Dostarczanie informacji w celu poprawy bezpieczeństwa i efektywności środowiska pracy w Europie

Transkrypt

1 Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy Dostarczanie informacji w celu poprawy bezpieczeństwa i efektywności środowiska pracy w Europie Streszczenie sprawozdania rocznego 2003 Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy ISSN PL

2 Streszczenie sprawozdania rocznego 2003 EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY E UROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY Celem działań Agencji jest poprawa warunków bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp) w krajach Unii Europejskiej poprzez gromadzenie, opracowywanie, analizowanie i rozpowszechnianie obiektywnych informacji dotyczących najważniejszych problemów bhp. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy została ustanowiona przez Unię Europejską i ściśle współpracuje z rządami, pracodawcami oraz organizacjami pracowniczymi we wszystkich 25 państwach członkowskich, państwach EFTA oraz państwach kandydujących do UE. Agencja działa poprzez sieć krajowych punktów centralnych, które odgrywają kluczową rolę w przygotowywaniu i rozpowszechnianiu odpowiednich informacji i wiedzy. Agencja utrzymuje kontakty z coraz liczniejszymi organizacjami międzynarodowymi spoza Europy, przyczyniając się do faktu, że Unia Europejska znajduje się w centrum tworzenia informacji i koncepcji w zakresie bhp na najwyższym poziomie. Priorytety Agencji obejmują: Wspieranie celów strategicznych Unii Europejskiej. Głównym punktem strategii wspólnotowej Unii Europejskiej na lata w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy jest upowszechnienie działań mających na celu zapobieganie ryzyku we wszystkich sferach życia pracowników. Aby sprostać tym wyzwaniom, Agencja prowadzi szereg przedsięwzięć, m.in. projekty mające na celu włączenie problematyki bhp do programów nauczania oraz identyfikację ryzyka pojawiającego się w zmieniającym się świecie pracy. Inne inicjatywy Agencji to wspieranie likwidacji bezrobocia oraz poprawa jakości stanowisk pracy oferowanych np. kobietom czy osobom niepełnosprawnym, zgodnie z Deklaracją lizbońską. Rozwiązywanie najważniejszych problemów zdrowotnych. Problemy związane z bhp generują wysokie koszty, zarówno ludzkie, jak i ekonomiczne. Każdego roku odnotowuje się około 5 mln wypadków przy pracy, co przekłada się na około 150 mln straconych dni roboczych i 20 mld EUR bezpośrednich kosztów ubezpieczeniowych poniesionych przez państwa członkowskie. Szacuje się, że zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego stanowią koszt wysokości ok. 2% PKB. Inne problemy zdrowotne to narażenie na szkodliwe substancje, np. związki chemiczne, oraz problemy natury psychologicznej, np. stres w pracy. Agencja zajmuje się tymi i innymi problemami poprzez organizowanie kampanii informacyjnych, inicjatyw związanych z dobrymi praktykami i innych wydarzeń, przy współpracy partnerów społecznych. Ukierunkowanie na sektory o podwyższonym ryzyku. Sektory tego typu to między innymi rybołówstwo i budownictwo oraz służba zdrowia i edukacja. Agencja kładzie szczególny nacisk na małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP), które w Unii Europejskiej zatrudniają 65% pracowników. Osoby zatrudnione w MSP w większym stopniu narażone są na wypadki i inne problemy związane z bezpieczeństwem pracy niż pracownicy większych przedsiębiorstw.

3 N AJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 2003 ROKU W 2003 r. Agencja podjęła nowe, znaczące działania, dotyczące zagadnień takich, jak m.in.: opracowanie bazy wiedzy, niezbędnej do realizacji strategii Wspólnoty w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, przygotowanej przez Komisję, oraz przygotowanie Agencji i sieci krajowych punktów centralnych do rozszerzenia Unii Europejskiej. Poniżej zaprezentowano niektóre wydarzenia przełomowe dla tego roku. PODNIESIENIE ŚWIADOMOŚCI WYSTĘPOWANIA RYZYKA ZWIĄZANEGO Z NARAŻENIEM NA SUBSTANCJE NIEBEZPIECZNE Tematem tegorocznego Europejskiego Tygodnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy były substancje niebezpieczne, takie jak substancje i związki chemiczne oraz czynniki biologiczne. Kampanię, w której wzięło udział ponad 30 krajów europejskich, łącznie ze wszystkimi krajami stowarzyszonymi w EFTA, krajami przystępującymi do Unii oraz krajami kandydującymi, wsparły tysiące krajowych imprez tematycznych, koordynowanych przez sieć krajowych punktów centralnych Agencji. Imprezy te obejmowały zarówno kampanie informacyjne oraz seminaria, jak i programy szkoleniowe realizowane w miejscach pracy, umożliwiające dotarcie do milionów pracowników. Wsparcie ze strony branży przemysłowej, łącznie z sektorem chemicznym, jeszcze bardziej podniosło rangę kampanii, która jest największym tego rodzaju wydarzeniem w Europie. Wszystkie inicjatywy zostały uzupełnione konkursem Nagroda za dobrą praktykę, w którym przyznano nagrody za realizację dobrych praktyk, oraz imprezą zamykającą Europejski Tydzień, podczas której przedstawiono zalecenia dotyczące bezpiecznego obchodzenia się z substancjami niebezpiecznymi, a także potrzebę przekazywania informacji na temat zagrożeń w sposób zrozumiały, zwłaszcza użytkownikom w małych i średnich przedsiębiorstwach. UKIERUNKOWANIE NA MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA (MSP) Program Agencji, mający na celu finansowanie małych i średnich przedsiębiorstw, zainicjowany przez Parlament Europejski, zapewnia dofinansowanie dla programów szkoleniowych, kampanii informacyjnych oraz innych inicjatyw ukierunkowanych na niewielkie przedsiębiorstwa. W czasie trwania programu w 2003 r. podwoiła się liczba wniosków o dofinansowanie. Do nagrodzonych projektów należą m.in.: studium dotyczące sposobów zmniejszenia liczny schorzeń stawu kolanowego w sektorze usług budowlanych (wśród pracowników zatrudnionych przy układaniu parkietów) oraz seminaria edukacyjne, których celem jest profilaktyka uszkodzeń oka w niemieckim przemyśle kamieniarskim, zaprezentowane wśród wielu innych innowacyjnych projektów. Według niezależnej oceny, program objął w 2001 r. niemal pół miliona małych i średnich przedsiębiorstw. ZAPEWNIANIE PRAKTYCZNEJ POMOCY SEKTOROM O PODWYŻSZONYM RYZYKU, TAKIM JAK RYBOŁÓWSTWO, OPIEKA ZDROWOTNA I EDUKACJA Dzięki nowym broszurom informacyjnym (pierwsze z nich mają być skierowane do kapitanów statków) oraz specjalnej stronie internetowej pracownicy zatrudnieni w sektorze rybołówstwa, w którym częstość występowania wypadków śmiertelnych jest najwyższa w Unii Europejskiej, uzyskali dostęp do wielojęzycznych informacji na temat zagrożeń występujących w tym sektorze, a także na temat sposobów przeciwdziałania im. Agencja zorganizowała również seminarium, którego celem była identyfikacja najbardziej efektywnych sposobów przekazywania informacji na temat bezpieczeństwa i zdrowia w pracy pracownikom tej gałęzi przemysłu. Dodatkowo utworzono specjalną stronę internetową przeznaczoną dla sektora opieki zdrowotnej, w którym wskaźnik wypadków związanych z pracą jest o 34% wyższy niż średni wskaźnik dla Unii Europejskiej. Strona zawiera praktyczne informacje na temat głównych zagrożeń, takich jak np. zagrożenia związane z promieniowaniem rentgenowskim, jak również odsyłacze do ponad 500 innych źródeł informacji. Dla sektora edukacji przygotowano podobną stronę internetową oraz dodatkowo broszurę informacyjną na temat radzenia sobie z zagrożeniami bezpieczeństwa i zdrowia, jak również zapobiegania przemocy. PODJĘCIE TEMATYKI RÓŻNIC PŁCI W ASPEKCIE BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W MIEJSCU PRACY W głównym raporcie podkreślono problem nierówności płci związany z bezpieczeństwem i zdrowiem w miejscu pracy oraz określono sposoby jego redukcji, będącej zasadniczym warunkiem osiągnięcia przez Unię Europejską zwiększenia procentowego udziału kobiet w sile roboczej. Opublikowany przez Agencję pod koniec 2003 r. raport pt. Problem płci w ochronie bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy analizuje różnice płci pod względem wypadków i chorób zawodowych, a także stanu posiadanej wiedzy oraz zawiera wnioski dla lepszego przeciwdziałania zagrożeniom. Ukazuje, że tradycyjne podejście do zapobiegania ryzyku może przyczynić się do zlekceważenia zagrożeń związanych z pracą kobiet i omawia znaczenie podejścia uwzględniającego różnice płci, włączając problem płci do głównego nurtu zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia pracy. Raport uzupełniają broszury informacyjne i dodatkowe materiały, zarówno drukowane, jak i dostępne w Internecie. POPRAWA SYTUACJI W ZAKRESIE ZATRUDNIANIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W ramach obchodów Europejskiego Roku Osób Niepełnosprawnych w 2003 r. Agencja uruchomiła specjalną stronę internetową, zawierającą praktyczne porady na temat sposobów przystosowania środowiska pracy do wymagań osób niepełnosprawnych przez pracodawców. Badania wykazały, że pracowników niepełnosprawnych cechuje wysoka efektywność pracy oraz niska absencja. Informacje na

4 Streszczenie sprawozdania rocznego 2003 stronie internetowej, usystematyzowane według różnych typów niepełnosprawności, obejmują przykłady dobrych praktyk, dane na temat przepisów prawnych i odsyłacze do odpowiednich jednostek i źródeł danych. WPROWADZENIE PROBLEMÓW BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA PRACY DO GŁÓWNEGO NURTU EDUKACJI Rozwinięcie u ludzi młodych świadomości występowania ryzyka, najlepiej poczynając od wieku przedszkolnego, jest jednym z najskuteczniejszych sposobów rozwijania kultury bezpieczeństwa pracy opartej na profilaktyce. W 2003 r. Agencja, w celu opracowania odpowiedniej strategii włączenia do edukacji zagadnień bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, współpracowała z wieloma partnerami. Ważnym osiągnięciem była Deklaracja rzymska, dotycząca włączenia bezpieczeństwa i zdrowia w pracy do programu edukacji i szkoleń, uzgodniona w czasie konferencji odbywającej się w okresie włoskiego przewodnictwa Unii Europejskiej. Deklaracja przedstawia plan działań dotyczący połączenia problemów bezpieczeństwa i zdrowia pracy z zagadnieniami edukacyjnymi. Rozpoczęte zostały również prace nad raportem, który ma zostać opublikowany w 2004 r., zestawiającym przykłady dobrych praktyk w zakresie rozpowszechniania tych zagadnień w Europie oraz prezentującym prosty model poszczególnych etapów procesu rozpowszechniania, a także przedstawiającym ogólne zarysy planu przyszłych działań europejskich. Jak wiele działań Agencji inicjatywy te wzmacniają strategię Wspólnoty na lata w zakresie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. PRZYGOTOWANIE AGENCJI DO ROZSZERZENIA UNII EUROPEJSKIEJ W ciągu ostatnich trzech lat Agencja powołała krajowe punkty centralne w każdym z państw wstępujących do Unii oraz udzieliła im pomocy w opracowaniu stron internetowych i innych zasobów finansowanych w ramach programu Phare. Oprócz tego struktura sieci krajowych punktów centralnych Agencji została zmieniona tak, aby w 2004 r. możliwe było przyjęcie 10 nowych państw członkowskich w sposób jak najbardziej wydajny i efektywny pod względem finansowym. W przyszłości punkty krajowe będą spełniały dwa zadania. Po pierwsze, będą odgrywać rolę zarządzania siecią, poprzez koordynację swoich krajowych sieci informacyjnych o strukturze trójstronnej, obejmujących instytucje zajmujące się bezpieczeństwem i zdrowiem w pracy oraz partnerów społecznych. Po drugie, będą one odpowiedzialne za działania informacyjne, takie jak przeprowadzanie kampanii informacyjnej Europejskiego Tygodnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy w krajach, w których działają. Ponadto Agencja zmniejszyła liczbę grup eksperckich, uzyskując w ten sposób więcej czasu i zasobów. Przyszłe grupy ekspertów będą tworzone doraźnie, zgodnie z rocznym programem pracy, pozwalając Agencji na większą elastyczność w reagowaniu na najbardziej pilne problemy, jeśli takie wystąpią. DO INNYCH OSIĄGNIĘĆ NALEŻĄ: Rozpoczęcie prac związanych z projektem Obserwatorium Ryzyka: pierwszy etap tworzenia Obserwatorium zajmującego się monitorowaniem pojawiającego się ryzyka obejmował opracowanie metodologii monitorowania konkretnych zagrożeń zdrowia, jak również próbnych prognoz dostępnych przez Internet, dotyczących zagrożeń mechanicznych i fizycznych. Inne prognozy próbne są w fazie przygotowań. Współpraca z partnerami dialogu społecznego Unii Europejskiej: działanie to objęło między innymi dyskusje toczące się z Komitetami Dialogu Społecznego Unii Europejskiej ds. Budownictwa i Rybołówstwa oraz z Europejskim Forum Dialogu Sektorowego. Pogłębienie współpracy z organami Unii Europejskiej: Agencja kontynuowała współpracę z Dyrekcją Generalną ds. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, a w szczególności z Dyrektoriatem D, tak aby program jej pracy wzmacniał strategię Wspólnoty w dziedzinie bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Udzielono również wsparcia kampanii organizowanej przez Komitet Starszych Inspektorów Pracy, mającej na celu zmniejszenie liczby upadków z wysokości na placach budów. Rozszerzenie kontaktów międzynarodowych: Japonia, Brazylia oraz Organizacja Państw Amerykańskich zgodziły się przyłączyć do sieci stron internetowych Agencji, przyczyniając się do tego, że witryna Agencji stała się największym na świecie portalem dostarczającym informacji na temat bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY PATRZĄC W PRZYSZŁOŚĆ ROK 2004 I LATA PÓŹNIEJSZE Poniżej przedstawiono jedynie niektóre z inicjatyw planowanych na 2004 r., realizowanych poza działaniami bieżącymi: Kierowanie Europejskim Tygodniem Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy 2004, skupiającym się na sektorze budownictwa, w którym ma miejsce niemal jedna trzecia wszystkich wypadków w miejscu pracy Przygotowanie argumentów ekonomicznych, potwierdzających potrzebę podwyższenia standardów bezpieczeństwa i zdrowia w pracy oraz udowadniających ich wpływ na wydajność i prestiż firm; zanalizowanie zwolnień podatkowych i innych ekonomicznych środków, zachęcających do poprawy standardów bezpieczeństwa i zdrowia w pracy Przygotowanie wytycznych dla dobrych praktyk w sektorze rolnictwa Rozpoczęcie pierwszej fazy projektu Obserwatorium Ryzyka.

5 Streszczenie sprawozdania rocznego 2003 EUROPEJSKA AGENCJA BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA W PRACY Agencja rozpoczęła działalność w 1996 r. Od tego czasu nie tylko uruchomiła największy na świecie portal internetowy zawierający informacje i ekspertyzy dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, ale również zademonstrowała swoją zdolność do zorganizowania ogólnoeuropejskich kampanii informacyjnych, takich jak Europejski Tydzień Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, realizowany przy wsparciu sieci krajowych punktów centralnych, niemającej sobie równych. W 2003 r. nadal wykorzystywaliśmy te mocne strony, koncentrując się na najbardziej palących zagadnieniach, takich jak substancje niebezpieczne. Zajęliśmy się również szczegółową analizą metod umożliwiających stawienie czoła zagrożeniom pojawiającym się w miarę ewoluowania struktury środowiska pracy w Europie. Obejmowało to również istotne osiągnięcia w zagadnieniach dotyczących aspektu płci oraz niepełnosprawności w bezpieczeństwie pracy. Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej 10 nowych państw członkowskich w maju 2004 r. wyzwania dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia pracy w UE znacznie wzrosną. Z drugiej jednak strony będziemy posiadali jeszcze większe zasoby wiedzy i umiejętności, pozwalające nam utrzymać tempo rozwoju i pomóc naszym partnerom w dążeniu do europejskich standardów bezpieczeństwa i zdrowia w pracy. Hans-Horst Konkolewsky DYREKTOR Christa Schweng PREZES ZARZąDU

6 1. INSHT, Instituto Nacional de Seguridad e Higiene en el Trabajo, España. 2. Emergences, France. Wspierając dążenie do poprawy, szczególnie w środowisku pracy, w odniesieniu do ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, zgodnie z postanowieniami Traktatu i kolejnymi programami działań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy, celem Agencji jest zapewnienie instytucjom Wspólnoty, Państwom Członkowskim i wszystkim zaangażowanym w tej dziedzinie informacji technicznej, naukowej i gospodarczej do wykorzystania w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy h t t p : / / a g e n c y. o s h a. e u. i n t Dodatkowe informacje dotyczące projektów informacyjnych Agencji oraz innych inicjatyw są dostępne na jej stronie internetowej: W sprawach dotyczących szczegółów projektów i wydarzeń na szczeblu krajowym prosimy o skontaktowanie się z punktem centralnym danego kraju: POLSKA Wiktor Marek ZAWIESKA Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy ul. Czerniakowska Warszawa Tel: (48-22) wikli@ciop.pl Website: Gran Vía 33. E Bilbao Tel: (34) Faks: (34) information@osha.eu.int TE-AF PL-C ISBN