Prof. dr hab. Krzysztof Turowski. Morfologia układu nerwowego

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Prof. dr hab. Krzysztof Turowski. Morfologia układu nerwowego"

Transkrypt

1 Prof. dr hab. Krzysztof Turowski Morfologia układu nerwowego

2 Budowa mózgu Mózg kobiety waży gramów Mózg mężczyzny waży gramów Mózg ludzki jest bardzo duży, jego masa u przeciętnego dorosłego człowieka waha się od tysiąca dwustu do tysiąca sześciuset gramów. Mózg statystycznego dorosłego mężczyzny waży: 1375 gramów, a kobiety: 1240 gramów.

3 Budowa mózgu Wnętrzne czaszki Ochrona przed urazami Płyn mózgowo - rdzeniowy Mózg ludzki jest umiejscowiony we wnętrzu czaszki. Ten najważniejszy organ człowieka jest chroniony przez opony mózgowe. Znajdujące się pomiędzy nimi przestrzenie wypełnia płyn mózgowo rdzeniowy. Zadaniem płynu mózgowo rdzeniowego jest odżywianie komórek mózgu, oraz amortyzowanie wstrząsów i ochrona przed urazami mogącymi powstać na skutek ocierania się mózgu o ściany czaszki. Płyn mózgowo rdzeniowy wypełnia jamę podpajęczynówkową mózgu (przestrzeń znajdująca się pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką) oraz komory mózgu. Powstaje w splotach naczyniówkowych komór bocznych mózgu.

4 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Kresomózgowie to przednia część mózgowia kręgowców. Ze ścian kresomózgowia w rozwoju zarodkowym powstają półkule mózgowe połączone spoidłami, najlepiej rozwinięte u ssaków. U niższych kręgowców spełnia przede wszystkim funkcję ośrodka węchowego. U wyższych kręgowców jest głównym ośrodkiem kojarzeniowym, zawiera nadrzędne ośrodki sterujące pracą całego ośrodkowego układu nerwowego.

5 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Międzymózgowie to najwyższy odcinek pnia mózgu kręgowców, pomiędzy kresomózgowiem a śródmózgowiem. Złożony z wzgórzomózgowia i podwzgórza. Główny ośrodek czucia. We wzgórzomózgowi znajdują się ośrodki podkorowe wzroku i słuchu, podwzgórze kieruje pracą wegetatywnego układu nerwowego, wewnątrzwydzielniczego oraz wielu narządów wewnętrznych.

6 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Śródmózgowie - Odcinek mózgu kręgowców sąsiadujący od przodu z międzymózgowiem, od tyłu z móżdżkiem i rdzeniem przedłużonym. Zawiera ośrodek odruchu wzrokowego i słuchowego, jądra nerwów czaszkowych, pośredniczy w połączeniach kory mózgowej z mostem, oraz móżdżku z rdzeniem kręgowym i jądrami ruchowymi nerwów czaszkowych. Przez śródmózgowie przebiega tzw. wodociąg mózgu łączący komory mózgowe trzecią i czwartą. U wyższych kręgowców pełni funkcję głównego ośrodka wzroku.

7 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Tyłomózgowie - Móżdżek to część mózgu kręgowców położona pomiędzy śródmózgowiem a rdzeniem przedłużonym. Zbudowana z dwóch półkul i nieparzystego robaka. Zawiera ośrodki nerwowe odpowiedzialne za koordynację pracy mięśni szkieletowych i ruchów oraz równowagę ciała.

8 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Rdzeniomózgowie - (rdzeń przedłużony) to tylna część mózgu kręgowców, przechodząca w rdzeń kręgowy. W rdzeniu przedłużonym wyższych kręgowców znajdują się ośrodki nerwowe odpowiedzialne za automatyzm oddychania, wydzielanie potu i śliny, połykanie, kaszel oraz spowalnianie i zmiany częstości rytmu serca i średnicy naczyń krwionośnych.

9 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Mózgowe komory - to przestrzenie wewnątrz mózgu kręgowców wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym, pełniącym funkcję odżywczą i ochronną. Dwie boczne leżą w kresomózgowiu, trzecia w międzymózgowiu, czwarta między móżdżkiem a pniem mózgu.

10 Budowa mózgu Kresomózgowie Międzymózgowie Śródmózgowie Tyłomózgowie Rdzeniomózgowie Mózgowe komory Opony mózgowo-rdzeniowe Opony mózgowo rdzeniowe - to błony pokrywające ośrodkowy układ nerwowy kręgowców, chroniące mózg i rdzeń kręgowy. U płazów bezogonowych, gadów i ptaków pojawia się opona twarda. Ssaki posiadają trzy opony mózgowo-rdzeniowe: miękką, pajęczą i twardą.

11 Budowa obwodowego układu nerwowego Do obwodowego układu nerwowego należą: Nerwy rdzeniowe, Korzenie i gałęzie nerwów rdzeniowych, Sploty nerwów rdzeniowych, Nerwy obwodowe, Nerwy czaszkowe, Zwoje związane z nerwami czaszkowymi. Nerw Pęczek włókien nerwowych wraz ze wszystkimi osłonkami Nerw rdzeniowy Powstaje z połączenia korzenia przedniego (brzusznego) i tylnego (grzbietowego) Do obwodowego układu nerwowego należą: nerwy rdzeniowe wraz z ich korzeniami i gałęziami, sploty nerwów rdzeniowych, nerwy obwodowe, nerwy czaszkowe oraz zwoje związane z tymi nerwami. Nerw jest to pęczek włókien nerwowych wraz ze wszystkimi osłonkami. Nerw rdzeniowy jest nerwem powstałym z połączenia korzenia przedniego (brzusznego) i tylnego (grzbietowego), łączących się z jedną stroną tego samego segmentu rdzenia kręgowego. Ma on około 1 cm długości i leży w obrębie otworu międzykręgowego.

12 Budowa obwodowego układu nerwowego Korzonki brzuszne (ruchowe) Korzonki grzbietowe (czuciowe) Rozpoczynają się od rogów przednich rdzenia. Łączą w rogi tylne ze zwojami rdzeniowymi. Z każdego odcinka rdzenia wychodzi korzonek przedni, brzuszny ruchowy i korzonek tylny, grzbietowy czuciowy. Korzonki brzuszne (ruchowe) rozpoczynają się od wielkich komórek nerwowych, rogów przednich rdzenia., korzonki zaś grzbietowe (czuciowe) łączą w rogi tylne ze zwojami rdzeniowymi.

13 Budowa obwodowego układu nerwowego Rodzaje włókien nerwowych Włókna osłonięte zarówno osłonką rdzenną, jak i osłonką Schwanna. Włókna, posiadające jedynie osłonkę rdzenną. Włókna bezrdzenne, pokryte jedynie osłonką Schwanna, tzw. włókna Remaka. Nerwy posiadają kształt cylindryczny, często nieco spłaszczony. Grubość pnia zależy w znacznym stopniu od czynności i wielkości narządu, dla którego nerw jest przeznaczony. Nerwy są zbudowane z włókien - neurytów, które są izolowane przez osłonkę słonkę Schwanna, bądź też przez osłonkę rdzenną, albo przez jedną i drugą razem. Wyróżniamy trzy rodzaje włókien: Włókna nerwowe, osłonięte zarówno osłonką rdzenną, jak i osłonką Schwanna są to najpospolitsze włókna swoiste dla nerwów obwodowych. Włókna, posiadające jedynie osłonkę rdzenną, występujące przeważnie jeszcze w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Włókna bezrdzenne, pokryte jedynie osłonką Schwanna, tzw. włókna Remaka, typowe dla współczulnego układu nerwowego, występują jednak i w innych okolicach, jak np. w obwodowej części nerwu węchowego.

14 Budowa obwodowego układu nerwowego Duży pień nerwowy składa się z kilku lub kilkunastu pęczków. Każdy pęczek biegnie do jednej grupy lub do poszczególnych mięśni. Cały nerw jest otoczony pochewką z tkanki łącznej, w której znajdują się naczynia krwionośne i komórki tłuszczowe. Duży pień nerwowy składa się z kilku lub kilkunastu pęczków, z których każdy stanowi część autonomiczną nerwu i ma swoje specjalne znaczenie. Każdy pęczek biegnie do jednej grupy lub do poszczególnych mięśni. Cały nerw jest otoczony pochewką z tkanki łącznej, w której znajdują się naczynia krwionośne i komórki tłuszczowe.

15 Budowa obwodowego układu nerwowego Większe nerwy posiadają swoje własne naczynia krwionośne. Rozgałęziają się one na naczynia włosowate. Nerwy naczyń krwionośnych są otoczone jedną wspólną pochewką naczyniowonerwową. Powierzchowne nerwy skórne wytwarzają zespolenia Często utrudnia to wyraźne rozgraniczenie obszarów skóry przez nie zaopatrywanych. Większe nerwy posiadają swoje własne naczynia krwionośne, zarówno tętnice jak i żyły, np. tętnice towarzyszące nerwom: pośrodkowemu, kulszowemu lub strzałkowemu. Naczynia te rozgałęziają się następnie na naczynia włosowate. Nerwy naczyń krwionośnych są otoczone jedną wspólną pochewką naczyniowo-nerwową. Powierzchowne nerwy skórne wytwarzają zespolenia, które często utrudniają wyraźne rozgraniczenie obszarów skóry przez nie zaopatrywanych.

16 Budowa obwodowego układu nerwowego Różnorodne nerwy Nerwy układają się w taki sposób Mogą się zespalać za pomocą końcowych gałązek, np. nerwy trójdzielny i twarzowy. By podczas ruchów były w jak najmniejszym stopniu narażone na rozciąganie. Dwa różnorodne nerwy, mające zupełnie odmienny przebieg, mogą się zespalać za pomocą końcowych gałązek, np. nerwy trójdzielny i twarzowy. Taki przebieg nerwów świadczy, że obierają one zazwyczaj nie tylko drogę najkrótszą, aby dojść do celu, lecz układają się w taki sposób, aby podczas ruchów były w jak najmniejszym stopniu narażone na rozciąganie.

17 Budowa obwodowego układu nerwowego Rola czynnościowa nerwów skórnych i głębokich Nerwy obwodowe regulują wszelkie czynności fizyczne człowieka Nerwy skórne stanowią przyrząd czuciowy, który jest zdolny uchwycić tylko pewne ściśle określone rodzaje bodźców, pochodzących z otaczającego nas świata zewnętrznego. Za ich pomocą odczuwamy np. Ból, uszczypnięcie, nakłucie, uderzenie, zdrapanie, uszkodzenie skóry. Nerwy obwodowe regulują wszelkie czynności fizyczne człowieka. Nerwy skórne stanowią przyrząd czuciowy, który jest zdolny uchwycić tylko pewne ściśle określone rodzaje bodźców, pochodzących z otaczającego nas świata zewnętrznego. Za ich pomocą odczuwamy np. ból (uszczypnięcie, nakłucie, uderzenie, zdrapanie, uszkodzenie skóry), który zostaje prawdopodobnie przekazany dalej przez gałązki współczulne i może nawet wywołać reakcję narządów wewnętrznych.

18 Budowa obwodowego układu nerwowego Rola czynnościowa nerwów skórnych i głębokich Dzięki nerwom skórnym Odczuwamy zmiany termiczne. Możemy również uchwycić nawet lekki dotyk i zdać sobie sprawę z miejsca zadrażnienia skóry. Specjalne czucie posiadamy dla Orientowania się co do kształtu dotykanych przez nas przedmiotów (czucie stereoskopowe), Wielorakości i oddalenia punktów drażniących. Dzięki nerwom skórnym odczuwamy zmiany termiczne. Możemy również uchwycić nawet lekki dotyk i zdać sobie sprawę z miejsca zadrażnienia skóry. Specjalne czucie posiadamy dla orientowania się co do kształtu dotykanych przez nas przedmiotów (czucie stereoskopowe), oraz co do wielorakości i oddalenia punktów drażniących.

19 Budowa obwodowego układu nerwowego Rola czynnościowa nerwów skórnych i głębokich W nerwach głębokich poza gałązkami ruchowymi występują jeszcze gałązki czuciowe, które są odpowiedzialne za odczuwanie: Ciężaru, Czucia mięśniowego i kostnego, Ułożenia narządów, Ruchów biernych i czynnych, Stanu napięcia mięśni, Dynamiki i równowagi ruchów W nerwach głębokich poza gałązkami ruchowymi występują jeszcze gałązki czuciowe, które są odpowiedzialne za odczuwanie: ciężaru, czucia mięśniowego i kostnego, ułożenia narządów, ruchów biernych i czynnych, stanu napięcia mięśni, dynamiki i równowagi ruchów. W nerwach głębokich nie ma odczucia termicznego.

20 Budowa obwodowego układu nerwowego Budowa zwojów nerwowych Podział zwojów nerwowych Zwoje rdzeniowe Zwoje przynależne do poszczególnych nerwów Zwoje układu współczulnego Do obwodowego układu nerwowego zalicza się zwoje nerwowe. Są to zwoje rdzeniowe, zwoje przynależne do poszczególnych nerwów zwłaszcza czaszkowych, jak np. zwój półksiężycowaty, oraz liczne zwoje układu współczulnego. Są one bardzo zróżnicowane, mają rozmiar od zaledwie kilku mikromilimetrów do kilku centymetrów.

21 Budowa obwodowego układu nerwowego Budowa zwojów nerwowych Zwoje czaszkowe i rdzeniowe zawierają Komórki nerwowe jednobiegunowe, otoczone Torebkami łącznotkankowymi i Komórkami płaszczowymi (amficyty). Zwoje układu współczulnego zawierają Komórki nerwowe wieloosiowe, Nie posiadają komórek płaszczowych. Zwoje czaszkowe i rdzeniowe zawierają niemal wyłącznie komórki nerwowe jednobiegunowe, otoczone torebkami łącznotkankowymi i komórkami płaszczowymi (amficyty). Natomiast zwoje układu współczulnego zawierają komórki nerwowe wieloosiowe oraz nie posiadają komórek płaszczowych.

22 Budowa obwodowego układu nerwowego Budowa zwojów nerwowych W okolicy zwoju międzykręgowego następuje podział na cztery gałęzie: Gałąź brzuszną, zaopatrującą boczną i przednią część ciała (ventral ramus). Gałąź grzbietową, zdążającą do okolicy grzbietowej (dorsal ramus). Gałąź łączącą, służącą do połączenia układu nerwowego z pniem współczulnym (gray ramus). Gałąź oponową do kanału kręgowego (white ramus). W okolicy zwoju międzykręgowego następuje podział na cztery gałęzie: Gałąź brzuszną, zaopatrującą boczną i przednią część ciała. Gałąź grzbietową, zdążającą do okolicy grzbietowej. Gałąź łączącą, służącą do połączenia układu nerwowego z pniem współczulnym; oraz Gałąź oponową do kanału kręgowego.

23 Budowa obwodowego układu nerwowego Budowa zwojów nerwowych Z rdzenia kręgowego wychodzi 31 par nerwów rdzeniowych 8 par nerwów szyjnych, 12 par nerwów piersiowych, 5 par nerwów lędźwiowych, 5 par nerwów krzyżowych, 1 para nerwów guzicznych. Gałęzie przednie nerwów rdzeniowych tworzą sploty nerwów rdzeniowych Wyjątek stanowią gałęzie przednie nerwów rdzeniowych piersiowych, zwane nerwami międzyżebrowymi, które zachowały charakter nerwów obwodowych. Z rdzenia kręgowego wychodzi 31 par nerwów rdzeniowych, wśród których wyróżniamy: 8 par nerwów szyjnych, 12 par nerwów piersiowych, 5 par nerwów lędźwiowych, 5 par nerwów krzyżowych oraz jedną parę nerwów guzicznych. Gałęzie przednie nerwów rdzeniowych tworzą sploty nerwów rdzeniowych. Wyjątek stanowią gałęzie przednie nerwów rdzeniowych piersiowych, zwane nerwami międzyżebrowymi, które zachowały charakter nerwów obwodowych.

24 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot nerwów rdzeniowych Splot nerwów rdzeniowych Jest utworzony przez wymieszanie gałęzi przednich kilku kolejnych nerwów rdzeniowych po jednej stronie. Sploty nerwów rdzeniowych Splot szyjny, Splot ramienny, Splot lędźwiowy, Splot krzyżowy. Splot nerwów rdzeniowych jest utworzony przez wymieszanie gałęzi przednich kilku kolejnych nerwów rdzeniowych po jednej stronie. Ze splotu nerwów rdzeniowych wychodzą nerwy obwodowe. Wyróżnia się 4 parzyste sploty nerwów rdzeniowych, są to: splot szyjny, splot ramienny, splot lędźwiowy i splot krzyżowy.

25 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot szyjny Jest to splot nerwowy powstały przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C 1 - C 4 jednej strony rdzenia kręgowego. Leży do przodu i bocznie od wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Wychodzą z niego nerwy skórne (czuciowe) i mięśniowe (ruchowe). Splot szyjny jest to splot nerwowy powstały przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych od C 1 do C 4 jednej strony rdzenia kręgowego. Leży do przodu i bocznie od wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Wychodzą z niego nerwy skórne (czuciowe) i nerwy mięśniowe (ruchowe).

26 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot szyjny Nerwy skórne przebiegają na tylnym brzegu mięśnia mostkowoobojczykowo-sutkowego. Są to: Nerw potyliczny mniejszy, Nerw uszny wielki, Nerw poprzeczny szyi oraz Nerwy nadobojczykowe. Unerwiają skórę Przednio-bocznej powierzchni szyi, Potylicy, Skroni, Kąta żuchwy Klatki piersiowej do poziomu III żebra. Nerwy skórne przebiegają na tylnym brzegu mięśnia mostkowoobojczykowo-sutkowego w pierwszej połowie jego długości - w punkcie nerwowym Erba. Są to: nerw potyliczny mniejszy, nerw uszny wielki, nerw poprzeczny szyi oraz nerwy nadobojczykowe. Unerwiają one skórę przednio-bocznej powierzchni szyi a także skórę okolicy potylicznej, skroniowej i kąta żuchwy oraz skórę klatki piersiowej do poziomu trzeciego żebra.

27 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot szyjny Nerwy mięśniowe krótkie Unerwiające mięśnie szyi Nerwy mięśniowe długie: nerw przeponowy Odchodzi od gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C 3, C 4 i C 5. Prowadzi włókna Czuciowe, Ruchowe i Współczulne. Unerwia Przeponę, Częściowo opłucną, Osierdzie i Otrzewną. Nerwy mięśniowe splotu szyjnego dzielą się na krótkie, unerwiające mięśnie szyi oraz długie wśród których największy jest nerw przeponowy. Odchodzi od gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C 3, C 4 i C 5, przy czym większość włókien pochodzi od nerwu C 4. Prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i współczulne. Unerwia przeponę a ponadto częściowo opłucną, osierdzie i otrzewną.

28 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot ramienny Jest to splot nerwowy powstały przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C 5 - Th 1 jednej strony rdzenia kręgowego. Często dochodzą do niego również włókna gałęzi przedniej nerwu rdzeniowego C 4, rzadziej th 2. Gałęzie nerwów rdzeniowych tworzące splot ramienny po krótkim przebiegu łączą się w trzy pnie, z których następnie powstają 3 pęczki splotu. Pod względem położenia w splocie ramiennym wyróżniamy część nadobojczykową leżącą w szyi i część podoboczykową leżącą w dole pachowym. Między obu tymi częściami wyróżnić można krótki odcinek splotu położony między obojczykiem a pierwszym żebrem. Splot ramienny jest to splot nerwowy powstały przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych od C 5 do Th 1 jednej strony rdzenia kręgowego. Często dochodzą do niego również włókna gałęzi przedniej nerwu rdzeniowego C 4, rzadziej Th 2. Gałęzie nerwów rdzeniowych tworzące splot ramienny po krótkim przebiegu łączą się w trzy pnie, z których następnie powstają 3 pęczki splotu. Pod względem położenia w splocie ramiennym wyróżniamy część nadobojczykową leżącą w szyi i część podoboczykową leżącą w dole pachowym. Między obu tymi częściami wyróżnić można krótki odcinek splotu położony między obojczykiem a pierwszym żebrem.

29 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot ramienny Część nadobojczykowa splotu ramiennego - leży w szczelinie tylnej mięśni pochyłych oraz w trójkącie bocznym szyi. Pień górny jest utworzony przez gałęzie przednie nerwów. Rdzeniowych C 5 i C 6. Pień środkowy jest utworzony przez gałąź przednią nerwu rdzeniowego C 7. Pień dolny jest utworzony przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych C 8 i Th 1. Każdy z pni dzieli się na część przednią i tylną, które następnie łączą się w pęczki splotu ramiennego Część nadobojczykowa splotu ramiennego - leży w szczelinie tylnej mięśni pochyłych oraz w trójkącie bocznym szyi - występuje ona w postaci pni; górnego, środkowego i dolnego: Pień górny jest utworzony przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych C 5 i C 6. Pień środkowy jest utworzony przez gałąź przednią nerwu rdzeniowego C 7. Pień dolny jest utworzony przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych C 8 i Th 1. Każdy z pni dzieli się na część przednią i tylną, które następnie łączą się w pęczki splotu ramiennego.

30 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot ramienny Część podobojczykowa splotu ramiennego - leży w dole pachowym. Występuje w postaci pęczków. Tylnego, Bocznego, Przyśrodkowego. Części tylne wszystkich pni tworzą pęczek tylny. Z części przedniej pnia górnego i środkowego powstaje pęczek boczny. Część przednia pnia dolnego tworzy pęczek przyśrodkowy. Część podobojczykowa splotu ramiennego - leży w dole pachowym - występuje w postaci pęczków; tylnego, bocznego i przyśrodkowego. Części tylne wszystkich pni tworzą pęczek tylny. Z części przedniej pnia górnego i środkowego powstaje pęczek boczny. Część przednia pnia dolnego tworzy pęczek przyśrodkowy.

31 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot ramienny Nerwy krótkie Nerwy długie Zaopatrują Mięśnie obręczy kończyny górnej oraz Niektóre mięśnie tułowia i szyi Odchodzą zarówno od części nad- jak i podobojczykowej splotu ramiennego. Zaopatrują część wolną kończyny górnej. Wychodzą z pęczków części podobojczykowej splotu ramiennego. Nerwy wychodzące ze splotu ramiennego można podzielić na krótkie i długie. Nerwy krótkie zaopatrują mięśnie obręczy kończyny górnej oraz niektóre mięśnie tułowia i szyi - odchodzą zarówno od części nad- jak i podobojczykowej splotu ramiennego. Nerwy długie zaopatrują część wolną kończyny górnej - wychodzą z pęczków części podobojczykowej splotu ramiennego.

32 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot ramienny Nerwy krótkie Nerw grzbietowy łopatki, Nerw piersiowy długi, Nerw podobojczykowy, Nerw nadłopatkowy, Nerwy piersiowe przednie, Nerwy podłopatkowe, Nerw piersiowo-grzbietowy. Nerwy długie Nerw promieniowy, Nerw pachowy, Nerw mięśniowo-skórny, Nerw pośrodkowy, nerw łokciowy, Nerw skórny przyśrodkowy ramienia, Nerw skórny przyśrodkowy przedramienia. Do nerwów krótkich należą: nerw grzbietowy łopatki, nerw piersiowy długi, nerw podobojczykowy, nerw nadłopatkowy, nerwy piersiowe przednie, nerwy podłopatkowe, nerw piersiowo-grzbietowy. Nerwy długie to: nerw promieniowy, nerw pachowy, nerw mięśniowo-skórny, nerw pośrodkowy, nerw łokciowy, nerw skórny przyśrodkowy ramienia oraz nerw skórny przyśrodkowy przedramienia.

33 Budowa obwodowego układu nerwowego Splot lędźwiowy Tworzą go Gałęzie przednich nerwów rdzeniowych L 1 - L 3 oraz Włókna nerwu rdzeniowego L 4 jednej strony rdzenia kręgowego. Ma połączenie z nerwem podżebrowym. Leży w tylnej ścianie jamy brzusznej, Między częścią powierzchowną a głęboką nerwu lędźwiowego większego. Nerwy wychodzące z tego splotu dzielimy na Krótkie Unerwiają sąsiednie mięśnie, Długie: Nerw biodrowo-podbrzuszny, Nerw biodrowo-pachwinowy, Nerw skórny boczny uda, Nerw udowy, Nerw zasłonowy, Nerw płciowo-udowy. Splot lędźwiowy jest splotem nerwowym powstałym przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych L 1, L 2 i L 3 oraz większości włókien nerwu rdzeniowego L 4 jednej strony rdzenia kręgowego. Ponadto splot ten ma połączenie z nerwem podżebrowym. Splot ten leży w tylnej ścianie jamy brzusznej, między częścią powierzchowną a głęboką nerwu lędźwiowego większego. Nerwy wychodzące z tego splotu dzielimy na krótkie (unerwiają sąsiednie mięśnie) i długie, do których należą: nerw biodrowopodbrzuszny, nerw biodrowo-pachwinowy, nerw skórny boczny uda, nerw udowy, nerw zasłonowy oraz nerw płciowo-udowy.

34 Jest utworzony Budowa obwodowego układu nerwowego Splot krzyżowy Leży Nerw kulszowy Przez gałęzie przednie nerwów rdzeniowych Od L 4 do S 4. W miednicy mniejszej, w przestrzeni podotrzewnowej. Dzieli się na Nerw piszczelowy i Nerw strzałkowy wspólny. Splot krzyżowy jest splotem nerwowym powstałym przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych od L 4 do S 4 Leży on w miednicy mniejszej, w przestrzeni podotrzewnowej. Największym nerwem wychodzącym z tego splotu jest nerw kulszowy, który po oddaniu drobnych gałęzi dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.

35 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnice kręgowe Tętnice szyjne Koło tętnicze mózgu Krew tętnicza dopływa do mózgu ludzkiego głównie za pośrednictwem czterech tętnic: dwóch tętnic szyjnych wewnętrznych oraz dwóch tętnic kręgowych. Z połączenia tętnic kręgowych powstaje tętnica podstawna mózgu. Tętnice szyjne wewnętrzne i tętnica podstawna mózgu tworzą koło tętnicze mózgu, od którego odchodzi sześć dużych naczyń, dostarczających krew do kory mózgu.

36 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnica łącząca przednia Tętnica mózgu przednia Tętnica podstawna Tętnica kręgowa Tętnice szyjne Zaopatrzenie tętnicze mózgowia pochodzi od tętnicy szyjnej wewnętrznej i tętnic kręgowych, które łączą się tworząc tętnicę podstawną. Tętnica szyjna wewnętrzna oddaje do mózgowia następujące gałęzie: Tętnica mózgu przednia przebiega w szczelinie podłużnej mózgu na powierzchni górnej ciała modzelowatego. Odchodzi od niej Tętnica łącząca przednia zespalająca obustronne tętnice mózgu przednie. Unaczynia ona powierzchnię przyśrodkową i część górną powierzchni grzbietowo-bocznej płata czołowego i ciemieniowego.

37 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnica mózgu środkowa Tętnica łącząca tylna Tętnica mózgu środkowa stanowi przedłużenie tętnicy szyjnej wewnętrznej. Przebiega ona w bruździe bocznej, oddając gałęzie do płata czołowego, ciemieniowego, skroniowego i wyspy. Tętnica łącząca tylna zespala tętnice szyjną wewnętrzną z tętnicą mózgu tylną, przebiegając bocznie od guza popielatego.

38 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnica mózgu środkowa Tętnica kręgowa Tętnica naczyniówkowa Tętnica rdzeniowa przednia Tętnica łącząca tylna Tętnica naczyniówkowa wnika do rogu dolnego komory bocznej, zaopatrując w krew splot naczyniówkowy. Tętnica kręgowa oddaje tętnicę rdzeniową przednią i tętnicę dolną Tętnica rdzeniowa przednia przebiega na powierzchni podstawnej rdzenia przedłużonego ku dołowi. Jej gałęzie tworzą sieć naczyniową na powierzchni piramid, od której wnikają gałęzie do rdzenia.

39 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnica mózgu środkowa Tętnica naczyniówkowa Tętnica łącząca tylna Tętnica kręgowa Tętnica podstawna Tętnica rdzeniowa przednia Tętnica dolna, tylna móżdżku Tętnica dolna, tylna móżdżku odchodzi na poziomie dolnego bieguna oliwki, przebiegając na konarze dolnym móżdżku. Dochodzi do dolnej powierzchni móżdżku, gdzie dzieli się na dwie gałęzie końcowe. Obydwie tętnice kręgowe łączą się w Jamie czaszki tworząc tętnicę podstawową.

40 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Tętnica szyjna wewnętrzna Tętnica mózgu przednia Tętnica mózgu środkowa Koło tętnicze mózgu dzieli się na część przednią i tylną. Przednia część koła tętniczego mózgu jest utworzona obustronnie przez tętnicę szyjną wewnętrzną, która dzieli się na tętnice końcowe - tętnicę przednią mózgu i tętnicę środkową mózgu, biegnącą z boku w dole bocznym mózgu.

41 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Unaczynienie tętnicze kory mózgu pochodzi od gałęzi korowych tętnic mózgowych. Przebiegają one pionowo w korze, dzieląc się na gałęzie krótkie i długie. Gałęzie krótkie, ograniczone do kory, tworzą zwartą sieć łącząc się z gałęziami długimi. Sieć ta jest gęsta szczególnie w części środkowej kory. Gałęzie długie penetrują przyległą do kory istotę białą (na głębokość 3 do czterech centymetrów) i nie łączą się między sobą.

42 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Zaopatrzenie kory jest znacznie bogatsze aniżeli istoty białej. Boczna powierzchnia półkul unaczyniona jest głównie przez tętnicę mózgu środkową. Obszar na powierzchni grzbietowo-bocznej w pobliżu brzegu górnego oraz powierzchnię przyśrodkową aż do bruzdy ciemieniowo-potylicznej zaopatruje tętnica mózgu przednia.

43 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Płat potyliczny oraz część płata skroniowego unaczynia tętnica mózgu tylna. Powierzchnia przyśrodkowa i dolna półkul unaczyniona jest głównie przez tętnicę mózgu przednią i tylną. Ciało prążkowane i torebka wewnętrzna unaczynione są przez gałęzie prążkowane przyśrodkowe i boczne odchodzące od gałęzi środkowych tętnicy mózgu środkowej.

44 Układ naczyniowy mózgu krążenie tętnicze Do mostu dochodzą gałęzie od tętnicy podstawnej oraz tętnic móżdżku. Rdzeń przedłużony zaopatruje tętnica kręgowa, tętnice rdzeniowe przednia i tylna, a także tętnica móżdżku dolna, tylna i podstawna. Do móżdżku dochodzą tętnice móżdżkowe od tętnicy kręgowej i podstawnej. Splot naczyniówkowy komory czwartej zaopatruje gałęzie od tętnicy dolnej tylnej móżdżku.

45 Układ naczyniowy mózgu krążenie żylne Żyły głębokie oraz zatoki opony twardej Żyły szyjne wewnętrzne Krew żylną odprowadzają z mózgu żyły głębokie oraz zatoki opony twardej, które uchodzą przede wszystkim do żył szyjnych wewnętrznych. W niewielkim stopniu, krew jest odprowadzana z mózgu za pośrednictwem splotów żył ocznych oraz skrzydłowych. Ściany naczyń włosowatych mózgu zbudowane są z śródbłonka.

46 Układ naczyniowy mózgu krążenie żylne Żyła wewnętrzna mózgu Żyły powierzchniowe dolne Żyła wielka mózgu Żyły powierzchniowe górne Unaczynienie żylne mózgowia można podzielić na żyły mózgu, pnia mózgu i móżdżku. Wśród żył mózgu wyróżniamy powierzchniowe (zewnętrzne) i głębokie (wewnętrzne). Żyły powierzchniowe dzielimy na górne i dolne. Żyła wewnętrzna mózgu powstaje w pobliżu otworu międzykomorowego z żyły wzgórzowo-prążkowej, żyły przegrody przezroczystej i żyły naczyniówkowej. Kończy się ona w okolicy szyszynki, gdzie obydwie żyły wewnętrzne tworzą żyłę mózgu wielką lub żyłę Galena, która uchodzi do przedniego końca zatoki prostej.

47 Układ naczyniowy mózgu krążenie żylne Żyła wielka mózgu Zatoka prosta opony twardej Ze śródmózgowia krew żylna odpływa do żyły podstawnej i żyły wielkiej. Z mostu krew odpływa do żyły podstawnej, żył móżdżku i do zatok strzałkowych. Z rdzenia przedłużonego krew żylna odpływa do żył rdzenia kręgowego i zatok opony twardej. Żyły móżdżku odpływają do zatok z górnej powierzchni również do żyły mózgu wielkiej.

48 Prof. dr hab. Krzysztof Turowski Morfologia układu nerwowego Dziękuję za uwagę!

Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego

Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego Pytania na II-gi termin poprawkowy z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego CZASZKA 1. Połączenia ścisłe kości czaszki. Ciemiączka 2. Staw szczytowo-potyliczny 3. Staw

Bardziej szczegółowo

- mózgowie i rdzeń kręgowy

- mózgowie i rdzeń kręgowy Układ nerwowy obwodowy Systema nervosum periphericum JTB Podział układu nerwowego Układ nerwowy ośrodkowy - mózgowie i rdzeń kręgowy Układ nerwowy obwodowy - 12 par nerwów czaszkowych i ich zwojów, - 31

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia. Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 ROZDZIAŁ 2 Neuroanatomia Wprowadzenie 85 Układ ruchowy 86 Układ czuciowy 90 Układ wzrokowy 93 Pień mózgu 96 Móżdżek 100 Kora mózgu 103 Wprowadzenie Udar mózgu jest schorzeniem uszkadzającym mózg. W związku

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII 07.10.2015 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 14.10.2015 Biomechanika

Bardziej szczegółowo

tel:

tel: Miękki model mózgu, 8 części Nr ref: MA00741 Informacja o produkcie: Miękki model mózgu, 8 części Wysokiej jakości, realistyczny model mózgu człowieka, wykonany z miękkiego materiału, przypominającego

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII

PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ ODDZIAŁ FIZJOTERAPII 12.10.2016 PROGRAM WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ OSTEOLOGIA, ANATOMIA JAM CIAŁA Wykład Inauguracyjny. Anatomia budowa ciała ludzkiego. Reguły opisu anatomicznego. Ogólna budowa kości i ich połączeń. 19.10.2016 Biomechanika

Bardziej szczegółowo

Wstęp do neuroanatomii. Kacper Łukasiewicz

Wstęp do neuroanatomii. Kacper Łukasiewicz Wstęp do neuroanatomii Kacper Łukasiewicz Płaszczyzny przekrojów czołowa poprzeczna strzałkowa Rozwój Źródło: Anatomia Ośrodkowego Układu Nerwowego dla Studentów H. Dobaczewska Neurulacja: ektoderma, czyli

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

Układ nerwowy. /Systema nervosum/ Układ nerwowy /Systema nervosum/ Autonomiczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy = = wegetatywny -jest częścią UN kontrolującą i wpływającą na czynności narządów wewnętrznych, w tym mięśni gładkich,

Bardziej szczegółowo

Neuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder

Neuroanatomia. anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny. dr Marek Binder Neuroanatomia anatomia móżdżku i kresomózgowia jądra podstawy układ limbiczny dr Marek Binder 4 móżdżek funkcje utrzymanie równowagi i napięcia mięśniowego dostrojenie precyzji ruchów (objawy uszkodzenia:

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY NEUROANATOMII

PODSTAWY NEUROANATOMII ROZDZIAŁ 1 PODSTAWY NEUROANATOMII Urok neurologii, w porównaniu z innymi dziedzinami medycyny praktycznej, polega na sposobie, w jaki zmusza nas do codziennego kontaktu z naukami podstawowymi. Aby wyjaśnić

Bardziej szczegółowo

Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy

Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy Autonomiczny i Ośrodkowy Układ Nerwowy System Nerwowy Ośrodkowy System Nerwowy Analizuje, interpretuje i przechowuje informacje Zarządza organami Obwodowy System Nerwowy Transmisja informacji z i do OSN

Bardziej szczegółowo

Adam Zborowski. ATLAS anatomii człowieka

Adam Zborowski. ATLAS anatomii człowieka Adam Zborowski ATLAS anatomii człowieka Kraków 2007 SPIS TREŚCI schemat komórki ludzkiej...12 rodzaje komórek...13 składniki komórkowe krw i... 14 rodzaje komórek...15 rodzaje nabłonków jednowarstwowych...

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 7

Spis treści. Wstęp... 7 Wstęp.............................................................. 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego... 9 Okolice ciała ludzkiego........................................................................

Bardziej szczegółowo

Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego

Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego Pytania na zaliczenie II-gie poprawkowe z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Oddziału Stomatologicznego KOŃCZYNA GÓRNA Kości i ich połączenia 1. Stałe i niestałe składniki stawów 1. Połączenia

Bardziej szczegółowo

Obowiązuje mianownictwo w języku łacińskim.

Obowiązuje mianownictwo w języku łacińskim. PROGRAM ĆWICZEŃ WYDZIAŁ LEKARSKI 2011/2012 Ćwiczenie 1 03 05.10.2011 Wprowadzenie do zajęć prosektoryjnych. Obowiązuje mianownictwo w języku łacińskim. Ogólne miana anatomiczne. Płaszczyzny, osie i kierunki

Bardziej szczegółowo

Spis treści. 1 Anatomia ogólna 1. 2 Głowa i szyja Czaszka i mięśnie głowy Nerwy czaszkowe 64

Spis treści. 1 Anatomia ogólna 1. 2 Głowa i szyja Czaszka i mięśnie głowy Nerwy czaszkowe 64 1 Anatomia ogólna 1 Ogólne zasady budowy ciała ludzkiego 1 Położenie narządów wewnętrznych, punkty palpacyjne i linie topograficzne 2 Płaszczyzny i kierunki ciała 4 Osteologia 6 Kościec ciała ludzkiego

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu:

ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: 2. Kierownik Zakładu: ANATOMIA ROK I 1. Jednostka uczelniana odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka UMB 2. Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Janusz Bogdan Dzięcioł 3. Osoba odpowiedzialna

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp. I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P. Określenie orientacyjne w przestrzeni

Spis treści. Wstęp. I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P. Określenie orientacyjne w przestrzeni Wstęp 7 I. Plan budowy ciała ludzkiego 9 Okolice ciata ludzkiego Układy narządów *P Określenie orientacyjne w przestrzeni Płaszczyzny ciała Osie ciała II. Układ bierny i czynny ruchu (osteologia, syndesmołogia,

Bardziej szczegółowo

Klatka piersiowa. 5. Ściany klatki piersiowej. 8. Płuca i opłucna. 6. Jama klatki piersiowej. 7. Śródpiersie. 9. Anatomia powierzchniowa

Klatka piersiowa. 5. Ściany klatki piersiowej. 8. Płuca i opłucna. 6. Jama klatki piersiowej. 7. Śródpiersie. 9. Anatomia powierzchniowa Grzbiet 1. Kości, więzadła i stawy Kręgosłup: opis ogólny...................................... 2 Budowa kręgosłupa......................................... 4 Odcinek szyjny kręgosłupa..................................

Bardziej szczegółowo

Program ćwiczeń z zakresu anatomii dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego w roku akademickim 2014/2015

Program ćwiczeń z zakresu anatomii dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego w roku akademickim 2014/2015 Program ćwiczeń z zakresu anatomii dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego w roku akademickim 2014/2015 Ćwiczenie 1 29.09.2014 Wprowadzenie do ćwiczeń z anatomii. Regulamin zajęć. Podręczniki. Szkielet

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA ŚCIANY TUŁOWIA. Rozdział 1. Rozdział 2

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA ŚCIANY TUŁOWIA. Rozdział 1. Rozdział 2 Rozdział 1 ANATOMIA OGÓLNA 1.1. Wiadomości wstępne... 9 1.2. Ogólna budowa ciała... 11 1.3. Określanie położenia struktur anatomicznych w przestrzeni... 15 1.4. Rozwój listków zarodkowych. Początki organogenezy...

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym

Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym Budowa i funkcje Układ nerwowy składa się z ośrodkowego (centralnego) i obwodowego układu nerwowego. Zapewnia on stały kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym oraz integrację narządów wewnętrznych.

Bardziej szczegółowo

Funkcjonowanie narządu ruchu. Kinga Matczak

Funkcjonowanie narządu ruchu. Kinga Matczak Funkcjonowanie narządu ruchu Kinga Matczak Narząd ruchu zapewnia człowiekowi utrzymanie prawidłowej postawy ciała, dowolne zmiany pozycji i przemieszczanie się w przestrzeni. Ze względu na budowę i właściwości

Bardziej szczegółowo

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja

Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Model anatomiczno-neurologiczno-radiologiczny: obszar unaczynienia objawy neurologiczne - lokalizacja obszar unaczynienia objawy lokalizacja TĘTNICA SZYJNA WEWNĘTRZNA (OCZNA

Bardziej szczegółowo

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA

IRINOTECANUM. Załącznik C.35.a. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA Załącznik C.35.a. IRINOTECANUM Lp 1. IRINO TECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINO TECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINO TECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 4. IRINO TECANUM C15.2 BRZUSZNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego

Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Wykłady z anatomii dla studentów pielęgniarstwa i ratownictwa medycznego Obwodowy układ nerwowy 31 par nerwów rdzeniowych 12 par nerwów czaszkowych Autonomiczny układ nerwowy Obwodowy układ nerwowy Większość

Bardziej szczegółowo

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM

Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 1097 Poz. 42 Załącznik C.35. IRINOTECANUM 1. IRINOTECANUM C15 RAK PRZEŁYKU 2. IRINOTECANUM C15.0 SZYJNA CZĘŚĆ PRZEŁYKU 3. IRINOTECANUM C15.1 PIERSIOWA CZĘŚĆ PRZEŁYKU

Bardziej szczegółowo

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp.

TEMOZOLOMIDUM. Załącznik C.64. NAZWA SUBSTANCJI CZYNNEJ ORAZ, JEŻELI DOTYCZY- DROGA PODANIA. Lp. Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA FUNKCJONALNA

ANATOMIA FUNKCJONALNA BOGUSŁAW MARECKI ANATOMIA FUNKCJONALNA TOM II UKŁADY: naczyniowy, oddechowy, trawienny, moczowy, płciowy, nerwowy, wewnątrzwydzielniczy, narządów zmysłów, powłoka wspólna Akademia Wychowania Fizycznego

Bardziej szczegółowo

SYLABUS. 200, w tym: 50 - wykłady,... - seminaria, 150 ćwiczenia,... fakultety OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA

SYLABUS. 200, w tym: 50 - wykłady,... - seminaria, 150 ćwiczenia,... fakultety OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Nazwa przedmiotu/modułu Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie Studia stacjonarne, SYLABUS Anatomia Rodzaj przedmiotu

Bardziej szczegółowo

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA KRĘGOSŁUP (columna vertebralis) Kręgosłup nie jest sztywnym słupem kostnym składa się z kręgów zrośniętych ze sobą w odcinkach krzyżowym i guzicznym oraz ruchomych połączeo w części

Bardziej szczegółowo

Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10

Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10 Załącznik C.64. TEMOZOLOMIDUM Nowotwory u dzieci we wskazaniach innych niż wymienione w Charakterystyce Produktu Leczniczego zakwalifikowanych do poniższych rozpoznań wg ICD-10 L.p. 1 TEMOZOLOMIDUM C22.0

Bardziej szczegółowo

Rozdział 3. Ograniczenia i połączenia dołów i przestrzeni czaszki Rozdział 4. Mięśnie i powięzie głowy, szyi i karku

Rozdział 3. Ograniczenia i połączenia dołów i przestrzeni czaszki Rozdział 4. Mięśnie i powięzie głowy, szyi i karku Spis treści 7 Spis treści Rozdział 1. Okolice głowy, szyi i karku... 13 Rozdział 2. Kościec głowy i szyi... 23 2.1. Kościec głowy... 23 2.1.1. Czaszka mózgowa... 23 2.1.1.1. Ściana przednia... 23 2.1.1.2.

Bardziej szczegółowo

Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym

Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym Wielkością i kształtem przypomina dłoń zaciśniętą w pięść. Położone jest w klatce piersiowej tuż za mostkiem. Otoczone jest mocnym, łącznotkankowym workiem zwanym osierdziem. Wewnętrzna powierzchnia osierdzia

Bardziej szczegółowo

REGULAMIN I ZASADY BHP OSTEOLOGIA OSTEOLOGIA (CIĄG DALSZY) SYNDESMOLOGIA I ARTROLOGIA

REGULAMIN I ZASADY BHP OSTEOLOGIA OSTEOLOGIA (CIĄG DALSZY) SYNDESMOLOGIA I ARTROLOGIA TEMATYKA ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTU "ANATOMIA CZŁOWIEKA" REALIZOWANA PRZEZ STUDENTÓW I ROKU WYDZIAŁU NAUK MEDYCZNYCH KIERUNEK DIETETYKA W SEMESTRZE ZIMOWYM 2010/2011 I 04. 10. 2010 05. 10. 2010 II 11. 10. 2010

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC

ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC ANATOMIA CZŁOWIEKA REPETYTORIUM NA PODSTAWIE ANATOMII CZŁOWIEKA A. BOCHENKA M. REICHERA PRZYGOTOWALI UZUPEŁNIAJĄC I REDAGUJĄC RYSZARD ALEKSANDROWICZ BOGDAN CISZEK KRZYSZTOF KRASUCKI & PZWL ANATOMIA CZŁOWIEKA

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA. mgr Małgorzata Wiśniewska Łowigus

ANATOMIA. mgr Małgorzata Wiśniewska Łowigus ANATOMIA mgr Małgorzata Wiśniewska Łowigus Wśród nauk biologicznych, zajmujących się wszelkimi formami życia, wyróżnia się dwa podstawowe działy: morfologię, fizjologię. MORFOLOGIA - zajmuje się poznaniem

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA

SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA SPIS TREŚCI ANATOMIA OGÓLNA Wstęp opracowali Michał Reicher i Wiesław Łasiński.................... 1 Anatomia, jej przedmiot, działy i stosunek do nauk pokrewnych........... 1 Ważniejsze podręczniki i

Bardziej szczegółowo

ZOFIA IGNASIAK WYDANIE II ELSEYIER URBAN&PARTNER

ZOFIA IGNASIAK WYDANIE II ELSEYIER URBAN&PARTNER ZOFIA IGNASIAK ELSEYIER URBAN&PARTNER WYDANIE II Zofia Ignasiak Anatomia układu ruchu Wydanie II Elsevier Urban & Partner Wrocław \ Spis treści J Wstęp... I. Plan budowy ciała ludzkiego... Okolice ciała

Bardziej szczegółowo

SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ

SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOŃCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kończyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kończyny dolnej: - kość udowa

Bardziej szczegółowo

Atlas anatomii. Anne M. Gilroy Brian R. MacPherson Lawrence M. Ross. 7/ l ) \ t f * i ' i k r '»ii w l m l ( Markus Voll Karl Wesker.

Atlas anatomii. Anne M. Gilroy Brian R. MacPherson Lawrence M. Ross. 7/ l ) \ t f * i ' i k r '»ii w l m l ( Markus Voll Karl Wesker. Atlas anatomii Anne M. Gilroy Brian R. MacPherson Lawrence M. Ross Ilustracje: Markus Voll Karl Wesker Redakcja wydania I polskiego Janusz M oryś ' Ę m * I 1! f 1 \ P -7 7/ l ) \ t f * i ' i k r '»ii w

Bardziej szczegółowo

Pytania egzaminacyjne z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Wydziału Lekarskiego

Pytania egzaminacyjne z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Wydziału Lekarskiego Pytania egzaminacyjne z anatomii prawidłowej człowieka dla studentów Wydziału Lekarskiego 1. Stałe i niestałe składniki stawów 2. Połączenia ścisłe kości 3. Podział stawów 4. Kości i stawy obręczy kończyny

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK: DIETETYKA studia stacjonarne pierwszego stopnia (licencjackie), rok I. PRZEDMIOT: ANATOMIA CZŁOWIEKA (ĆWICZENIA 20h) 10x2h

KIERUNEK: DIETETYKA studia stacjonarne pierwszego stopnia (licencjackie), rok I. PRZEDMIOT: ANATOMIA CZŁOWIEKA (ĆWICZENIA 20h) 10x2h SEMINARIUM 1 (06.10.2017, 10.10.2017) 2h Stawy i więzozrosty: stawy kręgosłupa, stawy żebrowo-kręgowe, stawy mostkowo-żebrowe, staw ramienny, staw łokciowy, staw promieniowo-nadgarstkowy, staw biodrowy,

Bardziej szczegółowo

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA

DNO ŻOŁ DKA TRZON ŻOŁ DKA UJŚCIE ODŹWIERNIKA ODŹWIERNIK KRZYWIZNA MNIEJSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA KRZYWIZNA WIĘKSZA ŻOŁ DKA, NIEOKREŚLONA Zał cznik C.64. TEMOZOLOMIDUM L.p. 1. TEMOZOLOMIDUM C16 2. TEMOZOLOMIDUM C16.0 3. TEMOZOLOMIDUM C16.1 4. TEMOZOLOMIDUM C16.2 5. TEMOZOLOMIDUM C16.3 6. TEMOZOLOMIDUM C16.4 7. TEMOZOLOMIDUM C16.5 8. TEMOZOLOMIDUM

Bardziej szczegółowo

KIERUNEK: PIELEGNIARSTWO; I rok I ο PRZEDMIOT: ANATOMIA (ĆWICZENIA 45h) ĆWICZENIE 1 (01.10.2012) ĆWICZENIE 2 (04.10.2012) ĆWICZENIE 3 (08.10.

KIERUNEK: PIELEGNIARSTWO; I rok I ο PRZEDMIOT: ANATOMIA (ĆWICZENIA 45h) ĆWICZENIE 1 (01.10.2012) ĆWICZENIE 2 (04.10.2012) ĆWICZENIE 3 (08.10. KIERUNEK: PIELEGNIARSTWO; I rok I ο PRZEDMIOT: ANATOMIA (ĆWICZENIA 45h) ĆWICZENIE 1 (01.10.2012) - Zapoznanie się z regulaminem i przepisami BHP obowiązującymi na zajęciach. Podstawowe mianownictwo anatomiczne

Bardziej szczegółowo

Móżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu.

Móżdżek. Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu. Móżdżek 1) Budowa i położenie Móżdżek położony jest w dole tylnym czaszki pod namiotem móżdżku. Sąsiaduje z płatem skroniowym, potylicznym oraz z pniem mózgu. Składa się z dwóch półkul oddzielonych od

Bardziej szczegółowo

Wykaz mian anatomicznych obowiązujących na zaliczeniu praktycznym z Anatomii dla Kierunku Ratownictwo Medyczne i Pielęgniarstwo 2014/15

Wykaz mian anatomicznych obowiązujących na zaliczeniu praktycznym z Anatomii dla Kierunku Ratownictwo Medyczne i Pielęgniarstwo 2014/15 Wykaz mian anatomicznych obowiązujących na zaliczeniu praktycznym z Anatomii dla Kierunku Ratownictwo Medyczne i Pielęgniarstwo 2014/15 Kolokwium I: Klatka piersiowa, grzbiet i kończyna górna Typowy kręg

Bardziej szczegółowo

ANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006

ANATOMIA wykład 2 Układ Sercowo - Naczyniowy. 18 października 2006 1. Naczynia krwionośne. tętnice krew płynie od serca do tkanek (sieci naczyń kapilarnych / włosowatych) bez względu na to czy zawierają krew natlenowaną czy odtlenowaną) krew od serca grube ściany oddają

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY. SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA I UKŁADY WYKONAWCZE SYSTEM MOTORYCZNY SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie ruchami dowolnymi) Ośrodki pnia

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 PODZIAŁ MIĘŚNI GRZBIETU MIĘŚNIE GRZBIETU POWIERZCHOWNE

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 PODZIAŁ MIĘŚNI GRZBIETU MIĘŚNIE GRZBIETU POWIERZCHOWNE Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 PODZIAŁ MIĘŚNI GRZBIETU Mięśnie grzbietu dzieli się na dwie grupy: - warstwę bardziej powierzchowną stanowią mięśnie związane ze szkieletem kończyny górnej - do warstwy głębokiej

Bardziej szczegółowo

Spis Tabel i rycin. Spis tabel

Spis Tabel i rycin. Spis tabel Spis Tabel i rycin Spis tabel 1. Podział stawów ze względu na ilość osi ruchów i ukształtowanie powierzchni stawowych. 20 2. Nazwy ruchów w stawach człowieka w pozycji anatomicznej..... 21 3. Zestawienie

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy ośrodkowy Systema nervosum centrale Systema nervosum centrale Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) obejmuje mózgowie (mózg, pień mózgu i móŝdŝek) oraz rdzeń kręgowy. OUN poddaje rejestracji i analizie

Bardziej szczegółowo

Somatosensoryka. Marcin Koculak

Somatosensoryka. Marcin Koculak Somatosensoryka Marcin Koculak Systemy czucia somatycznego CZUCIE POWIERZCHNIOWE DOTYK, BÓL, TEMPERATURA CZUCIE GŁĘBOKIE PROPRIOCEPCJA MIĘŚNIE, STAWY, ŚCIĘGNA CZUCIE Z NARZĄDÓW RUCHU CZUCIE TRZEWNE WISCEROCEPCJA

Bardziej szczegółowo

Podział układu naczyniowego

Podział układu naczyniowego Układ naczyniowy Podział układu naczyniowego Część krwionośna: serce, naczynia krwionośne, krew. Część chłonna (limfatyczna): naczynia chłonne, węzły chłonne, chłonka (limfa). Rola układu naczyniowego:

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 3 Unaczynienie mózgu oraz zespoły objawów zawału mózgu

Wprowadzenie. ROZDZIAŁ 3 Unaczynienie mózgu oraz zespoły objawów zawału mózgu ROZDZIAŁ 3 Unaczynienie mózgu oraz zespoły objawów zawału mózgu Wprowadzenie 107 Przedni krąg unaczynienia mózgu 108 Obszar unaczynienia tętnicy szyjnej wewnętrznej 111 Zespoły objawów zawału mózgu w przednim

Bardziej szczegółowo

Slajd 1 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY. Slajd 2. Slajd 3 MM WEWNĘTRZNE

Slajd 1 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY. Slajd 2. Slajd 3 MM WEWNĘTRZNE Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 KOŃCZYNA DOLNA: MIĘŚNIE OBRĘCZY Do tej grupy należą mięśnie działające na staw biodrowy jako: zginacze, prostowniki, odwodziciele, przywodziciele oraz rotatory uda. Otaczają one

Bardziej szczegółowo

Fizjologia człowieka

Fizjologia człowieka Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski

Bardziej szczegółowo

Układ limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski

Układ limbiczny. Przetwarzanie informacji przez mózg. kognitywistyka III. Jacek Salamon Tomasz Starczewski Jacek Salamon Tomasz Starczewski Przetwarzanie informacji przez mózg kognitywistyka III Co to takiego? Inaczej układ rąbkowy lub układ brzeżny. Jest zbiorczą nazwą dla różnych struktur korowych i podkorowych.

Bardziej szczegółowo

Anatomia mózgu. Kacper Łukasiewicz

Anatomia mózgu. Kacper Łukasiewicz Anatomia mózgu cz. 4 Plan prezentacji Międzymózgowie - podział Podwzgórze - opis struktur Wzgórzomózgowie - opis struktur Podział międzymózgowia Międzymózgowie (diencephalon) dzielimy na dwie części: -

Bardziej szczegółowo

Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne

Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne Części OUN / Wzgórze / Podwzgórze / Śródmózgowie / Most / Zespoły naprzemienne 1) Schemat OUN: Ośrodkowy Układ Nerwowy składa się z: a) Kresomózgowia b) Międzymózgowia: - wzgórze; -zawzgórze; -nadwzgórze;

Bardziej szczegółowo

MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ

MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ Slajd Slajd 2 Slajd 3 MIĘŚNIE KLATKI PIERSIOWEJ Podział mięśni klatki piersiowej Wyróżnia się trzy grupy mm klatki piersiowej: mięśnie powierzchowne, mięśnie głębokie, przepona Mięśnie powierzchowne Związane

Bardziej szczegółowo

MECHANIKA KOŃCZYNY GÓRNEJ OBRĘCZ I STAW ŁOKCIOWY

MECHANIKA KOŃCZYNY GÓRNEJ OBRĘCZ I STAW ŁOKCIOWY MECHANIKA KOŃCZYNY GÓRNEJ OBRĘCZ I STAW ŁOKCIOWY POŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ OBRĘCZ KOŃCZYNY GÓRNEJ Kończyna górna jest połączona ze szkieletem tułowia za pomocą obręczy. W tym połączeniu znajdują się trzy

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy (II) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Układ nerwowy (II) ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI Układ nerwowy (II) DR MAGDALENA MARKOWSKA ZAKŁAD FIZJOLOGII ZWIERZĄT, INSTYTUT ZOOLOGII WYDZIAŁ BIOLOGII, UNIWERSYTET WARSZAWSKI ANTROPOZOOLOGIA - PODSTAWY FIZJOLOGII ZWIERZĄT 2 Potencjał czynnościowy

Bardziej szczegółowo

Miana ogólne: płaszczyzny, osie, linie, miana kierunku i położenia,

Miana ogólne: płaszczyzny, osie, linie, miana kierunku i położenia, ĆWICZENIE 1 (05.10.2016) 2h Miana ogólne: płaszczyzny, osie, linie, miana kierunku i położenia, Kości i ich połączenia: podział kości, połączenia kości, klasyfikacja i rodzaje stawów, główne i dodatkowe

Bardziej szczegółowo

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1)

grupa a Klasa 7. Zaznacz prawidłowe zakończenie zdania. (0 1) grupa a Regulacja nerwowo-hormonalna 37 pkt max... Imię i nazwisko Poniższy test składa się z 20 zadań. Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwą do uzyskania za prawidłową odpowiedź.... Za rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

WSTĘP. 6. Układ oddechowy złożony z dróg oddechowych i płuc.

WSTĘP. 6. Układ oddechowy złożony z dróg oddechowych i płuc. WSTĘP Biologia jest nauką zajmującą się opisywaniem budowy i funkcjonowania organizmów żywych. Dzielimy ją na takie działy, jak: morfologia, która jest nauką o budowie organizmu, i fizjologia, która jest

Bardziej szczegółowo

Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU

Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Multimedial Unit of Dept. of Anatomy JU Ośrodkowy układ nerwowy zaczyna się rozwijać na początku 3. tygodnia w postaci płytki nerwowej, położonej w pośrodkowo-grzbietowej okolicy, ku przodowi od węzła

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe

Układ nerwowy. Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe Układ nerwowy Centralny układ nerwowy Mózg Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Nerwy Zwoje Zakończenia nerwowe Tkanka nerwowa Komórki nerwowe NEURONY Komórki glejowe Typy neuronów Czuciowe (afferentne)

Bardziej szczegółowo

Badanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa

Badanie ultrasonograficzne między 11 a 14 tc. ocena kształtu czaszki, sierpu mózgu, splotów naczyniówkowych komór bocznych ocena kręgosłupa Ocena układu nerwowego u płodu w świetle Rekomendacji Sekcji USG PTG Wykonanie trzech przesiewowych badań ultrasonograficznych w ciąży: przed 10 tygodniem ciąży 11 14 tydzień ciąży 18 24 tydzień ciąży

Bardziej szczegółowo

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY KRĘGOSŁUP Cechy dzięki którym chroni rdzeń : Elastyczność połączeń międzykręgowych sprężystości krążków Krzywizny kręgosłupa Obszerne światło kanału kręgowego i OBWODOWY UKŁAD NERWOWY Nerwy łączą się z

Bardziej szczegółowo

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ ŻEBRO

Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ ŻEBRO Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ W skład szkieletu klatki piersiowej wchodzi: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek. trzon mostka ŻEBRO Jest kością długą w kształcie

Bardziej szczegółowo

Podstawy anatomii, wykłady

Podstawy anatomii, wykłady Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Nauk Przyrodniczych Zakład: Anatomii i Antropologii Podstawy anatomii, wykłady Osoby prowadzące przedmiot: Barbara Duda, prof. nadzw. dr hab.,

Bardziej szczegółowo

Podstawy anatomii i fizjologii

Podstawy anatomii i fizjologii Kwalifikowana Pierwsza Pomoc Podstawy anatomii i fizjologii Mgr Jarosław Klaczak Definicje Anatomia Nauka o budowie ciała Fizjologia Nauka o czynnościach żywego organizmu, będąca zbiorem praw, wedle których

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Cennik badań

ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Cennik badań ZAKŁAD DIAGNOSTYKI OBRAZOWEJ Cennik badań Badania RTG 1 Zdjęcia klatki piersiowej ( p-a lub boczne) 2 40,00 2 Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej - 30,00 3 Zdjęcie czaszki 2 40,00 4 Zdjęcie celowane siodełka

Bardziej szczegółowo

Tablica 18. Głowa szyja tułów. 18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu ( ryc , , 2.96) I Pasmo boczne

Tablica 18. Głowa szyja tułów. 18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu ( ryc , , 2.96) I Pasmo boczne Tablica 18 Głowa szyja tułów 18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu ( ryc. 2.76 2.79, 2.81 2.84, 2.96) I Pasmo Pasmo mięśni właściwych grzbietu pokrywa w odcinku szyjnym i lędźwiowym pasmo przyśrodkowe,

Bardziej szczegółowo

SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ

SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ SZKIELET KOOCZYNY DOLNEJ DZIELI SIĘ NA: kości obręczy kooczyny dolnej, który stanowią kości miedniczne, kości części wolnej kooczyny dolnej: - kośd udowa, - kości goleni, - kości

Bardziej szczegółowo

Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron

Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron Układ nerwowy człowieka Podstawową jednostką budulcowa i funkcjonalną układu nerwowego jest - neuron Przewodnictwo skokowe w neuronach (kanały sodowe i potasowe) W aksonach mających osłonki mielinowe potencjały

Bardziej szczegółowo

I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ

I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ I PORUSZAM SIĘ, ODDYCHAM I CZUJĘ Zadanie 1. Dokończ zdania. A. Serce i wątroba to przykłady.... B. Najmniejszym elementem budującym organizm człowieka jest....... C. Zespół komórek podobnych do siebie

Bardziej szczegółowo

Dr inż. Marta Kamińska

Dr inż. Marta Kamińska Nowe techniki i technologie dla medycyny Dr inż. Marta Kamińska Układ nerwowy Układ nerwowy zapewnia łączność organizmu ze światem zewnętrznym, zezpala układy w jedną całość, zprawując jednocześnie nad

Bardziej szczegółowo

CENNIK PROCEDUR MEDYCZNYCH WYKONYWANYCH W PRACOWNI ULTRASONOGRAFII ŚWIĘTOKRZYSKIEGO CENTRUM ONKOLOGII W KIELCACH NA 2019 ROK

CENNIK PROCEDUR MEDYCZNYCH WYKONYWANYCH W PRACOWNI ULTRASONOGRAFII ŚWIĘTOKRZYSKIEGO CENTRUM ONKOLOGII W KIELCACH NA 2019 ROK 1 USG tarczycy 60,00 2 USG piersi 90,00 3 USG worka mosznowego 70,00 4 USG dołów pachowych, nad i podobojczykowych 60,00 5 USG jam opłucnych i worka osierdziowego 60,00 6 USG blizn pooperacyjnych 60,00

Bardziej szczegółowo

Program zajęć z Anatomii kierunek: Pielęgniarstwo, studia stacjonarne

Program zajęć z Anatomii kierunek: Pielęgniarstwo, studia stacjonarne Program zajęć z Anatomii kierunek: Pielęgniarstwo, studia stacjonarne DATA Ćwiczenie 1 04.10.2017 SZCZEGÓŁY Regulamin zajęć. Obowiązuje nomenkatura pojęć anatomicznych w języku polskim. Podstawy anatomii.

Bardziej szczegółowo

OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ

OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ OGÓLNA BUDOWA I MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ SZKIELET KLATKI PIERSIOWEJ W skład szkieletu klatki piersiowej wchodzi: 12 kręgów piersiowych, 12 par żeber i mostek. trzon mostka ŻEBRO Jest kością długą w

Bardziej szczegółowo

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla I ROKU STUDIÓW

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla I ROKU STUDIÓW PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Anatomia 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. /Systema nervosum/

Układ nerwowy. /Systema nervosum/ Układ nerwowy /Systema nervosum/ Ośrodkowy układ nerwowy i drogi nerwowe Podział funkcjonalny układu nerwowego: 1. Układ nerwowy dośrodkowy (=aferentny=czuciowy=informacyjny) 2. Układ nerwowy odśrodkowy

Bardziej szczegółowo

Układ szkieletowy Iza Falęcka

Układ szkieletowy Iza Falęcka Układ szkieletowy Iza alęcka Zaznacz podpunkt, w którym nie wymieniono kości krótkich. a) kość łokciowa, kość miednicza, rzepka b) kość krzyżowa, paliczki, łopatka c) kość nadgarstka, kręgosłup, kość śródręcza

Bardziej szczegółowo

ŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ 2.3.1.2 ŻEBRA

ŚCIANY KLATKI PIERSIOWEJ 2.3.1.2 ŻEBRA 133 2.3.1.2 ŻEBRA U człowieka występuje 12 par żeber. Są to długie, płaskie i wygięte listwy kostne, zwane też kośćmi żebrowymi. Z przodu ich przedłużeniami są chrząstki żebrowe. Tylny koniec żebra (costa)

Bardziej szczegółowo

SZKIELET OSIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3

SZKIELET OSIOWY. Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3 Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 SZKIELET OSIOWY Szkielet osiowy zbudowany jest z czaszki, kręgosłupa, żeber i mostka. CZASZKA (cranium) Czaszka składa się z dwóch części: tylno górnej, która stanowi czaszkę mózgową

Bardziej szczegółowo

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory

Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Mechanoreceptory (dotyk, słuch) termoreceptory i nocyceptory Iinformacja o intensywności bodźca: 1. Kodowanie intensywności bodźca (we włóknie nerwowym czuciowym) odbywa się za pomocą zmian częstotliwość

Bardziej szczegółowo

mgr Grzegorz Witkowski Układ mięśniowy

mgr Grzegorz Witkowski Układ mięśniowy mgr Grzegorz Witkowski Mięsień kurczliwy narząd, jeden ze strukturalnych i funkcjonalnych elementów narządu ruchu, stanowiący jego element czynny. Jego kształt i budowa zależy od roli pełnionej w organizmie.

Bardziej szczegółowo

Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński

Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński Sopockie Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej Michał Kuchczyński 81-703 Sopot; ul. Marii Skłodowskiej-Curie 7/1, tel. kom. 604 858 808; e-mail: michal@terapiasopot-sctpb.pl www.terapiasopot-sctpb.pl

Bardziej szczegółowo

Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ

Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ KOMPENDIUM Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ CZŁOWIEKA ć i ; 4 T m»4 TOM I Redakcja wydania II MedPharm T O M I KOMPENDIUM Z ANATOMII PRAWIDŁOWEJ CZŁOWIEKA Redakcja wydania II autorzy: Elżbieta Błaszczyk Danuta Biegańska-Dembowska

Bardziej szczegółowo

Układ nerwowy. Funkcje układu nerwowego

Układ nerwowy. Funkcje układu nerwowego Układ nerwowy Funkcje układu nerwowego Reguluje funkcje życiowe organizmu Zapewnia współpracę czynnościową różnych jego struktur Pozwala na oddziaływanie organizmu ze środowiskiem otaczającym reakcja na

Bardziej szczegółowo

Zakład Anatomii - Treści programowe

Zakład Anatomii - Treści programowe Zakład Anatomii - Treści programowe Anatomia (kierunek Wychowanie Fizyczne, studia stacjonarne, rok I) Za organizację procesu dydaktycznego i przeprowadzenie egzaminu końcowego odpowiedzialna jest dr Teresa

Bardziej szczegółowo

Program zajęć z Anatomii kierunek: Położnictwo, studia stacjonarne

Program zajęć z Anatomii kierunek: Położnictwo, studia stacjonarne Program zajęć z Anatomii kierunek: Położnictwo, studia stacjonarne DATA Ćwiczenie 1 06.10.2016 Ćwiczenie 2 13.10.2016 Ćwiczenie 3 20.10.2016 SZCZEGÓŁY Regulamin zajęć. Podstawy anatomii. Mianownictwo anatomiczne.

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA

BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA BIOLOGICZNE MECHANIZMY ZACHOWANIA II JĄDRA PODSTAWY KRESOMÓZGOWIA I KONTROLA RUCHOWA MECHANIZMY KONTROLI RUCHOWEJ SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE Korowe ośrodki motoryczne Kora motoryczna (planowanie, inicjacja i kierowanie

Bardziej szczegółowo

Temat: Budowa i działanie narządu wzroku.

Temat: Budowa i działanie narządu wzroku. Temat: Budowa i działanie narządu wzroku. Oko jest narządem wzroku. Umożliwia ono rozróżnianie barw i widzenie przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Oko jest umiejscowione w kostnym oczodole.

Bardziej szczegółowo

Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku, Wydział Ogólnomedyczny Nazwa kierunku:

Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku, Wydział Ogólnomedyczny Nazwa kierunku: Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku, Wydział Ogólnomedyczny Nazwa kierunku: Fizjoterapia Poziom kształcenia: Studia jednolite magisterskie Profil kształcenia: Praktyczny

Bardziej szczegółowo

Instytut Ochrony Zdrowia, Zakład Fizjoterapii

Instytut Ochrony Zdrowia, Zakład Fizjoterapii Kod przedmiotu: PLPILA0-IOZFIZ-L-lpl-013 Pozycja planu: B1 1. INFORMACJE O PRZEDMIOCIE A. Podstawowe dane 1 Nazwa przedmiotu Anatomia prawidłowa człowieka I Kierunek studiów Fizjoterapia 3 Poziom studiów

Bardziej szczegółowo

POŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ

POŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ Slajd 1 Slajd 2 Slajd 3 POŁĄCZENIA KOŃCZYNY GÓRNEJ POŁĄCZENIE Z TUŁOWIEM Kończyna górna jest połączona z kośćcem tułowia za pomocą obręczy złożonej z obojczyka i łopatki. W tym połączeniu znajdują się

Bardziej szczegółowo