3. ZAGRANICZNE PRAKTYKI ZAWODOWE

Transkrypt

1 3. ZAGRANICZNE PRAKTYKI ZAWODOWE 19

2 3.1. KONCEPCJA Kształcenie zawodowe należy traktować jako środek, który daje uczniom wiedzę teoretyczną i praktyczną niezbędną do elastycznego i zadowalającego reagowania na potrzeby rynku pracy. W związku z tym, kształcenie w szkołach IVET musi być spójne z tym, co dzieje się w firmach i należy je zaplanować tak, aby uwzględnić wiedzę potrzebną uczniom w postaci podstaw teoretycznych i konceptualnych oraz znajomość sprzętu i technologii. Na tym tle szkolenie na stanowisku pracy staje się ważną częścią edukacji uczniów, którzy realizują programy praktyk zawodowych na stanowisku pracy jako część kształcenia poza szkołą. Praktykant nigdy nie powinien zajmować wakującego stanowiska Praktyki w firmach mają dać uczniom kontakt ze światem pracy i umożliwić im udoskonalenie edukacji osobistej i zawodowej poprzez kształcenie na stanowisku pracy w rzeczywistym otoczeniu. Należy pamiętać, że dla wielu uczniów te praktyki w firmach są pierwszym kontaktem z pracą. A zatem dobre zaplanowanie i koordynacja ze strony dyrekcji szkoły IVET i firmy mają podstawowe znaczenie. Firma jest poza szkołą IVET i dlatego pełni kluczową rolę, ponieważ umożliwia uczniom wykorzystanie w miejscu pracy wiedzy, jaką zdobyli w szkole, pozwala im działać w rzeczywistym środowisku zawodowym, ale też pozyskać pogłębioną wiedzę o praktyce zawodowej. Odbywając praktyki w firmach, uczniowie bezpośrednio zdobywają doświadczenie w posługiwaniu się urządzeniami technicznymi, wykonują zadania na stanowisku pracy, obcując ze zwykłymi czynnikami determinującymi to miejsce i uzyskują różne kompetencje (obsługa sprzętu, organizacja pracy, współpraca z innymi, itd.), które trudno osiągnąć gdziekolwiek indziej niż na praktykach na rzeczywistym stanowisku pracy. Kształcenie na stanowisku pracy ma dwa główne cele: Doskonalenie kompetencji zawodowych uzyskanych w szkole IVET (kwalifikacje zawodowe). Pomoc uczniom w znalezieniu pracy (integracja zawodowa). Należy podkreślić, że praktyka na stanowisku pracy jest bardzo ważną częścią kształcenia uczniów. Dlatego niezbędne jest wprowadzenie systemu lokalnych praktyk o odpowiedniej jakości realizowanych w firmach oraz w miarę możliwości, poszerzenie ich o praktyki zawodowe za granicą, ponieważ wnosi to dodatkowe wartości do procesu kształcenia. 20

3 3.2. CELE Praktyki na stanowisku pracy są niezbędnym uzupełnieniem ogólnego kształcenia uczniów szkół zawodowych. Praktyki na stanowisku pracy muszą obejmować: Poszerzenie i pogłębienie wiedzy teoretycznej uzyskanej w szkołach IVET. Bezpośrednie doświadczenie uczniów w korzystaniu z urządzeń produkcyjnych. Możliwość zdobycia doświadczenia w środowisku pracy oraz w zakresie stosunków społecznych i stosunków w pracy. Umożliwienie firmie zapoznania się z kwalifikacjami i postawami potencjalnych przyszłych pracowników. Pomoc uczniom w zdobyciu kwalifikacji zawodowych i w znalezieniu pracy. Wprowadzanie strategii zbliżania edukacji akademickiej do potrzeb rynku pracy. Dla firm praktyki zawodowe wiążą się z: Udziałem w praktycznym kształceniu uczniów. Zdobyciem wiedzy w środowisku pracy o ludziach, którzy w przyszłości, po zakończeniu praktyk, mogą być potencjalnymi wykwalifikowanymi pracownikami. Oferowaniem młodym ludziom pierwszej pracy. Utrzymywaniem kontaktów ze szkołami IVET. Powołaniem opiekuna praktykantów z firmy, który prowadzi uczniów i nadzoruje ich praktykę. Praktyki zawodowe w lokalnych firmach są bardzo ważne dla firm i uczniów, ale kiedy praktyka odbywa się za granicą poza powyżej wymienionymi można osiągnąć inne cele: Wprowadzenie międzynarodowego podejścia w firmie. Wprowadzenie nowych pomysłów, wiedzy i metod do firmy. Poszerzenie kompetencji kulturowych. Poznanie innych sposobów pracy. Poznanie innych kultur. Ogólna poprawa znajomości języka obcego oraz nauczenie się żargonu zawodowego w innym języku. Wzbogacenie indywidualnych CV. Postrzeganie mobilności jako realnej możliwości rozwoju personalnego. Dostosowanie się do szerszego rynku pracy. Umacnianie koncepcji przynależności do Unii Europejskiej. Rozwój poza rodziną i tradycyjnym otoczeniem społecznym; rozwój osobowy. 21

4 3.3. DEFINICJA JAKOŚCI Choć wszystkie podmioty zaangażowane w działanie na rzecz mobilności mają podobne koncepcje jakości, nie ma wspólnej europejskiej definicji jakości, jaką mogliby posługiwać się wszyscy zainteresowani. Dlatego wszyscy zainteresowani są znalezieniem wspólnej definicji jakości w mobilności, dotyczy to uczestników procesu, jak i Komisji Europejskiej. Komisja stworzyła różne materiały, które mają podnieść jakość mobilności: Zobowiązanie do jakości: dokument podpisany przez uczestnika oraz organizacje wysyłającą i przyjmującą, w którym wymieniono obowiązki każdej z tych stron. Karta Jakości w mobilności, która w pkt. 13 i 15 wskazuje na potrzebę jakości, dokładne zaplanowanie i odpowiednią ocenę w trakcie, przed i po czasie praktyk. Karta studenta programu Erasmus, która jasno definiuje, czego oczekuje się od ucznia i czego oczekują uczniowie uczestniczący w tym programie. W tym podręczniku podamy definicję jakości w odniesieniu do mobilności, a w szczególności do praktyk zawodowych za granicą. Zgodnie z definicją ISO 9000, jakość to stopień, w jakim zbiór cech spełnia wszystkie wymagania. Jakość zależy od zbioru immanentnych cech i zbioru wymagań oraz od tego, na ile pierwsze zgadzają się z drugimi. Jeśli te immanentne cechy spełniają wszystkie wymagania, osiągamy wysoką lub doskonałą jakość. Jakość może być niska, dobra lub doskonała. Jakość można określić porównując zbiór immanentnych cech ze zbiorem wcześniej określonych wymagań. A zatem jakość jest pojęciem względnym. Zawsze odnosi się ją do wcześniej określonego zbioru wymagań, są to potrzeby lub oczekiwania, jakie należy spełnić. Jakość w mobilności osiąga się, kiedy doświadczenia wynikające z mobilności spełniają potrzeby i oczekiwania beneficjentów mobilności i spełniają wymogi związane z mobilnością. 22

5 We wszystkich typach doświadczeń związanych z praktykami zagranicznymi uczestniczy kilka podmiotów, które działają przed, w trakcie i po zakończeniu okresu praktyki. Tylko niektóre z tych podmiotów są jednocześnie beneficjentami. Pojęcie Beneficjent oznacza osoby lub organizacje, które z czegoś odnoszą korzyść. Wymagania dotyczące mobilności (praktyk zagranicznych) określa się w związku z zaspokojeniem potrzeb i oczekiwań beneficjentów. Mobilność obejmująca tylko uczniów i szkoły IVET. Jedynymi beneficjentami są uczniowie. Mobilność obejmująca uczniów, szkoły IVET i firmy przyjmujące. Beneficjentami mobilności są uczniowie IVET i firmy przyjmujące. Pierwszy typ mobilności dotyczy tylko podmiotów pochodzących ze świata edukacji, szkoły IVET, co sprawia, że tego rodzaju wyjazdami łatwiej zarządzać. W drugim typie mobilności, liczba uczestników wynosi minimum pięć, niektórzy pochodzą ze świata edukacji, a niektórzy z biznesu. Mobilność, w której uczestniczą firmy zwiększa złożoność procesu zarządzania i procedurami zagwarantowania jakości. Jakość doświadczenia wynikającego z wyjazdu jest pod wpływem ewentualnego niedopasowania firmy przyjmującej i ucznia IVET. Niedopasowanie ucznia i firmy przyjmującej może wynikać z różnych przyczyn spowodowanych: Brakiem bliskiego kontaktu pomiędzy szkołą IVET a firmą przyjmującą. Odległością geograficzną. Trudnościami w zbliżaniu świata biznesu i IVET. Trudnościami związanymi z przynależnością firmy do specyficznego sektora, itd. 23

6 Badanie Leonardo da Vinci z 2007r. jasno pokazuje główne zmienne powodujące niezadowolenie z praktyk zagranicznych uczniów uczestniczących w programach mobilności (uczniowie IVET). 47 Rys. 3-12: Co uczestnikom nie podobało się w pobycie zagranicą Zbyt krótki pobyt Nieodpowiednie wsparcie finansowe Żle zaplanowany/przygotowany Za dużo biurokracji Słaba opieka ze strony organizacji przyjmującej Zadania niedopasowane do mojego wykształcenia zawod. Jakość zakwaterowania/ nieprzyjazna rodzina przyjmująca Małe zainteresowanie organizacji wysyłającej Niewielka poprawa znajomości języka, slaby kurs jez. Nieciekawa praktyka Brak zajęć samodzielnych Mało możliwości przyjrzenia się krajowi przyjmującemu Zbyt długi pobyt Za mało praktyki, za dużo nauki języka 4% 3% 6% 26% 24% 21% 17% 17% 16% 14% 13% 12% 41% 48% Źródło: WSF LdV Badanie z 2007r. Zbyt krotki pobyt (48%) i nieodpowiednie wsparcie finansowe (41%) wymieniano najczęściej a tuż za nimi źle zaplanowany/ przygotowany pobyt (26%) i zbyt dużo biurokracji. Niektóre zmienne dają nam cenne informacje o tym, czym jest niska jakość praktyk w firmie z punktu widzenia nauczenia się czegoś o miejscu pracy: Zadania niedopasowane do mojego wykształcenia zawodowego (17%). Nieciekawa praktyka (13%). Brak zajęć samodzielnych (12%). Za mało praktyki, za dużo nauki języka (3%). Znamienne jest, ze 17% uczniów odpowiedziało, że powierzane im zadania nie były dopasowane do ich wykształcenia zawodowego. Ten odsetek jest zbyt wysoki jeśli mamy mówić o praktykach wysokiej jakości. 47 Analiza skutków działań na rzecz mobilności Programu LEONARDO DA VINCI dla młodych stażystów, pracowników oraz wpływ czynników społeczno-gospodarczych, badanie w imieniu Komisji Europejskiej, Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury, 24

7 Każdy podmiot uczestniczący w mobilności musi zaspokoić swoje wymagania, aby zapewnić odpowiednią jakość, czyli, aby zaspokoić potrzeby i spełnić oczekiwania wszystkich beneficjentów. Wszystkie podmioty zaangażowane w działania na rzecz mobilności muszą zapewnić, ze poprzez ich działania uda im się spełnić oczekiwania i potrzeby beneficjentów. Jeśli jakość jest niska wynika to z faktu, że cechy działań związanych z mobilnością nie spełniają wymagań; innymi słowy, działania na rzecz mobilności nie spełniają potrzeb i oczekiwań beneficjentów. Potrzeba: brak czegoś wymaganego, pożądanego lub użytecznego. Oczekiwania: coś, czego oczekujemy. Oczekiwać: uważać coś za uzasadnione, należne lub potrzebne. Satysfakcja: zaspokojenie potrzeby lub pragnienia. Zadowolenie klienta: miara tego, na ile produkty i usługi dostarczane przez firmę spełniają lub przekraczają oczekiwania klienta. Jakość osiągamy wtedy, kiedy poprzez doświadczenia wynikające z mobilności beneficjenci doznają satysfakcji zaspokajając swoje potrzeby i spełniając oczekiwania. 25

8 3.4. WYMAGANIA JAKOŚCIOWE: POTRZEBY I OCZEKIWANIA BENEFICJENTÓW Działania gwarantujące jakość podejmuje się, aby zapewnić, że dany środek związany z mobilnością zaspokaja potrzeby beneficjenta i spełnia jego/jej oczekiwania. Gwarantowanie jakości to zestaw działań zmierzających do zbudowania zaufania co do tego, że spełnione zostaną wymagania jakościowe. Oczekiwania beneficjentów muszą być zgodne z tym, co może im dać doświadczenie wynikające z mobilności. Inna definicja potrzeb i oczekiwań beneficjentów może prowadzić do niezadowolenia i stanowi zagrożenie dla jakości mobilności. Satysfakcja = Skutek mobilności Potrzeby + Oczekiwania Kiedy oczekiwania są odmienne lub większe niż to, co może dać mobilność, skutkiem jest niezadowolenie. Jasne zdefiniowanie tego, czego może oczekiwać każdy uczestnik procesu mobilności i czego oczekuje się od niego ma kluczowe znaczenie dla dopasowania oczekiwań wszystkich uczestników mobilności. Wyjaśniamy to bardziej szczegółowo w Rozdziale 5 tego podręcznika. Na przykład, jeśli oczekiwania związane z zadaniami, jakie uczeń będzie wykonywał w firmie przyjmującej nie są dobrze zdefiniowane, ona/on spodziewać się będą czegoś innego od firmy przyjmującej. W tym przypadku praktyka może spowodować niezadowolenie. Podobnie czasami oczekiwania związane z kwalifikacjami ucznia są wyższe niż faktycznie posiadane. Opiekun praktykanta w firmie oczekuje innego wkładu ze strony ucznia w działanie firmy przyjmującej. To również może prowadzić do niezadowolenia z praktyk. Różne są przyczyny rozbieżności oczekiwań i skutków praktyk zagranicznych; należy je uwzględnić w projektowaniu procedur niwelujących niezadowolenie beneficjenta. Procedury gwarantowania jakości omówione będą bardziej szczegółowo w rozdziale 5 tego podręcznika. Wysoka jakość praktyk zagranicznych osiągana jest wtedy, gdy zaspokojone zostają potrzeby beneficjentów i spełnione ich oczekiwania. Satysfakcja beneficjentów prowadzi do trwałych związków uczestników praktyk zagranicznych, co ułatwia organizację podobnych działań w przyszłości. W przeciwnym razie tego rodzaju praktyki stają się okazjonalne i stosowane są w krótkim okresie. 26

9 Zadowolenie uczniów uczestniczących w praktykach zawodowych za granicą: Młodzi ludzie zwykle są zadowoleni, kiedy jadą za granicę i uczą się o nowej kulturze, o kraju, uczą się języka. W praktykach zawodowych za granicą zadowolenie jest trudniejsze do osiągnięcia, bo jednocześnie uczniowie zdobywają wiedzę zawodowa, muszą dopasować swoje kwalifikacje i rozwinąć je po praktykach. Czasem ten komponent zawodowy nie zostaje w pełni osiągnięty w ramach wyjazdu. Coraz więcej beneficjentów chce rozwijać nie tylko umiejętności personalne i międzynarodowe, ale także zawodowe. Jak widać w Badaniu Programu Leonardo da Vinci z 2007r. niektóre zmienne związane z kwalifikacjami i kompetencjami nabytymi w czasie praktyk zawodowych za granicą nie są oceniane wysoko jako źródło satysfakcji beneficjenta: Praktyka zagraniczna ma tylko 54% wskazań. Praca w międzynarodowym zespole jedynie 52%. Przypisane zadania tylko 36%. Metody pracy w organizacji przyjmującej, tylko 33%. Godziny pracy, tylko 30 %. 48 Rys. 3-11: Co się podobało uczestnikom w pobycie za granicą Pogłębienie znajomości języka Możliwość wyjazdu za granicę Ważne doświadczenia osobiste Szansa na przyjrzenie się jak żyją inni Wymiana międzykulturowa Kontakty z innymi w pracy Zapoznanie się z innymi sposobami pracy Praktyka za granicą Poznanie swoich ograniczeń Praca w międzynarodowym zespole Wyjazd za granicę Czas pobytu za granicą Opieka organizacji zagranicznej Struktura i organizacja pobytu Przydzielone zadania Korzystanie z nowych materiałów Organizacja pracy Opieka ze strony organizacji wysyłającej Metody pracy w organizacji przyjmującej Wsparcie finansowe Godziny pracy 30% 30% 36% 34% 33% 33% 33% 43% 40% 39% 54% 53% 52% 49% 68% 65% 62% 61% 75% 74% 72% Źródło: WSF LdV Badanie z 2007r. 48 jw. 27

10 Uczniowie są zadowoleni z wyjazdu, jeśli spełnili wszystkie poniższe potrzeby związane z nauczeniem się czegoś nowego: Nowe sposoby pracy, uzyskane kwalifikacje zawodowe i doświadczenie dopasowane do ich przygotowania zawodowego. Poprawa znajomości języka. Doświadczenie życiowe: doświadczenie w samodzielnym życiu, poznanie obcej kultury, poznanie nowych ludzi, itd. Zadowolenie firmy przyjmującej Niewiele napisano o zadowoleniu firm przyjmujących, któremu czasem przypisuje się drugorzędne znaczenie kiedy mówimy o praktykach zagranicznych. Ale tylko dzięki zadowoleniu firmy przyjmującej uda nam się doprowadzić do długotrwałej współpracy z firmami, które będą gotowe ponownie zaangażować się w ten proces. Zadowolenie dla firmy przyjmującej z przyjmowania praktykantów występuje, gdy firma osiąga następujące cele: Uczeń wniósł wkład zawodowy do firmy. Jego praca w firmie dała wartość dodaną, tzn. wysiłek związany ze szkoleniem praktykanta jest mniejszy niż wyniki jego pracy. Pracownicy firmy zdobyli doświadczenie w pracy w środowisku wielokulturowym i wielojęzycznym. Zadowolenie szkoły IVET, do której uczęszcza uczeń Szkoła IVET jest zadowolona z wyjazdu na praktykę, jeśli uczeń zrealizował potrzeby związane z pogłębieniem wiadomości: Nowe sposoby pracy, nabyte kwalifikacje zawodowe i doświadczenie zgodne z przygotowaniem zawodowym ucznia. Poprawa znajomości języka. Doświadczenie życiowe: doświadczenie w samodzielnym życiu, poznanie obcej kultury, poznanie nowych ludzi, itd. Innymi słowy, zadowolenie szkoły IVET wynika z zadowolenia ucznia związanego z nabyciem wiedzy. To wartość dodana, jaką szkoły IVET mogą dać swoim uczniom, którzy uczestniczą w programach praktyk zagranicznych. W niektórych przypadkach doświadczenie związane z wyjazdem może być bardzo satysfakcjonujące dla ucznia, nawet jeżeli umiejętności zawodowe, jakie ukształtował nie są bardzo wysokie. Nawet jeśli oczekiwania ucznia są bardzo niewielkie i ogólnie jest zadowolony, szkoła IVET może ocenić jakość praktyki jako niską, ponieważ nie doprowadziła do uzyskania odpowiednich kompetencji i umiejętności. Dlatego kluczowa jest dobra ocena osiągnięć i kompetencji nabytych przez ucznia IVET w efekcie uczestnictwa w zagranicznych praktykach zawodowych. 28

11 Zadowolenie placówki wspierającej mobilność międzynarodową: W większości przypadków istnieje organizacja, która promuje i/lub finansuje działania na rzecz mobilności. Organizacja ta jest zadowolona, jeśli zadowoleni są beneficjenci i gdy udostępnione fundusze zostały prawidłowo wykorzystane do osiągnięcia celów programu. Placówka promująca praktyki zagraniczne i/lub udzielająca wsparcia finansowego wymaga, aby beneficjenci wypełnili formularze, by mogła przeprowadzić ocenę jakości. Organizacja wspierająca jest zadowolona, kiedy wypełnione formularze wskazują na wysoki poziom zadowolenia z dobrych wyników: Zapewnienie dobrego wykorzystania funduszy na wyjazdy związane z praktykami. Zadowolenie beneficjentów. Najbardziej prawdopodobne jest, że uczeń, szkoła IVET i zainteresowana firma będą niezadowolone z zagranicznych praktyk zawodowych, które są częściowo szkoleniem a częściowo praktyką zawodową. Aby zapewnić odpowiednią jakość takiego rozwiązania należy opracować szereg kontroli prewencyjnych, procedur i systemów ewaluacji, które pozwolą zapobiec niskiej jakości zagranicznej praktyki zawodowej. Model Q-Placements ma na celu udostępnienie podręcznika wszystkich procedur, wymagań i wytycznych związanych z zagwarantowaniem jakości zagranicznych praktyk zawodowych. 29