Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Ka to wi cach. Nr 34. Redaktor serii: Ks. ARTUR MALINA

Transkrypt

1 Studia i Materiały Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Ka to wi cach Nr 34 Redaktor serii: Ks. ARTUR MALINA

2 Ks. Artur Malina Chrzest Jezusa w czterech Ewangeliach Studium narracji i teologii Księgarnia św. Jacka Katowice 2007

3 2007 by Księgarnia św. Jacka, Katowice Recenzent: Ks. prof. dr hab. Antoni Paciorek Redakcja i korekta książki: Danuta Brachaczek ISSN ISBN: Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego ul. Jordana 18, Katowice tel. (0-32) faks (0-32) internet: sekretariat@wtl.us.edu.pl Księgarnia św. Jacka Sp. z o.o. ul. Warszawska 58, Katowice tel.: (0-prefiks-32) faks: (0-prefiks-32) redakcja@ksj.pl księgarnia internetowa: Łamanie tekstu: STUDIO NOA, Ireneusz Olsza ul. Emerytalna 17c/48, Katowice tel./faks (0...32) internet: poczta@studio-noa.com.pl Druk i oprawa: Drukarnia G.S. sp. z o.o. ul. Zabłocie 43, Kraków

4 SPIS TREŚCI INDICE DI CONTENUTO IX SKRÓTY XIII WPROWADZENIE Chrzest Jezusa a orientacja chrystologii Zwrot biblijny Uznanie egzegezy naukowej Wobec pluralizmu metod i rezultatów Jedność teologiczna Biblii Zwrot antropocentryczny Rola człowieczeństwa Jezusa Rola Sitz im Leben Ograniczenia metody antropologicznej Człowieczeństwo objawione Dlaczego chrzest Jezusa? Prymat wydarzenia W historii Jezusa W działalności apostolskiej W strukturze Ewangelii Stan badań Chrzest Jezusa w tradycyjnych ujęciach W okresie Leben Jesu Forschung W klasycznej Formgeschichte W nurcie Traditionsgeschichte W egzegezie katolickiej Monografie poświęcone perykopie Historia redakcji Próby syntezy Przedmiot i metoda wobec stanu badań Prymat analizy synchronicznej Etapy analizy Definicja przedmiotu Wyodrębnienie cech charakterystycznych tekstu Analiza pojedynczych elementów Synteza rezultatów Podsumowanie metodologii analizy ROZDZIAŁ 1. CHRZEST JEZUSA W EWANGELII MATEUSZA (3,13-17) Granice perykopy

5 VI SPIS TREŚCI Tradycyjne wyróżnienie Ramy narracyjne opowiadania Narracyjna funkcja granic Krytyka tekstu Przekład i uwagi filologiczne Porównanie synoptyczne Porównanie kontekstów Specyfika chrztu Jezusa Gramatyczna i semantyczna specyfika narracji Struktura narracji Analiza szczegółowa w kontekście Pojawienie się Jezusa Opór Jana Odpowiedź Jezusa Ustąpienie Jana Wyjście z wody Niebiosa zostają otwarte Widzenie Jezusa Ekskurs 1. Zstąpienie Ducha a gołębica Wypowiedź głosu z niebios Ekskurs 2. Pojawienie się głosu z niebios Ekskurs 3. Wypowiedź a paralele w ST Podsumowanie ROZDZIAŁ 2. CHRZEST JEZUSA W EWANGELII MARKA (1,9-11) Granice perykopy Tradycyjne wyróżnienie Ramy narracyjne opowiadania Spójność narracji Krytyka tekstu Przekład i uwagi filologiczne Porównanie synoptyczne Porównanie kontekstów Rozwój narracji Gramatyczna i semantyczna specyfika relacji Marka Struktura narracji Analiza szczegółowa w kontekście kai. evge,neto evn evkei,naij tai/j h`me,raij h=lqen VIhsou/j avpo. Nazare.t th/j Galilai,aj kai. evbapti,sqh eivj to.n VIorda,nhn u`po. VIwa,nnou Ekskurs 4. Obmycia rytualne w tradycji religijnej Izraela Ekskurs 5. Grzesznicy jako adresaci działalności Jezusa Ekskurs 6. Działalność Jezusa jako chrzczenie w Duchu Świętym

6 SPIS TREŚCI VII Wizja Jezusa Ekskurs 7. Cierpienie Boga? Deklaracja głosu Podsumowanie ROZDZIAŁ 3. CHRZEST JEZUSA W EWANGELII ŁUKASZA (3,21-22) Granice perykopy Tradycyjne wyróżnienie Ramy narracyjne opowiadania Spójność narracyjna Krytyka tekstu Przekład i uwagi filologiczne Porównanie synoptyczne Porównanie kontekstów Specyfika narracji Gramatyczna i semantyczna specyfika relacji Łukasza Struktura narracji Analiza szczegółowa w kontekście evge,neto de. evn tw/ baptisqh/nai a[panta to.n lao,n kai. VIhsou/ baptisqe,ntoj kai. proseucome,nou avnew cqh/nai to.n ouvrano,n kai. katabh/nai to. pneu/ma to. a[gion kai. fwnh.n evx ouvranou/ gene,sqai Podsumowanie ROZDZIAŁ 4. CHRZEST JEZUSA W EWANGELII JANA (1,29-34) Granice perykopy Tradycyjne wyróżnienie Ramy narracyjne Spójność narracji Krytyka tekstu Przekład i uwagi filologiczne Porównanie z synoptykami Porównanie kontekstów Specyfika narracji o pierwszym wystąpieniu Jezusa Struktura perykopy Analiza szczegółowa w kontekście Widzenie przychodzącego i pierwsza wypowiedź Wskazanie Baranka Analepsis zapowiedzi Jana Deklaracja o niewiedzy i celu chrztu wodą

7 VIII SPIS TREŚCI Druga wypowiedź jako świadectwo Widzenie Ducha i niewiedza Analepsis mowy Boga Widzenie i świadectwo o Jezusie Podsumowanie ZAKOŃCZENIE. WKŁAD NARRACJI O CHRZCIE JEZUSA DO TEO- LOGII EWANGELII W Ewangelii Mateusza W Ewangelii Marka W Ewangelii Łukasza W Ewangelii Jana BIBLIOGRAFIA INDEKS AUTORÓW SOMMARIO

8 INDICE DI CONTENUTO ABBREVIAZIONI XIII INTRODUZIONE Battesimo di Gesù e orientamento della cristologia Svolta biblica Riconoscimento dell esegesi scientifica Rapporto con il pluralismo metodologico Unità teologica della Bibbia Svolta antropologica Ruolo dell umanità di Gesù Ruolo del Sitz im Leben Limiti del metodo antropologico Umanità rivelata Perché il battesimo di Gesù? Primato dell evento Nella storia di Gesù Nella tradizione apostolica Nella struttura dei vangeli Stato della ricerca Il battesimo di Gesù nelle presentazioni tradizionali Nel periodo della Leben Jesu Forschung Nella classica Formgeschichte Nella corrente della Traditionsgeschichte Nell esegesi cattolica Monografie dedicate alla pericope Storia della redazione Tentativi di sintesi Oggetto e metodo nei confronti dello stato della ricerca Primato dell analisi sincronica Tappe dell analisi Definizione dell oggetto Individuazione delle caratteristiche del testo Analisi dei singoli elementi Sintesi dei risultati Conclusione sulla metodologia dell analisi CAPITOLO 1. IL BATTESIMO DI GESÙ NEL VANGELO DI MATTEO (3,13-17) Delimitazione della pericope Individuazione tradizionale Limiti narrativi del racconto

9 X INDICE DI CONTENUTO Funzione narrativa dei limiti Critica del testo Traduzione e osservazioni filologiche Confronto sinottico Confronto dei contesti Specificità del battesimo di Gesù Specificità grammaticale e semantica della narrazione Struttura della narrazione Analisi dettagliata nel contesto Apparizione di Gesù Resistenza di Giovanni Risposta di Gesù Rinuncia di Giovanni Uscita dall acqua Cieli aperti La visione di Gesù Excursus 1. Discesa dello Spirito e colomba Dichiarazione della voce dai cieli Excursus 2. Apparizione della voce dai cieli Excursus 3. Dichiarazione e paralleli nell AT Conclusione CAPITOLO 2. IL BATTESIMO DI GESÙ NEL VANGELO DI MARCO (1,9-11) Delimitazione della pericope Individuazione tradizionale Limiti narrativi del racconto Coerenza della narrazione Critica del testo Traduzione e osservazioni filologiche Confronto sinottico Confronto dei contesti Sviluppo della narrazione Specificità grammaticale e semantica della narrazione Struttura della narrazione Analisi dettagliata nel contesto kai. evge,neto evn evkei,naij tai/j h`me,raij h=lqen VIhsou/j avpo. Nazare.t th/j Galilai,aj kai. evbapti,sqh eivj to.n VIorda,nhn u`po. VIwa,nnou Excursus 4. Le abluzioni rituali nella tradizione religiosa d Israele Excursus 5. I peccatori come destinatari dell attività di Gesù Excursus 6. L attività di Gesù come battesimo nello Spirito Santo La visione di Gesù Excursus 7. Sofferenza di Dio?

10 INDICE DI CONTENUTO XI Dichiarazione della voce Conclusione CAPITOLO 3. IL BATTESIMO DI GESÙ NEL VANGELO DI LUCA (3,21-22) Delimitazione della pericope Individuazione tradizionale Limiti narrativi del racconto Coerenza narrativa Critica del testo Traduzione e osservazioni filologiche Confronto sinottico Confronto dei contesti Specificità della narrazione Specificità grammaticale e semantica della narrazione Struttura della narrazione Analisi dettagliata nel contesto evge,neto de. evn tw/ baptisqh/nai a[panta to.n lao,n kai. VIhsou/ baptisqe,ntoj kai. proseucome,nou avnew cqh/nai to.n ouvrano,n kai. katabh/nai to. pneu/ma to. a[gion kai. fwnh.n evx ouvranou/ gene,sqai Conclusione CAPITOLO 4. IL BATTESIMO DI GESÙ NEL VANGELO DI GIOVANNI (1,29-34) Delimitazione della pericope Individuazione tradizionale Limiti narrativi Coerenza della narrazione Critica del testo Traduzione e osservazioni filologiche Confronto con i sinottici Confronto dei contesti Specificità della narrazione sulla prima apparizione di Gesù Struttura della pericope Analisi dettagliata nel contesto La visione di colui che viene e prima dichiarazione L indicazione dell Agnello Analessi dell annuncio di Giovanni La dichiarazione sull ignoranza e sullo scopo del battesimo Seconda dichiarazione come testimonianza Visione dello Spirito e ignoranza

11 XII INDICE DI CONTENUTO Analessi del discorso di Dio Visione e testimonianza su Gesù Conclusione CONCLUSIONE. CONTRIBUTO DELLA NARRAZIONE DEL BATTESI- MO DI GESÙ ALLA TEOLOGIA DEI VANGELI Nel Vangelo di Matteo Nel Vangelo di Marco Nel Vangelo di Luca Nel Vangelo di Giovanni BIBLIOGRAFIA INDICE DEGLI AUTORI SOMMARIO