Jadłowstręt psychiczny. żarłoczność psychiczna, ortoreksja. łac. anorexia nervosa

Transkrypt

1 Jadłowstręt psychiczny, żarłoczność psychiczna, ortoreksja Anna Wiela-Hojeńska Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Jadłowstręt psychiczny łac. anorexia nervosa zespół psychosomatyczny charakteryzujący się zmniejszeniem masy ciała i innymi następstwami celowego nie przyjmowania pokarmów przyczyny: genetyczne, neurobiologiczne, psychologiczne Czynniki ryzyka zachorowania na jadłowstręt psychiczny płeć żeńska wiek młodzieńczy przynależność do zachodniej cywilizacji obciążający wywiad rodzinny zaburzenia odżywiania, depresja, zaburzenia lękowe nieprawidłowe relacje z rodzicami słaby kontakt, nadmierne wymagania, konflikty, molestowanie seksualne, krytyczne komentarze na temat diety i wyglądu ze strony otoczenia, presja zawodowa lub społeczna na szczupłą sylwetkę niska samoocena, perfekcjonizm, zaburzenia lękowe wcześniactwo, mała masa urodzeniowa nietolerancja zimna skóra sucha, łuszcząca się, meszek (lanugo) na plecach, przedramionach, twarzy, obrzęki zaburzenia czynności układu krążenia zaburzenia rytmu (wydłużenie odstępu QT) zawroty głowy, omdlenia bradykardia hipotensja niewydolność serca zaburzenia żołądkowo-jelitowe wydłużony czas opróżniania żołądka zwolnienie motoryki jelit zaparcia wzdęcia poczucie pełności mięśnie osłabienie i zanik mięśni zwiększenie aktywności acetylocholinesterazy w surowicy układ rozrodczy brak miesiączki zmiany zanikowe pochwy

2 układ nerwowy apatia osłabienie koncentracji depresja drażliwość zmiany hematologiczne niedokrwistość neutropenia małopłytkowość zmniejszenie stężenia we krwi potasu, wapnia, magnezu, fosforanów, glukozy, białka zmiany kostne bóle wskutek osteopenii i osteoporozy zaburzenia hormonalne dotyczące czynności podwzgórza i obwodowego metabolizmu hormonów Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego kryteria według American Psychiatric Association dążenie do utrzymania masy ciała na dolnej granicy lub poniżej masy należnej (zmniejszenie masy ciała o 15% lub więcej) silny lęk przed przyrostem masy ciała lub otyłością, nawet w sytuacji niedowagi zaburzenia postrzegania własnej masy ciała i sylwetki u kobiet w okresie popokwitaniowym nie wystąpienie przynajmniej 3 kolejnych cykli Typy jadłowstrętu psychicznego według Podręcznika Statystyki i Diagnostyki Zaburzeń Psychicznych ascetyczny typ restrykcyjny lub ograniczający (restricting type) bez napadów żarłoczności i bez dodatkowych metod mających na celu pozbycie się pokarmu bulimiczny żarłoczno-wydalający lub przeczyszczający (purging type) z napadami żarłoczności i dodatkowymi metodami regulowania masy ciała Terapia jadłowstrętu psychicznego zgodnie z hierarchią ważności zabezpieczenie przed stanami zagrażającymi życiu (somatyczne powikłania, myśli i tendencje samobójcze) unormowanie masy ciała terapia mniej zagrażających ostrych powikłań somatycznych przekazanie informacji o prawidłowych zachowaniach żywieniowych praca nad deficytami w zakresie regulacji emocjonalnej, dysfunkcjonalnym myśleniem, konfliktami w zakresie relacji z osobami drugimi

3 Jadłowstręt psychiczny - leczenie Skojarzona terapia psychiatryczna, internistyczna, żywieniowa olanzepina (atypowy neuroleptyk) - próby fluoksetyna łagodzi zaburzenia depresyjne, zmniejsza lęk przed nadmiernym przytyciem, zapobiega nawrotom choroby; nieskuteczna w fazie niedoboru masy ciała zmniejsza łaknienie inhibitor CYP2D6 mianseryna, mirtazapina cyproheptadyna lek zwiększający łaknienie i powodujący przyrost masy ciała; działanie przeciwhistaminowe i serotoninergiczne Żarłoczność psychiczna łac. bulimia nervosa zespół psychosomatyczny charakteryzujący się regularnymi epizodami niekontrolowanego spożywania dużych ilości pokarmów oraz stosowaniem metod zwalczania skutków obżarstwa napady żarłoczności 1) zjadanie w określonym czasie (np. 2 h) ilości pokarmu, która jest większa niż spożywana przez innych ludzi w podobnym czasie i okolicznościach; 2) uczucie braku kontroli nad nadmiernym spożywaniem pokarmu podczas takiego epizodu (niemożność zaprzestania jedzenia, brak kontroli rodzaju i ilości pokarmu) przeciwdziałanie skutkom przyjętego pokarmu, tj. zwiększeniu masy ciała: wyzwalanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, stosowanie środków zmniejszających łaknienie, hormonów tarczycy, preparatów moczopędnych oraz okresowych głodówek, nadmiernego wysiłku fizycznego epizody żarłoczności i niewłaściwe zachowania kompensujące występują >2 razy w tygodniu przez 3 miesiące postrzeganie siebie samego jako zbyt grubego, z natrętną obawą przed utyciem Typ z wymiotami lub biegunkami prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających, moczopędnych Typ bez wymiotów i biegunek głodzenie, nadmierny wysiłek fizyczny

4 Powikłania żarłoczności psychicznej odwodnienie zaburzenia równowagi elektrolitów: hipokaliemia, hipochloremia i zasadowica metaboliczna w następstwie wymiotów, hipomagnezemia i hipofosfatemia w następstwie nadużywania środków przeczyszczających zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni Powikłania żarłoczności psychicznej uszkodzenia szkliwa zębów na skutek częstego kontaktu z kwasem żołądkowym ubytki spowodowane bulimią różnią się od ubytków spowodowanych innymi przyczynami - są uogólnione, a leczenie stomatologiczne jest nieefektywne Powikłania żarłoczności psychicznej obrzęk ślinianek podżuchwowych (jeden z pierwszych pojawiających się objawów) i przyusznych przewlekłe podrażnienie gardła rany na języku nieżyt żołądka przewlekłe zapalenie trzustki niewydolność nerek powstawanie charakterystycznych blizn i otarć na palcach dłoni Żarłoczność psychiczna - powikłania osłabienie ścian odbytnicy i wystąpienie hemoroidów - nadużywanie środków przeczyszczających niedobór cynku - niedokrwistość, trudniejsze gojenie się ran, obniżenie odporności, zaburzenia smaku i węchu, wypadanie włosów zaburzenia cyklu miesiączkowego, aż do całkowitego zaniku miesiączki ogólne odwodnienie organizmu - wysuszanie skóry i błon śluzowych artralgia czyli bóle stawów bez występowania podłoża zapalnego małe stężenie tryptofanu i serotoniny - wpływa na nastrój, zaburzenia snu i potrzeb seksualnych, zachowania impulsywne, apetyt niedożywienie i odwodnienie - obniżenie ciśnienia krwi (zawroty głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia, bóle głowy) niedobór żelaza i witaminy B12 - anemia Żarłoczność psychiczna fluoksetyna, która poza działaniem przeciwdepresyjnym zmniejsza łaknienie topiramat - lek przeciwpadaczkowy Ortoreksja Kryteria diagnozy (S. Bratman, D. Knight) udzielenie twierdzącej odpowiedzi na co najmniej 4 pytania: Czy poświęcasz ponad 3 h dziennie na myślenie o zdrowym odżywianiu? Czy planujesz posiłki dzień wcześniej? Czy ważniejsze jest dla Ciebie to, co jesz, niż przyjemność płynąca z jedzenia? Czy wraz z poprawą jakości diety wystąpiło u Ciebie pogorszenie jakości życia? Czy jesteś coraz bardziej surowy w stosunku do siebie? Czy jesteś w stanie poświęcić przyjemne doznania płynące z jedzenia, aby jeść to, co uważasz za właściwe? Czy uważasz, że Twoja samoocena wzrasta, kiedy jesz zdrową żywność? Czy potępiasz ludzi, którzy nie odżywiają się zdrowo? Czy masz poczucie winy lub czujesz do siebie odrazę w przypadku odstępstwa od diety? Czy Twój sposób odżywiania izoluje Cię od społeczeństwa? Czy kiedy jesz zgodnie z przekonaniami, masz poczucie całkowitej kontroli?

5 Ortoreksja Kryteria diagnozy (L.M. Donini i wsp.) stwierdzenie cech osobowości obsesyjno-kompulsyjnej występowanie przesadnego przywiązania do zdrowego sposobu odżywiania (ang. health fanatic eating habits) stały, nie przejściowy, charakter zaburzenia wykazanie, że zachowania związane z odżywianiem mają negatywny wpływ na jakość życia Bradykardia stan, w którym częstość akcji serca wynosi poniżej 50 razy na minutę kwestionariusz ORTO-15: 15 pozycji opisujących nasilenie zachowań ortorektycznych Wyjaśnienie pojęć neutropenia znaczne zmniejszenie liczby granulocytów obojętnochłonnych małopłytkowość (trombocytopenia) niedobór płytek krwi osteopenia zmniejszenie mineralnej gęstości kości osteoporoza ubytek masy kostnej, osłabienie struktury kości, podatność na złamania