1. Orka zagonowa (w składy). 2. Orka bezzagonowa: - orka jednostronna. - orka figurowa.

Transkrypt

1 Technika wykonania orki Wybór techniki wykonania orki zależy od rodzaju posiadanego pługa, wielkości i kształtu pola, rzeźby terenu oraz sposobu dotychczasowej uprawy. Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby wykonania orki: 1. Orka zagonowa (w składy). 2. Orka bezzagonowa: - orka jednostronna - orka figurowa. Orka zagonowa Orka zagonowa wykonywana jest pługiem lemieszowym na polach o kształcie regularnego czworokąta, położonych w terenie równinnym. Pług lemieszowy odkłada skiby w prawą stronę w stosunku do kierunku orki. Kierunek orki powinien być równoległy do dłuższego boku pola. Przed przystąpieniem do orki pole dzielimy na składy, czyli zagony o równej szerokości. Liczba składów zależy od szerokości pola, szerokości roboczej pługa, długości pola oraz promienia nawrotu ciągnika z pługiem. W praktyce szerokość składu ustala się biorąc pod uwagę głównie liczbę korpusów płużnych, licząc na każdy z nich po około 10 m. Dla pługa 3-korpusowego szerokość składu będzie więc wynosić 30 m. Ponadto szerokość składu powinna być zawsze wielokrotnością szerokości roboczej pługa. Na końcach pola wyznacza się pasy o odpowiedniej szerokości przeznaczone na nawroty ciągnika z pługiem, zwane uwrociami lub poprzeczniakami. Ich szerokość zależy m.in. od promienia skrętu ciągnika, rodzaju i wielkości pługa. Powinna być wielokrotnością szerokości roboczej pługa, co ułatwi późniejsze dooranie" uwroci do zaoranej części pola. Podział pól na odpowiedniej szerokości składy pozwala tak zorganizować orkę, aby zmniejszyć liczbę bruzd i grzbietów oraz ograniczyć na uwrociach zarówno

2 przejazdy jałowe, jak i nawroty pętlowe. Pozwala to uzyskać lepszą jakość orki oraz zmniejszyć jej koszty. Wyoranie grzbietu Podczas orki tworzy się grzbiet powstały z nakładających się na siebie pierwszych 3-4 skib wyorywanych na środku składu. Decyduje on o jakości orki. Nie może być zbyt wypiętrzony, gdyż tworzy zbędną nierówność pola, a pod nim nie może pozostawać niezaorana część pola, czyli tzw. calizna. Grzbiet można wyorać poprawnie jedną z dwóch metod: metodą pojedynczej bruzdy (w trzy skiby) lub podwójnej bruzdy (w cztery skiby). Wyoranie grzbietu metodą pojedynczej bruzdy

3 Pług ustawiamy tak, aby przy pierwszym przejeździe pracował tylko jeden, ostatni jego korpus. Pierwsza skiba wyorywana jest na 1/2 planowanej głębokości i odkładana na caliznę w prawo, odrzucona możliwie daleko, co da się osiągnąć przy szybszym przejeździe ciągnika. Na uwrociu zawraca się w prawo i ustawia pług w taki

4 sposób, aby pracowały wszystkie korpusy - pierwszy najpłycej, a ostatni na planowaną głębokość. Przy drugim przejeździe pług odkłada do pierwszej bruzdy caliznę wraz z leżącą na niej pierwszą skibą. Przy trzecim przejeździe pług ustawiany jest tak samo, jak w drugim i dokłada trzecią skibę do pierwszej bruzdy po drugiej stronie tworzonego grzbietu. W pierwszej bruździe znajdują się więc trzy skiby tworzące spore wypiętrzenie. W czwartym przejeździe wszystkie korpusy pracują na pełną głębokość. Wyoranie grzbietu metodą podwójnej bruzdy

5 Metoda ta powoduje mniejsze wypiętrzenie grzbietu, ale jest bardziej pracochłonna. Pierwszy przejazd jest taki sam, jak przy wyorywaniu grzbietu w trzy skiby. Na uwrociu zawraca się w lewo, a tylny korpus pługa ustawia na nieco większą głębokość (o 2-5 cm), aby pług miał lepszą stateczność, i wyoruje drugą skibę obok pierwszej. Powstaje podwójna bruzda, w której umieszcza się

6 kolejno następne skiby. Przy trzecim przejeździe zawraca się w prawo, a pług ustawia tak, aby pracowały wszystkie jego korpusy - pierwszy płycej, a ostatni na planowaną głębokość orki. Pierwszy korpus odkłada do bruzdy skibę składającą się z calizny i leżącej na niej skiby wyoranej w drugim przejeździe. Na końcu pola pług zawraca się w prawo i jadąc wzdłuż pierwszej bruzdy odkłada w nią czwartą skibę. W piątym przejeździe wszystkie korpusy ustawia się na planowaną głębokość orki. Sposoby wykonywania orek zagonowych Poszczególne składy można zaorywać w zgon (w skład), rozgoń (rozorywkę) lub metodą kombinowaną. Orka w zgon (w skład) rozpoczyna się od wyorania grzbietu na środku składu (lub pola), do którego dokładane są po obu stronach kolejne skiby. Na uwrociach zawraca się w prawo, wykonując początkowo nawroty pętlowe, a następnie nawroty bezpętlowe (przejazdy jałowe). Orkę kończy się wyoraniem bruzd na brzegach składu, starając się by były płytkie. Można to uzyskać spłycając stopniowo ostatnie bruzdy, a przedostatnią wyoruje się tylko na 1/2 głębokości.

7 Orka w rozgoń (w rozorywkę) rozpoczyna się od brzegów składu (lub pola), a kończy pośrodku, gdzie pozostaje bruzda. Na uwrociach zawraca się w lewo, wykonując najpierw nawroty bezpętlowe (jałowe przejazdy), a następnie, bliżej środka składu, nawroty pętlowe. Pierwszą skibę na brzegach pola odkłada się do środka (na caliznę), a właściwą orkę w rozgoń rozpoczyna się od drugiego przejazdu, umieszczając tę skibę (wraz z calizną) w wyoranej bruździe. Orka kombinowana jest stosowana do orki dwóch lub większej liczby składów na danym polu. Polega ona na zaorywaniu parzystych składów w zgon, a nieparzystych w

8 rozgoń lub odwrotnie. Ważna jest kolejność orki poszczególnych składów. Jeśli składy parzyste orze się w rozgoń, to na początku orki na środku wszystkich składów nieparzystych wyoruje się grzbiety i następnie rozpoczyna się orkę od pierwszego składu w zgon. Po zakończeniu orki tego składu przystępuje się do orki trzeciego składu w zgon, a następnie drugiego składu w rozgoń, następnie piątego w zgon, czwartego w rozgoń itd. Orka kombinowana pozwala zmniejszyć liczbę bruzd i grzbietów o połowę w porównaniu z orką wykonywaną tylko w zgon czy rozgoń. Ten sposób rozplanowania orki nie pozwala jednak uniknąć nawrotów pędowych oraz części jałowych przejazdów. Umożliwia to orka kombinowana bezpętlowa oraz orka kombinowana bezpętlowa ciągła. Zakończenie orki zagonowej Orkę zagonową należy zakończyć wyoraniem ostatnich bruzd oraz zaoraniem pasów uwroci. Poprawnie wyorane bruzdy powinny być płytkie, niezbyt szerokie i proste. Gdy bruzda ma powstać pośrodku składu, to w przedostatnim przejeździe pług należy ustawić tak, aby jego ostatni korpus pracował na 1/2 głębokości, a pozostałe stopniowo głębiej. W ostatnim przejeździe ostatni korpus pługa ustawia się nieco głębiej niż w przedostatnim. Ponadto pas calizny, pozostający do zaorania podczas ostatniego przejazdu pługa, powinien być o jedną skibę węższy. Podczas tego przejazdu przedni korpus pługa pracuje na pełną szerokość, a ostatni wyoruje jedynie cienki pas gleby z dna ostatniej bruzdy. Pozostająca bruzda będzie wąska i niezbyt głęboka. Jeśli istnieje taka potrzeba, to na polach zaoranych pod oziminy lub na zimę wyoruje się przegony (głębokie bruzdy) służące odprowadzeniu z zagłębień nadmiaru wody, która nie ma odpływu. Pasy uwroci znajdujące się na obu końcach pola zaoruje się w zgon lub w rozgoń, traktując je jak oddzielne wąskie składy.

9 Wykonując orkę w kolejnych latach, należy przestrzegać zasady, aby na poszczególnych składach orać na przemian - raz w zgon, raz w rozgoń. Tak więc tam, gdzie jest bruzda, powinien być następnie grzbiet i na odwrót. Należy również unikać orki wykonywanej ciągle na tę samą głębokość, aby nie sprzyjać tworzeniu się podeszwy płużnej. Orka jednostronna Orka jednostronna polega na dokładaniu kolejnych skib do tego samego brzegu pola, a wykonywana jest pługiem obracalnym lub wahadłowym. Konstrukcja tych obydwu pługów umożliwia odwracanie skib w jedną stronę, niezależnie od kierunku jazdy ciągnika. Orka jednostronna nie wymaga podziału pola na zagony i jest orką bez bruzd i grzbietów, co sprawia, że całe pole jest zaorane na jednakową głębokość, a powierzchnia pola wyrównana. Na wyrównanym polu możliwa jest precyzyjna praca siewników, opryskiwaczy, kombajnów i innych maszyn stosowanych w agrotechnice roślin. Orka jednostronna charakteryzuje się niewielką liczbą przejazdów jałowych, co daje oszczędność paliwa, zbędne jest również rozplanowanie pola przed orką. Wyznacza się jedynie uwrocia. Orkę rozpoczyna się wzdłuż jednego z dłuższych boków pola, prowadząc pług systemem czółenkowym aż do drugiego dłuższego boku pola. Jeżeli orka wykonywana jest na terenie płaskim, to

10 kierunek odkładania skib powinien być w kolejnych latach przeciwny. Natomiast na stokach skiby odkłada się zawsze ku górze, aby zmniejszyć negatywne skutki erozji wodnej gleby. Orka figurowa Orka figurowa jest wykonywana na polach o nieregularnym kształcie, uniemożliwiającym podział pola na równe składy. Orkę na takich polach można wykonać w okółkę lub w figurę. Orkę w okółkę rozpoczyna się od dowolnego boku pola i prowadzi wzdłuż jego granic, zawracając stale w lewo (skiby są odkładane kubrzegom pola). Orka przebiega więc od skraju pola ku jego środkowi, bez wyciągania pługa. Gdy pozostający w środku pola wielobok jest już tak mały, że dalsza orka w okółkę jest niemożliwa ze względu na ostre nawroty, wówczas zaoruje się go w rozgoń. Po zakończeniu orki często konieczne są dodatkowe przejazdy pługiem po przekątnych pola w celu zaorania omijaków. Orka w figurę prowadzona jest odwrotnie niż w okółkę

11 Najpierw wyznacza się w środku pola wielobok (figurę) o bokach równoległych do zewnętrznych granic pola, który zaoruje się w pierwszej kolejności stosując orkę w zgon. Następnie orze się wokół tej figury skręcając ciągle w prawo i dokładając skiby do poszczególnych boków figury. Orkę kończy się na brzegu pola. Orek figurowych nie należy wykonywać na polach położonych na zboczach, gdyż odkładanie części skib w dół stoku powoduje nasilenie negatywnych skutków erozji wodnej. Ocena wykonania orki Orka jest najważniejszym zabiegiem uprawowym, a błędy w jej wykonaniu są bardzo trudne do naprawienia. Dlatego należy ją zawsze wykonywać z największą starannością. Kryteria oceny wykonania orki są różne - zależnie od rodzaju orki oraz techniki wykonania. W ocenie jakości orki siewnej wykonanej pługiem do orki zagonowej bierze się pod uwagę następujące parametry: głębokość i równomierność głębokości orki, zbrylenie roli, wyskibienie (falistość) roli,

12 wyoranie pierwszej i drugiej bruzdy grzbietu oraz jakość bruzdy końcowej: prostoliniowość, głębokość, szerokość, jakość wyorania, jakość wyorania grzbietów, długość drogi zagłębiania i wygłębiania pługa, przykrycie resztek pożniwnych w przypadku nie wykonania podorywki, występowanie omijaków, ogólny wygląd pola po orce. Jakość wykonania orki należy oceniać w trakcie zaorywania pola, dokonując odpowiedniej liczby pomiarów. Do oceny głębokości i równomierności głębokości orki stosuje się bruzdomierz, a na polu już zaoranym - pręt z podziatką, a do oceny wyskibienia - profilomierz.

13 Głęboszowanie Głęboszowanie jest zabiegiem uprawowym o charakterze agromelioracyjnym wykonywanym głęboszem, który spulchnia glebę na głębokość cm. Głęboszowanie jest stosowane głównie na glebach średnich i ciężkich o silnie zagęszczonych i nieprzepuszczalnych głębszych warstwach, w tym także z podeszwą płużną. Głęboszowanie poprawia warunki wodno-powietrzne gleby, zwiększa pojemność wodną, udrażnia ruch wody i powietrza w profilu gleby oraz zapewnia lepszy rozwój systemu korzeniowego, a w efekcie zwiększa plony. Zabieg ten wykonuje się z reguły w okresie pożniwnym, na głębokość cm, w warunkach stosunkowo niskiej wilgotności, najlepiej pod buraki lub inne rośliny głęboko korzeniące się. Głęboszowanie jest stosowane na ogół co 4-5 lat i wiąże się z dużym zapotrzebowaniem na siłę uciągu i zużyciem paliwa. Należy do najbardziej energochłonnych i kosztownych zabiegów uprawowych.

14 Uzupełniające (doprawiające) zabiegi uprawowe Uzupełniające zabiegi uprawowe stosowane są po uprawie podstawowej, czyli po orce, w celu nadania roli sprawności na okres siewu i wschodów roślin. Wyróżnia się następujące zabiegi doprawiające: spulchniające i wyrównujące rolę, ugniatające i kruszące rolę. Do pierwszej grupy należą zabiegi wykonywane narzędziami biernymi: włókowanie, bronowanie, kultywatorowanie i talerzowanie, oraz narzędziami aktywnymi (maszynami uprawowymi): gryzowanie, bronowanie bronami aktywnymi. Druga grupa uprawek to wałowanie wałami ugniatającymi lub kruszącymi.