STATYSTYKA PUBLICZNA W KSZTAŁTOWANIU SPOŁECZE STWA INFORMACYJNEGO

Transkrypt

1 STATYSTYKA PUBLICZNA W KSZTAŁTOWANIU SPOŁECZE STWA INFORMACYJNEGO EWA SZKIC-CZECH Wy sza Szkoła Handlowa we Wrocławiu Streszczenie Artykuł jest prezentacj skuteczno ci pierwszego etapu makro projektu restrukturyzacyjnego statystyki publicznej, ukierunkowanego na dostosowanie mo liwo ci statystyki publicznej do zaspokajania potrzeb nowej generacji u ytkownika informacji statystycznej gospodaruj cego na otwartym rynku, w rodowisku konkurencji globalnej oraz działaj cego w okoliczno ciach gospodarczo jednocz cych si krajów Europy. Przez pryzmat definicji i uwarunkowa społecze stwa informacyjnego autorka prezentuje wkład statystyki publicznej w kształtowanie tego społecze stwa jako głównego beneficjenta publicznego charakteru informacji statystycznej. Publikacja opisuje zintegrowane funkcjonowanie sprawozdawczo ci elektronicznej stanowi cej aktualny standard polskiej statystyki pozyskiwania danych statystycznych oraz mocne strony portalu elektronicznego zawiaduj cego e-systemem. W kontek cie oczekiwa współczesnych praktyków gospodarowania i zarz dzania, wyra aj cych si zapotrzebowaniem na autorytatywn, wiarygodn tj. wysokiej jako ci informacj statystyczn autorka omawia znaczenie poziomu kompletno ci bada statystycznych w kreowaniu jako ci informacyjnej informacji statystycznej oraz prezentuje wyniki kompletno ci bada z zakresu statystyki cen uzyskanych w wyniku e- sprawozdawczo ci przez pracowników urz du statystycznego, którym kieruje. Wraz z prezentacj e-systemu artykuł dostarcza wiedzy o kierunkach specjalizacji polskich urz dów statystycznych które podj ły i realizuj to wyzwanie równocze nie z wprowadzeniem sprawozdawczo ci elektronicznej tj. od Słowa kluczowe: e-statystyka, społecze stwo informacyjne, statystyka publiczna, jako informacji, kompletno bada 1. Wst p Statystyka publiczna celem której jest; prowadzenie pomiarów zjawisk społeczno-gospodarczych na kanwie zasad metodologicznych wypływaj cych z nauki jak jest statystyka oraz prezentacja wyników tych pomiarów w liczbach odzwierciedlaj cych stany badanych zjawisk na poziomie prawdopodobie stwa statystycznego, w ostatnich dwóch latach prze ywa zmiany o fundamentalnym charakterze. Istota i charakter zmian zachodz cych w polskiej statystyce publicznej skupiaj si na wzro- cie: jako ci informacji statystycznej, dost pno ci do wyników bada statystycznych, rozszerzeniu grona u ytkowników informacji statystycznej o u ytkownika globalnego a tak e na integracji ze statystyk zagraniczn oraz odrodzeniu autorytetu informacji statystycznej.

2 146 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego Ranga tych zmian wydaje si wa na dla społecze stwa polskiego, które za spraw restrukturyzacji statystyki publicznej ulega przekształcaniu w społecze stwo informacyjne. I chocia nie jest to celem samym w sobie reform w statystyce, to jednak budowanie i rozwój społecze stwa informacyjnego przez statystyk jest uwarunkowaniem jej publicznego tj. ogólnodost pnego charakteru. Społecze stwo informacyjne jest segmentem rynku statystyki publicznej st d kierunki restrukturyzacji resortu statystyki w dobie ekspansywnego rozwoju technologii teleinformatycznych, gospodarczych integracji regionów wiata generuj cych globalnego oraz euro-u ytkownika informacji statystycznej musz jednocze nie tworzy i rozwija społecze stwo informacyjne poprzez integracj systemów informacyjnych z u yciem nowoczesnych technologii informatycznych. Rok przygotowa do zmian strategicznych w systemie statystyki publicznej oraz rok jej funkcjonowania w nowoczesnym standardzie, którym nie mog jeszcze wykaza si wszystkie kraje europejskie, skłania do popularyzacji osi gni polskiej statystyki publicznej i formułuje cel niniejszego artykułu, który swym zakresem obejmuje tak e informacyjno-edukacyjny charakter wobec praktyków gospodarowania i zarz dzania z udziałem których i dla których statystyka publiczna ju funkcjonuje: w oparciu o wysokozaawansowane technologie teleinformatyczne, w standardzie sprawozdawczo ci elektronicznej, oraz rozszerzyła zakres elektronicznego prezentowania publikacji statystycznych, a tak e specjalizuje urz dy statystyczne w okre lonej dziedzinie bada statystycznych i urz dy te ju na skal Polski a nie jak dotychczas w skali województwa na terenie którego funkcjonuj realizuj badania nale ce do przypisanej im specjalizacji badawczej. 2. Społecze stwo informacyjne Pojecie społecze stwo informacyjne po raz pierwszy zostało u yte w 1963r przez socjologa Tado Umesao. Chocia nie jest terminem sformułowanym współcze nie to we spółczesno ci prze- ywa swój renesans i stanowi obiekt zainteresowania praktyków oraz naukowych docieka w zakresie tego po czym pozna, e społecze stwo jest informacyjne; jakie s symptomy tego, e zmierza do informacyjno ci, czy i na jakim etapie tego procesu si znajduje. Tocz si nawet spory o to, czy społeczno informacyjna jest tym samym co społecze stwo informacyjne czy mo e etapem na drodze jego tworzenia, a mo e rozwi zaniem wyspowym w ogóle nie zwi zanym z tym procesem 1. Według spopularyzowanej w USA definicji społecze stwem informacyjnym nazywa si takie społecze stwo które charakteryzuje si wysokim stopniem korzystania z informacji w yciu codziennym przez wi kszo obywateli i organizacji; u ytkowaniem jednorodnej lub kompatybilnej technologii informacyjnej na u ytek własny, społeczny edukacji i działalno ci zawodowej; umiej tno ci przekazywania, odbierania a tak e szybkiej wymiany danych cyfrowych bez wzgl du na odległo 2. Wydawnictwo Głównego Urz du Statystycznego (GUS) za Martinem Bangemannem podaje europejskie rozumienie społecze stwa informacyjnego, wg którego społecze stwo informacyjne charakteryzuje si przygotowaniem i zdolno ci do u ytkowania systemów 1 Szerzej w tej sprawie E. Szkic-Czech, Społeczno a Społecze stwo Informacyjne w: materiały konferencyjne Polskiego Towarzystwa Społecze stwa Informacyjnego, Szczyrk 2008 materiały w procesie wydawniczym. 2, 3 Ole ski J. Społecze stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada statystycznych z lat , GUS Warszawa 2008.

3 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 26, informatycznych i wykorzystuje usługi telekomunikacyjne do przekazywania i zdalnego przetwarzania informacji. 3 W polskim pi miennictwie równie odnale mo na zainteresowanie zagadnieniem. Wg Krzysztofka i Szczepa skiego społecze stwo informacyjne to takie w którym informacja jest wykorzystywana w yciu ekonomicznym, społecznym, kulturalnym i politycznym, to społecze stwo, które posiada bogate rodki komunikacji i przetwarzania informacji, b d ce podstaw tworzenia wi kszo ci dochodu narodowego oraz zapewniaj ce ródło utrzymania wi kszo ci ludzi. 4 Inne ródło definiuje społecze stwo informacyjne jako całokształt działalno ci słu cej produkcji, u ytkowaniu, ochronie, gromadzeniu, przechowywaniu i przesyłaniu informacji. 5 J. Nowak przybli a poj cie społecze stwa informacyjnego za Raportem z I Kongresu Informatyki Polskiej, który społecze stwo informacyjne nazywa rewolucj opart na informacji rozwoju technologicznym, który teraz pozwala nam przetwarza, gromadzi, odzyskiwa i przekazywa informacje w dowolne formie mówionej, pisanej i wizualnej bez wzgl du na czas, odległo i wielko rozszerzaj c dalej, e rewolucja ta oferuje inteligencji ludzkiej nowe, olbrzymie mo liwo ci i [...] zmienia sposób w jaki yjemy i pracujemy 6. Natomiast Goban-Klas i Sienkiewicz o społecze stwie informacyjnym wypowiada si jako o społecze stwie, które nie tylko posiada rozwini te rodki przekazywania informacji i komunikowania lecz rodki te s podstaw tworzenia dochodu narodowego i dostarczaj ródła utrzymania wi kszo ci społecze stwa 7 Ł czne rozpatrywanie przytoczonych definicji zmierza do przekonania i społecze stwo informacyjne jest systemem, zbiorowo ci współtworzon przez wszystkich zatrudnionych w: a) produkcji informacji (o rodki naukowo badawcze, o wiata; naukowcy i specjali ci w poszczególnych zawodach i bran ach np. statystycy, ekonomi ci, finansi ci, itp.), b) u ytkowaniu informacji (młodzie i studenci; analitycy, naukowcy, przedsi biorcy i pracownicy przedsi biorstw; administracja publiczna; obywatele,) c) przekazie informacji (media, biblioteki, wydawnictwa, Internet, poligrafia, statystyka publiczna) d) sferach tworz cych infrastruktur informacyjn (dostawcy: urz dze pomiarowych stosowanych do rejestracji zjawisk gospodarczych i społecznych oraz pełni cych funkcj ródłowych baz danych z zasobów, których produkowana jest informacja i wiedza biznesowa u yteczna w praktyce dla wielu ró nych u ytkowników; sprz tu komputerowego, narz dzi i technologii informatycznych; projektanci systemów, konstruktorzy, metrolodzy, automatycy, technolodzy itp.) Zatem budowa społecze stwa informacyjnego jest procesem opartym na zbiorowym wysiłku uczestników tego społecze stwa a skuteczno tego procesu, zale y od stopnia integracji wysiłku wkładanego w proces informacyjno ci społecze stwa 4 Ole ski J. Społecze stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada statystycznych z lat , GUS Warszawa Ole ski J. Infrastruktura informacyjna pa stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo Nowy Dziennik i Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych,, Warszawa , 7 Nowak J.S., Bangemann nie był pierwszy społecze stwo informacyjne w Polsce, (w:) Technologie i systemy informatyczne w organizacjach gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Pozna

4 148 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego przez uczestników tego procesu, oraz mo liwo ci finansowych społecze stwa przekształcaj cego si w informacyjne czyli społecze stwo dobrze poinformowane poprzez standardy nowej generacji. Kształtowanie nowej jako ci społecze stwa okre lanego informacyjnym oznacza w praktyce realizacj strategii okre lonego społecze stwa, z której musi wynika ł czne i skoordynowane inwestowanie zbiorowej aktywno ci i nakładów finansowych w systematyczny i ci gły, spójny i zrównowa ony przebieg procesu dochodzenia do celu strategicznego. Oznacza to, e dysharmonia w działaniach skutkuj ca tym, e jedne elementy struktury procesu powstawania społecze stwa informacyjnego wyprzedzaj inne, nie upowa nia do uznawania społecze stwa informacyjnym tylko na podstawie stopnia zaawansowania sfery, która wyprzedziła pozostałe elementy procesu kluczowego. Przykładem ilustruj cym taki przypadek jest nauka polska która jest dobrze poinformowana o problematyce społecze stwa informacyjnego i która od drugiej połowy lat 80tych XX w. rozpocz ła przekazywanie tej wiedzy społecze stwu polskiemu 8. Zatem wiadomo okre lonych społeczno ci czy wr cz społeczno ci informacyjne ( zakładowe intranety) nie czyni jeszcze społecze stwa informacyjnym. Ich istnienie mo na uzna za symptom potrzeby tego społecze stwa do przekształcania go w informacyjne. 3. Społecze stwo informacyjne w poj ciu statystyki publicznej Niezale nie od publicznej dyskusji nad zagadnieniem społecze stwa informacyjnego statystyka publiczna obserwuje proces kształtowania si społecze stwa informacyjnego w Polsce poprzez wska niki statystyczne. Wska niki społecze stwa informacyjnego GUS przyjmuj, e społecze stwo informacyjne jest to społecze stwo znajduj ce si na takim etapie rozwoju technicznoorganizacyjnego, e osi gni ty poziom zaawansowania technologii informacyjno- telekomunikacyjnych stwarza warunki techniczne, ekonomiczne, edukacyjne i inne do powszechnego wykorzystania informacji w produkcji wyrobów i wiadczeniu usług. Społecze stwo w podej ciu statystycznym zapewnia obywatelom powszechny dost p i umiej tno korzystania z technologii teleinformatycznych w ich działalno ci zawodowej i społecznej w celu podnoszenia i aktualizacji wiedzy, korzystania ze zdobyczy kultury, ochrony zdrowia oraz sp dzania wolnego czasu i innych usług maj cych wpływ na wy sza jako ycia Poj cie informacji i rola informacji statystycznej we współczesnej praktyce Literatura przedmiotu wieloaspektowo rozpatruje informacj. Rozumie j jako wiedz obserwatora o systemie ekonomicznym i jego otoczeniu; jako tre ilo ciowych i jako ciowych charakterystyk cz ci składowych systemu ekonomicznego; jako tre wiadomo ci o obiekcie gospodarczym niezb dna do wykonania jakiego zadania a tak e jako tre wiadomo ci 8 Szkic Czech Ewa, Jako produktu, a racjonalno gospodarowania kształtowane technologi informatyczn na przykładzie urz du statystycznego w Opolu. Prezentacja dobrej praktyki.(w) materiały z konferencji pn Efektywno ródłem bogactwa narodów, Politechnika Wrocławska, Piechowice 2010, materiały w trakcie procesu wydawniczego. 9 Ole ski J. Społecze stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada statystycznych z lat , GUS Warszawa 2008.

5 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 26, zmniejszaj cej nieokre lono sytuacji w systemie ekonomicznym 10. Wyró nia jej cechy, rodzaje a tak e podejmuje problematyk ekonomiki informacji 11. Dla współczesnej coraz dynamiczniej konkuruj cej praktyki informacja stała si kluczowym zasobem gospodarowania, podstaw racjonalnego działania przedsi biorstw, administracji publicznej i społecze stwa. Gospodarcze zjednoczenie Europy oraz globalizacja rynków i konkurencji wykreowały zapotrzebowanie na precyzyjn wiedz o tym: czego, ile, gdzie, jak i dla kogo produkowa oraz o tym gdzie i w jakie kierunki rozwoju gospodarczego inwestowa by funkcjonowanie w rodowisku rynkowym było mo liwe, a działanie bardziej skuteczne od działania konkurentów. Zatem przedsi biorczo realizowana w warunkach globalnej konkurencji a współczesna działalno biznesowa zwłaszcza nie s zainteresowane informacj jako tak. Mened erskie postanowienia i wybory, procesy decyzyjne obywateli, gospodarstw domowych, przedsi biorców oraz administracji publicznej dla swojej skuteczno ci potrzebuj informacji autorytatywnej (wiarygodnej) oraz obj tej procesem zarz dzania 12. Pierwsz z potrzeb praktyków jest w stanie zaspokoi informacja statystyczna z tego wzgl du, e statystyka jest nauk i procesy wytwarzania informacji statystycznej prowadzi na gruncie naukowych uzasadnie i skorelowanego dorobku nauk ekonomicznych i społecznych. Jako informacyjna informacji statystycznej powstaj ca na kanwie podstaw nauki jest w stanie obni a ryzyko gospodarowania w ró nych lokalizacjach i dlatego informacja statystyczna w praktyce jest: parytetem w odniesieniu do którego praktycy zarz dzania i gospodarowania kształtuj swoje decyzje ródłem wiedzy i inspiracji dla legislatorów, instytutów badawczych, naukowych, prognostyków trendów i planistów. Rola informacji statystycznej skokowo ro nie w warunkach gospodarczego jednoczenia si krajów Europy oraz powi za gospodarek wspólnotowych. W tych okoliczno ciach dla biznesowego współdziałania nie wystarczy ju posiadanie informacji statystycznej charakteryzuj cej zjawiska społeczno-gospodarcze na poziomie lokalnym, regionalnym czy zagregowanym na szczeblu krajowym. Niezb dne jest dysponowanie statystyk porównywaln i u yteczn jednocze- nie wielu ró nym u ytkownikom operuj cym na europejskim, otwartym rynku. Mikro i makro praktyka zainteresowana jest tak informacj statystyczn, która: analogiczne zjawiska, wyst puj ce w ró nych lokalizacjach opisuje wg tej samej metodologii, gwarantuj c informacji statystycznej porównywaln miarodajno, powstaje w oparciu o analogiczne ródła danych pierwotnych i na fundamencie wysokiej kompletno ci bada statystycznych, zwi kszaj cych poziom wiarygodno ci informacji wynikowych, pozyskuje dane ródłowe za pomoc zaawansowanych technologii i automatyki pomiarowej 13, 10 Ole ski J. Infrastruktura informacyjna pa stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo Nowy Dziennik i Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych,, Warszawa Ole ski J., Ekonomika informacji, PWE, Warszawa Szkic- Czech E., Informacja statystyczna w zasilaniu organizacji przedsi biorstwa zorientowanego procesowo, (w:) Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr XXX Gajda J., Szkic-Czech E, Systemy pomiaru parametrów ruchu drogowego ródłem informacji statystycznej istotnej dla rozwoju obszarów transgranicznych, (w) materiały z konferencji GUS w Lublinie 2009 pt. Statystyka publiczna w procesie integracji europejskiej, ze szczególnym uwzgl dnieniem obszarów transgranicznych (w) Biblioteka Wiadomo ci Statystycznych materiał w procesie wydawniczym.

6 150 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego jest dost pna z analogiczn cz stotliwo ci i w czasie zapotrzebowania u ytkowników, reprezentuje równoczesn przydatno wielu ró nym u ytkownikom. Drug ze wspomnianych potrzeb s w stanie spełni technologie teleinformatyczne. Ich dynamiczny i wielokierunkowy rozwój w tym dedykowany konkretnym dziedzinom ycia i gospodarki sprawił e Technologie Informatyczne (TI) stały si narz dziem zarz dzania informacj, tworzenia wiedzy i jej dystrybucji i coraz wi ksz sił wpływu na kierunki rozwój gospodarczego. 5. Sprawozdawczo elektroniczna w tworzeniu społecze stwa informacyjnego Statystyka publiczna w celu zapewnienia informacji statystycznej jako ci oczekiwanej przez współczesny kr g jej u ytkowników nie mo e funkcjonowa poza standardami krajów rozwini tych. Standardy o których mowa tworz systemy pozyskiwania danych statystycznych ze ródeł pierwotnych; systemy przetwarzania i gromadzenia danych, przesyłu informacji, budowania wiedzy o społecze stwie i jego gospodarce w oparciu o wysokiej jako ci wyniki bada statystycznych. Polska statystyka publiczna od 2008r dynamicznie przekształca si w statystyk wiatow. O ile rok 2008 był okresem intensywnych przygotowa do przełomowych zmian w systemie statystyki krajowej o tyle rok 2009 był okresem ich wdro enia i funkcjonowania systemu statystyki w systemie nowej generacji. Kluczowym osi gni ciem resortu i zarazem realizacj pierwszego z etapów przełomowych zmian było wykorzystanie poziom rozwoju technologii teleinformatycznych dedykowanych przesyłaniu, przetwarzaniu i gromadzeniu danych oraz stopnia umiej tno ci i technicznej zdolno ci polskich podmiotów gospodarczych w tym zakresie. W oparciu o t baz z dniem statystyka publiczna udost pniła respondentom elektroniczny portal sprawozdawczy i odst piła od papierowego systemu pozyskiwania danych. Od tego dnia formularz papierowy zast piony został elektronicznym, a e-sprawozdawczo ogłoszono obowi zuj cym standardem. W przeciwie stwie do niedawnej jeszcze kilkudziesi cioletnie praktyki sprawozdawca ju nie musi dostarcza sprawozda papierowych lokalnemu Urz dowi Statystycznemu a Urz d ten nie skanuje ju danych sprawozdawcy do programów statystycznych, nie przesyła ich Głównemu Urz dowi Statystycznemu (GUS) i nie pełni jak dot d roli po rednika pomi dzy sprawozdawc a GUS. Obecnie sprawozdawcy kontaktuj si bezpo rednio z e-portalem GUS, który jako wielofunkcyjna, wysokosprawna infrastruktura resortu statystyki: a) obsługuje jego u ytkowników: z zarejestrowanych w pa dzierniku 2008 ich liczba wzrosła w styczniu 2009 do , a w połowie grudnia 2009 wynosiła ju ; b)przyjmuje i gromadzi elektroniczne sprawozdania; c) udost pnia on-line 152 aplikacje; d)komunikuje sprawozdawców ze statystykami. Skal mo liwo ci portalu ilustruj te inne dane rzeczywiste, wg których tylko w ci gu jednej z wybranych dób 2009r. portal zarejestrował: e-formularzy ( ), e- formularze ( ), e- formularzy ( ), ( ). Implementacja e-portalu w obsług krajowego systemu statystyki publicznej i obligatoryjny charakter e-sprawozdawczo ci skróciły czas i drog pozyskania danych ródłowych przez GUS, który stał si masowym odbiorc danych w czasie rzeczywistym. Je li w całym 2008 r. na portalu zarejestrowano tylko sprawozda statystycznych, to po obligatoryjnym wprowadzeniu e-

7 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 26, sprawozdawczo ci od w listopadzie 2009 liczba sprawozda zaewidencjonowanych na portalu wyniosła ju Kluczow dla kosztów uzyskania wzrostu kompletno ci badan a poprzez to jako ci informacji statystycznej jest zdolno portalu do realizacji elektronicznych kontaktów z respondentami. Te, jako bezpłatne stały si konkurencyjn dla telefonii form konwersacji stron. O ile w roku 2008 sprawozdawcy przesłali wszystkim statystykom resortu tylko informacje o tyle w roku obowi zkowej e-sprawozdawczo ci liczba ta w listopadzie 2009 osi gn ła wielko Statystycy resortu natomiast w roku 2008 przesłali respondentom tylko wiadomo ci, natomiast do ko ca listopada 2009 liczba elektronicznych kontaktów statystyków z respondentami osi gn ła ju wielko Sprawozdawczo elektroniczna w okresie przej ciowym (tj. styczniu i lutym 2009) ujawniła ywe zainteresowanie kontaktami elektronicznymi, które w miesi cach dalszych zdominowały telefoniczne. To zjawisko nie pozostało bez echa dla kosztów opłat telefonicznych resortu które np. w opolskim urz dzie statystycznym w przeliczeniu na jednego zatrudnionego na koniec pierwszego kwartału 2009 kształtowały si w przedziale pomi dzy 15zł a 16zł, w drugim i trzecim kwartale 2009 koszty rozmów telefonicznych na jednego zatrudnionego spadły poni ej 15zł na pracownika. Ten zakres restrukturyzacji systemu funkcjonowania statystyki publicznej stanowił spore wyzwanie i pracochłonny etap procesu przygotowania do implementacji zmian restrukturyzacyjnych w roku Wymagał m. innymi wyprzedzaj cego utworzeniem resortowej bazy adresów sprawozdawców, istnienie której warunkowało mo liwo ci bezkosztowego komunikowania si z respondentami głównie w celu zapewnienia badaniom statystycznym wysokiej kompletno ci. W tym celu portal elektroniczny tak e automatycznie przypomina o terminach składania sprawozda, informuje o rodzajach: bada, w których zobowi zana jest uczestniczy ka da jednostka sprawozdawcza i rodzajach formularzy, które w zwi zku z tym powinna wypełnia. Prezentacj wzrostu jako ci informacji statystycznej poprzez wygenerowanie wzrostowego trendu kompletno ci bada statystycznych przez e-systemem, ilustruje kompletno bada uzyskana przez opolski Urz d Statystyczny w badaniach nale cych do jego specjalizacji merytorycznej. Wyniki przedmiotowej kompletno ci uzyskanej w okresie 9 miesi cy 2009 ilustruj rys nr , 17. Zaznaczy nale y ze wyniki przykładowego Urz du s analogiczne do rezultatów pozostałych urz dów statystycznych uzyskanych w badaniach specjalizacyjnych jakie prowadz. Nie bez znaczenia dla analizy rysunków i wnioskowania jest informacja o tym, e jednocze nie z wprowadzeniem e-systemu z dniem ka dy Urz d Statystyczny rozpocz ł obsług przydzielonej mu specjalizacji tj. realizuje badania z zakresu okre lonej wi zki problemowej a wraz z tym obsług respondentów z całego kraju, a nie jak dotychczas wył cznie respondentów z terenu województwa. Zarz dzeniem Prezesa GUS z dnia od poszczególne urz dy statystyczne specjalizuj si w badaniach jak ni ej. 1. Urz d Statystyczny w Warszawie: statystyka przedsi biorstw niefinansowych; 2. Urz d Statystyczny w Białymstoku statystyka z zakresu le nictwa i ochrony przyrody. 3. Urz d Statystyczny w Bydgoszczy statystyka rynku pracy. 4. Urz d Statystyczny w Gda sku statystyka edukacji. 5. Urz d Statystyczny w Katowicach: statystyka ochrony rodowiska; statystyka finansów. 6. Urz d Statystyczny w Kielcach: statystyka szarej gospodarki, statystyka handlu i usług. 14 Dane wewn trzne resortu.

8 152 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego 7. Urz d Statystyczny w Krakowie: statystyka ochrony zdrowia; statystyka pomocy społecznej; statystyka kultury; statystyka organizacji non-profit. 8. Urz d Statystyczny w Lublinie: statystyka gospodarki mieszkaniowej i komunalnej; statystyka budownictwa. 9. Urz d Statystyczny w Łodzi: badania warunków bytu ludno ci; statystyka małych i rednich przedsi biorstw, w tym sprawozdanie SP-3, 10. Urz d Statystyczny w Olsztynie: statystyka demografii, statystyka rolnictwa, w tym statystyka rodków produkcji dla rolnictwa i statystyka skupu mleka oraz produkcji mleka i przetworów mlecznych, 11. Urz d Statystyczny w Opolu statystyka cen. 12. Urz d Statystyczny w Poznaniu statystyka krótkookresowa. 13. Urz d Statystyczny w Rzeszowie: statystyka sportu i turystyki, statystyka rynku paliwowoenergetycznego i gospodarki materiałowej. 14. Urz d Statystyczny w Szczecinie: statystyka działalno ci badawczo-rozwojowej, innowacji i społecze stwa informacyjnego; statystyka transportu i ł czno ci. 15. Urz d Statystyczny we Wrocławiu: statystyka samorz dów terytorialnych, statystyka bada produktowych. 16. Urz d Statystyczny w Zielonej Górze badania koniunktury gospodarczej. Rysunek1. Trend kompletno ci badania cen producentów wyrobów spo ywczych (C-03) wielko próby 897 jednostek Rysunek 2. Trend kompletno ci badania cen robót budowlano-monta owych realizowanych na drogach, ulicach i mostach (C-04) wielko próby 210 jednostek

9 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 26, Rysunek 3. Trend kompletno ci badania cen towarów w handlu zagranicznym ( C-05) Wielko próby jednostek Rysunek 4. Trend kompletno ci badania o cenach producentów usług informatycznych i zwi zanych z działalno ci gospodarcz ( C-06) i o cenach producentów usług rekrutacji i udost pniania pracowników (C- 06/RU) wielko próby 237 jednostek Wysoka kompletno progowa miesi ca stycznia 2009 wła ciwa dla ka dego z bada i rosn ca w lutym i marcu dowodzi, e wszelkie trudno ci wła ciwe dla okresu przej ciowego nie oddziaływały negatywnie na kompletno bada statystycznych w tym okresie, a wzrostowy trend kompletno ci bada w miesi cach dalszych potwierdza sił skutecznego wpływu e-systemu na jako wynikowych informacji statystycznych tworzonych na bazie danych pozyskiwanych ze ródeł danych pierwotnych systemem elektronicznym. E-sprawozdawczo ma wiele atutów. Nale do nich tak e: redukcja kosztów zu ycia papieru na produkcj formularzy, uwolnienie powierzchni dla magazynowania sprawozda papierowych; mo liwo zmniejszenia nakładów na zabezpieczenia w dost pie do papierowych no ników danych jednostkowych chronionych ustaw o statystyce publicznej; zaprzestanie czynno ci skanowania danych ze sprawozda papierowych do programów statystycznych uwalniaj c rezerwy czasu pracy statystyków. Respondent zyskał na swobodzie realizacji obowi zku sprawozdawczego. Mo e go wypełnia z ka dej lokalizacji i niekoniecznie w godzinach pracy swojej firmy. Całodobowa dost pno do portalu, umo liwia wypełnianie formularzy poza czasem pracy sprawozdawcy i w dniach wolnych. Całodobowe funkcjonowanie e-portalu wydłu yło czas respondenta na składanie e- formularzy bez zmiany terminów zako czenia bada statystycznych. Respondenta uwolniono od kosztów dostarczania sprawozda ( papieru na sporz dzanie kopii, kosztów przesyłek kurierskich; pocztowych; osobistego dostarczania formularzy do urz du). Nie musi on ju gromadzi kopii papierowych wersji sprawozda, mo e tworzy ich elektroniczn bibliotek i elektroniczne archiwum.

10 154 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego Makroprzedsi wzi ciu wdra ania e-systemu i działania w oparciu o e-formularz towarzyszył trudny okres przej ciowy, w którym zrywano z 90 letni rutyn i zakorzenionym przyzwyczajeniem do sprawozdawczo ci papierowej, której adna reforma na przestrzeni dziesi cioleci nie obejmowała. W tym czasie nast powało przełamywanie stereotypu mentalno ci społecznej zarówno po stronie sprawozdawców jak i słu b statystyki. W klimacie jawnej niech ci dokonywała si zdeterminowana jej transformacja. Sprawozdawcy broni c si przed dostosowaniem do e-standardu wraz ze zbli aniem si terminu ogłoszenia sprawozdawczo ci elektronicznej jako obligatoryjnej zasypywali urz dy statystyczne wnioskami o zwolnienie ich z obowi zku sprawozdawczego. W ród powodów deklarowanych najcz ciej podawano: brak dost pu do Internetu, brak sprz tu informatycznego, nieumiej tno ci obcowania z portalem i systemem e-sprawozdawczo ci. Zało enia reformy systemu sprawozdawczego wraz z potrzeb realizacji prób badawczych nie tylko na nie pogorszonym w pierwszym okresie zmian poziomie kompletno- ci bada nie przewidywały zwolnie respondentów z udziału w badaniach. Barier w zaakceptowaniu elektronicznej formy sprawozdawczo ci przełamały poprzez: instalacje klienckich stanowisk komputerowych w urz dach statystycznych, na których sprawozdawcy w okresie adoptowania si do e-systemu mogli bezpłatnie i przy pomocy statystyków zrealizowa swój obowi zek sprawozdawczy w e-wersji oraz pozyska potrzebn wiedz i umiej tno ci, nieodrzucanie formularzy papierowych wysyłanych mimo wszystko do urz dów drog pocztow lub poprzez fax. Skuteczno rozwi zania pierwszego była imponujaca. Na sprawozdawców z terenu całego kraju zobligowanych do udziału w 5 badaniach prowadzonych przez opolski Urz d Statystyczny w ramach jego specjalizacji okresie od do jedynie 13 jednostek skorzystało z klienckiego stanowiska komputerowego, a przysłane formularze papierowe w okresie 9 miesi cy 2009 stanowiły niecałe 5%. 6. Wnioski Elektronizacja polskiego systemu statystycznego to niew tpliwy przełom w dziejach krajowej statystyki publicznej i pierwszy z etapów fundamentalnej restrukturyzacji resortu, dostosowuj cej system krajowej statystyki publicznej do standardów mi dzynarodowych i dynamizuj cy rozwój społecze stwa informacyjnego. Elektronizacja sprawozdawczo statystycznej otworzyła polsk statystyk publiczn na e-synchronizacj ze statystykami innych krajów a zwłaszcza krajów gospodarczo zjednoczonej Europy. Rozszerzona w ten sposób mo liwo funkcjonowania społecze stwa w standardach informacyjnych krajów wysokorozwini tych i wyposa enie tego społecze stwa w e-informacj statystyczn istotn równie dla mi dzynarodowo zintegrowanego rozwoju społeczno-gospodarczego wraz ze standaryzowaniem metodologii bada statystycznych na poziomie europejskim jest niew tpliw inwestycj statystyki publicznej w rozwój społecze stwa informacyjnego. Analogicznym wkładem w informacyjno społecze stwa s zaawansowane działania resortu w elektroniczne pozyskiwanie danych bezpo rednio z programów ewidencyjnych podmiotów zewn trznych jak np. z ewidencji cen detalicznych hipermarketów czy rejestrów centralnych 18 oraz w elektronizacj spisu powszechnego ludno ci i rolnego. Elektronizacja funkcjonowania procesu kluczowego statystyki publicznej jest makro przedsi wzi ciem zorientowanym na:

11 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 26, wzrost jako ci informacji statystycznej szeroko rozumianej i obejmuj cej swym zakresem tak e przedział czasowy publikacji wyników bada, 2. wzrost dost pu wszelkich u ytkowników informacji statystycznej do wyników bada statystycznych poprzez: udost pnianie produktów statystycznych w wersji elektronicznej, tworzenie na podbudowie zasobów e-potralu dziedzinowych baz danych statystycznych wzajemnie ze sob powi zanych oraz hurtowni danych z bezpo rednim dost pem pozaresortowych u ytkowników. (Zagadnienie ogólnej dost pno ci i publiczny charakter wyników bada statystycznych wzmacnia obiektywizm informacji statystycznej, jej niezale no i autorytet informacyjny co jest szczególnie wa ne dla statystyki odrywaj cej si od postkomunistycznych korzeni.) 3. na racjonalizacj kosztów: pozyskiwania, przetwarzania, przesyłania, gromadzenia i udost pniania informacji statystycznej. Elektroniczny portal sprawozdawczy zintensyfikował ilo pozyskiwanych danych pierwotnych i zintegrował system pozyskiwania tych danych przez statystyk publiczn na poziomie jakiego nie prezentuj jeszcze wszystkie kraje europejskie. Polski e-portal stworzył fundament dla dalszych etapów restrukturyzacji systemu statystyki publicznej. Mi dzy innymi dał pocz tek procesowi systematycznego podnoszenia jako ci informacji statystycznej nie tylko poprzez wzrost poziomu kompletno ci bada ale tak e poprzez stworzenie technicznych warunków do: zwi kszania prób badawczych bez ka dorazowej konieczno ci ponoszenia kosztów: wydruku dodatkowych formularzy, kosztów rozmów z respondentami o liczb zwi kszaj c prób badawcz, kosztów pracy przetwarzania danych, ochrony danych jednostkowych deponowanych na papierowych no nikach danych itp. skracania czasu: pozyskiwania, produkcji oraz i zbli enia czasu udost pniania informacji do potrzeb u ytkowników, zrestrukturyzowania systemu pracy statystyków, jej monitorowania i oceny efektywno ci oraz zaanga owania w racjonalizacj procesu produkcji informacji, a w konsekwencji do kształtowania nowego profilu pracownika resortu tj. euro-statystyka. Bibliografia 1. Gajda J., Szkic-Czech E, Systemy pomiaru parametrów ruchu drogowego ródłem informacji statystycznej istotnej dla rozwoju obszarów transgranicznych, (w) materiały z konferencji GUS w Lublinie 2009 pt. Statystyka publiczna w procesie integracji europejskiej, ze szczególnym uwzgl dnieniem obszarów transgranicznych (w) Biblioteka Wiadomo ci Statystycznych materiał w procesie wydawniczym. 2. Krzysztofek K., Szczepa ski M.Z., Zrozumie rozwój. Od społecze stw tradycyjnych do informacyjnych., Wydawnictwo Uniwersytetu l skiego, Katowice Nowak J.S., Bangemann nie był pierwszy społecze stwo informacyjne w Polsce, (w:) Technologie i systemy informatyczne w organizacjach gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wy szej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Pozna Ole ski J., Ekonomika informacji, PWE, Warszawa Ole ski J. Infrastruktura informacyjna pa stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo Nowy Dziennik i Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych, Warszawa 2006.

12 156 Ewa Szkic-Czech Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze stwa informacyjnego 6. Ole ski J. Społecze stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada statystycznych z lat , GUS Warszawa Szkic-Czech Ewa, Społeczno a Społecze stwo Informacyjne (w:) materiały konferencyjne Polskiego Towarzystwa Społecze stwa Informacyjnego, Szczyrk 2008 materiały w procesie wydawniczym. 8. Szkic-Czech Ewa, Jako produktu, a racjonalno gospodarowania kształtowane technologi informatyczn na przykładzie urz du statystycznego w Opolu. Prezentacja dobrej praktyki. (w:) materiały z konferencji pn Efektywno ródłem bogactwa narodów, Politechnika Wrocławska, Piechowice 2010, materiały w trakcie procesu wydawniczego. 9. Szkic-Czech E., Informacja statystyczna w zasilaniu organizacji przedsi biorstwa zorientowanego procesowo, (w:) Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr XXX Szkic-Czech E., Outsourcing danych w kształtowaniu jako ci informacji statystycznej, w: materiały z konferencji mi dzynarodowej pn. Information Management, UG, Sopot PUBLIC STATISTICS IN SHAPING OF INFORMATION SOCIETY Summary The article is a presentation of effectiveness of the first stage of therestructurisation project in public statistics,aimed at enabling thepublic statistics to satisfy the needs of a new generation of statisticinformation users, operating on the open market, in the globalcompetition environment and operating in the circumstances of economicalunification of European countries.through the prism of definition andconditions of information society the author presents the contribution ofpublic statistics to shaping of this society as a main incumbent ofpublic character of statistic information.the publication describesintegrated functioning of electronic reporting stating the recentstandard of gaining data in Polish statistics and some strong sides ofelectronic site governing the e-system.in the context of expectations ofcontemporary practitians of managing,expressed by demand forauthoritative,reliable,high quality statistic information,the authortalks over the importance of completeness of statistic research increating of quality of statistic information and presents the results ofcompleteness of research concerning prices gained by means of e-reporting by statistic office workers run by her.together with thepresentation of e-system the article gives us some knowledge ofdirections of specialisation of Polish statistic offices which undertookand are accomplishing this challenge together with implementation ofelectronic reporting from the Keywords: e-statistics information society public statistics, informationquality completeness of research Ewa SZKIC-CZECH Wy sza Szkoła Handlowa we Wrocławiu