluczową kwestią dla zrozumienia ogólnego cyklu biznesowego. Pracował jako analityk ubezpieczeniowy w Tryg A/S, a w roku 2003 dołączył do Saxo Banku, by pracować pod kierownictwem Steena Jakobsena, który odpowiada za program funduszy hedgingowych banku. David Karsbøl pracował jako strateg makro do chwili, gdy dołączył do Zespołu Strategów w roku Od lata 2007 stoi na czele tego zespołu. 3

4 JOHN HARDY Główny Strateg FX (CHIEF FX STRATEGIST) John Hardy ukończył (z wyróżnieniem) Uniwersytet Teksański w Austin. John jest Dyrektorem Strategii Forex w Saxo Banku. Pochodzi z Teksasu. Zyskał wielu zwolenników po tym jak zaczął prowadzić swoją popularną i często cytowaną rubrykę, dotyczącą codziennych Wiadomości z Rynku Forex, która dociera do klientów i partnerów Saxo Banku oraz prasy i handlowców. John jest stałym gościem i komentatorem w różnych stacjach telewizyjnych takich jak CNBC, CNBC Arabia i Bloomberg. Poza prowadzeniem swojej rubryki oraz występami w mediach, John opracowuje koncepcje osiągania zysków w perspektywie 1 do 5 dni w oparciu o fluktuacje rynkowe. Czasami na bieżąco komentuje też kwestie dotyczące najważniejszych walut, polityki Banku Centralnego, tendencji makroekonomicznych, czy innych sytuacji rozwijających się na rynku. Jest jednym z autorów corocznej Prognozy oraz 10 szokujących prognoz Saxo Banku. John Hardy pracuje w Saxo Banku od ponad 6 lat. CHRISTIAN TEGLLUND BLAABJERG Główny Strateg ds. Akcji (CHIEF EQUITY STRATEGIST) Christian Tegllund Blaabjerg dorastał w Kolding w Danii. Zdobył wszechstronne wykształcenie, począwszy od magisterium z nauk politycznych Uniwersytetu w Aarhus, a skończywszy na dyplomie z dziedziny finansów zdobytym w Aarhus School of Business. Zanim dołączył do Saxo Banku w roku 2007, Christian był analitykiem ilościowym w dziedzinie sprzedaży i marketingu w duńskiej firmie Novozymes A/S. Christian zajmuje się analizą akcji zarówno dla pojedynczych firm jak i na poziomie rynków akcji. W Saxo Banku skupia się przede wszystkim na rozwoju modeli inwestycyjnych z wykorzystaniem różnych metod w oparciu o statystykę/ekonometrię. Christian komentuje informacje na temat najważniejszych spółek jak również rynków akcji. Christian Tegllund Blaabjerg pojawia się także w głównych stacjach telewizyjnych prezentujących informacje finansowe, a jego publikacje komentujące poszczególne akcje oraz rozwój sytuacji na rynku akcji są publikowane w prasie. 4

5 SPIS TREŚCI SZOKUJĄCE PROGNOZY SAXO BANKU NA ROK TOP 10 NA ROK РODSUMOWANIE NASZEGO PORTFELA Z 2008 ROKU PRZESŁANKI DLA PROGNOZY NA ROK 2009: POWAŻNY REGRES ВERNANKE, WEJŚCIE CZARNEGO KONIA (JESZCZE JEDEN INFLACJONISTA) ZMIANA KULTUROWA, ALE NIE TA, KTÓRĄ OBIECYWAŁ OBAMA PERSPEKTYWY WZROSTU АKCJE W 2009 R SZACOWANE ZYSKI DLA RYNKÓW ILE JUZ WYNIOSŁA KOREKTA? CZEGO MOŻEMY SIĘ SPODZIEWAĆ PO DYWIDENDACH? DOCELOWA WYCENA DLA INDEKSÓW REKOMENDACJE HANDLOWE SEKTORY / AKCJE JEDNOSTKOWE RYNEK SUROWCOWO-TOWAROWY W CHINY W 2008 = STANY ZJEDNOCZONE W 1929? ОGÓLNE UMORZENIA, KONIEC CYKLU I POTENCJALNE OZNAKI WYJŚCIA Z KRYZYSU FX W 2009 R.: CZY DOLARA CZEKA KOLEJNA GWAŁTOWNA ZMIANA? USD: JESZCZE JEDNA RUNDA UMACNIANIA A POTEM ŻEGNAJ, ZIELONY EUR: BEZPIECZNA PRZYSTAŃ, CZY CISZA PRZED BURZĄ? JPY: W ROKU 2009 PRZED JAPONIĄ WYBOISTA DROGA; KRAJ WALCZY Z PRESJĄ UMACNIANIA SIĘ JPY GBP: WIĘKSZOŚĆ BÓLU JUŻ WLICZONO W CENĘ? CHF: KONIEC OAZY SPOKOJU? AUD: DALEJ POD WOZEM? CAD: WALUTA PRZESZŁOŚCI AŻ DO 2010? NZD: DALSZE SPADKI NOK ORAZ SEK: WARTO IM SIE PRZYJRZEĆ W 2009 ROKU? ENERGIA W 2009 ROKU: SPADAJĄCE CENY ROPY SPOWODUJĄ OGROMNE RYZYKO GEOPOLITYCZNE.. 34 DZIESIĘĆ NAJWAŻNIEJSZYCH POWODÓW, BY PRZESTAĆ SIĘ MARTWIĆ O ZMIANY KLIMATYCZNE

6 SZOKUJĄCA PROGNOZA SAXO BANKU NA ROK 2009 Zgodnie z tradycją przedstawiamy 10 szokujących prognoz na rok Podstawowym powodem, dla którego co roku przeprowadzamy to ćwiczenie Czarnego Łabędzia jest fakt, iż ludzka psychika jest najczęściej nastawiona optymistycznie. Kto mógł przypuszczać, że w ciągu niecałego roku kapitalizacja CityGroup spadnie z 164 miliardów dolarów do 40 miliardów dolarów? Albo, że Lehman Brothers zbankrutuje? Że GSE zostanie przejęte? W naszych Rocznych Prognozach przyjmujemy bardziej pesymistyczne podejście, niż przeciętny analityk na rynku. Wierzymy też, że dla inwestora ważniejsze jest uwzględnienie mniej prawdopodobnych scenariuszy (niż przewiduje rynek). Gdy rynek jest na granicy osiągnięcia najniższego poziomu, a chęć podejmowania ryzyka wydaje się bardziej odległa niż kiedykolwiek, mamy nadzieję, że będziemy pierwszym głosem optymizmu i zwiastunem wzrostu. Prosimy jednak pamiętać, że jest to raczej ćwiczenie oparte na przemyśleniach, niż gotowy zestaw prognoz szanse na to, że któraś z tych tez się sprawdzi, wynoszą Wierzymy jednak, że prawdopodobieństwo realizacji naszych prognoz jest wyższe, niż obecnie zakłada rynek. W przeszłości od 3 do 4 z 10 naszych tez okazało się trafionych, ale mamy nadzieję, że w następnym roku będzie ich mniej. Rewolucja Irańska. Irańska gospodarka już w tej chwili znajduje się pod dużą presją. Jednak najważniejszym towarem eksportowym tego państwa jest ropa, a skoro zakładamy, że jej cena spadnie do 40 czy nawet 35 dolarów, zmniejszy się siła nabywcza społeczeństwa irańskiego w USD. Rząd będzie pod ogromną presją, gdyż nie będzie w stanie zapewnić dostaw podstawowych artykułów. Istnieją granice wytrzymałości irańskiego społeczeństwa. Granice te rozszerzają się, gdy gospodarka funkcjonuje dobrze, jednak jeśli ceny energii drastycznie spadają, możemy spodziewać się niepokojów oraz niezadowolenia społecznego. Ropa po 25 USD W roku 2009 ropa będzie oferowana po niższych cenach z powodu najgorszego globalnego kryzysu ekonomicznego od czasu Wielkiej Depresji. OPEC ograniczy produkcję, lecz w związku z nieporozumieniami wewnątrz kartelu cięcia te nie będą miały takich rozmiarów, jakie są konieczne w celu ograniczenia spadku cen ropy z obecnego poziomu. Ponadto, mniej cywilizowane kraje, które uzależniły się od dochodów pochodzących wydobycia ropy, mając na względzie zadowolenie swojej ludności będą podejmowały wszelkie możliwe wysiłki, aby utrzymać wysokie ceny surowca. S&P500 na poziomie 500 W roku 2009 indeks Standard&Poor s 500 osiągnie poziom 500. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy będzie nie tyle spadek wskaźnika P/E, ile spadek zarobków (gdyż niskie stopy procentowe uzasadniają stosunkowo wysoki P/E). Istnieje wiele powodów, dla których zarobki będą w dalszym ciągu spadać: 1) Konsumenci nie będą już w stanie zaciągać kredytów w bankach, gdyż te wykazują straty i muszą obniżyć bilans. 2) Koszty finansowania wzrosły również w sektorze przedsiębiorstw, w szczególności zaś dla konsumpcji finansowanej poprzez kredyty. 3) Udziały w budownictwie mieszkaniowym zanikają i nie będą już mogły służyć jako zabezpieczenie kredytów. 4) Firmy ograniczą swoje programy inwestycyjne, co niekorzystnie wpłynie na działalność opartą na modelu B2B. Włochy skorzystają na groźbach wystąpienia z Europejskiej Wspólnoty Monetarnej. Włochy wykazują długofalową słabość do dewaluacji, co nie jest możliwe przy wspólnej walucie. Finanse rządowe znajdują się pod ogromną presją, a wymogi Europejskiej Wspólnoty Monetarnej zostaną nie tylko naruszone, ale zupełnie zignorowane w roku Unia Europejska prawdopodobnie ograniczy nadmierne deficyty budżetów rządowych wielu krajów członkowskich, ale Włochy mogą skorzystać na wcześniejszych groźbach całkowitego wystąpienia z Europejskiej Wspólnoty Monetarnej. 6

7 AUDJPY do poziomu 40 Gospodarka Australii w dużej mierze opiera się na rynku surowcowo-towarowym, a w ostatnich latach znaczna część ekspansji gospodarczej tego kraju napędzana była przez boom surowcowy. Jesteśmy zdania, że rynek surowców w ciągu następnych 10 lat będzie stał w miejscu, a to z powodu rzeczywistego braku popytu związanego z wysokimi cenami, które obserwowaliśmy w ciągu ostatnich 5 lat. Jednocześnie jesteśmy nastawieni optymistycznie jeśli chodzi o JPY w związku z dużym bieżącym japońskim deficytem oraz ogromnymi oszczędnościami krajowymi. EURUSD do poziomu 0.,95 a potem 1,30 Potencjalnym problemom w Strefie Euro zwykle nie poświęca się tyle uwagi, na ile zasługują. Równowaga europejskich banków jest zagrożona z powodu znacznego wpływu Europy Wschodniej regionu, który zdecydowanie osłabnie w roku Jednocześnie napięcia gospodarcze wewnątrz Europy rosną, co możemy obserwować, porównując spready obligacji rządowych i Bunds niemieckich obligacji długoterminowych. Ponadto, USD pozostaje podstawowym środkiem wymiany na rynkach pieniężnych, co zapewni wysokie zapotrzebowanie na amerykańską walutę, dopóki będziemy mieli do czynienia z rynkami drogiego pieniądza. Trzeba jednak przyznać, że dolar nie jest zdrową walutą, a oczywiste problemy w Strefie Euro zostaną bardzo szybko zdyskontowane. Dlatego też spadek do 0,95 będzie nie będzie miał podstaw fundamentalnych. Wzrost PKB w Chinach na poziomie 0,00% W roku 2009 Chiny dojdą prawie do poziomu recesji. Napędzane przez eksport sektory gospodarki chińskiej znacznie ucierpią na zapaści działalności gospodarczej w USA. Ponadto, wiele inwestycji, które rozpoczęto w ciągu ostatnich 5 lat, a które oparte są na surowcach, ucierpi z powodu załamania cen surowców. Ponieważ przez lata chińską gospodarkę stymulowała ekspansywna polityka monetarna, większość spekulacyjnych nadwyżek tym spowodowanych ujawni się w roku Pierwsza przyszła, pierwsza pójdzie Naszym zdaniem, kilka walut wschodnioeuropejskich, których kurs został obecnie sztywno lub niemal sztywno powiązany z euro, znajdzie się pod rosnącą presją z powodu odpływu kapitału w roku Niektóre z tych krajów już wykazały niezwykle wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących i konieczność refinansowania, co sprawi, iż staną się podatne na dodatkowe zakłócenia na rynku kredytowym. Dotyczy to głównie walut krajów bałtyckich. Kurs przynajmniej jednej z walut wschodnioeuropejskich, które zostały usztywnione do euro, zostanie uwolniony (pójdzie pierwsza). Indeks Reuters/Jefferies CRB spadnie o 30% (do poziomu 150) Może okazać się, że przez ostatnie lata surowce były jeszcze większą bańką niż akcje (ale nie kredytowe instrumenty pochodne). Uważamy, że nadwyżki spekulacyjne były tak duże, że spowodowały zniekształcenie statystyk popytu i podaży. Mamy nawet wątpliwości co do powszechnego przekonania, że popyt od lat przewyższa podaż. Ukryte zapasy, w szczególności w odniesieniu do metali przemysłowych, zostaną ujawnione w roku 2009, a to z kolei spowoduje, że ceny jeszcze bardziej spadną. Pierwsza azjatycka waluta ustali swoją wartość w stosunku do CNY Rośnie gospodarczy, polityczny i kulturowy wpływ Chin, a odwrót od Sztucznej Ekonomii w stronę Starej Szkoły Ekonomicznej sprawi, że wszyscy skupią się na ważnych problemach. Innymi słowy: kto ma potencjał produkcyjny? Kto jest kredytodawcą? Kto ma wzrost i oszczędności? Większość odpowiedzi padnie na korzyść Chin, a gospodarki azjatyckie będą chętniej spoglądały w stronę Chin jako partnera handlowego, by ograniczyć dotychczasowe plany, skoncentrowane na USA. 7

8 10 NAJWAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ NA ROK ) Sprzedaż Nasdaq Akcje spółek technologicznych odczują tendencję zniżkową w cyklu inwestycyjnym. Spółki ograniczą inwestycje oparte na kredytach, jako że warunki są coraz trudniejsze. Zamiast tego sprowadzą nowe inwestycje do niższego poziomu, który będzie zgodny z ich płynnością finansową. Spółki technologiczne ucierpią z tego powodu, gdyż stare technologie zostaną zastąpione nowymi, lecz proces ten nie nastąpi w tym samym tempie co poprzednio, a sprzedaż tych spółek spadnie. Poza tym, pomimo prób rządów i banków centralnych, by rozruszać gospodarkę, banki komercyjne przejawiły jak do tej pory niewielką chęć przejścia na tańsze kredyty konsumenckie (włącznie z kredytami dla firm). Więc dopóki firmy nie zauważą, że kredyty łagodnieją, będą inwestować mniej. 2) Gra na wahania kursu EURUSD Sprzedaż EURUSD po 1,65, kupno EURUSD na poziomie parytetu - Fed, kierowany przez Bena Bernanke, wypowiedział wojnę inflacji poprzez obniżenie stóp do 0,0% i przejście do działań alternatywnych, które demolują bilans Fed. Natomiast Trichet i konserwatyści z Bundesbanku prezentują ostrzejsze stanowisko i ostrzegają przez nadmiernym złagodzeniem polityki monetarnej. Taka drastyczna rozbieżność w polityce i filozofii gospodarczej spowoduje duże wahania EURUSD w nadchodzącym roku. Z drugiej strony, pozycja EUR jest niepewna, a sama waluta wykazuje dużą wrażliwość, gdy mamy do czynienia z poważnym osłabieniem gospodarczym, postępującym obniżaniem zadłużenia oraz stratami banków europejskich spowodowanymi podatnością Europy Wschodniej na kryzys. Bylibyśmy bardzo szczęśliwi, jeśli udałoby się sprzedać EUR, jeżeli zbliży się ono do zwyżki z roku 2008 i przekroczy ją. Jednakże na dłuższą metę spodziewamy się spadku USD, więc jeśli rzeczywiście uda nam się ogromna wyprzedaż EUR, to parytet będzie dawał atrakcyjne okazje kupna z ostatecznym celem na poziomie 1,2000 lub wyższym. 3) Kupno niemieckich obligacji rządowych: 4,25%, 7/4/2039 Wchodzimy w fazę obniżania ogólnego poziomu zadłużenia i niezwykle płynnego rynku długów. Wiele aktywów jest likwidowanych i spodziewamy się, że w roku 2009 surowce znajdą się pod znaczną presją. Jednocześnie inwestorzy będą szukali schronienia w aktywach rządowych. W szczególności zaś w stałych dochodach, takich jak długoterminowe niemieckie obligacje z oprocentowaniem 4,25% 7/4/2039, oferujące atrakcyjne, bezpiecznie schronienie dla inwestorów w sytuacji, gdy walka z inflacją lub wręcz deflacją zdominuje rynki finansowe w roku Japońskie obligacje rządowe bardzo dobrze radziły sobie przez 10 lat, począwszy od roku 1990, gdy pękła bańka japońskiej giełdy i rynku mieszkaniowego. Sądzimy, że tak samo może być teraz, gdyż obecną sytuację można porównać do tej w Japonii w latach Jeżeli banki centralne na świecie zdecydują się walczyć z deflacją i pomóc rządom w finansowaniu pęczniejących deficytów budżetowych, to może okazać się, że jest to ważny czynnik przemawiający za obligacjami niemieckimi, które w dalszym ciągu przynoszą większy zysk, niż obligacje amerykańskie. 4) Koszyk pozycji krótkich walut Europy Środkowej i Wschodniej (CEE) vs. EUR Koszyk pozycji długich EUR/CEE (CZK, PLZ, HUF). Trzy największe gospodarki Europy Środkowej były ulubienicami wśród rynków wschodzących w czasach wzrostu globalnej bańki kredytowej. Gospodarki te napędzał ogromy napływ kapitału: mieliśmy do czynienia z boomem inwestycji w aktywa trwałe oraz ekspansją kredytową, która przyniosła znaczący zwrot wartości udzielanych kredytów na wszystkich poziomach. Wszystkie trzy kraje mają ogromny deficyt budżetowy z powodu słabych warunków finansowania. W sektorze prywatnym udzielono wielu kredytów hipotecznych w walutach obcych, takich jak np. frank szwajcarski, gdyż wydawało się to najlepszym rozwiązaniem większość najważniejszych walut spadała w stosunku do walut lokalnych, a stopy procentowe były niższe za granicą. Teraz, kiedy skutki bańki w sektorze nieruchomości rozprzestrzeniają się w zastraszającym tempie, kraje te będą zmuszone ponownie przywrócić równowagę. Dług zagraniczny niebezpiecznie rośnie, gdyż przepływ kapitału gwałtownie dewaluuje te waluty. Źródło kredytowania też wyschło, zarówno dla posiadaczy kredytów hipotecznych w walutach obcych, którzy narażeni są na rosnące ryzyko niedotrzymania zobowiązań, a także dla samych państw, które będą musiały szybko reagować. W roku 2009 wszystkie trzy waluty gospodarek Europy Środkowej mogą gwałtowanie spaść w stosunku do EUR. 8

9 5) Koszyk pozycji krótkich AUD/G5. Koszyk krótkich pozycji AUD vs. G5 (USD, JPY, CHF, EUR i GBP): AUD jest walutą grupy G-7, zazwyczaj bardzo blisko związaną z globalnym cyklem rozwoju gospodarczego oraz apetytem na ryzyko. Ponieważ prognozujemy bardzo słabe uwarunkowania ekonomiczne oraz dalsze ograniczanie długów wynikających z ryzykownych aktywów, spodziewamy się, że i tak już słaby AUD spadnie dalej w roku AUD może także dyskontować zwiększenie ryzyka, gdyby sytuacja w Chinach pogorszyła się bardziej, niż przewiduje to rynek a sytuacja wskazuje, że jest to dość prawdopodobne. AUD znajdzie się także pod silna presją deflacyjną z racji eksportu rudy żelaza i węgla do Azji środkowej. Co więcej, konsumenci australijscy są jednymi z najbardziej zadłużonych na świecie, a recesja przenosi się ze świata finansów na konsumentów. Wydaje się, że Australia jest na bardzo kiepskiej pozycji, i będzie ulegała dalszemu osłabieniu. Poprzednie korzyści, jakimi cieszył się AUD ze względu na wysokie stopy procentowe wydają się gwałtownie zanikać, gdyż banki centralne w nowym roku dokonują dalszych cięć. 6) Sprzedaż miedzi Miedź jest podatna na cykle biznesowe ze względu na fakt, iż jest ważnym surowcem budowlanym i przemysłowym. Ponieważ nastąpiło gwałtowne i bezprecedensowe ograniczenie działalności gospodarczej, zapotrzebowanie na miedź załamało się. A jednak ceny miedzi spadły tylko do poziomu z roku 2005 (około 150). Według naszych obliczeń krańcowy koszt produkcji dla większości przemysłu wynosi około 70 centów za funt. Uważamy, że bardzo wysokie ceny surowców w latach ubiegłych doprowadziły do załamanie się zapotrzebowania tj., znaleziono stałe zamienniki i alternatywne materiały produkcyjne dla przemysłu. To częściowo spowodowało załamanie się popytu. Kolejnym powodem mogą być dotychczas ukryte spekulacyjne zapasy, które zachwiały statystyką popytu/podaży i doprowadziły do tego, że wszyscy uwierzyli, że popyt przewyższał przez lata podaż. Teraz poddajemy w wątpliwość takie postrzeganie sytuacji i wierzymy, że rynek zostanie zalany tymi zapasami co może doprowadzić do sytuacji, w której ceny mogą być niższe niż krańcowe koszty produkcji. 7) Kupno PIO (PowerShares Global Water Portfolio) Wiele państw nadmiernie wykorzystuje formacje wodonośne żeby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na wodę. Wiercenie milionów studni nawadniających doprowadziło do wyczerpania zasobów wody poza wszelkie granice jej odnawialności. W efekcie prowadzi to do wykorzystania wód gruntowych. Fakt, iż rządom nie udaje się ograniczyć wykorzystania odnawialnych formacji wodonośnych oznacza, że notowania wody spadają w krajach, które skupiają więcej niż połowę ludności świata, łącznie z największymi producentami zbóż: Chinami, Indiami i USA. Nie zauważamy jeszcze, by te fakty miały przełożenie na akcje wody i zalecamy kupno EFT Powershare Global Water Portfolio (PIO). 8) Kupno 500 Nasz scenariusz makroekonomiczny zakłada politykę walki z inflacją, a w takim scenariuszu firmy zaobserwują spadek sprzedaży. Ze względu na stosunkowo wysoki poziom dźwigni operacyjnych bardzo ucierpią na tym marże. Spodziewamy się, że zmniejszą się średnio o 20% dla firm S&P500, co doprowadzi do wzrostu zarobków dla S&P500 na poziomie -30%. W zależności od wykorzystanych technik wyceny oraz założeń poczynionych przed sporządzeniem analizy, szacujemy, że niski poziom S&P500 kształtować się będzie w granicach w roku Jednakże rynki zniżkujące mogą wykazywać dodatkowe spadki, szczególnie gdy wcześniej w czasie hossy wyniki były zawyżone. Ostatnie zwyżki na rynku były największe w historii, więc prognoza, że S&P500 osiągnie poziom 500, wydaje się bardzo prawdopodobna. Jednakże jesteśmy zdania, że to zapoczątkuje powolne odbicie od dna, które zacznie się pod koniec roku 2009, a S&P500 na poziomie 500 spowoduje, że będzie to wyglądało rzeczywiście bardzo atrakcyjnie. Będziemy kupować na tym poziomie. 9) Kupno Valeo Valeo jest podwykonawcą części samochodowych. Wykorzystuje wysoką dźwignię operacyjną i niską marżę operacyjną (EBIT), których wysokość w roku 2008 zakładano na poziomie 4%. Jako że konsumenci ostro naciskają na hamulec, a w roku 2009 sprzedaż samochodów ma drastycznie spaść na całym świecie, Valeo na tym ucierpi. Mniejsza sprzedaż spowoduje ujemne zyski, a ujemne zyski wywrą presję na dywidendy. Obecny, wysoki wskaźnik dywidend najprawdopodobniej obniży się, a to sprawi, że obrót akcjami się zmniejszy i spowoduje zniżki na rynku. 9

10 10) Kupno TUI Travel TUI Travel jest członkiem międzynarodowej grupy działającej w branży turystyki i wypoczynku. Gdy ekonomia się załamuje, konsumenci ograniczają wydatki. Jednymi z pierwszych wydatków, jakie można ograniczyć, są wydatki na podróże i wypoczynek, gdyż nie stanowią one istotnego składnika codziennego funkcjonowania gospodarstwa domowego. Spodziewamy się, że popyt na podróże i wypoczynek dalej będzie spadał w roku Przeciętny poziom dźwigni operacyjnej dla sektora podróży i wypoczynku wynosi 1,39, co jest dość wysokim wynikiem w porównaniu z niską marżą na poziomie 7%. Jednakże marża operacyjna TUI Travel jest już ujemna i wynosi -0,7%, a przy jeszcze niższych spodziewanych zyskach okaże się ujemna. Dywidendy zostaną obcięte, a akcje spadną szybciej niż cały rynek. PODSUMOWANIE NASZEGO PORTFELA Z 2008 ROKU Oprócz panującego kryzysu kredytowego na nasz portfel w roku 2008 wpływ wywarło także oczekiwanie na światową recesję. Wśród wybranych przez nas 10 Najwa niejszych Wydarzeń powięciliśmy uwagę między innymi pogarszającej się sytuacji na amerykańskim rynku nieruchomości i w branży transportowej, oraz przegrzanej gospodarce Islandii. Wyniki naszego portfela za rok 2008 odzwierciedlają fakt, że był to rok, w którym poruszanie się na globalnych rynkach finansowych było bardzo trudne. Wybrane przez nas inwestycje walutowe przyniosły zyski (12,7%) po tym, jak w trakcie roku osiągnęły wzrost na poziomie 21,5% dzięki długiej pozycji w parze TRYISK, EURHUF oraz krótkiej pozycji w parze walutowej GBPCHF. Jednak mimo tego, że rok 2008 został okrzyknięty Rokiem Recesji, to nawet my byliśmy zaskoczeni siłą globalnego spowolnienia. Kilka wybranych przez nas akcji bazowało na coraz wyższych cenach surowców; jednak słabnący globalny popyt sprawił, że wcześniejsze sukcesy handlowe z ich udziałem przyniosły straty, co odbyło się ze szkodą dla naszego portfela. Do końca czerwca nasz portfel wykazał wzrost o 21,5%, lecz rok zakończył spadkiem (3.7%). 20% Portfel 2008, Denominowany W usd 15% 10% 5% 0% -5% -10% dec-08 nov-08 okt-08 sep-08 aug-08 jul-08 jun-08 maj-08 apr-08 mar-08 feb-08 jan-08 10

11 PRZESŁANKI DLA PROGNOZY NA ROK 2009: POWAŻNY REGRES W zeszłym roku pisaliśmy w rocznej prognozie na 2008, że czeka nas rychła zmiana olbrzymiego trendu panującego od ponad 30 lat. Uważamy, że trend ten, który charakteryzowało finansowanie długów oraz kreowanie kredytu, zapoczątkował rok Krótko mówiąc odpowiedzią na każdy problem ekonomiczny było obniżenie stóp oraz wprowadzanie do systemu finansowego coraz większych kwot kredytów. Wystąpiliśmy z tezą, że łatwe kredyty doprowadziły do gwałtownego, spekulacyjnego wzrostu, jakiego historia ludzkości jeszcze nie widziała, oraz, że ceny aktywów straciły kontakt z rzeczywistością do takiego stopnia, że nawet komercyjny system bankowy, który był kanałem kredytowania gospodarki realnej, nie chciał już zwiększyć sum udzielanych kredytów. Wyraźnym sygnałem nasycenia rynku finansowego ryzykiem było to, że na koniec roku 2007 banki centralne zaczęły agresywnie obniżać stopy oraz to, że rynki pieniężne nie zareagowały, pozwalając na obniżenie stóp rynkowych na rynku międzybankowym. De facto mieliśmy negatywne nastawienie do całego odbicia po 2003 r. (przeczytajcie nasze Prognozy od roku 2004). Byliśmy przekonani, że tak naprawdę nie uporządkowano wtedy dokładnie systemu finansowego, oraz że polityka niskich stóp doprowadziła jedynie do spekulacyjnych nadwyżek, które były nawet gorsze niż bańka internetowa. W naszej Prognozie na rok 2008 byliśmy zdecydowanie wśród grupy przewidującej największy trend zniżkujący na giełdach (twierdząc, że do końca roku S&P500 spadnie o 25%, a Shanghai Composite o 40%). Wydarzenia w 2008 r. dowiodły, że nasza teza była więcej niż słuszna. W rzeczywistości zaskoczyła nas i przestraszyła szybkość, z jaką następowało obniżanie wskaźnika ogólnego zadłużenia. Rok 2008 dowiódł, że mieliśmy rację, wobec czego podtrzymamy naszą tezę również na rok 2009: wskaźnik ogólnego zadłużenia będzie nadal obniżany i proces ten zajdzie naprawdę daleko. Konieczne jest tu właściwe zrozumienie; jest to bańka podobna w rozmiarach do tej, która pękła w 1929 r. W zasadzie, opierając się na relacji niespłaconych kredytów względem wskaźnika PKB w Stanach Zjednoczonych, możemy stwierdzić bańka ta, z której zaczyna uchodzić powietrze, jest dwukrotnie większa teraz (350%) niż miało to miejsce w roku 1929 (170%). USA: Kredyty niespłacone / Nominalny PKB 20% 15% 10% 5% 0% -5% Źródło: Bloomberg, Saxo Bank. Oznacza to, że nie ma ucieczki: Aktywa czeka ogromna presja deflacyjna. Obligacje rządowe to jedyna klasa aktywów, jaka przetrwa przez okres mniej więcej dwóch lat, ale nawet im będzie zagrażała hiperinflacja, która może powstać na skutek gwałtownie wzrastającej podaży pieniądza na całym świecie. Wszyscy główni bankowcy przyjmują jeden z wariantów teorii Keynesa (niezależnie od tego, czy uważają się za monetarystów, czy nie) i w celu uniknięcia deflacji chcą obniżać stopy procentowe. Z tego względu banki centralne nadal będą obniżać stopy w 2009 r., ponieważ działalność gospodarcza i ceny konsumpcyjne sięgają nowych nizin. Najprawdopodobniej już są pogrążeni w rozpaczy, gdyż nie są w stanie złagodzić skutków spadających cen aktywów. Nastąpił zastój w udzielaniu pożyczek, co dotychczas było możliwe tylko w najgorszych koszmarach. 11

12 BERNANKE, WEJŚCIE CZARNEGO KONIA (JESZCZE JEDEN INFLACJONISTA) Ben Bernanke został wybrany na stanowisko Prezesa Rady Gubernatorów Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych (FED) ze względu na jego domniemaną specjalizację w zwalczaniu deflacji / depresji. Uważa się, że ma on niekonwencjonalne podejście do katastrof finansowych, z którym mamy obecnie do czynienia. Do chwili obecnej jego polityka pieniężna niczym się nie różni od działań innych prezesów banków centralnych, którzy przyjęli doktryny Miltona Friedmana lub Johna Maynarda Keynesa. Jednak rok 2009 będzie rokiem, który udowodni, czy naprawdę jest on niekonwencjonalny, czy też nie. Naszym zdaniem Bernanke poprowadzi prezesów banków centralnych do przyjęcia ultradrogiej polityki pieniężnej. Nie mówimy tu tylko o zwyczajnym obniżeniu stóp procentowych banki centralne, podejmując nieudolną próbę zatrzymania deflacji, będą zmuszone do całkowitej monetyzacji wszelkiego rodzaju aktywów. Innymi słowy drukarnie będą pracowały w tempie, które będzie wahało się od wariactwa do kompletnego szaleństwa. Chcąc uniknąć presji deflacyjnej zdesperowane banki centralne oraz rządy będą prawdopodobnie sięgać po różne środki: 1. Zakupione zostaną (zmonetyzowane) rządowe papiery wartościowe o stałym dochodzie. Stanie się tak z dwóch względów. A) Przede wszystkim po to, by wesprzeć olbrzymie wysiłki finansowe rządu mające na celu stymulację gospodarki, oraz po to, by zaznaczyć, że politycy zajmują się problemem. B) Po drugie, w celu obniżenia długiego końca krzywej dochodowości, by koszty finansowania były niższe dla zwalniających rynków kapitałowych. Zarówno w strefie euro, jak i w Stanach Zjednoczonych kondycja finansów publicznych jest słaba, ale to w strefie euro obowiązują prawne i polityczne wymagania dotyczące członkostwa w Europejskiej Unii Monetarnej, które stoją na przeszkodzie do monetyzacji długu publicznego. Wymagania te można szybko zweryfikować pod kątem rzekomej korzyści dla wydatków publicznych oraz stymulacji, ale zwłaszcza Stany Zjednoczone będą skłaniały się do monetyzacji długu publicznego. Jesteśmy przekonani, że w celu dostarczenia bodźców gospodarce znajdującej się w zapaści, rząd Obamy dokona cięć podatków oraz pokryje gwałtownie rosnący deficyt budżetowy dopiero co wydrukowanymi pieniędzmi. 2. W chwili gdy oczywisty stanie się fakt, że komercyjny system bankowy nie chce przekazywać kredytów udostępnionych przez banki centralne konsumentom oraz korporacjom (a wobec tego nie sprawdza się punkt 1-B), coraz częściej banki centralne i rządy będą pośrednio wchodziły w miejsce komercyjnego systemu bankowego przyjmując rolę pożyczkodawcy komercyjnego. Nastąpi to poprzez dodatkowe regulacje oraz dotacje itp., wydawane w celu zachęcenia banków do udzielania pożyczek oraz uwolnienia rynków instrumentów dłużnych. 3. W warunkach, gdy spready obligacji hipotecznych oraz obligacji korporacyjnych ulegają wciąż rozszerzeniu, a zarówno jedne jak i drugie uległy osłabieniu lub okazały się niewystarczające, banki centralne oraz rządy rozpoczną po prostu monetyzację obligacji hipotecznych oraz korporacyjnych w celu obniżenia stóp oraz dostarczenia bodźców gospodarce. 4. Nastąpi rewizja standardów rachunkowości, mająca na celu wstrzymanie transakcji sprzedaży będących następstwem wyceny rynkowej. Dopuszczalne będzie ustalenie ceny aktywów toksycznych oraz trudno zbywalnych zgodnie z modelami (obligacje CDO, CLO, MBS oraz LBO, itp.). Problem tkwi jednak w tym, że system finansowy rozwija się w tak szybkim tempie oraz z tak gwałtowną siłą, że zabezpieczenie tych aktywów będzie wciąż ulegało osłabieniu. Innymi słowy, sztuczne standardy rachunkowe nie uchronią właścicieli toksycznych aktywów od niewypłacalnych partnerów oraz niekorzystnych warunków rynkowych. 12