Warszawski Instytut Badań nad Pokojem

Transkrypt

1 Warszawski Instytut Badań nad Pokojem Wydawca: Warszawski Instytut Badań nad Pokojem Redakcja: Michał Nadziak, Katarzyna Trzpis-Szysz Grafika i zdjęcia: Wszystkie materiały graficzne i fotografie pochodzą z zasobów własnych WAPRI oraz ze stron udostępniających bezpłatne grafiki i zdjęcia: oraz W projekcie udział wzięli uczniowie LO nr 5 im. Księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie, LO nr 7 im. Juliusza Słowackiego w Warszawie, LO nr 8 im. Władysława IV w Warszawie, LO nr 15 im. Narcyzy Żmichowskiej w Warszawie, LO nr 34 im. Miguela de Cervantesa w Warszawie, LO nr 44 im. Antoniego Dobiszewskiego w Warszawie. Projekt finansowany z budżetu miasta stołecznego Warszawa.

2 . Spis treści O Warszawskim Instytucie Badań nad Pokoju s. 3 O projekcie Uczniowskie Laboratorium Praw Człowieka..s. 4 O prawach człowieka....s. 8 Generacje praw człowieka....s. 8 Krótka historia praw człowieka...s. 11 Podstawowe akty prawne..s. 12 Czym jest wojna a czym konflikt zbrojny......s. 15 Międzynarodowe prawo humanitarne...s. 16 Sądy międzynarodowe...s. 17 Co my, młodzi możemy zrobić na rzecz praw człowieka?...s. 21 Nasze pytania i wątpliwości s. 23

3 Warszawski Instytut Badań nad Pokojem Warszawski Instytut Badań nad Pokojem (WaPRI) został założony w 2016 roku w duchu humanistycznego etosu oraz poczucia troski o społeczność międzynarodową. Organizacja zajmuje się kluczową dla zdrowego rozwoju społeczeństw wartością POKOJEM. POKÓJ, jedyna niepodważalna wartość w stosunkach międzynarodowych, to przedmiot badań i starań WaPRI. Zajmujemy się zarówno monitorowaniem i przestrzeganiem przed nadchodzącymi konfliktami, jak i budowaniem rozwiązań dla konfliktów już istniejących. Do pojęcia POKOJU podchodzimy szeroko biorąc pod uwagę zarówno przestrzeń międzynarodową, jak i relacje wewnętrzne, zarówno zapobieganie przemocy, jak i budowanie sprawiedliwości społecznej. Naszą misją jest także edukacja i budowanie rozwiązań prawnych dla trwałego i stabilnego pokojowego społeczeństwa. WaPRI jest jedyną organizacją zajmującą się badaniami nad POKOJEM i rozwiązywaniem konfliktów działającą w Polsce. Wierzymy, że Warszawa, miasto tak boleśnie doświadczone przez wojny i konflikty, jest właściwym miejscem, by z nową jakością i mocą mówić o POKOJU. Jesteśmy gotowi, by podjąć solidną pracę nie tylko na rzecz popularyzacji idei pokojowości, lecz także by stawić czoło praktycznym wyzwaniom, z którymi na co dzień mierzy się świat. O Warsztatach Uczniowskie Laboratorium Praw człowieka W grudniu 2016 roku w sześciu warszawskich szkołach ponadgimnazjalnych Warszawski Instytut Badań nad Pokojem zorganizował warsztaty Uczniowskie Laboratorium Praw Człowieka. Projekt miał na celu uświadomienie istotności zagadnienia jakim są prawa człowieka oraz poszerzenie wiedzy w tym zakresie wśród uczniów i zwrócenie ich uwagi na konieczność poszanowania tych praw. Celem Instytutu było zaprezentowanie silnych związków pomiędzy wartościami demokratycznymi a prawami człowieka. Uczestnicy warsztatów przeprowadzili analizę przypadków łamania praw człowieka w różnych miejscach na świecie, zostali także wprowadzeni w tematykę mechanizmów instytucjonalnych i organizacji międzynarodowych stojących na straży tych praw. Eksperci WaPRI przybliżyli również istotną działalność Polski i polskich aktywistów na rzecz praw człowieka. Rezultatem projektu był wzrost świadomości młodzieży w zakresie praw człowieka oraz zaangażowania osób młodych w działania na rzecz pokoju. Projekt był również szansą na rozwinięcie umiejętności krytycznego myślenia. Dodatkowo, uczniowie brali udział w tworzeniu dla swoich rówieśników poradnika dotyczącego praw człowieka, z którego będą mogli w przyszłości korzystać, a który mamy przyjemność Państwu zaprezentować.

4

5 O prawach człowieka Prawa człowieka to koncepcja, zgodnie z którą każdy człowiek posiada pewne prawa. Źródło praw człowieka upatruje się w godności ludzkiej. Prawa człowieka są: powszechne co oznacza, że obowiązują na całym świecie, przyrodzone co oznacza, że przysługują każdemu człowiekowi od momentu jego narodzin, niezbywalne co oznacza, że nie można ich się pozbyć, niepodzielne co oznacza, że nie można dokonywać ich selekcji jeżeli chodzi o ich przestrzeganie, naturalne co oznacza, że wywodzą się z natury ludzkiej. Generacje praw człowieka Pod koniec lat 70-tych XX wieku, francuski prawnik Karel Vasak zaproponował podział praw człowieka według trzech kategorii (generacji).

6 I generacja to najważniejsze prawa. Są to prawa fundamentalne, które posiada każdy człowiek niezależnie od jakichkolwiek warunków i czynników wewnętrznych, czy zewnętrznych. Dziś, większość demokratycznych państw zapisuje te prawa w konstytucji. II generacja to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Pozwalają one człowiekowi rozwijać się oraz obligują państwa, by zapewniały dobrobyt swoim obywatelom. Podstawą ich przestrzegania jest Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 roku. III generacja to prawa kolektywne, przysługujące większym społecznością. Prawa III generacji określają jakość naszego życia. W literaturze, występuje również pojęcie IV generacji. Oznacza to prawa, które mają odniesienie do praw mniejszości seksualnych. Wśród nich wyróżniamy np. prawo do zawierania związków małżeńskich, czy prawo do adopcji dzieci. Przykłady praw człowieka I, II i III generacji: I generacja Prawo do życia Prawo zrzeszania się Prawo do wolności osobistej, myśli, sumienia, wyznania Prawo do udziału w życiu publicznym Prawo do wolności do tortur, nieludzkiego i poniżającego traktowania Prawo do tajemnicy korespondencji Prawo do informacji Równość wobec prawa II generacja Prawo do pracy Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym Prawo do wynagrodzenia Prawo do edukacji Prawo do świadczeń socjalnych i ubezpieczeń Prawo do korzystania z osiągnięć rozwoju cywilizacyjnego Prawo do wypoczynku Prawo do ochrony zdrowia III generacja Prawo do pokoju Prawo do rozwoju Prawo do zdrowego Prawo do wspólnego środowiska naturalnego dziedzictwa przeszłości Prawo do pomocy humanitarnej Prawo do zachowania własnej tożsamości i praw etnicznych Prawo narodów do samostanowienia Prawo do demokracji

7 Krótka historia praw człowieka Prawa człowieka pojawiały się w wielu dziełach słynnych filozofów i pisarzy, tacy jak np. Cyceron, Tomasz z Akwinu, czy Hugo Grocjusz. Jej zaczątki możemy spotkać również w rozważaniach największych religii świata, takich jak chociażby buddyzmu, chrześcijanizmu, islamu, czy judaizmu. Jednak dopiero II wojna światowa, która pochłonęła tak wiele istnień, uświadomiła społeczności międzynarodowej, że bez efektywnego systemu ochrony praw człowieka nie można zapewnić ochronę ludzkości. Rządy państw europejskich rozpoczęły wspólne ustalanie praw, które zaczęto spisywać w aktach prawa międzynarodowego. Od tej pory, spisane prawa miały przestrzegać wszystkich przed ich naruszeniem. Z biegiem lat, wykształciły się również instrumenty i mechanizmy kontrolne ścigające najpoważniejsze naruszenia praw człowieka. Podstawowe akty prawne Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 10 grudnia 1948 roku Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 roku Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Jego Podstawowych Wolności uchwalona w 1950 roku Europejska Karta Socjalna z 1961 roku Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu uchwalona w 1987 roku Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa z 1948 roku Konwencja o statucie uchodźców z 1951 roku Konwencja o eliminacji dyskryminacji rasowej z 1965 roku Konwencja o nieprzedawnieniu zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości z 1968 roku Konwencja o eliminacji dyskryminacji kobiet z 1979 roku Konwencja o prawach dziecka 1989 roku

8

9 Czym jest wojna, a czym konflikt zbrojny? Istnieje wiele definicji wojny. Przede wszystkim wojna to stan wrogich relacji pomiędzy dwoma stronami. Wojna charakteryzuje się tym, że aby ją rozpocząć państwa zrywają ze sobą oficjalnie stosunki dyplomatyczne, zamykają ambasady i konsulaty, a następnie oficjalnie wypowiadają akt wojny. Wojna kończy się w momencie zawarcia pokoju, który ma zwykle charakter traktatu przyjętego przed przywódców lub pakt zawartego przez dowódców sił zbrojnych. W dzisiejszych czasach, wojny praktycznie nie występują. Ich miejsce zastąpiły liczne konflikty zbrojne. Konfliktem zbrojnym nazywamy bowiem wszelkiego rodzaju walki, które toczą się pomiędzy aktorami międzynarodowymi, nawet niepaństwowymi, takimi jak choćby organizacje terrorystyczne. Najczęściej trudno jest określić kiedy konflikt zbrojny się rozpoczął, a kiedy zakończył. Prawo humanitarne Doświadczenie europejskich wojen, spowodowało pojawienie się w XX wieku międzynarodowego prawa humanitarnego. Prawo to reguluje kryzysy humanitarne, które są nieodłącznym Skutnikiem toczących się wojen oraz konfliktów. Prawo humanitarne odnosi się zarówno do ochrony osób cywilnych, jak i do osób biorących bezpośredni udział w konfliktach zbrojnych. Głównymi dokumentami w tym zakresie są Konwencje Haskie z 29 lipca 1899 roku i 18 października 1907 roku, oraz tzw. Konwencje Genewskie z 12 sierpnia 1949 roku, wraz z dwoma protokołami dodatkowymi do nich z 1977 roku. W powyższych dokumentach znajdują się zapisy odnoszące się m.in. do: Ochrony osób cywilnych, a w szczególności osób chorych i rannych, Ochronie jeńców, czy też Zakazie bombardowania szpitali i innych pomieszczeń sanitarnych. Pojęcie konfliktu zbrojnego jest zatem szersze od pojęcia wojny. Obecnie na świecie toczy się około 410 konfliktów zbrojnych.

10 Sądy międzynarodowe System międzynarodowej ochrony praw człowieka wykształcił się dopiero w XX wieku. Doświadczenia europejskie spowodowały zacieśnienie się współpracy w dziedzinie sądownictwa międzynarodowego. Obecnie możemy wyróżnić kilka typów sądów międzynarodowych: a) stałe: takie jak Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, czy Międzynarodowy Trybunał Karny. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości powstał w 1945 roku. Jego siedzibą jest Haga. Jest to główny organ sądowniczy ONZ i działa na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych. Rozpatruje on tylko sprawy naruszenia praw człowieka przez rządy państw. Międzynarodowy Trybunał Karny powstał w 1998 roku. Swoją pracę rozpoczął jednak dopiero w 2003 roku. Jego zadaniem jest badanie naruszeń i ściganie przestępców indywidualnych, którzy popełnili przestępstwa po 2001 roku. Dziś zajmuje się Republiką Konga, Ugandą, Republiką Środkowej Afryki i Sudanem. b) ad hoc, czyli sądy powoływane do rozpatrywania poszczególnych konfliktów zbrojnych. Wśród nich były Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy, czy Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii c) hybrydowe, czyli takie które na podstawie zawartej umowy międzynarodowej stosują prawo mieszane, a zasiadający w nim sędziowie pochodzą z różnych państw. Sądy takie istniały w Sierra Leone, Kambodży i Libanie. Sądy międzynarodowe zajmują się najpoważniejszymi naruszeniami praw człowieka takimi jak: Ludobójstwo, Zbrodnie przeciwko ludzkości, Zbrodnie wojenne, i innymi naruszeniami prawa międzynarodowego. Twórcą pojęcia ludobójstwa był polski prawnik-karnista żydowskiego pochodzenia Rafał Lemkin. Jako doradca głównego oskarżyciela podczas procesu norymberskiego, który sądził największych zbrodniarzy II wojny światowej, przyczynił się do podpisania Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa podpisanej w 1948 roku. Był on również wykładowcą Uniwersytetu w Yale oraz otrzymał nominację do Pokojowej Nagrody Nobla.

11

12 Co my młodzi możemy zrobić na rzecz praw człowieka? Bardzo ważna jest edukacja. Jesteśmy tacy sami jak ludzie żyjący w dalekich zakątkach świata. Uświadamiaj swoich rówieśników. Pomagajmy humanitarnie stronom konfliktów. Zawsze możesz prosić o pomoc. Wspierajmy organizacje działające na rzecz pokoju. Dajmy szansę na pojednanie. Stwarzajmy warunki do rozmowy. Nagłaśniajmy naruszanie praw człowieka.. Bądź tolerancyjny. Każdy może mieć swoje poglądy. Nie bój się zadawać pytań. Rozmawiajmy o problemach. Szukajmy rozwiązania, które zadowoli obie strony. Przestrzegaj praw wobec innych, żeby każdy przestrzegał ich wobec Ciebie. Przekonujmy do demokracji stopniowo, mając dobre argumenty. Wpajajmy zasady zrównoważonego rozwoju. Nie budujmy kultury hejtu.

13 Nasze pytania i wątpliwości 1. Skoro każdy ma prawo do życia to dlaczego na świecie stosuje się karę śmierci? Odp.: państwa są podmiotami suwerennymi. Oznacza to, że mają one prawo do ustanawiania prawa według własnych przekonań. Ponadto każda konwencja, aby weszła w życie, musi być ratyfikowana przez dane państwo. Nie wszystkie więc państwa decydują się na przyjęcie dokumentu określającego zakaz stosowania kary śmierci. Wiele z dokumentów, które sprzeciwiają się stosowaniu kary śmierci zostało ratyfikowanych przez państwa europejskie. Jednym z nich jest np. europejska konwencja praw człowieka z 1950 roku, uchwalona przez radę Europy. Państwa, które wyrzekły się stosowania takiej kary, starają się zachęcić inne podmioty prawa międzynarodowego do przyjęcia podobnych wartości, mimo że deklaracja praw człowieka z 1948 roku dopuszcza jej stosowanie. 2. Dlaczego w tak wielu państwach demokratyzacja nie przyniosła pokoju? Odp.: Demokracja nie jest systemem idealnym. Jest to jednak najlepszy system na świecie, który zapewnia utrzymanie trwałego pokoju. W państwach, których proponowano demokrację konieczne są głębokie reformy we wszelkich płaszczyznach życia. Niestety zachodzą one powoli. Stopniowe wdrażanie zasad demokracji daje więc możliwość terenom konfliktowym na osiągnięcie stabilizacji. Państwa są jednak zobowiązane do poszanowania różnorodności kulturowej, a także politycznej. Istnieje bowiem zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw. 3. Czy misje pokojowe ONZ faktycznie stabilizują sytuacje w regionach konfliktowych? Odp.: Rolą Organizacji Narodów Zjednoczonych jest utrzymanie światowego pokoju. Aby tego dokonać, ONZ tworzy misje pokojowe w najbardziej zapalnych regionach świata. Misje te, zgodnie z zakresem przyznanych im mandatów mają np. zapobiegać konfliktom, monitorować wypełnianie umów zawartych pomiędzy stronami konfliktu, czy też ochraniać ludność cywilną. Efekt operacji pokojowych uzależniony jest zatem od dobrej woli państw, które tworzą daną misję. Efektywność zależy również od funduszy które przeznaczane są na jej realizację. Niestety niektóre misje, takie jak np. w Somalii zakończyły się kompletnym fiaskiem. Jednakże wiele z nich wprowadziły pokój oraz pomogły w odbudowie. Przykładem tego jest republika Korei, która jest jednym z najszybciej rozwijających się państw świata.

14

15