Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Delegatura w Łomży Dział Monitoringu Środowiska. Informacja

Transkrypt

1 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku Dział Monitoringu Środowiska Łomża, ul. Akademicka 20 tel. (86) ; fax: ; lomza@wios.bialystok.pl Informacja Podlaskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Białymstoku o stanie środowiska na terenie powiatu łomżyńskiego za rok 2013 Łomża, listopad 2014

2 Spis treści: Wstęp Stan czystości i ochrona wód Presje- Źródła zanieczyszczenia wód Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Przeciwdziałania Działalność kontrolna Wody podziemne Powietrze Presje - Emisja zanieczyszczeń do powietrza Stan - Monitoring imisji Przeciwdziałania Działalność kontrolna Gospodarka odpadami Presje- Ilość wytworzonych odpadów Stan - Składowiska odpadów Stan Odpady niebezpieczne Reakcje - Działalność kontrolna Promieniowanie elektromagnetyczne /PEM/ Presje Źródła emisji PEM Stan Pomiary kontrolne PEM Przeciwdziałania Hałas Hałas przemysłowy Ochrona środowiska przed poważnymi awariami Działalność kontrolna WIOŚ Kontrole kompleksowe Kontrole problemowe Kontrole interwencyjne.50 2

3 Powiat łomżyński - położony jest w zachodniej części województwa podlaskiego. Powierzchnia całkowita wynosi 1353,93km 2, co stanowi6,71% woj. podlaskiego. Ludność osób (4,3% ludności województwa) GUS, Pod względem geograficznym powiat znajduje się na terytorium makroregionu Niziny Północnomazowieckiej, w skład którego wchodzą trzy mezoregiony: Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Kurpiowska oraz Dolina Dolnej Narwi. Jednostki samorządowe powiatu łomżyńskiego dane GUS za 2013r. Gminy wiejsko-miejskie: Powierzchnia [km 2 ] Ludność Jedwabne Nowogród Gminy wiejskie: Łomża Miastkowo Piątnica Przytuły Śniadowo Wizna Zbójna Sieć osadniczą tworzy 269 miejscowości, w tym 2 miasta i 267 wsi zorganizowanych w 270 sołectw. Większość mieszkańców powiatu (92,5%) zamieszkuje na wsi, a tylko niecałe 8% w miastach. Dominującą formą mieszkalnictwa na terenie powiatu jest zabudowa jednorodzinna i zagrodowa. Powiat łomżyński zaliczany jest do regionów typowo rolniczych. W przemyśle dominują przedsiębiorstwa z branży rolno - spożywczej, budowlanej i drzewnej. Do największych zakładów branży spożywczej należą SCANDIC FOOD Sp. z o.o. w Chojnach Starych oraz Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Piątnicy. Atrakcje przyrodnicze Powiat łomżyński jest atrakcyjny turystycznie. Występują tu tereny o szczególnych walorach krajobrazowych m.in. strefy przykrawędziowe wysoczyzn morenowych. Przyczyniają się do tego znaczne wysokości oraz silnie urozmaicona rzeźba: głęboko wcięte doliny, wzgórza i załomy. Duża zmienność warunków termiczno wilgotnościowych wpływa na zróżnicowany charakter szaty roślinnej. Z uwagi na niski stopień zanieczyszczenia cały obszar znajduje się na obszarze Zielonych Płuc Polski. Teren powiatu łomżyńskiego jest obszarem cennym przyrodniczo, a atrakcyjne i czyste środowisko naturalne tworzy doskonałe warunki dla rozwoju turystyki. Około 26% powierzchni powiatu stanowią obszary unikalnej przyrody objęte różnymi formami ochrony prawnej. Tereny prawnie chronione obejmują 35263,21 ha (w 2011 roku ,7 ha; w ,3 ha)(gus,2013). Obszary parków narodowych obejmują 351 ha; rezerwaty to 641,21 ha ( w 2012 roku - 639,2 ha; w 2011 roku -540,7 ha), parki krajobrazowe zajmują powierzchnię 7353,5 ha, a obszary chronionego krajobrazu obejmują ,6 ha powierzchni. Wyznaczonych tu też zostało 84 ha użytków ekologicznych. (dane GUS,2013). Powierzchnia terenów chronionych wzrosła w stosunku do roku 2012 o tereny objęte ochrona rezerwatową w gminie Zbójna. 3

4 Walory przyrodnicze i krajobrazowe oraz historia i kultura północnego Mazowsza wpływają na. atrakcyjność turystyczną powiatu, wyróżnić tu można: - Biebrzański Park Narodowy; - Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi - utworzony w 1994 roku w celu zachowania zalewowych terenów doliny Narwi; - Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi; - Lasy Pniewskie; - Lasy Czerwonego Boru; - rzeki Biebrza, Narew i Pisa stanowiące z dopływami szlaki turystyki wodnej i miejsca rekreacji; - Rezerwaty Przyrody: Kaniston - typu leśnego, utworzony w 1984 roku w celu zachowania zwartego, naturalnego kompleksu olsów w Puszczy Kurpiowskiej. Kalinowo - typu leśnego, utworzony w 1989 roku w zachowania fragmentu lasu grądowego w przełomowym odcinku rzeki Narwi. Czarny Kąt - typu leśnego, utworzony w 1989 roku w celu zachowania zbiorowisk boru brusznicowego i czernicowego charakterystycznego dla Puszczy Kurpiowskiej. Łokieć - typu leśnego, utworzony w 1989 roku w celu zachowania w stanie naturalnym zbiorowisk torfowisk typu niskiego i wysokiego oraz naturalnych zbiorowisk leśnych charakterystycznych dla Puszczy Kurpiowskiej. Rycerski Kierz - typu leśnego, utworzony w 1989 roku w celu zachowania niezwykle rzadkiego grądu czyśćowego oraz dąbrowy świetlistej. Wielki Dział - typu leśnego, utworzony w 1990 roku w celu zachowania w stanie naturalnym zbiorowisk typu łęgowego mieszczącego się w Dolinie Narwi. Natura 2000 Za obszary Natura 2000 uznaje się tereny najważniejsze dla zachowania zagrożonych lub bardzo rzadkich gatunków roślin, zwierząt czy charakterystycznych siedlisk przyrodniczych, mających znaczenie dla ochrony wartości przyrodniczych Europy. Natura 2000 to program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu jest unijna Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Siedliskowa oraz szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Postanowieniem Ustawy o ochronie przyrody wprowadzającej obszar Natura 2000 na terenie powiatu łomżyńskiego utworzono: 1. SOO (Specjalne Obszary Ochrony) Dolina Biebrzy Przełomowa Dolina Narwi 2. OSO (Obszary Specjalnej Ochrony) Dolina Dolnej Narwi Ostoja Biebrzańska Przełomowa Dolina Narwi 4

5 1. Stan czystości i ochrona wód 1.1. Presje - Źródła zanieczyszczeń wód Dominujące presje wywierane przez człowieka na środowisko wodne to: - pobór wód na różne cele; - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych (nieprawidłowe nawożenie, brak skanalizowania terenów wiejskich, hodowlane fermy wielkotowarowe); - zmiany morfologiczne i hydrologiczne wynikające z inwestycji w dziedzinie regulacji rzek (melioracje), czy energetyki. Pobór i zużycie wody W 2013 roku w powiecie łomżyńskim pobrano na potrzeby gospodarki narodowej i ludności 3081,93dam 3 wody (dane GUS,2013). Do 2010 roku pobór wody systematycznie się zwiększał, a od roku 2010 utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2013 roku najwięcej wody w powiecie zużyto na eksploatację sieci wodociągowej 1718,3 (w 2012r ,9 dam 3 ). Zużycie wody w przemyśle w kolejnych latach było podobne i w 2013 roku wyniosło 706 dam 3. W rolnictwie i leśnictwie zużyto w 2013 roku 657 dam 3 wody. Zużycie wody w powiecie łomżyńskim w latach dane GUS wyższe na sieci wy- gmi- Najzużycie wody eksploatację wodociągowej stępowało w dam , , , , , ,0 500,0 0, ogółem przemysł rolnictwo i leśnictwo eksploatacja sieci wodociągowej - wprowadzanie do wód zanieczyszczeń wraz ze ściekami komunalnymi, przemysłowymi oraz wodami pochłodniczymi; nach: Piątnica i Łomża, gdzie sieć wodociągowa jest najlepiej rozwinięta, w stosunku do pozostałych miejscowości powiatu. 84% całkowitego zużycia wody na cele przemysłowe w powiecie łomżyńskim występowało w gminie Piątnica, co związane jest z działaniem Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Piątnicy. Zużycie wody na cele rolnicze i leśne najwyższe było w gminie Przytuły (657 dam3). 5

6 km 1 000,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 Długość sieci wodociągowej w pow. łomżyńskim - dane GUS w odociągi Zagadnienia związane z zaopatrzeniem w wodę realizowane są indywidualnie przez poszczególne jednostki samorządu lokalnego z ujęć głębinowych poprzez lokalną, najczęściej gminną, sieć wodociągową. W minionym 10-cioleciu długość sieci wodociągowej systematycznie rosła i w 2013 roku wynosiła 916,7 km (w 2012 roku - 824,5km). Najdłuższą sieć posiadają gminy: Piątnica i Łomża. W 2013 roku najbardziej rozbudowały swoją sieć gminy: Zbójna i Piątnica. Jednostka terytorialna Wodociągi - długość czynnej sieci rozdzielczej w km dane GUS Powiat łomżyński 739,5 744,7 753,4 790,5 801,1 824,5 916,7 Jedwabne miasto i gmina 31,4 31,4 31,5 31,5 31,5 54,3 54,3 Jedwabne - miasto 15,3 15,3 15,4 15,4 15,4 15,1 15,1 Jedwabne - obszar wiejski 16,1 16,1 16,1 16,1 16,1 39,2 39,2 Łomża - gmina 141,4 142,9 145,3 145,1 145,9 146,1 147,6 Miastkowo - gmina 86,4 86,4 87,2 87,3 87,3 87,3 87,5 Nowogród 52,0 52,2 52,5 52,5 52,8 52,9 53,0 Nowogród - miasto 13,1 13,2 13,5 13,5 13,8 13,9 14,0 Nowogród - obszar wiejski 38,9 39,0 39,0 39,0 39,0 39,0 39,0 Piątnica - gmina 153,7 156,1 161,2 161,2 161,6 161,6 201,6 Przytuły- gmina 59,5 60,6 60,6 60,6 60,6 60,6 60,6 Śniadowo- gmina 117,1 117,1 117,1 117,1 126,2 126,2 126,2 Wizna- gmina 72,3 72,3 72,3 72,3 72,3 72,3 72,3 Zbójna- gmina 25,7 25,7 25,7 62,9 62,9 63,2 113,6 Według danych GUS w 2012 roku (brak danych za rok 2013) tylko 75,5 % ludności powiatu miało dostęp do czynnej sieci wodociągowej. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców, najwięcej osób korzysta z wodociągów w gminie Łomża (97,6%), nieco mniej w gminach: Nowogród (88,9%), Piątnica (86,9%) i Śniadowo (85,2%), a najmniej w gminach: Jedwabne 44,8 (w 2012 r. - 35,7%) i Zbójna (43,9%). Jednostka terytorialna Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w osobach - dane GUS Powiat łomżyński Jedwabne miasto i gmina Jedwabne - miasto Jedwabne - obszar wiejski Łomża - gmina Miastkowo - gmina Nowogród Nowogród - miasto Nowogród - obszar wiejski Piątnica - gmina Przytuły- gmina Śniadowo- gmina

7 Wizna- gmina Zbójna- gmina Emisja ścieków dam , ,0 800,0 600,0 400,0 200,0 0,0 Ścieki odprowadzane do w ód i oczyszczane w pow. łomżyńskim - dane GUS W 2013 r. z terenu powiatu łomżyńskiego odprowadzono do wód lub do ziemi łącznie 1004 dam 3 ścieków komunalnych i przemysłowych wymagających oczyszczenia, z czego 100% oczyszczono (GUS,2013). ścieki odprowadzane ogółem ścieki oczyszczane razem dam3 Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia, odprowadzane do wód lub do ziemi w pow. łomżyńskim w latach dane GUS ocz. mechanicznie ocz. biologicznie ocz. z podw. us. biogenów nieoczyszczane Dominującym sposobem oczyszczania ścieków jest ich oczyszczanie biologiczne, przy czym od 2005 roku przeważa oczyszczanie z podwyższonym usuwaniem biogenów (związków azotu i fosforu), co przyczynia się do ograniczenia antropopresji na środowisko wodne. Dotyczy to oczywiście tylko terenów skanalizowanych. km 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Długość sieci kanalizacyjnej w pow. łomżyńskim - dane GUS kanalizacja W powiecie łomżyńskim sieć kanalizacyjna jest niestety znacznie krótsza od sieci wodociągowej. Od lat kanalizacja jest rozbudowywana bardzo powoli. W 2013 roku nie przybyło ani kilometra sieci kanalizacyjnej. Łącznie w powiecie łomżyńskim w 2013 roku funkcjonowało, podobnie jak w 2012r., 82,1km sieci kanalizacyjnej. 7

8 Najdłuższą sieć kanalizacyjną mają gminy: Łomża i Piątnica, natomiast gminy wiejskie Zbójna, Przytuły i Miastkowo są całkowicie nieskanalizowane. Jednostka terytorialna Kanalizacja - długość czynnej sieci kanalizacyjnej w km - dane GUS Powiat łomżyński 69,5 68,4 68,7 68,7 76,4 82,0 82,1 Jedwabne 6,4 6,4 6,6 6,6 6,6 8,1 8,1 Jedwabne - miasto 6,4 6,4 6,6 6,6 6,6 8,1 8,1 Łomża - gmina 24,4 24,4 24,4 24,4 24,4 24,4 24,4 Nowogród miasto i gmina 6,4 6,4 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 Nowogród - miasto 6,4 6,4 6,5 6,5 6,5 6,5 6,5 Piątnica - gmina 12,8 15,2 15,2 15,2 22,9 22,9 22,9 Śniadowo - gmina 9,5 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 6,0 Wizna - gmina 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 14,1 14,2 Sieć wodociągowa i kanalizacyjna [km] w pow. łomżyńskim w 2013r. - GUS Zbójna-gmina Wizna-gmina Śniadowo-gmina Przytuły-gmina Piątnica-gmina Nowogród - obszar wiejski Nowogród - miasto Nowogród - gmina Miastkowo-gmina Łomża-gmina Jedwabne - obszar wiejski Jedwabne - miasto Jedwabne-gmina Powiat łomżyński 0,0 100,0 200,0 300,0 400,0 500,0 600,0 700,0 800,0 900,0 1000,0 w odociągi kanalizacja km Kanalizacja obsługuje zaledwie 19,1% mieszkańców powiatu łomżyńskiego. W stosunku do liczby mieszkańców największy procent obsługuje kanalizacja w gminie Nowogród 44 % i są to tylko mieszkańcy samego Nowogrodu. Nieco ponad 20% mieszkańców korzysta z kanalizacji w gminach: Piątnica (24,3%), Łomża (23,7%) i Wizna (20,1%). W pozostałych skanalizowanych gminach (Jedwabne i Śniadowo) liczba ta nie przekracza 20 %. (dane GUS za 2012r.- brak danych za 2013r.) Jednostka terytorialna Kanalizacja - ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w osobach dane GUS Powiat łomżyński Jedwabne miasto i gmina Jedwabne - miasto Jedwabne - obszar wiejski Łomża - gmina Miastkowo - gmina Nowogród miasto i gmina Nowogród - miasto Nowogród - obszar wiejski

9 Piątnica - gmina Przytuły - gmina Śniadowo - gmina Wizna - gmina Zbójna - gmina Nie wszystkie miejscowości gminne w powiecie łomżyńskim posiadają oczyszczalnie ścieków. Nie posiadają ich gminy: Miastkowo, Przytuły i Zbójna. Istniejące oczyszczalnie obsługują tylko 10,9 tys. mieszkańców powiatu tj. niecałe 21%. Ze względu na bardzo słabo rozbudowaną sieć kanalizacyjną, głównie na terenach wiejskich, znaczna ilość ścieków gromadzona jest w nie zawsze dokładnie uszczelnionych lub wcale nie uszczelnionych szambach, skąd zanieczyszczenia mogą przenikać i zanieczyszczać wody podziemne. Ponadto cześć nieczystości wywożona jest na łąki, pola lub wylewana do rowów, skąd trafia do środowiska wodnego. W 2013 roku, wg danych GUS, w powiecie łomżyńskim funkcjonowało 8 oczyszczalni w tym: 5 oczyszczalni ścieków komunalnych i 3 przemysłowe. Łączna przepustowość oczyszczalni komunalnych i przemysłowych w 2013 roku wyniosła 3456 m 3 /dobę(gus,2013). Wszystkie oczyszczalnie to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne, w tym dwie oczyszczalnie tj. oczyszczalnia mleczarska w Piątnicy oraz oczyszczalnia komunalna w Śniadowie posiadają podwyższony stopień usuwania substancji biogennych. Oczyszczalnie odprowadzają ścieki głównie do wód powierzchniowych i tylko w niewielkim stopniu do ziemi. Odbiornikiem największej ilości ścieków z oczyszczalni: w Piątnicy, Wiźnie, i Nowogrodzie, jest rzeka Narew. Ewidencja WIOŚ obejmuje łącznie 18 oczyszczalni (łącznie z oczyszczalnią komunalną w Łomży). Zestawienie oczyszczalni wraz z wynikami prowadzonych w 2013 roku kontroli zawiera podrozdział Przeciwdziałania działalność kontrolna ). Jednostka terytorialna Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków - dane GUS Powiat łomżyński Jedwabne miasto i gmina Jedwabne - miasto Łomża - gmina Nowogród miasto i gmina Nowogród - miasto Piątnica - gmina Śniadowo - gmina Wizna - gmina dam3 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 Ścieki komunalne odprowadzane do wód i oczyszczane w pow. łomżyńskim - dane GUS 0, ścieki odprowadzone ogółem ścieki oczyszczone razem W powiecie łomżyńskim w 2013 roku odprowadzono do środowiska, głównie do wód powierzchniowych, 331dam 3 oczyszczonych ścieków komunalnych. Większość z nich (69,2%) oczyszczona była biologicznie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Były to ścieki oczyszczane na oczyszczalni komunalnej w 9

10 Łomży i Śniadowie. 22,1% ścieków (z Jedwabnego, Nowogrodu i częściowo z gminy Piątnica) oczyszczono biologicznie. Najwięcej ścieków komunalnych (63,2% ogólnej ilości) odprowadzono do Narwi z gmin Piątnica (36,9%) i Łomża (26,3%) Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych odprow adzanych w pow. łomżyńskim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS Ładunki zanieczyszczeń odprowadzane ze ściekami komunalnymi do wód powierzchniowych, wyrażone w 3 podstawowych wskaźnikach zanieczyszczenia tj. BZT 5, ChZT i zawiesina, są znaczne. BZT5 ChZT zaw iesina Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu w 2013r. - dane GUS Jednostka terytorialna BZT5 ChZT zawiesina [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat łomżyński Jedwabne miasto i gmina Jedwabne - miasto Nowogród miasto i gmina Nowogród - miasto Piątnica - gmina Śniadowo - gmina Wizna - gmina Do rzek z oczyszczalni odprowadzany jest również znaczny ładunek związków biogennych tj. związków azotu i fosforu. Niestety faktyczne wielkości odprowadzanych ładunków nie są znane, co wynika z prawnego zwolnienia mniejszych oczyszczalni (od roku 2005) z badania tych związków w oczyszczanych ściekach. W powiecie łomżyńskim obowiązku badania związków biogennych nie posiada żadna oczyszczalnia komunalna. Taki zapis prawny spowodował zaprzestanie przez zarządzających mniejszymi oczyszczalniami strącania w oczyszczanych ściekach związków biogennych. Może się to odbić bardzo niekorzystnie na jakości wód do których ścieki oczyszczane są odprowadzane, szczególnie w przypadku jeżeli odbiornikiem ścieków są cieki o niewielkim przepływie. Prowadzona w poprzednich latach polityka ochrony wód poprzez nakładanie na oczyszczalnie obowiązku redukcji biogenów zaowocowała wyraźnym spadkiem stężeń, głównie związków fosforu, we wszystkich badanych przez WIOŚ rzekach. Przez wiele lat fosforany były jednym z głównych wskaźników obniżających jakość wód do wartości pozaklasowych, ostatnio ich stężenia przeważnie nie przekraczają granic I i II klasy czystości. Niestety obowiązujące obecnie regulacje prawne, w tym również samokontrola tj. automonitoring podmiotów emitujących zanieczyszczenia do środowiska, mogą doprowadzić do powrotu problemu z utrzymaniem dobrej jakości wód. 10

11 Ilość ścieków przemysłowych odprowadzanych w powiecie łomżyńskim w 2013 roku wynosiła 681dam 3, z czego 98,8% oczyszczono. Ścieki przemysłowe odprowadzane do wód i oczyszczane w pow. łomżyńskim - dane GUS dam ścieki odprowadzone ogółem ścieki oczyszczone razem 94% ścieków przemysłowych z terenu całego powiatu odprowadzanych jest z OSM Piątnica i są one oczyszczane biologicznie z podwyższonym usuwaniem biogenów. Pozostałe ścieki są oczyszczane biologicznie. Jednostka terytorialna Ścieki przemysłowe odprowadzane i oczyszczane razem w dam 3 - dane GUS Powiat łomżyński Łomża - gmina Piątnica - gmina Śniadowo - gmina Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłow ych odprow adzanych w pow. łomżyńskim do w ód pow ierzchniow ych [kg/r] - dane GUS Ładunki BZT 5 i zawiesiny odprowadzane ze ściekami przemysłowymi, głównie do Narwi, są znacznie wyższe jak w ściekach komunalnych, ale w ostatnich latach systematycznie maleją. (GUS,2013). BZT5 ChZT zaw iesina Jednostka terytorialna BZT5 ChZT zawiesina suma jonów chlorków i siarczanów [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Powiat łomżyński Łomża - gmina Piątnica - gmina Śniadowo - gmina

12 Ładunki związków biogennych odprowadzanych do wód ze ściekami przemysłowymi ulegają w kolejnych latach Ładunki zanieczyszczeń biogennych w ściekach przemysłowych odprowadzanych w pow. łomżyńskim do wód powierzchniowych [kg/r] - dane GUS znacznym wahaniom. Większość, bo aż 96,4% ładunku azotu i 98,3% ładunku fosforu w ściekach przemysłowych w 2013 roku pochodziło z oczyszczalni mleczarskiej w Piątnicy i odprowadzone zostało do Narwi. azot ogólny fosfor ogólny Jednostka terytorialna azot ogólny [kg/rok] fosfor ogólny [kg/rok] Powiat łomżyński Łomża Piątnica Osady ściekowe. tony Osady ściekowe wytworzone w oczyszczalniach na terenie pow. łomżyńskiego - dane GUS oczyszczalnie przemysłowe oczyszczalnie komunalne Niekorzystnym, ubocznym, zjawiskiem związanym z procesem oczyszczania ścieków jest powstawanie na oczyszczalniach osadów ściekowych. W powiecie łomżyńskim ilość osadów z oczyszczalni komunalnych jest niewielka i utrzymuje się w kolejnych latach na podobnym poziomie. Znacznie wyższa jest natomiast ilość osaosadów na oczyszczalniach przemysłowych. W 2013 roku na oczyszczalniach komunalnych powstało łącznie 38 ton osadów. 18 ton ( z oczyszczalni: w Jedwabnem, gm. Piątnica i Śniadowie) było czasowo magazynowane, a 8 ton z oczyszczalni w Nowogrodzie było składowane. O osadach z oczyszczalni w Wiźnie brak danych. Na oczyszczalniach przemysłowych powstało łącznie 328 ton z czego większość - 99% - na oczyszczalni mleczarskiej w Piątnicy. Osady z oczyszczalni mleczarskiej w Piątnicy w 100 % zostały wykorzystane w rolnictwie, a 3 tony z oczyszczalni Scandic Food w Chojnach Starych było czasowo magazynowane. (GUS,2013) Stan - Ocena jakości wód powierzchniowych Tereny powiatu łomżyńskiego znajdują się w zlewniach Narwi, Biebrzy i Pisy i są zaliczane do uboższych w kraju pod względem zasobów wód powierzchniowych. Główną rzeką powiatu jest rzeka Narew, a jej 12

13 największymi i najcenniejszymi dopływami są: Biebrza i Pisa. Mniejszymi dopływami Narwi są rzeki: Ruź, Łojewek, Łomżyczka, Gać i Jedwabianka. Podstawą programu badań monitoringowych wód powierzchniowych płynących, zrealizowanych przez Inspektorat w 2013 roku był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata , opracowany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony przez Ministra Środowiska oraz opracowany na tej podstawie przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach Program monitoringu wód zrealizowano zgodnie z warunkami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 r. w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U r. Nr 258, poz. 1550). Podstawą ocen jakości wód były: Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U r. Nr 257, poz. 1545), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U r. Nr 258, poz. 1549) ora, zgodnie z zaleceniami GIOŚ, projekt Rozporządzenia Ministra Środowiska 1 zawierający zmiany do rozporządzenia z 9 listopada 2011 r. Punkty monitoringowe ustanawiane są na zamknięciach jednostek, wyznaczonych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, zwanych Jednolitymi Częściami Wód Powierzchniowych (JCWP). Monitoring JCWP prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę ich stanu oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych. W 2013 roku na terenie powiatu łomżyńskiego badaniami w ramach monitoringu wód powierzchniowych objęto: Narew w punktach pomiarowo-kontrolnych Strękowa Góra i Nowogród (powyżej ujścia Pisy) Pisę w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Morgowniki; Biebrzę w punkcie pomiarowo-kontrolnym Burzyn-Rutkowskie Dopływ z Rzadkowa w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Piątnica; Łomżyczkę na odcinku ujściowym; Lepacką Strugę w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Szablak; Gać w punkcie pomiarowo-kontrolnym na odcinku ujściowym; Jedwabiankę w punkcie pomiarowo-kontrolnym w m. Kramkowo. Omówienie wyników badań rzek: NAREW jest prawostronnym dopływem Wisły I rzędu o powierzchni zlewni 75175,2 km2. Długość całkowita rzeki wynosi 484 km, w tym długość odcinka płynącego na terenie Polski 455 km. Rzeka bierze początek na terenie Białorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Zlewnię górnej Narwi stanowią tereny stosunkowo słabo uprzemysłowione o charakterze typowo rolniczym oraz duże obszary leśne. Przy granicy białoruskiej zlokalizowano zbiornik zaporowy Siemianówka, pełniący obecnie funkcje rekreacyjne. Znaczna długość rzeki na terenie woj. podlaskiego objęta jest ochroną w ramach Narwiańskiego Parku Narodowego oraz Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, leżącego w powiecie łomżyńskim. 1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2013 r. o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych; projekt ver. z r. 13

14 Ocena jakości wód rzeki Narew w m. Strękowa Góra ocena stanu rzeki wpływającej na teren powiatu łomżyńskiego. Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych odziedziczonych z roku W 2012 roku ocenę stanu ekologicznego oparto na podstawie wszystkich czterech wymaganych wskaźników biologicznych tj. fitoplanktonie (IFPL)- III klasa, makrofitach (MIR)- II klasa, makrobezkręgowcach bentosowych (MMI) oraz wskaźniku ichtiologicznym (IBI wskaźnik badany przez Instytut Rybactwa Śródlądowego Olsztyn). Najniższą (IV) klasę przypisano wskaźnikom: indeksu makrobezkręgowców bentosowych i ichtiologicznemu, co zadecydowało o zaliczeniu wody do słabego stanu ekologicznego, pomimo, że wartości stężeń średniorocznych wszystkich zbadanych wskaźników fizykochemicznych wskazywały na dobry stan ekologiczny. W roku 2013 zbadano tylko indeks fenolowy, który w poprzednich latach obniżał klasyfikację. Wskaźnik ten był w stanie dobrym. Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - słaby. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydowały wyłącznie dwa wskaźniki biologiczne indeks - ichtiofauny oraz indeks makrobezkręgowców bentosowych. Ocena stanu chemicznego stan chemiczny w całości odziedziczono z 2012 roku, w którym wykonano pełen wymagany rozporządzeniem zakres badania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie wskaźnika fitoplanktonowego IFPL. Badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY Ocena jakości wód rzeki Narew w m. Nowogród (powyżej ujścia Pisy) Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych odziedziczonych z roku 2012: fitoplankton III klasa, makrofity II klasa, makrozoobentos III klasa oraz indeks ichtiologiczny IV klasa). - wskaźników fizykochemicznych - wszystkie wskaźniki zostały odziedziczone z 2012r., nie przekroczyły one wartości określonych dla stanu dobrego w zakresie wszystkich badanych parametrów; -wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w zakresie tej grupy w 2013 roku zbadany został tylko glin, pozostałe wskaźniki niezbędne do wykonania oceny zostały odziedziczone z 2012r. żaden ze wskaźników nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - słaby. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydował wskaźnik biologiczny indeks ichtiofauny (zbadany przez IRŚ Olsztyn). Ocena stanu chemicznego - w 2013r. zbadano tylko 2 wskaźniki z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych WWA (benzo(g,h,i)perylen i indeno(1,2,3)piren). Pozostałe wskaźniki do oceny odziedziczono z 2012 roku, w którym wykonano pełen wymagany rozporządzeniem zakres badania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Na podstawie otrzymanych wyników stan chemiczny oceniono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych norm dla stanu dobrego w zakresie wskaźnika fitoplanktonowego IFPL. Badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY ŁOMŻYCZKA jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 16,4 km i powierzchni zlewni 74km 2. Rzeka uchodzi do Narwi na 200,8km. W środkowym biegu przepływa przez Łomżę, gdzie jest odbiornikiem wód opadowych z kanalizacji deszczowej obejmującej ok. 2/3 obszaru miasta. Ocena jakości wód Łomżyczki ppk ujście Grobla Jednaczewska rzeka uznana przez RZGW Warszawa za rzekę silnie zmienioną dla której ocenia się potencjał, a nie stan ekologiczny 14

15 Ocenę potencjału ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych (wskaźnik okrzemkowy IO, Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR, Indeks Makrobezkręgowców bentosowych - MMI) i zakwalifikowano do IV klasy czystości wód (ze względu na fitobentos oraz makrobezkręgowce bentosowe). Wszystkie wskaźniki biologiczne badane były w 2013r. Nie dziedziczono wskaźników biologicznych z lat ubiegłych, ocena ichtiologiczna rzek wykonywana od 2011r. przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie nie obejmowała badania Łomżyczki; - wskaźników fizykochemicznych - wszystkie wskaźniki badane były w 2013r. JCWP zakwalifikowano do II klasy czystości, - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego z tej grupy tylko węglowodory ropopochodne przekroczyły wartość graniczną dla dobrej jakości wód poniżej stanu dobrego (PSD). Wszystkie wskaźniki badane były w 2013r. Potencjał ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - słaby. Ocenę stanu chemicznego wykonano na podstawie pełnej listy wskaźników substancji priorytetowych. Nie dziedziczono wskaźników z lat ubiegłych. Stan chemiczny wód badanej JCWP określono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie fitobentosu (wskaźnik okrzemkowy - IO), a więc badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY DOPŁYW Z RZADKOWA jest III-rzędowym, niewielkim prawostronnym dopływem Narwi. Długość rzeki wynosi 6,58 km, a wielkość zlewni to 14,85 km 2. Rzeka uchodzi do Narwi na 203,5 km jej biegu. Ciek jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni Zespołu Szkół w Marianowie oraz wód pochłodniczych i deszczowych z OSM w Piątnicy. Ocena stanu ekologicznego w 2013 roku, na podstawie zbadanego wskaźnika MMI (makrobezkręgowce bentosowe), określono umiarkowany stan elementów biologicznych. Przekroczenie wartości, określonych rozporządzeniem dla stanu dobrego, średniorocznego stężenia fosforanów zakwalifikowało wodę do stanu poniżej dobrego. Stwierdzono również przekroczenie dopuszczalnej wartości indeksu oleju mineralnego z grupy specyficznych substancji syntetycznych i niesyntetycznych Pozostałe wartości średnioroczne wskaźników fizykochemicznych mieściły się w klasie bardzo dobrej i dobrej. Składowa dwóch wymienionych wyżej elementów klasyfikuje badaną JCWP do umiarkowanego stanu ekologicznego. Ocena stanu chemicznego stan chemiczny, badany w 2013 roku w rozszerzonym zakresie wskaźników, oceniony został jako dobry. W 2012 roku o zakwalifikowaniu jcw do stanu poniżej dobrego zadecydowały wartości w zakresie tylko jednego wskaźnika z grupy substancji priorytetowych, tj. sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu. W 2013 roku wartości te były na granicy stanu dobrego. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie fosforanów, a więc badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY STRUGA LEPACKA jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 18,5 km i powierzchni zlewni ok. 50 km 2. Rzeka uchodzi do Narwi na 185,8 km jej biegu. Odprowadza ona do Narwi wody odsiąkowe z obiektów łąkarskich, na które odprowadzane są ścieki technologiczne, socjalno-bytowe i wody pochłodnicze z Przedsiębiorstwa Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. w Łomży. Ścieki oczyszczane są na 2 obiektach łąkarskich: Mątwica-Kupiski i Kupiski-Jednaczewo, pełniących funkcje biologicznych oczyszczalni ścieków. Ścieki produkcyjne PEPEES, nie zawierają żadnych niebezpiecznych substancji. Wchodzące w ich skład substancje organiczne, rozkładając się, powodują przede wszystkim, obniżenie zawartości tlenu w wodzie. Ocena jakości JCWP Struga Lepacka m. Szablak Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych (wskaźnik okrzemkowy IO III klasa, Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR III klasa, Indeks Makrobezkręgowców Bentosowych MMI- III klasa) zakwalifikowano stan ekologiczny wód do III klasy 15

16 czystości wód. Wszystkie wskaźniki biologiczne badane były w 2013r. Nie dziedziczono wskaźników biologicznych z lat ubiegłych, ocena ichtiologiczna rzek wykonywana od 2011r. przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie nie obejmowała badania Strugi Lepackiej, - wskaźników fizykochemicznych stwierdzono przekroczenie wartości określonych dla stanu dobrego w zakresie stężenia średniorocznego fosforanów - ocena poniżej stanu dobrego (PSD); - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego z tej grupy tylko węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego) przekroczyły wartość graniczną dla stanu dobrego - poniżej stanu dobrego (PSD). Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. Ocenę stanu chemicznego wykonano na podstawie pełnej listy wskaźników substancji priorytetowych. Nie dziedziczono wskaźników z lat ubiegłych. Stan chemiczny uległ pogorszeniu w porównaniu do lat ze względu na 2 wskaźniki z grupy WWA (wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych) tj. benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu, których suma stężeń wykroczyła poza dopuszczalne normy. Stan chemiczny badanej JCWP określono jako poniżej stanu dobrego. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie fosforanów, stwierdzono, że badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY PISA - jest prawostronnym dopływem Narwi III-rzędu. Długość całkowita rzeki wynosi 142,2 km (łącznie ze szlakiem żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich), w tym 50,8 km dolnego odcinka rzeki znajduje się na terenie woj. podlaskiego. Powierzchnia całkowita zlewni wynosi 4499,8 km 2. Obszar części zlewni pod nazwą Puszcza Piska (PLB280008) jest obszarem chronionym Natura Fragment tego obszaru jest położony na terenie woj. podlaskiego. W zlewni Pisy, na terenie województwa znajdują się dwa większe dopływy Turośl (Kanał Turośl) i Skroda. Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych odziedziczonych z roku W 2012 roku klasę elementów biologicznych oceniono na podstawie wszystkich wymaganych elementów biologicznych tj. fitobentosu (IO), makrofitów (MIR), makrobezkręgowców bentosowych (MMI) oraz wskaźnika ichtiologicznego. Wskaźnik fitobentosowy mieścił się w I klasie, wskaźniki: MIR i MMI sklasyfikowano w II klasie. O obniżeniu klasyfikacji zadecydował wyłącznie wskaźnik ichtiologiczny EFI kwalifikujący się do IV klasy. - wskaźników fizykochemicznych - wszystkie wskaźniki zostały odziedziczone z 2012r., nie przekroczyły one wartości określonych dla stanu dobrego w zakresie wszystkich badanych parametrów; -wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w zakresie tej grupy wskaźniki niezbędne do wykonania oceny zostały odziedziczone z 2012r. żaden z nich nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - słaby. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydował tylko jeden wskaźnik biologiczny indeks ichtiofauny (zbadany przez IRŚ Olsztyn). Ocena stanu chemicznego - stan chemiczny, w zakresie większości wskaźników, odziedziczony został z roku W 2013 roku badano tylko wskaźnik z grupy substancji priorytetowych, tj. sumę benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu, który w 2012 roku oceniony został jako poniżej stanu dobrego. W 2013roku stan chemiczny badanej JCWP oceniono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych badana JCWP spełnia wymagania dla obszaru chronionego. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY BIEBRZA jest prawobrzeżnym dopływem Narwi o długości ok. 165km, powierzchnia dorzecza wynosi 7051km². Biebrza ma swoje źródła na południe od Nowego Dworu, uchodzi do Narwi w okolicy Wizny. Biebrzę charakteryzuje asymetria dorzecza, bardziej rozwinięte jest dorzecze prawobrzeżne. Biebrza i jej dorzecze stanowi największy w Polsce region bagien. Jest to miejsce występowania wielu rzadkich zbiorowisk roślinnych oraz gatunków 16

17 zwierząt, zwłaszcza ptaków. Dolina rzeki jest lęgowiskiem ptaków związanych ze środowiskiem bagiennym. Większość tego terenu jest objęta ochroną - znajduje się w Biebrzańskim Parku Narodowym. Ocena jakości wód rzeki Biebrzy ppk Burzyn- Rutkowskie odcinek ujściowy do Narwi Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych odziedziczonych z roku W 2012 roku zbadano trzy wymagane przepisami wskaźniki biologiczne służące do oceny stanu ekologicznego rzeki tj. fitoplankton (IFPL), indeks makrofitowy - MIR oraz makrobezkręgowce bentosowe (MMI). Na ujściowym odcinku Biebrzy nie badano wskaźnika ichtiologicznego. Najniżej (w III klasie) sklasyfikowano wskaźnik bentosowy (MMI). - wskaźników fizykochemicznych - wszystkie wskaźniki zostały odziedziczone z 2012r., nie przekroczyły one wartości określonych dla stanu dobrego w zakresie wszystkich badanych parametrów; -wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego w zakresie tej grupy wskaźniki niezbędne do wykonania oceny zostały odziedziczone z 2012r. żaden z badanych wskaźników nie przekroczył wartości granicznych dla stanu dobrego. Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. O klasyfikacji stanu ekologicznego zadecydował tylko jeden wskaźnik biologiczny wskaźnik bentosowy (MMI). Ocena stanu chemicznego - w 2012 roku zbadano prawie pełną listę wymaganych prawem substancji priorytetowych w jakości wód. Na podstawie tych badań stan chemiczny oceniono jako dobry. Ocenę dziedziczono na 2013 rok. Ponieważ w 2009 roku przeprowadzona ocena wypadła bardzo niekorzystnie, aż trzy wskaźniki z grupy badanych substancji szczególnie szkodliwych (benzo(a)piren; suma benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu oraz suma benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu) wykraczały poza normy wyznaczone dla dobrego stanu wód, badania tych wskaźników powtórzono w 2013 roku. Stężenia średnioroczne żadnego z nich nie wykroczyły poza stan dobry. W 2013roku stan chemiczny badanej JCWP oceniono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych badana JCWP spełnia wymagania dla obszaru chronionego. Zgodnie z obowiązującą metodyką gdy stan ekologiczny nie osiągnął stanu bardzo dobrego bądź dobrego, tylko umiarkowany, a stan chemiczny oceniono jako dobry stan wód ocenia się jako ZŁY. GAĆ jest lewostronnym dopływem Narwi III-rzędu. Uchodzi do Narwi na 228,4 km jej biegu. Długość całkowita rzeki wynosi 22,2 km a powierzchnia zlewni 445,9 km 2. Na 9,2 km Gaci uchodzi do niej największy dopływ - rzeka Jabłonka, która niesie duży ładunek zanieczyszczeń z Zambrowa i oczyszczalni komunalnej w Porytem Jabłoni. Bezpośrednio do Gaci odprowadzane są ścieki z oczyszczalni Zakładu Karnego w Czerwonym Borze. Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych (wskaźnik okrzemkowy IO II klasa, Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR II klasa, Indeks Makrobezkręgowców Bentosowych MMI III klasa) zakwalifikowano stan ekologiczny wód do III klasy czystości wód. Wszystkie wskaźniki biologiczne badane były w 2013r. Nie dziedziczono wskaźników biologicznych z lat ubiegłych, ocena ichtiologiczna rzek wykonywana od 2011r. przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie nie obejmowała badania Gaci, - wskaźników fizykochemicznych stwierdzono przekroczenie wartości określonych dla stanu dobrego w zakresie stężenia średniorocznego azotu azotanowego i fosforanów - poniżej stanu dobrego (PSD); - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego z tej grupy tylko węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego) przekroczyły wartość graniczną dla stanu dobrego - poniżej stanu dobrego (PSD). Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. Ocenę stanu chemicznego wykonano na podstawie pełnej listy wskaźników substancji priorytetowych. Nie dziedziczono wskaźników z lat ubiegłych. Poza dopuszczalne normy wykroczyły stężenie średnioroczne i maksymalne rtęci. Być może jest to związane z torfowym charakterem zlewni, a nie z oddziaływaniem antropopresji. Brak jednak na potwierdzenie tej tezy danych literaturowych. Stan chemiczny wód badanej JCWP określono jako poniżej stanu dobrego. 17

18 Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych stwierdzono przekroczenie w zakresie azotu azotanowego i fosforanów, stwierdzono, że badane JCWP nie spełnia wymagań dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY JEDWABIANKA - jest prawostronnym dopływem Narwi III-rzędu. Uchodzi do Narwi na 241,3 km jej biegu. Długość rzeki wynosi 19,3 km, a powierzchnia zlewni - 63,1 km 2. Głównym źródłem zanieczyszczenia jest oczyszczalnia komunalna w Jedwabnem. Rzeka płynie przez tereny chronione Natura Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono na podstawie: - elementów biologicznych (wskaźnik okrzemkowy IO III klasa, Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR II klasa, Indeks Makrobezkręgowców Bentosowych MMI II klasa) Stan ekologiczny wód zakwalifikowano do III klasy czystości wód. Wszystkie wskaźniki biologiczne badane były w 2013r. Nie dziedziczono wskaźników biologicznych z lat ubiegłych. Ocena ichtiologiczna rzek wykonywana od 2011r. przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie nie obejmowała Jedwabianki; - wskaźników fizykochemicznych nie stwierdzono przekroczenia wartości określonych dla stanu dobrego; - wskaźników fizykochemicznych wspomagających ocenę stanu ekologicznego, określonych jako substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego z tej grupy tylko węglowodory ropopochodne (indeks oleju mineralnego) przekroczyły wartość graniczną dla stanu dobrego - poniżej stanu dobrego (PSD). Stan ekologiczny w badanej JCWP zakwalifikowano jako - umiarkowany. Ocenę stanu chemicznego wykonano na podstawie pełnej listy wskaźników substancji priorytetowych. Nie dziedziczono wskaźników z lat ubiegłych. Stan chemiczny wód badanej JCWP określono jako dobry. Ocena obszaru chronionego wrażliwego na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych nie stwierdzono przekroczeń w zakresie wskaźników eutrofizacji komunalnej. Badana JCWP spełnia wymagania dla obszarów chronionych. Biorąc pod uwagę wszystkie składowe oceny - STAN WÓD w badanej JCWP określono jako - ZŁY Sumaryczna ocena stanu wód powierzchniowych badanych w powiecie łomżyńskim; Wskaźniki biologiczne Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny Spełnianie wymogów dla Wskaźniki fizykochemiczne JCWP Narew od Lizy do Biebrzy - ppk Strękowa Góra obszarów chronionych - Eutrofizacja komunalna Stan ogólny JCWP SŁABY DOBRY DOBRY NIE SPEŁNIA ZŁY JCWP Narew od Biebrzy do Pisy ppk Nowogród SŁABY DOBRY DOBRY NIE SPEŁNIA ZŁY JCWP Biebrza od Ełku do ujścia ppk Burzyn Rutkowskie UMIARKOWANY DOBRY DOBRY SPEŁNIA ZŁY JCWP Pisa od Turośli do ujścia ze Skrodą od Dzierzbi ppk Morgowniki SŁABY DOBRY DOBRY SPEŁNIA ZŁY SŁABY UMIARKOWANY UMIARKOWANY UMIARKOWANY UMIARKOWANY PONIŻEJ STANU DOBREGO PONIŻEJ STANU DOBREGO PONIŻEJ STANU DOBREGO PONIŻEJ STANU DOBREGO PONIŻEJ STANU DOBREGO JCWP Łomżyczka ppk ujście DOBRY NIE SPEŁNIA ZŁY JCWP Struga Lepacka ppk Szablak PONIŻEJ STANU DOBREGO NIE SPEŁNIA ZŁY JCWP Jedwabianka ppk Kramkowo DOBRY SPEŁNIA ZŁY JCWP Dopływ z Rzadkowa ppk Piątnica DOBRY NIE SPEŁNIA ZŁY JCWP Gać od Jabłonki do ujścia ppk ujście PONIŻEJ STANU DOBREGO NIE SPEŁNIA ZŁY 18

19 Wnioski: Stan ekologiczny największej rzeki badanej na terenie powiatu tj. Narwi w obu punktach pomiarowych tj. powyżej ujścia Biebrzy w Strękowej Górze i powyżej ujścia Pisy - w Nowogrodzie, w 2013 roku oceniono jako słaby w 5 stopniowej skali (od stanu bardzo dobrego, poprzez dobry, umiarkowany, słaby do złego). W roku 2011 oceniono go jako dobry. Wyraźna różnica w klasyfikacji wynika z uwzględnienia w bieżącej ocenie nowo wprowadzonego wskaźnika ichtiologicznego, wykonywanego przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Podobną sytuację stwierdzono w Pisie, gdzie również stan ekologiczny oceniono jako słaby, wyłącznie ze względu na wskaźnik ichtiologiczny. Wskaźnik ten w całym kraju spowodował obniżenie oceny jakości zbadanych wód, nie korelując z pozostałymi badanymi wskaźnikami biologicznymi i fizykochemicznymi, wymaga on więc jeszcze sprawdzenia oraz weryfikacji. Stan ekologiczny ujściowych odcinków Biebrzy, Strugi Lepackiej, Jedwabianki, Gaci i Dopływu z Rzadkowa oceniono jako umiarkowany. W stosunku do 2012 roku pogorszył się potencjał ekologiczny Łomżyczki oceniony wtedy jako umiarkowany, a w roku 2013 jako słaby. Zadecydowały o tym zarówno wskaźniki biologiczne jak i fizykochemiczne (indeks oleju mineralnego). Badania stanu chemicznego w większości badanych rzek wykazały dobry stan chemiczny. Poprawił się on w stosunku do 2012 roku w Pisie, Łomżyczce i Dopływie z Rzadkowa, gdzie w latach poprzednich stwierdzono podwyższone wartości sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych WWA. Poza dopuszczalne normy wskaźnik ten wykraczał natomiast w Lepackiej Strudze, gdzie brak jest zidentyfikowanych źródeł emisji tych substancji do środowiska. Stan chemiczny poniżej dobrego stwierdzono ponadto na ujściowym odcinku Gaci. Poza dopuszczalną normą znalazły się tu stężenia rtęci. Można przypuszczać, że nie wynika to z antropopresji, a raczej z torfiastego charakteru podłoża. Ocena końcowa stanu wód we wszystkich badanych rzekach wskazuje na STAN ZŁY. Wynika to z rygorystycznej zasady, że o ocenie decyduje najgorszy stwierdzony wskaźnik jakości wody. Jest to bardzo niekorzystna sytuacja świadcząca o trudnościach w osiągnięciu założonego w Ramowej Dyrektywie Wodnej celu tj. osiągnięcia w roku 2015 dobrego stanu wód Przeciwdziałania - Działalność kontrolna W marcu 2009 roku weszło w życie nowe Rozporządzenie MŚ z dnia 28 stycznia 2009r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzeniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U Nr 27 poz. 169). Zarządzający oczyszczalniami mają obowiązek wykonywania badań próbek ścieków z częstotliwością i w zakresie określonym w pozwoleniach wodnoprawnych. Inspektorzy WIOŚ w czasie kontroli prowadzą analizę wyników badania ścieków przedstawioną przez zarządzającego oczyszczalnią i na tej podstawie określają, czy warunki pozwolenia w zakresie ilości i jakości ścieków zostały dotrzymane. 19