Medicina Veterinaria 2(1) 2003, 41-47

Transkrypt

1 Medicina Veterinaria 2(1) 2003, ANALIZA MORFOLOGICZNA ZWOJU SZYJNO-PIERSIOWEGO (GANGLION CERVICOTHORACICUM) U 9-TYGODNIOWYCH PŁODÓW ŚWINI Joanna Klećkowska, Maciej Janeczek, Norbert Pospieszny Streszczenie. Tematem naszej pracy była morfologia zwoju szyjno-piersiowego u 9-tygodniowych płodów świń. Materiał badawczy stanowiło 12 płodów 9-tygodniowych pochodzących z jednej macicy. Określona została topografia zwoju, kształt oraz połączenia nerwowe. Zmierzono długość i szerokość zwoju szyjno-piersiowego a takŝe odległości pomiędzy jego częściami składowymi. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej przy uŝyciu programu Excell Słowa kluczowe:świnia, okres płodowy, zwój szyjno-piersiowy, układ nerwowy, układ autonomiczny WSTĘP Szczegóły dotyczące rozwoju zwoju szyjno-piersiowego płodów świń w okresie płodowym są zagadnieniem stosunkowo słabo poznanym. Morfologia zwoju szyjno- -piersiowego u płodów świń z 10 tyg. ciąŝy została opisana przez Pospiesznego [1987]. Ogólne opisy rozwoju układu współczulnego u świń moŝna znaleźć w pracach Pattena [1963], Marrable [1971], Sobocińskiego [1985]. Praca Nickla i wsp. [1975] zawiera opis morfologiczny zwoju u dorosłych świń. Perman [1924] opisał odejście od zwoju nerwów zaopatrujących serce u świni. W pracy naszej przedstawiono szczegółowy opis zwoju, jego lokalizację oraz połączenia nerwowe. Zmierzono długość i szerokość zwoju szyjno-piersiowego a takŝe odległości pomiędzy jego częściami składowymi. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono na 12 płodach, 4 płci Ŝeńskiej i 6 płci męskiej. Wiek płodów był dokładnie znany i został dodatkowo potwierdzony metoda opisaną przez Marrable [1971]. Płody pochodziły z jednej macicy. Preparaty były konserwowane w 4% formalinie. Płody zostały poddane preparatyce anatomicznej z zastosowaniem 2% kwasu octowego

2 42 J. Klećkowska i in. i 70% alkoholu etylowego. Przy preparacji uŝywano lupy (4.5x) i mikroskopu stereoskopowego (6,3x 22,5x). Pomiary dokonane zostały suwmiarką elektroniczną z dokładnością do 0,1mm. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej przy uŝyciu programu Excel WYNIKI BADAŃ Celem badań było: 1) opisanie morfologii zwoju, 2) ustalenie relacji między płcią i stroną ciała płodu a morfologią i lokalizacją zwoju. Zwój szyjno-piersiowy u płodów pochodzących z 9 tyg. Ŝycia płodowego rozciąga się na długość od C 1 do Th 2. Zwój powstaje w następstwie połączenia się trzech zwojów: szyjnego tylnego (GC CA ), pierwszego piersiowego (Th 1 ) i drugiego piersiowego (Th 2 ). Zwój G CA połoŝony jest na wysokości 7 kręgu szyjnego lub doczaszkowej krawędzi 1 Ŝebra. Zwój Th 2 znajduje się na wysokości szyjki pierwszego zebra lub na wysokości doogonowej krawędzi pierwszego Ŝebra. Zwój Th 2 znajdował się na wysokości tylnej krawędzi pierwszego Ŝebra lub teŝ, znacznie rzadziej (2 przypadki) na wysokości przedniej krawędzi drugiego Ŝebra. Zwój szyjny doogonowy łączył się ze zwojem Th 1 trzema sposobami: 1) za pośrednictwem gałązki (10 przypadków), 2) bez wyraźnej granicy (4 przypadki), 3) pomiędzy zwojami występowało przewęŝenie (6 przypadków). Zwój Th 1 łączył się z Th 2 równieŝ w trojaki sposób: 4) za pośrednictwem gałązki (6 przypadków), 5) bez wyraźnej granicy (4 przypadki), 6) pomiędzy zwojami występowało przewęŝenie (10 przypadków). Zwój Th 3 w połowie swojej długości posiadał przewęŝenie. Zwoje miały 3 typy kształtów, tj. wrzecionowaty, trójkątny oraz owalny. Zwoje o kształcie trójkątnym występowały jedynie po prawej stronie ciała, podobnie jak zwoje o kształcie wrzecionowatym wyłącznie po lewej stronie ciała. Zwoje o kształcie owalnym występowały zarówno po stronie prawej, jak i lewej ciała (tab. 1). Częstość występowania określonego kształtu zwoju była związana równieŝ z płcią (tab. 2). W przypadku zwoju szyjnego doogonowego u samców miał on najczęściej kształt owalny, natomiast u samic przewaŝał typ trójkątny. Zwój piersiowy pierwszy tak u płodów męskich, jak i Ŝeńskich najczęściej był kształtu owalnego. Z kolei zwój piersiowy drugi u płodów płci męskiej najczęściej miał kształt owalny a u samic występowała równa liczba zwojów o kształcie owalnym i wrzecionowatym. Rozmiary zwojów ze zróŝnicowaniem na płeć oraz stronę ciała przedstawiają tabele 3 7. Zwój opuszczały następujące nerwy, gałęzie: 1) ansa subclavia 2) rami communicans cum nn. spinales 3) rami communicans cum n. vagus 4) rami communicans cum n. phrenicus 5) rami vasculares: Acta Sci. Pol.

3 Analiza morfologiczna a. n. vertebralis b. rami subclavi c. ramus thyrocervicalis d. rami thoracici interni 6) rami viscerales: a. rami cardiacici thoracici b. rami pulmonales Tabela 1. Kształt zwojów Table 1. The shape of ganglion Kształt zwoju The shape of ganglion Zwój szyjny doogon. Cervical caudal ganglion samce/ male Zwój Th 1 Th 1 ganglion samce/ male / samce/ male Zwój Th 2 Th 2 ganglion Owalny Ovate Trójkątny Triangular Wrzecionowaty Spindle shaped Tabela 2. Długość zwoju szyjnego doogonowego (mm) Table 2. The lenght of cervical caudal ganglion (mm) rigth X 3,01 2,51 2,76 2,60 1,88 2,03 2,47 SD 0,31 0,62 0,53 0,46 0,41 0,56 0,61 Tabela 3. Szerokość zwoju szyjnego doogonowego (mm) Table 3. The width of cervical caudal ganglion (mm) rigth X 0,85 1,16 1,0 0,99 1,2 1,11 1,04 SD 0,19 0,38 0,33 0,31 0,12 0,25 0,3 Medicina Veterinaria 2(1) 2003

4 44 J. Klećkowska i in. Tabela 4. Długość zwoju Th 1 (mm) Table 4. The lenght of Th 1 ganglion (mm) rigth X 2,79 2,33 2,19 2,64 2,56 2,41 2,5 SD 0,38 0,58 0,68 0,73 0,53 0,69 0,59 Tabela 5. Szerokość zwoju Th 1 (mm) Table 5. The width of Th 1 ganglion (mm) Samce Samce Samce rigth Samice X 1,28 1,92 1,62 1,63 1,54 1,58 1,59 SD 0,19 0,67 0,57 0,25 0,20 0,19 0,43 Tabela 6. Długość zwoju Th 2 (mm) Table 6. The lenght of Th 2 ganglion (mm) rigth X 1,48 1,84 1,65 1,76 1,48 2,12 1,88 SD 1,48 0,53 0,67 0,82 0,62 0,77 0,72 Tabela 7. Szerokość zwoju Th 2 (mm) Table 7. The width of Th 2 ganglion (mm) rigth X 1,16 1,15 1,57 0,91 1,03 0,96 1,07 SD 0,23 0,15 0,19 0,29 0,22 0,25 0,23 Acta Sci. Pol.

5 Analiza morfologiczna Ansa subclavia odchodzić moŝe w trzech wariantach: jedynie ze zwoju GTh 1 ze zwojów GC CA i Th 1 lub ze wszystkich zwojów tworzących zwój szyjno-piersiowy. 2. Są to niewielkie gałązki nerwowe znajdujące się na dogrzbietowej powierzchni zwoju. Wchodzą one w kontakt z nerwami rdzeniowymi C 8 -Th Opuszczają one zwój z jego dobrzuszno-dogłowowej powierzchni jako niewielkie gałązki. 4. Opuszczają zwój z jego dobrzuszno-dogłowowej powierzchni po czym dołączają do nerwu przeponowego (n. phrenicus). 5. NaleŜy tu grupa gałęzi nerwowych towarzyszących naczyniom krwionośnym. Największą gałęzią naleŝącą do tej grupy jest gałąź przeznaczona dla tętnicy kręgowej (a. vertebralis). Odchodzi ona od zwoju z jego dogłowowo-dogrzbietowej powierzchni. Gałąź dla tętnicy podobojczykowej (a. subclavia) obejmuje kilka drobnych gałązek zmierzających do tętnicy podobojczykowej. Gałąź dla pnia szyjno-piersiowego (truncus cervicothoracicum) odchodzi od doczaszkowo-dogłowowej powierzchni zwoju. Gałąź dla tętnicy piersiowej (a. thoracica) jest stosunkowo drobna i odchodzi od dobrzusznej powierzchni zwoju. 6. Gałązki trzewne opuszczają zwój z jego doogonowo-dobrzusznej powierzchni. Większymi spośród nich są gałązki sercowe piersiowe, które występują w liczbie 1 4 (rys. 1 i 2). Rys. 1. Zwój szyjno-piersiowy u 9-tygodniowych płodów świni: a n. vertebralis, b rr. pulmonales, c rr. cardiaci, d truncus vagosympathicus Fig.1. Cervicothoracic ganglion of 9 week old pig fetus: a vertebral nerve, b lungs branches, c cardiac branches, d vagosympathic trunk Medicina Veterinaria 2(1) 2003

6 46 J. Klećkowska i in. a GTh3 GTh2 GTh1 b GCca c d Rys. 2. Zwój szyjno-piersiowy u 9-tygodniowych płodów świni: a n. vertebralis, b rr. pulmonales, c rr. cardiaci, d truncus vagosympaticus Fig. 2. Cervicothoracic ganglion of 9 week old pig fetus: a vertebral nerve, b lungs branches, c cardiac branches, d vagosympathic trunk DYSKUSJA Badania przeprowadzono z załoŝeniem, Ŝe zgodnie z dostępną literaturą lokalizacja i organizacja zwoju jest podobna jak u osobników dorosłych [Nickel 1975]. Pospieszny [1987] podaje, ze zwój prawy jest grubszy od lewego a ten z kolei jest dłuŝszy. Z naszych obserwacji wynika, Ŝe zwój szyjny doogonowy jest dłuŝszy u samców niŝ u samic, a z kolei zwoje Th 1 i Th 2 są dłuŝsze u samic. Szerokość zwoju szyjnego doogonowy jest większa u samic, a zwojów Th 1 i Th 2 u samców. Lewy zwój szyjny doogonowy oraz Th 2 są dłuŝsze od prawego zarówno u płodów męskich, jak i Ŝeńskich, z kolei prawy jest zawsze szerszy u samców a u płodów Ŝeńskich zwój Th 2 lewy jest szerszy od prawego. Natomiast długość zwoju Th 3 po prawej stronie ciała jest większa niŝ po prawej zarówno u samców, jak i u samic. U samców zwój lewy jest szerszy od prawego, natomiast u samic szerszy jest prawy zwój. Pospieszny [1987] opisał dwa typy kształtów zwoju szyjno-piersiowego, przy czym stwierdził, Ŝe zwoje o kształcie trójkątnym występują tylko po prawej stronie ciała a zwoje kształtu wrzecionowatego tylko po lewej stronie ciała. Po analizie wszystkich elementów składowych tworzących zwój szyjno-piersiowy stwierdzono występowanie zwojów o kształcie owalnym u płodów obojga płci. Zwoje kształtu owalnego występowały zarówno po lewej, jak i prawej stronie ciała. Acta Sci. Pol.

7 Analiza morfologiczna Obserwacje dotyczące nerwów oraz gałązek nerwowych pokrywają się z opisami Nickla [1975], Pearmana [1924], Pospiesznego [1987]. WNIOSKI Poczynione obserwacje pozwalają na sformułowanie następujących wniosków: 1. RóŜnice w lokalizacji zwoju pomiędzy płodami są niewielkie. 2. Występują istotne róŝnice w połączeniach elementów składowych zwoju szyjno- -piersiowego. Zwój złoŝony jest z GC ca, Th 1, Th Występują istotne róŝnice w długości i szerokości GC ca, GTh 1, GTh 2 pomiędzy prawą a lewą stroną ciała. 4. Występują 3 formy kształtów zwoju. PIŚMIENNICTWO Marrable, A.W., The embryonic pig; a chronological account. Department of Veterinary Anatomy, School of veterinary Science. University of Bristol. Pitman medical. Nickel R., Schummer A. und Seiferle E., Lehrbuch der Anatomie der Haustiere, Bd. IV. Verlag Paul Parey. Berlin und Hamburg. Patten B., Podstawy embriologii. PZWL, Warszawa. Perman E., Anatomische Untersuchungen über die Herznerven bei den hoheren Saugetieren und beim Mensch. Ztsch. F. Anat. U. Entwicklungsgesch. 71, Pospieszny N., Morphological analysis of the Cervicothoracic Ganglion of the 10 week old pig fetus. Anat. Histol. Embryol. 18, Sobociński M., Układ nerwowy zwierząt domowych. PWN, Warszawa. MORPHOLOGICAL ANALYSIS OF THE CERVICOTHORACIC (GANGLION CERVICOTHORACICUM) GANGLION OF THE 9 WEEK OLD PIG FETUS Abstract. The purpose of our work was morphology description of Ganglion cervicothoracicum of 9 week old pig s fetuses. The research material were 12 9-week-old fetuses from one uterus. We described the topographical position, appearance and nervous connections of cervicothoracic ganglion. We took measures of length, widith of ganglion distance among its components. The results were analyzed statistically by means of Excel 2000 programme. Key words: pig, prenatal period, cervicothoracic ganglion, neural system, autonomic system Joanna Klećkowska, Maciej Janeczek, Norbert Pospieszny, Katedra Anatomii i Histologii, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, ul. KoŜuchowska 1/3, Wrocław Medicina Veterinaria 2(1) 2003