WPŁYW STRUKTURY NA SKUTKI AZOTOWANIA CHROMOWYCH STALI LEDEBURYTYCZNYCH CZĘŚĆ 1: INFORMACJE O MATERIALE DO BADAŃ
|
|
- Beata Lipińska
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Obróbka Plastyczna Metali Nr 5, 25 Materiałoznawstwo i obróbka cieplna prof. dr hab. inŝ. Leopold Berkowski Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań WPŁYW STRUKTURY NA SKUTKI AZOTOWANIA CHROMOWYCH STALI LEDEBURYTYCZNYCH CZĘŚĆ 1: INFORMACJE O MATERIALE DO BADAŃ Streszczenie Praca zawiera podstawowe informacje na temat ledeburytycznych stali chromowych stosowanych na narzędzia do obróbki plastycznej na zimno, zwłaszcza objętościowej. Omówiono charakterystyczne własności tych stali i moŝliwości szerokiego ich zastosowania, po wprowadzeniu dodatkowych obróbek sprzyjających polepszeniu korzystnych własności eksploatacyjnych narzędzi. Przedstawiono aktualną problematykę badań stali wysokochromowych; ujętą takŝe w projektach wykonanych w Instytucie Obróbki Plastycznej. Interesujące wyniki badań uzyskane w trakcje realizacji tych projektów będą prezentowane w kolejnych zeszytach czasopisma Obróbka Plastyczna Metali. Słowa kluczowe: ledeburytyczne stale chromowe, struktura, właściwości, parametry obróbki 1. Wprowadzenie Rozwój techniki w dziedzinie wytwarzania narzędzi do obróbki plastycznej wią Ŝe się z wykorzystaniem aktualnej wiedzy w zakresie projektowania nowych materiałów narzędziowych, ich poprawnego doboru na odpowiednie narzędzia, nowoczesnej obróbki plastycznej, cieplnej i cieplnochemicznej. Częstym przypadkiem jest tworzenie nowych, złoŝonych technologii produkcji narzędzi, w których wykorzystywane są podstawy teoretyczne i doświadczenie w zakresie stosowania dotychczas poznanych obróbek. W pierwszej części pracy, projekt KBN nr Obróbka cieplnochemiczna odkształconych plastycznie wyrobów [1], zakończono cykl badań nad technologią kształtowania objętościowego narzędzi ze stali szybkotnących, w warunkach obniŝonego oporu plastycznego, w pobliŝu przemiany fazowej αγ. Wyniki tych badań opublikowano w pracy [2]. Badania wykazały, Ŝe podobnie jak w przypadku stali do pracy na gorąco [3 i 4], oraz w przypadku oszczędnościowych stali szybkotnących [5], takŝe stal szybkotnąca SW7M wykazuje zakres podwyŝszonej plastyczności. Badania wykazały ponadto, Ŝe niezaleŝnie od efektów ekonomicznych, wynikłych z pewnych oszczędności energetycznych (np. obniŝenie temperatury obróbki) kształtowanie w tym zakresie temperatury powoduje, Ŝe ziarna po hartowaniu są drobniejsze o około dwie jednostki SnyderGraffa. RównieŜ twardość, po dwukrotnym odpuszczaniu próbek kształtowanych w przedziale obniŝonego oporu plastycznego i hartowanych była większa, aniŝeli próbek obrobionych cieplnie bez takiej obróbki. Badania trwałości narzędzi potwierdziły korzystne skutki obróbki plastycznej w tym zakresie temperatury. Przeprowadzono badania stali narzędziowych do obróbki plastycznej na gorąco, badania stali szybkotnących; tych ostatnich, takŝe z punktu widzenia moŝliwości zastosowania na narzędzia do obróbki plastycznej, zwłaszcza objętościowej. Do badań pozostały stale narzędziowe do obróbki plastycznej na zimno. Z pośród tych stali
2 duŝe znaczenie mają ledeburytyczne stale chromowe. Są one tańsze od stali szybkotnących, a niektóre z nich, z niewielką ilością dodatków stopowych, wykazują odporność na odpuszczające działanie temperatury. MoŜliwa jest zatem niskotemperaturowa obróbka cieplnochemiczna tych stali, jak azotowanie. Ponadto, po hartowaniu z temperatury powyŝej 11 o C, otrzymać moŝna strukturę złoŝoną z austenitu i węglików. Zatem moŝliwe jest porównanie skutków róŝnych obróbek na tym samym gatunku stali o róŝnych strukturach. Celem badań realizowanych w ramach prac finansowanych przez Komitet Badań Naukowych (nr 112/T8C/96/11 Podstawy technologii wytwarzania narzędzi z wykorzystaniem dyfuzji azotu w odkształconych, wysokochromowych stalach ledeburytycznych [6] i nr 7 T8C 1 19 Wpływ stanu strukturalnego stali NC11LV na skutki krótkookresowego azotowania [7]) było opracowanie podstaw do projektowania procesu technologicznego obróbki narzędzi ze stali chromowej, o strukturze ledeburytycznej, obejmującego kształtowanie plastyczne na półgorąco, a po obróbce cieplnej w optymalnych warunkach, obróbkę plastyczną powierzchniową na zimno i azotowanie. W niniejszym, wstępnym artykule podano podstawowe informacje o materiałach badań (stale NC1, NC11 i NC11LV), ich obróbce cieplnej i cieplnochemicznej, a na ich podstawie, problematykę badań prowadzonych w ramach wspomnianych projektów. 2. Skład chemiczny, struktura i podstawowe właściwości materiałów do badań Chrom naleŝy do podstawowych, stopowych składników stali narzędziowych. Jego zawartość w stali 1 15 % zmniejsza zawartość węgla w eutektoidzie, przesuwając zakres występowania eutektyki. Chrom, przy odpowiedniej zawartości węgla, stabilizuje austenit i obniŝa punkt M s. Zmniejsza aktywność i utrudnia dyfuzję węgla w austenicie, powodując wzrost hartowności stali. Takie zjawiska mają miejsce w stalach ledeburytycznych o duŝej zawartości węgla i chromu. Rys. 1. Przekrój pionowy potrójnego układu FeCrC przy stałej zawartości Cr [8] Rysunek 1 przedstawia przekrój pionowy układu potrójnego FeCrC stali o zawartości 13 % chromu [8]. Z rysunku wynika, Ŝe w stanie równowagi stale o średniej zawartości węgla 1,6 % (stal NC1) i 2, %C (stal NC11) zawierają ferryt i węgliki M 7 C 3, a w temperaturze ponad eutektoidalnej austenit i zmniejszającą się ze wzrostem temperatury zawartość tego węglika. Na rys. 2 przedstawiono zmiany udziałów masowych węglika M 7 C 3 po austenityzowaniu stali NC11 w róŝnej temperaturze [9]. Ilość węglików nierozpuszczonych, % Czas austenityzowania, min 95 ºC 15 ºC 115 ºC Rys. 2. Wpływ czasu i temperatury austenityzowania na zawartość nierozpuszczonych węglików w stali NC11 (X21Cr12) [9] Norma PNEN ISO 4957:24 obejmuje trzy gatunki stali o strukturze ledeburytycznej; pośród nich stale NC11 (X21Cr12) i NC11LV (X153CrMoV12). Poprzednia, wycofana juŝ norma PN86/H
3 8523 zawierała takŝe bardzo popularną w swoim czasie stal NC1, a w kartach materiałowych IMś [1] spotkać moŝna jeszcze stal NCWV, zawierającą wolfram i zamienioną później na wspomnianą juŝ stal NC11LV; wolfram, przy zachowaniu równowaŝnika węgla, zastąpiono molibdenem. Skład chemiczny stali wg powyŝszych norm przedstawiono w tablicy I. Typową i od dawna stosowaną stalą o strukturze ledeburytycznej jest stal NC11 (X21Cr12). Struktura tej stali w stanie wyŝarzonym składa się z ferrytu o zawartości około 1,7 % Cr oraz węglików typu M 7 C 3 zawierających około 45 % Cr [9]. Rozmieszczenie tych węglików zaleŝy od procesu metalurgicznego oraz od hutniczej obróbki plastycznej. Występowanie pozostałości szkieletu ledeburytycznego w postaci skupisk grubych węglików, często z pęknięciami, powoduje, Ŝe konieczna jest niekiedy dodatkowa obróbka plastyczna przekuwanie. Udarność, kgm/cm 2 3,5 3 2,5 2 1,5 1, Średnica pręta, mm Rys. 3. Wpływ średnicy pręta i kierunku odkształcania na udarność stali H12M (X153CrMoV12) [13] Znaczenie segregacji węglików w stali chromowej omówiono w pracy [13], w której oceniano wpływ sposobu pobrania próbek z prętów o róŝnych średnicach na udarność stali H12M (X153CrMoV12). Z rysunku 3 wynika, Ŝe przy zbliŝonej twardości HRC próbki pobrane z prętów o większej średnicy wykazywały małą udarność. DuŜe znaczenie miał takŝe kierunek pobrania próbek względem kierunku płynięcia materiału podczas obróbki plastycznej. Próbki pobrane wzdłuŝ osi pręta miały zdecydowanie większą udarność niŝ pobrane poprzecznie. Badania wykazały ponadto (rys. 4), Ŝe próbki pobrane z centralnej części pręta miały zdecydowanie mniejszą udarność aniŝeli próbki pobrane w strefie przypowierzchniowej. Przyczyną była duŝa segregacja węglików, zaleŝna od połoŝenia próbki względem osi pręta. Udarność, kgm/cm 2 3 2,5 2 1,5 1, Odległość od osi pręta, mm Rys. 4. Zmiany udarności w pręcie ze stali H12M (153CrMoV12); pręt o średnicy 125 mm [13] Tablica 1 Skład chemiczny stali narzędziowych chromowych o strukturze ledeburytycznej Oznaczenie stali Skład chemiczny stali, % masy C Si Mn Cr Mo V W Według normy X153CrMoV12 + 1,45,6,1,6,2,6 11,13,,71,,71, EN ISO 4957 : 1999 X21Cr12 + 1,92,2,1,6,2,6 11,13, EN ISO 4957 : 1999 X21CrW12 2,2,3,1,4,3,6 11,13,,6,8 EN ISO 4957 : 1999 NC1 1,51,8,15,4,15,45 11,13, PN86/H8523 [11] NCWV 1,82,1,2,4,2,4 11,13,,15,3 1,1,5 PH69/H8523 [12] + Odpowiedniki stali NC11LV i NC11 wg PN86/H8523
4 3. Warunki obróbki cieplnej Dobra jakość narzędzi wykonanych z ledeburytycznej stali chromowej zaleŝna jest od stanu strukturalnego materiału wyjściowego, obróbki plastycznej pozahutniczej, pozwalającej na korzystne zmiany makrostruktury węglikowej i poprawnie przeprowadzonej obróbki cieplnej. Podstawą do projektowania procesu technologicznego obróbki cieplnej jest wykres CTP, pozwalający przewidzieć zmiany strukturalne zachodzące w stali podczas chłodzenia od temperatury austenityzowania do temperatury otoczenia. Na rys. 5 pokazano wykres CTPi stali (NC11) X21Cr12. Wynika z niego, Ŝe przemiany perlityczna i bainityczna zachodzą z wyraźnym opóźnieniem (przesunięte w prawo) i są rozgraniczone obszarem duŝej trwałości austenitu, co ułatwia sterowanie procesem. Istnieje moŝliwość hartowania narzędzi dowolnych wymiarów z róŝną szybkością chłodzenia i ich kształtowania w zakresie duŝej trwałości austenitu (niskotemperaturowa obróbka cieplno plastyczna). Badania wykazały ponadto, Ŝe po austenityzowaniu w wysokiej temperaturze (powyŝej 11 o C) i hartowaniu moŝliwe jest uzyskanie dwufazowej struktury, zawierającej austenit i nierozpuszczone podczas austenityzowania węgliki M 7 C 3. rys. 6 przedstawiono wpływ parametrów austenityzowania (temperatury i czasu) na temperaturę M s (a) oraz na twardość (b). stali X21Cr12 (NC11). Z rysunku wynika, Ŝe w miarę wzrostu tych parametrów następuje monotoniczne obniŝanie temperatury M s, natomiast twardość wykazuje inne tendencje; przy wyŝszej temperaturze (15 o C) wydłuŝenie czasu austenityzowania powoduje spadek twardości. Wtedy teŝ wzrost twardości spowodowany przemianą martenzytyczną słabnie i jest kompensowany wzrostem udziału stosunkowo miękkiego austenitu. Badania [14] wykazały ponadto, Ŝe połoŝenie temperatury M s zaleŝy równieŝ od zawartości węgla w stali zawierającej 12 % chromu (rys. 7). a) Temperatura M s, o C b) Czas austenityzowania, min 87 ºC 96 ºC 15 ºC Twardość HV ºC 2 96 ºC 15 ºC Czas austenityzowania, min Rys. 6. Wpływ temperatury i czasu austenityzowania na połoŝenie temperatury M s (a) oraz na twardość (b) stali X21Cr12 (NC11) [14] Rys. 5. Wykres CTPi stali NC11 (X21Cr12); warunki austenityzowania 97 o C/15 min. [1] MoŜliwość otrzymania austenitycznej osnowy wiąŝe się z tendencją obniŝania temperatury M s ze wzrostem temperatury i wydłuŝaniem czasu austenityzowania. Na Przemiany fazowe zachodzące podczas odpuszczania zaleŝą od składu chemicznego i warunków hartowania stali. Chrom wyraźnie opóźnia rozpad martenzytu i przemianę austenitu szczątkowego, co wiąŝe się ze zmniejszeniem szybkości dyfuzji węgla w tych fazach oraz ze zwiększeniem sił wzajemnego oddziaływania między atomami.
5 Temperatura M s, o C min 3 min 1,5 2 2,5 3 3,5 Zawartość węgla, % Rys. 7. Wpływ zawartości węgla na temperaturę M s i twardość stali ledeburytycznej, zawierającej 12 % Cr hartowanej po austenityzowaniu w temperaturze 96 o C w ciągu 3 i 3 minut [14] WyróŜnia się kilka stadiów procesu odpuszczania stali chromowych [11 i 15]. W pierwszym stadium podobnie jak to ma miejsce w przypadku stali węglowych z martenzytu wydziela się węglik ε M 2 C, skutkiem tego martenzyt traci tetragonalność. Chrom stabilizuje ten węglik, przez co dalsze przemiany zostają opóźnione. W wyŝszej temperaturze następuje rozpuszczanie tego węglika, a w jego miejsce niezaleŝnie wydziela się stopowy cementyt w postaci drobnych kulistych cząsteczek. Dalszy wzrost temperatury sprzyja przemianie in situ cementytu w węglik M 7 C 3.W przypadku stali zawierającej 13 % chromu moŝliwe jest niezaleŝne wydzielanie tego węglika, co mogłoby sprzyjać wzrostowi twardości. W wyŝszej temperaturze następuje równieŝ przemiana austenitu szczątkowego. Wtedy takŝe zaleŝnie od ilości tej fazy moŝe nastąpić wzrost twardości stali. Odpuszczanie ledeburytycznej stali chromowej H12M (X153CrMoV12) w temperaturze 52 o C spowodowało przyrost twardości o 21 jednostek HRC [16]. Wykazano ponadto, Ŝe w próbkach hartowanych z wysokiej temperatury (115 o C) austenit jest bardzo trwały; czterdziestokrotne odpuszczanie w temperaturze 48 o C spowodowało, Ŝe udział austenitu w strukturze obniŝył się tylko o 4 % (od 98 do 94%). DuŜa trwałość austenitu stali chromowej pozwala wykorzystać jej właściwości do cieplnoplastycznego kształtowania narzędzi. W przypadku stali ledeburytycznych moŝliwe są dwa sposoby takiej obróbki: wysokotemperaturowa obróbka cieplnoplastyczna (WOCP) oraz obróbka cieplnoplastyczna mieszana (MOCP). Pierwsza polega na kształtowaniu w temperaturze bliskiej temperaturze austenityzowania stali, druga na wstępnym kształtowaniu w wysokiej temperaturze (jak przy WOCP) z duŝym gniotem i dokładnym dogniataniu (z małym gniotem) w temperaturze duŝej trwałości austenitu. Niskotemperaturowa obróbka cieplnoplastyczna (NOCP) ledeburytycznych stali chromowych, polegająca na kształtowaniu wyrobów w temperaturze około 55 o C, jest raczej niemoŝliwa, z uwagi na duŝy opór plastyczny stopowego austenitu, umacniającego się podczas odkształcania. a) b) Rys. 8. Struktura stali NC11 (X21Cr12); a) po hartowaniu tradycyjnym, b) po zahartowaniu z temperatury wyciskania z gniotem 76 %. Austenityzowanie 9 o C/1 minut. Pow. 4 x W pracy [17] Przeprowadzono badania wpływu wysokotemperaturowej obróbki cieplnoplastycznej (WOCP) na własności mechaniczne stali NC11 (X21cr12) ocenione w próbie statycznego zginania. Wykazano wyraźny wzrost wytrzymałości na zginanie i ugięcia próbek obrobionych cieplnoplastycznie, w porównaniu do pró
6 bek obrobionych sposobem tradycyjnym (tab. 2). Podstawową przyczyną polepszenia własności były zmiany rozmieszczenia węglików i dziedziczenie przez martenzyt skutków umocnienia austenitu, zwłaszcza wzrostu gęstości dyslokacji. Na rys. 8 pokazano struktury stali NC11 (X21Cr12) po WOCM i po tradycyjnej obróbce cieplnej w optymalnych warunkach. Tablica 2 Wyniki pomiarów własności mechanicznych stali NC11 (X21Cr12) po obróbce cieplnej (OC) i cieplnomechanicznej (WOCP) Rodzaj obróbki Gniot % Wytrzymałość na zginanie MPa Ugięcie mm Twardość HRC OC 233 1,8 59,5 WOCP ,2 59,5 Austenityzowanie 96 o C w ciągu 1 minut i hartowanie w oleju. Odpuszczanie 25 o C w ciągu 2 godzin. Austenit szczątkowy moŝe ulegać przemianie izotermicznej (w stałej temperaturze) lub podczas chłodzenia ciągłego. Interesującym sposobem zmniejszenia udziału austenitu w strukturze stali i otrzymanie tą drogą dobrych własności eksploatacyjnych narzędzi z ledeburytycznych stali chromowych jest obróbka podzerowa [18]. Chłodzenie w tym zabiegu moŝna prowadzić dwojako [19]: do temperatury 223 K (9 o C) typowa obróbka podzerowa, do temperatury 93 K (196 o C) obróbka kriogeniczna. W pracy [19] zrealizowano obróbkę podzerową według schematu, jak na rys. 9, obejmującą hartowanie, starzenie, wymra Ŝanie i niskie odpuszczanie. Obróbka spowodowała wzrost własności mechanicznych (granicy plastyczności i twardości), oraz wzrost odporności na ścieranie; obróbka kriogeniczna spowodowała dalszy wzrost odporności na ścieranie, zwłaszcza, jeśli próbę przeprowadzano przy większej prędkości tarcia. Zmiana tych własności, oraz wzrost stabilności wymiarowej wyrobów, związana z ujednorodnieniem martenzytycznej osnowy powodowana jest przemianą austenitu oraz wydzielaniem dyspersyjnych węglików. Na rys. 1 przedstawiono zmiany zawartości austenitu szczątkowego po wymraŝaniu próbek z ledeburytycznej stali chromowej, austenityzowanej w temperaturze 12 i 11 o C. Badania wykazały jednak, Ŝe istotny wpływ na korzystne zmiany własności stali, zwłaszcza na odporność na zuŝycie w warunkach tarcia, ma wydzielanie węglika η, wpływające na wytrzymałość i ciągliwość martenzytycznej osnowy. Po odpuszczaniu twardość próbek po obróbce podzerowej jest nieco większa niŝ po tradycyjnej obróbce cieplnej. Zawartość austenitu. szczątkowego, % ºC 11 ºC Temperatura, o C Rys. 1. Udział austenitu szczątkowego po obróbce podzerowej stali X153CrMoV12 [19] 4. Obróbka cieplnochemiczna Rys. 9. Schemat obróbki podzerowej [19] Tradycyjne, ledeburytyczne stale narzędziowe chromowe mają małą odporność na odpuszczające działanie temperatury. Stale tego typu, lecz stopowane dodatkowo innymi weglikotwórczymi pierwiastkami, mają odpuszczalność zbliŝoną do odpuszczalności stali szybkotnących. Dlatego sensowne wydają się badania nad moŝliwością obniŝenia temperatury azotowania tych stali. Tradycyjnie przyjmuje się, Ŝe jest ona o około 2 3 o C niŝsza od temperatury odpuszczania.
7 Azotowanie ledeburytycznych stali chromowych prowadzi się, z jednej strony, jako obróbkę polepszającą odporność na ścieranie narzędzi z nich wykonanych, lub jako podkład pod cienkie powłoki z róŝnego rodzaju węglików, twardych i kruchych. W drugim przypadku, celem jest unikniecie pękania powłok, które miałoby miejsce, gdyby twardość materiału narzędziowego (podkładu) była zbyt mała. Istotne znaczenie ma równieŝ to, Ŝe duŝa zawartość chromu w stali wyraźnie opóźnia dyfuzję azotu. Na rys. 11 przedstawiono wpływ zawartości chromu na grubość warstwy azotowanej. Według autorów tej publikacji [2], zawartość chromu w stali wpływa tak Ŝe na kształt profilu twardości, a więc na zawartość azotu w warstwie dyfuzyjnej. W pracy [21] wykazano, Ŝe stale NC11 (X21Cr12) i NCWV utwardzają się podczas azotowania gazowego na mniejszą głębokość aniŝeli stale szybkotnące SW7M (HS652) i SW12C, oraz stal narzędziowa stopowa do pracy na zimno NZ4 i do pracy na gorąco WCLV (X4CrMoV51). Grubość warstwy, m Czas azotowania, h 5 %Cr 1 %Cr 2 %cr Rys. 11. Wpływ zawartości chromu w stali i czasu azotowania jonowego w temperaturze 5 o C na grubość warstwy dyfuzyjnej [2] Struktura warstwy azotowanej zaleŝy od składu chemicznego stali oraz od warunków procesu, które dobiera się w zaleŝności od funkcji, jaką wyrób musi spełniać w eksploatacji. W przypadku narzędzi ze stali wysokochromowych, stosowanych do obróbki plastycznej, konieczna jest duŝa twardość i odporność na ścieranie. Dynamiczne obciąŝenie narzędzi podczas plastycznego kształtowania powoduje zmiany strukturalne warstwy wierzchniej. A zatem, warstwa musi wykazywać odpowiednią ciągliwość i odpowiedni układ napręŝeń; ściskające przy powierzchni. Z badań [22] wynika, Ŝe wartość takich napręŝeń, po poprawnym azotowaniu jonowym mieści się w granicach od 22 do 32 MPa. Poprawna struktura warstwy azotowanej ledeburytycznej stali chromowej winna zawierać azotek γ (Fe 4 N), azotek CrN oraz strefę azotowania wewnętrznego; roztwór stały α z wydzieleniami azotku α (Fe 16 N 2 ). Występowanie przy powierzchni mieszaniny faz ε+γ sprawia, Ŝe warstwa dyfuzyjna w tej części jest krucha i porowata. Wykazano [2], Ŝe w warstwie azotowanej stali chromowej istnieją dwa fronty dyfuzji; wchodzący głębiej, którego skutkiem jest warstwa azotowania wewnętrznego z wydzieleniami węglików, zwłaszcza chromu, oraz front przemian, zawierający tylko azotki. Analiza skutków azotowania gazowego na stalach o róŝnym składzie chemicznym wykazała [23], Ŝe istnieje moŝliwość precyzyjnego projektowania warstw azotowanych. Istnieją podstawy teoretyczne dla opracowania precyzyjnych programów technologii i praktyczne moŝliwości kontroli ich realizacji w nowoczesnych urządzeniach grzewczych. Sterowanie dyfuzją w procesach azotowania jonowego, z uwagi na charakter grzania, jest utrudnione. Budowanie podkładu (warstwy azotowanej) pod powłoki omówiono w pracy [24]. Azotowanie jonowe prowadzono na stali X155CrMoV121 w atmosferze N 2 H 2 Ar w przedziale temperatury o C w ciągu dwóch godzin, otrzymując warstwy dyfuzyjne o róŝnej grubości i twardości. Na te warstwy nakładano (metodą PVD) powłoki TiN, które poddano odpowiedniemu obciąŝeniu. Badania wykazały, Ŝe największe obciąŝenia przenosiła powłoka nałoŝona na warstwę azotowaną w temperaturze 51 o C. Ten rodzaj powłoki wykazywał tak Ŝe największą odporność na zuŝycie przez tarcie (rys. 12).
8 Stopień zuŝycia, m/m,8,7,6,5,4,3,2,1 TiN tylko Rodzaj obróbki Azotowanie Rys. 12. Wpływ sposobu podwójnej obróbki na zuŝycie w warunkach tarcia suchego; docisk próbki do rolki ze stali zawierającej 45 %C 1 N, szybkość obwodowa rolki,4 m/s [24] 5. Nowoczesne technologie powierzchniowe Pojawiają się nowe technologie wzmacniające powierzchnię obrabianych cieplnie narzędzi, takŝe ze stali o strukturze ledeburytycznej. Wśród nich wyróŝnić moŝna technologię TRD (thermal reactive deposition) [25], tworzenia twardych warstw, zawierających azotki i węgliki. Pierwsze informacje na temat tej technologii pojawiły się w Japonii w roku 197, a jej nazwa brzmiała Toyota Diffusion Process (TD process) i prowadzona była w stopionej soli boraksowej, w temperaturze około 1 o C. Po zastosowaniu ośrodka fluidyzującego moŝliwe było obniŝenie temperatury obróbki. Tak powstała metoda TRD, równieŝ w Japonii, jako modyfikacja poprzedniej. Proces prowadzi się w mieszaninie sproszkowanego chromu 3%, Al 2 O 3 7% i aktywatora NH 4 Cl. Nośnikiem cząstek proszków jest argon, który stanowi równieŝ ochronę przed utlenianiem. Otrzymana w tym procesie warstwa zawiera azotki (Cr,Fe) 2 N i węgliki (Cr,Fe) 23 C 6 wzbogacone węglem i azotem. Rozkład profilów Cr w warstwie był przeciwny rozkładowi Fe, przy czym więcej chromu występowało przy powierzchni. Mikrotwardość warstwy wynosiła HV. Materiałem badań była modyfikowana stal D2 (X153CrMoV12); zawartość węgla w tym materiale była zbliŝona do jego zawartości w osnowie stali po tradycyjnym hartowaniu. Drugim interesującym procesem wzbogacania warstwy wierzchniej ledeburytycznej stali chromowej moŝe być obróbka laserowa. Podczas przetapiania warstwy wierzchniej takiej stali, moŝna zmieniać jej skład chemiczny, wprowadzając w stopioną strefę róŝne pierwiastki. W pracy [26] starano się ocenić zmiany strukturalne, zachodzące podczas odpuszczania, przetopionej wiązką lasera i zahartowanej uprzednio warstwy stali X165CrMoV121. Stwierdzono, Ŝe stal po zahartowaniu ma małą twardość; zawiera około 82% austenitu i 12% ledeburytu, mieszaniny węglika M 7 C 3 i austenitu. Pojawiają się początkowo ukierunkowane, zgodnie z kierunkiem odprowadzania ciepła, dendryty pierwotne. Powstałe podczas chłodzenia wtórne dendryty ujednaradniają strukturę ograniczając wzajemnie dalszy ich rozrost. Podobnie jak podczas tradycyjnej obróbki, austenit powstały po hartowaniu laserowym jest jednorodny i bardzo trwały; w zakresie temperatury odpuszczania 2 5 o C niewiele się zmienia. DuŜa rozpuszczalność węglików podczas laserowego austenityzowania powoduje wzrost gęstości dyslokacji i powstanie bliźniaków. Składniki stopowe Mo i Cr utrudniają przemianę austenitu. Odpuszczanie w zakresie 55 6 o C powoduje powstanie martenzytu listwowego z duŝą gęstością dyslokacji, przy czym temperatura M s zaleŝna jest od zawartości węgla. Na granicach listew martenzytu wydzielają się węgliki M 3 C, M 7 C 3 i M 23 C 6. W temperaturze powyŝej 6 o C dyslokacje zanikają i rozpoczyna się rekrystalizacja. 6. Podsumowanie. Problematyka badań Ledeburytyczne stale chromowe naleŝą do waŝnych materiałów stosowanych na narzędzia do obróbki plastycznej na zimno. O ich szerokim zastosowaniu decydują właściwości, które w oparciu o powyŝsze rozwaŝania moŝna wyróŝnić: niską, w porównaniu ze stalami szybkotnącymi, temperaturę austenityzowania, moŝliwość otrzymania dwufazowej struktury: austenit + węgliki po hartowaniu z wysokiej temperatury, oraz
9 martenzyt + węgliki (z niewielką ilością austenitu) po hartowaniu tradycyjnym, duŝą stabilność austenitu po hartowaniu stali z wysokiej temperatury, duŝą odporność na ścieranie, po niewielkim wzbogaceniu stali pierwiastkami stopowymi, dość duŝą odporność na odpuszczające działanie temperatury, niską cenę, w porównaniu z wysokostopowymi materiałami narzędziowymi. Badania prowadzone w ramach projektów [6 i 7], a które omówione będą w dalszych publikacjach, miały do pewnego stopnia uzupełnić wiedzę o ledeburytycznych stalach chromowych i stworzyć podstawy do projektowania technologii obejmującej obróbkę plastyczną, cieplną i cieplnochemiczną (azotowanie). By spełnić zamierzenia, konieczne było uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania: Czy i w jakim przedziale, w chromowych stalach ledeburytycznych, występuje zjawisko obniŝonego oporu plastycznego? Jaki jest wpływ parametrów austenityzowania na zawartość austenitu szczątkowego w zahartowanej stali? Jaka jest odpuszczalność stali o róŝnej strukturze osnowy (martenzytycznej i austenitycznej)? Jak zmienia się struktura warstwy wierzchniej (o martenzytycznej lub austenitycznej osnowie) pod wpływem umocnienia zgniotowego? Jaki jest wpływ umocnienia zgniotowego na dyfuzję azotu w stali o takiej strukturze? Czy zabieg azotowania moŝe być traktowany jednocześnie jako zabieg odpuszczania badanych stali? Jaka jest minimalna temperatura azotowania tych stali? Jaki jest wpływ odkształcenia plastycznego na skutki azotowania stali chromowych o ledeburytycznej strukturze? Literatura 1. Berkowski L.: Obróbka cieplnochemiczna odkształconych plastycznie wyrobów. Projekt badawczy KBN nr INOP Poznań 1994, s, 114, 75 rys., 14 tab., bibliogr. 3 poz. 2. Berkowski L., Pachutko B.: Wpływ warunków obróbki cieplnej na strukturę i własności stali SW7M. Część 1: skutki obróbki plastycznej w zakresie obniŝonego oporu plastycznego. Obróbka Plastyczna Metali. 1999, t 1, nr 5, s. 9 13, 5 rys., bibliogr. 9 poz. 3. Berkowski L., Konieczyński M., Wroczyński K.: Własności stali WNL i WCL w statycznej próbie rozciągania na gorąco. Obróbka Plast. 1974, t.13, nr 2, s.73 8, 12 rys. 3 tab., bibliogr. 4 poz. 4. Berkowski L., Konieczyński M., Wroczyński K.: Własności stali WWS1, WLK i WWWN1 w statycznej próbie rozciągania na gorąco. Obróbka Plast. 1975, t.14, nr 3, s , 18 rys. 4 tab., bibliogr. 5 poz. 5. Berkowski L., Pachutko B.: Własności oszczędnościowych stali szybkotnących w zakresie temperatury kształtowania na ciepło. Zeszyty Naukowe AGH. Mechanika nr 9, Kraków 1986, s , 7 rys., 2 tab., bibliogr. 7 poz. 6. Berkowski L [i in.]: Podstawy technologii wytwarzania narzędzi z wykorzystaniem dyfuzji azotu w odkształconych, wysokochromowych stalach ledeburytycznych. Projekt badawczy KBN nr 112/T8C/96/11. INOP Poznań 1999, s.78, 91 rys., 14 tab. 7. Borowski J: Wpływ stanu strukturalnego hartowanej stali NC11LV na skutki krótkookresowego azotowania. (Praca doktorska) Projekt badawczy KBN nr 7 T8C 1 19, s. 95, 79 rys., 16 tab., bibliogr.92 poz. 8. Bungardt K., Kunze E., Horn E.: Untersuchungen über den Aufbau des Systems EisenChromKohlenstoff. Arch. Eisenhüttenwesen. 1958, t. 29, nr 3, s , 9 rys., 4 tab. bibliogr.17 poz. 9. Głowacki Z.: Wpływ temperatury i czasu austenityzowania na węgliki stali chromowych. Hutnik. 1968, nr 1, s , 14 rys., 4 tab. Bibliogr. 2 poz. 1. Bielecki M.: Charakterystyki stali. Seria F: Stale narzędziowe. Tom II: Stale stopowe do pracy na zimno. Wyd.
10 Śląsk Katowice 1976, s. 35. Stal NC11 s Dobrzański L. A. [ i in.]: Metaloznawstwo i obróbka cieplna stali narzędziowych. WNT Warszawa199. s. 746, 599 rys., 142 tab., bibliogr poz. 12. śmihorski E.: Stale narzędziowe i obróbka cieplna narzędzi. WNT Warszawa (wyd. 3) 1976, 52, 371 rys., 11 tab. bibliogr. 28 poz. 13. Pavaras A.E., Chodočinskas S.A.: Udarnaja viaskost stali H12M s karbidnoj i strukturnoj nieodnorodnost ju. Metalloved. i Term. Obrab. Metallov. 1969, nr 7, s. 17 2, 5 rys., 3 tab., bibliogr. 5 poz. 14. Staska E. Kulmburg A.: Einfluß der Austenitisierungsbedingungen auf den Regin der Martesitumwandlung und die Härte ledeburitischer Stähle nit 12% Cr. Arch. Eisenhüttenwesen. 1972, t. 43, nr 11, s , 14 rys., 1 tab. bibliogr.18 poz. 15. Malkiewicz T.: Metaloznawstwo stopów Ŝelaza. PWN. Warszawa Kraków (wyd 3) 1978,s. 379, 222 rys., 71 tab., bibliogr. 58 poz. 16. Pavaras A. E., Gabšjavičjute R. P.: Ostatočnyj austenit v instrumental noj stali H12M. Metalloved. i Term. Obrab. Metallov. 1981, nr 8, s , 4 rys., 1 tab. Bibliogr. 1 poz. 17. Berkowski L.: Analiza wpływu umocnienia cieplnoplastycznego na strukturę i własności wyciskanych na gorąco stali narzędziowych. Wyd. INOP, Poznań 1981, s. 174, 67 rys., 13 tab. bibliogr. 282 poz. 18. Wierszyłłowski I., Szcześniak L.: Wpływ obróbki kriogenicznej po hartowaniu na przemiany zachodzące podczas odpuszczania wybranych stali narzędziowych. Badania dylatometryczne i DTA. Obróbka Plastyczna Metali. 25, nr 1, s.31 36, 8 rys., 1 tab. Bibliogr. 13 poz. 19. Meng F. (i in.): Role of Etacarbide Precipitations in the Wear Resistance Improvements of Fe12CrMoV1.4C Tool Steel by Cryogenic Treatment. ISIJ International, 1994, t. 34, nr 2, s , 9 rys., 1 tab., bibliogr. 2 poz. 2. Alves Jr. C., Anchieta Rodrigues J., Martinelli A. E.: Growth of nitrided layers on FeCr alloys. Materials Science and Engineering. A279, 2, s. 1 15, 8 rys., 2 tab. Bibliogr. 11 poz. 21. Adamczyk J., Przybył M.: Wpływ warunków azotowania na strukturę i własności mechaniczne wybranych gatunków stali narzędziowych. II Międzynarodowa Konferencja Węgliki Azotki Borki, Poznań Kołobrzeg s , 1 rys. 3 tab. bibliog. 12 poz. 22. Uma Devi M., Mohanty O. N.: Plasmanitriding of tool steels for combined percussive impact and rolling fatigue wear applications. Materials Science and Engineering. 17, 1998, s. 5564, 1 rys., 7 tab. Bibliogr. 35 poz. 23. Małdziński L.: Termodynamiczne, kinetyczne i technologiczne aspekty wytwarzania warstwy azotowanej na Ŝelazie i stalach w procesach azotowania gazowego. Politechnika Poznańska Rozprawy. Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 22, 77 rys., 12 tab., bibliogr. 73 poz. 24. Höck K. [i in.]: Wear resistance of prenitrided hardcoated steels for tools and machine components. Surface and Coatings Technology. 1996, t. 8, s , 7 rys., 3 tab., bibliogr. 6 poz. 25. Chen FS., Lee PY., Yeh MC.: Thermal reactive deposition coating of chromium carbide on die steel in fluidized bed furnace. Metals Chemistry and Physics. 1998, t. 53, s , 8 rys., 3 tab., bibliogr. 13 poz. 26. Wu R. [I in.]: Lasermelted surface layer of steel X165CrMoV121 and its tempering characteristics. Materials Science and Engineering. A278, 2, s. 14, 4 rys., Bibliogr. 19 poz.
11 THE INFLUENCE OF STRUCTURE ON THE RESULTS OF THE NITRIDING OF LEDEBURITIC CHROMIUM STEELS. PART 1: INFORMATION ON EXPERIMENTAL MATERIALS Abstract The publication contains primary messages about ledeburitis chromium steels using on tools for cold working, especially volumetric. Characteristic properties and capabilities of the wide application of steels were discussed; also after additional treatments which give better operating properties of tools. The problems of the investigation of high chromium steels of the moment are at projects realized in Metal Forming Institute. The results of experiments made at that project will be shown at the next parts of Metal Forming. Key words: ledeburiticchromium steels, structure, properties, parameters of treatment
Akademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu. Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach
Akademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotów Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach Wpływ róŝnych rodzajów
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
Obróbka cieplna stali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, które mają na celu nadanie im pożądanych cech mechanicznych, fizycznych lub chemicznych przez zmianę struktury stopu. Podstawowe etapy obróbki
Bardziej szczegółowo6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA
6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA 6.1. Cel ćwiczenia Zapoznanie się z rodzajami obróbki cieplno plastycznej i ich wpływem na własności metali. 6.2. Wprowadzenie Obróbką cieplno-plastyczną, zwaną potocznie
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA
POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA Instytut Inżynierii Materiałowej Stale narzędziowe do pracy na zimno CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się ze składem chemicznym, mikrostrukturą, właściwościami mechanicznymi
Bardziej szczegółowoWykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania
Wykład 8 Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem Przemiany zachodzące podczas nagrzewania Nagrzewanie stopów żelaza powyżej temperatury 723 O C powoduje rozpoczęcie przemiany perlitu w austenit
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE
59/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO
Bardziej szczegółowoStale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź nadawania kształtu przez
STALE NARZĘDZIOWE Stale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź nadawania kształtu przez obróbkę skrawaniem lub przez przeróbkę
Bardziej szczegółowoStale narzędziowe. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Stale narzędziowe Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stale narzędziowe stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania
Bardziej szczegółowoWpływ struktury na skutki azotowania chromowych stali ledeburytycznych Część II. Warunki obróbki cieplnej stali NC10
Obróbka Plastyczna Metali t. XVIII nr 1 (27) Prof. dr hab. inŝ. Leopold BERKOWSKI Dr inŝ. Jacek BOROWSKI Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Wpływ struktury na skutki azotowania chromowych stali ledeburytycznych
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI STOPOWE W STALACH. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stal stopowa stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2% węgla i pierwiastki
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Blok nr 3 Kształtowanie właściwości mechanicznych materiałów Ćwiczenie nr KWMM 1 Temat: Obróbka
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 7 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoTechnologia obróbki cieplnej. Grzanie i ośrodki grzejne
Technologia obróbki cieplnej Grzanie i ośrodki grzejne Grzanie: nagrzewanie i wygrzewanie Dobór czasu grzania Rodzaje ośrodków grzejnych Powietrze Ośrodki gazowe Złoża fluidalne Kąpiele solne: sole chlorkowe
Bardziej szczegółowoSTABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI
PL0400058 STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI Instytut Metalurgii Żelaza im. S. Staszica, Gliwice
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU
Bardziej szczegółowoSTALE NARZĘDZIOWE DO PRACY NA GORĄCO
Ćwiczenie 9 Stale narzędziowe STALE NARZĘDZIOWE DO PRACY NA ZIMNO DO PRACY NA GORĄCO SZYBKOTNĄCE NIESTOPOWE STOPOWE Rysunek 1. Klasyfikacja stali narzędziowej. Ze stali narzędziowej wykonuje się narzędzia
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3.
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3. WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE Definicja obróbki cieplnej Dziedzina
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
OBRÓBKA CIEPLNA Obróbka cieplna stali Powstawanie austenitu podczas nagrzewania Ujednorodnianie austenitu Zmiany wielkości ziarna Przemiany w stali podczas chłodzenia Martenzytyczna Bainityczna Perlityczna
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI STOPOWE W STALACH
PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Stal stopowa - stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2 % węgla i pierwiastki (dodatki stopowe) wprowadzone celowo dla nadania stali wymaganych właściwości, otrzymany w
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU Ar 3, Ar cm, Ar 1 temperatury przy chłodzeniu, niższe od równowagowych A 3, A cm, A 1 A
Bardziej szczegółowoTemperatura w obróbce plastycznej stopowych stali narzędziowych
Obróbka Plastyczna Metali t. XVII nr 3 (26) prof. dr hab. inŝ. Leopold BERKOWSKI dr inŝ. Jacek BOROWSKI, dr inŝ. Beata PACHUTKO Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Temperatura w obróbce plastycznej stopowych
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 6 Temat: Stale w stanie ulepszonym cieplnie Łódź 2010 Cel ćwiczenia Zapoznanie się
Bardziej szczegółowoSTALE NARZĘDZIOWE (opracowanie dr Maria Głowacka) I. Ogólna charakterystyka Wysoka twardość Odporność na zużycie ścierne Odpowiednia hartowność
STALE NARZĘDZIOWE (opracowanie dr Maria Głowacka) I. Ogólna charakterystyka Stale narzędziowe są stopami przeznaczonymi na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź
Bardziej szczegółowoBadania wpływu obróbki laserowej i azotowania na własności warstwy wierzchniej próbek ze stali WCL
Obróbka Plastyczna Metali t. XVII nr 2 (26) Mgr inŝ. Zygmunt GARCZYŃSKI, mgr inŝ. Andrzej KARPIUK, dr inŝ. Stanisław ZIÓŁKIEWICZ Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Badania wpływu obróbki i azotowania
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO Jakościowe porównanie głównych własności stali Tabela daje jedynie wskazówki, by ułatwić dobór stali. Nie uwzględniono tu charakteru obciążenia narzędzia wynikającego
Bardziej szczegółowo27/36 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
27/36 Solidificatin o f Metais and Alloys,no.27. 1996 Krzepniecie Metali i Stopów, Nr 27, 1996 P AN - Oddział Katowice PL ISSN 0208-9386 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
Bardziej szczegółowoNowoczesne stale bainityczne
Nowoczesne stale bainityczne Klasyfikacja, projektowanie, mikrostruktura, właściwości oraz przykłady zastosowania Wykład opracował: dr hab. inż. Zdzisław Ławrynowicz, prof. nadzw. UTP Zakład Inżynierii
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Podstawy obróbki cieplnej Rok akademicki: 2013/2014 Kod: MIM-1-505-s Punkty ECTS: 4 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Materiałowa Specjalność: Poziom
Bardziej szczegółowoStale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do: rozdzielania i rozdrabniania materiałów nadawania kształtu przez
STALE NARZĘDZIOWE Stale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do: rozdzielania i rozdrabniania materiałów nadawania kształtu przez obróbkę skrawaniem lub przez przeróbkę
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO Jakościowe porównanie głównych własności stali Tabela daje jedynie wskazówki, by ułatwić dobór stali. Nie uwzględniono tu charakteru obciążenia narzędzia wynikającego
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. I. Wyżarzanie
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. I. Wyżarzanie Przemiany przy nagrzewaniu i powolnym chłodzeniu stali A 3 A cm A 1 Przykład nagrzewania stali eutektoidalnej (~0,8 % C) Po przekroczeniu temperatury A 1
Bardziej szczegółowoMetaloznawstwo II Metal Science II
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe i specjalne. Łódź 2010 1 S t r
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 8. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Opracowali: dr inŝ. Krzysztof Pałka dr Hanna Stupnicka
Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 8 Opracowali: dr
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali: stale spawalne o podwyższonej
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA. opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz
OBRÓBKA CIEPLNA opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz Schemat wykresu układu równowagi fazowej żelazo-węgiel i żelazo-cementyt t, ºC Fe 6,67 Fe 3 C stężenie masowe, C [%] C żelazo cementyt (Fe - Fe 3
Bardziej szczegółowoZastosowanie metody prądów wirowych w badaniach struktury obrobionej cieplnie stali NC11LV
Obróbka Plastyczna Metali t. XVIII nr 2 (2007) Dr inŝ. Beata PACHUTKO Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Zastosowanie metody prądów wirowych w badaniach struktury obrobionej cieplnie stali Application
Bardziej szczegółowo5. Wyniki badań i ich omówienie
Strukturalne i mechaniczne czynniki umocnienia i rekrystalizacji stali z mikrododatkami odkształcanych plastycznie na gorąco 5. Wyniki badań i ich omówienie 5.1. Wyniki badań procesu wysokotemperaturowego
Bardziej szczegółowoOdpuszczanie (tempering)
Odpuszczanie (tempering) Nagrzewanie zahartowanej stali (o strukturze martenzytycznej) celem zwiększenia jej plastyczności Podczas nagrzewania występuje wydzielanie węglików i zdrowienie struktury dyslokacyjnej
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Podział stali stopowych ze względu na zastosowanie: stale konstrukcyjne stale narzędziowe stale o szczególnych właściwościach STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali:
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA HARTOWANIE I ODPUSZCZANIE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II dr inż. Dariusz Fydrych, dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria Materiałowa
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Samochodowych
Zespół Szkół Samochodowych Podstawy Konstrukcji Maszyn Materiały Konstrukcyjne i Eksploatacyjne Temat: OTRZYMYWANIE STOPÓW ŻELAZA Z WĘGLEM. 2016-01-24 1 1. Stopy metali. 2. Odmiany alotropowe żelaza. 3.
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO Stal BÖHLER W360 ISOBLOC jest stalą narzędziową na matryce i stemple do kucia na zimno i na gorąco. Stal ta może mieć szerokie zastosowanie, gdzie wymagane są wysoka
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale niestopowe, stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe, specjalne. Łódź 2010
Bardziej szczegółowoStale niestopowe jakościowe Stale niestopowe specjalne
Ćwiczenie 5 1. Wstęp. Do stali specjalnych zaliczane są m.in. stale o szczególnych własnościach fizycznych i chemicznych. Są to stale odporne na różne typy korozji: chemiczną, elektrochemiczną, gazową
Bardziej szczegółowoPL 178509 B1 (13) B1. (51) IntCl6: C23C 8/26. (54) Sposób obróbki cieplno-chemicznej części ze stali nierdzewnej
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 178509 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 305287 (22) Data zgłoszenia: 03.10.1994 (51) IntCl6: C23C 8/26 (54)
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. III. Hartowanie i odpuszczanie, obróbka cieplno-chemiczna
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. III. Hartowanie i odpuszczanie, obróbka cieplno-chemiczna HARTOWANIE, SPOSOBY HARTOWANIA Hartowanie jest obróbką cieplną polegającą na nagrzaniu stali do temperatur występowania
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO Jakościowe porównanie najważniejszych własności stali 1) Stal Maraging (temperatura maraging ok. 480 C); w tym stanie nie porównywalna ze stalami do ulepszania cieplnego.
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 6 Temat: Hartowność. Próba Jominy`ego Łódź 2010 WSTĘP TEORETYCZNY Pojęcie hartowności
Bardziej szczegółowoBADANIA PORÓWNAWCZE ODPORNOŚCI NA ZUŻYCIE PRZEZ TARCIE AZOTOWANYCH I NAWĘGLANYCH STALI KONSTRUKCYJNYCH
3-2015 T R I B O L O G I A 163 Jan SENATORSKI *, Jan TACIKOWSKI *, Paweł MĄCZYŃSKI * BADANIA PORÓWNAWCZE ODPORNOŚCI NA ZUŻYCIE PRZEZ TARCIE AZOTOWANYCH I NAWĘGLANYCH STALI KONSTRUKCYJNYCH COMPARATIVE RESEARCH
Bardziej szczegółowoWARSTWY WĘGLIKOWE WYTWARZANE W PROCESIE CHROMOWANIA PRÓŻNIOWEGO NA POWIERZCHNI STALI POKRYTEJ STOPAMI NIKLU Z PIERWIASTKAMI WĘGLIKOTWÓRCZYMI
4-2010 T R I B O L O G I A 23 Bogdan BOGDAŃSKI *, Ewa KASPRZYCKA *,**, Jan TACIKOWSKI *, Jan K. SENATORSKI *,***, Mariusz KOPROWSKI ** WARSTWY WĘGLIKOWE WYTWARZANE W PROCESIE CHROMOWANIA PRÓŻNIOWEGO NA
Bardziej szczegółowoWPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH
WOJCIECH WIELEBA WPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH THE INFLUENCE OF FRICTION PROCESS FOR CHANGE OF MICROHARDNESS OF SURFACE LAYER IN POLYMERIC MATERIALS
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA
MIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA WYKŁAD 3 Stopy żelazo - węgiel dr inż. Michał Szociński Spis zagadnień Ogólna charakterystyka żelaza Alotropowe odmiany żelaza Układ równowagi fazowej Fe Fe 3 C Przemiany podczas
Bardziej szczegółowoDefinicja OC
OBRÓBKA CIEPLNA Podstawy teoretyczne Zakres tematyczny 1 Definicja OC Obróbka cieplna jest to zespół zabiegów wywołujących polepszenie właściwości mechanicznych oraz fizyko-chemicznych metali i stopów,
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY KONSTRUKCYJNE
Stal jest to stop żelaza z węglem o zawartości węgla do 2% obrobiona cieplnie i przerobiona plastycznie Stale ze względu na skład chemiczny dzielimy głównie na: Stale węglowe Stalami węglowymi nazywa się
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE
ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE - zagadnienia, na które należy zwrócić szczególną uwagę 1. Omówić budowę atomu. 2. Co to jest masa atomowa? 3. Omówić budowę układu okresowego pierwiastków. 4. Wyjaśnić strukturę
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 5 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY HARTOWANIA NA MIKROSTRUKTURĘ I WŁASNOŚCI MECHANICZNE STALI DP
KRZYSZTOF MIERNIK, RAFAŁ BOGUCKI, STANISŁAW PYTEL WPŁYW TEMPERATURY HARTOWANIA NA MIKROSTRUKTURĘ I WŁASNOŚCI MECHANICZNE STALI DP EFFECT OF HARDENING TEMPERATURE ON MICROSTRUCTURE AND MECHANICAL PROPERTIES
Bardziej szczegółowoStal - definicja Stal
\ Stal - definicja Stal stop żelaza z węglem,plastycznie obrobiony i obrabialny cieplnie o zawartości węgla nieprzekraczającej 2,11% co odpowiada granicznej rozpuszczalności węgla w żelazie (dla stali
Bardziej szczegółowoODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ
Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (15) nr 1, 2002 Stanisław JURA Roman BOGUCKI ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Streszczenie: W części I w oparciu o teorię Bittera określono
Bardziej szczegółowoBadania wytrzymałościowe
WyŜsza Szkoła InŜynierii Dentystycznej im. prof. A.Meissnera w Ustroniu Badania wytrzymałościowe elementów drucianych w aparatach czynnościowych. Pod kierunkiem naukowym prof. V. Bednara Monika Piotrowska
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II Wykład 4 Obróbka cieplno-chemiczna stali
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 4 Obróbka cieplno-chemiczna stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria
Bardziej szczegółowoPróby udarowe. Opracował: XXXXXXX studia inŝynierskie zaoczne wydział mechaniczny semestr V. Gdańsk 2002 r.
Próby udarowe Opracował: XXXXXXX studia inŝynierskie zaoczne wydział mechaniczny semestr V Gdańsk 00 r. 1. Cel ćwiczenia. Przeprowadzenie ćwiczenia ma na celu: 1. zapoznanie się z próbą udarności;. zapoznanie
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Przedmiot: Nauka o materiałach Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM S 0 5-0_0 Rok: I Semestr: Forma studiów: Studia
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Przedmiot: Nauka o materiałach Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM N 0 5-0_ Rok: I Semestr: Forma studiów: Studia
Bardziej szczegółowoZachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Zakład Metaloznawstwa i Odlewnictwa Przedmiot: Inżynieria Powierzchni / Powłoki Ochronne / Powłoki Metaliczne i Kompozytowe
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
S t r o n a 1 Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Autor opracowania: dr inż. Magdalena Rozmus-Górnikowska Ćwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 6 HARTOWNOŚĆ STALI. 1. Cel ćwiczenia. 2. Wprowadzenie
Ćwiczenie 6 HARTOWNOŚĆ STALI 1. Cel ćwiczenia Ćwiczenie ma na celu zaznajomienie studentów ze metodami wyznaczania hartowności stali, a w szczególności z metodą obliczeniową. W ramach ćwiczenia studenci
Bardziej szczegółowoInżynieria materiałowa : stal / Marek Blicharski. wyd. 2 zm. i rozsz. - 1 dodr. (PWN). Warszawa, Spis treści. Wstęp 11
Inżynieria materiałowa : stal / Marek Blicharski. wyd. 2 zm. i rozsz. - 1 dodr. (PWN). Warszawa, 2017 Spis treści Wstęp 11 1. Wytwarzanie stali 13 1.1. Wstęp 13 1.2. Wsad do wielkiego pieca 15 1.3. Wytwarzanie
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu. Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach
Akademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotów Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach Identyfikacja materiałów
Bardziej szczegółowoInnowacyjne warstwy azotowane nowej generacji o podwyższonej odporności korozyjnej wytwarzane na elementach maszyn
Tytuł projektu: Innowacyjne warstwy azotowane nowej generacji o podwyższonej odporności korozyjnej wytwarzane na elementach maszyn Umowa nr: TANGO1/268920/NCBR/15 Akronim: NITROCOR Planowany okres realizacji
Bardziej szczegółowoKształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej. 7. Podsumowanie
Kształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej 7. Podsumowanie Praca wykazała, że mechanizm i kinetyka wydzielania w miedzi tytanowej typu CuTi4, jest bardzo złożona
Bardziej szczegółowoAustenityczne stale nierdzewne
Stowarzyszenie Stal Nierdzewna ul. Ligocka 103 40-568 Katowice e-mail: ssn@stalenierdzewne.pl www.stalenierdzewne.pl Austenityczne stale nierdzewne Strona 1 z 7 Skład chemiczny austenitycznych stali odpornych
Bardziej szczegółowoWymrażanie i azotowanie stali narzędziowych
Aleksander Ciski, Piotr Wach, Tomasz Babul, KRyspin Burdyński, Stefan Kowalski Wymrażanie i azotowanie stali narzędziowych wprowadzenie Na podstawie danych literaturowych oraz wyników badań własnych, uzyskanych
Bardziej szczegółowoBUDOWA STOPÓW METALI
BUDOWA STOPÓW METALI Stopy metali Substancje wieloskładnikowe, w których co najmniej jeden składnik jest metalem, wykazujące charakter metaliczny. Składnikami stopów mogą być pierwiastki lub substancje
Bardziej szczegółowoTWARDOŚĆ, UDARNOŚĆ I ZUŻYCIE EROZYJNE STALIWA CHROMOWEGO
24/2 Archives of Foundry, Year 200, Volume, (2/2) Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr (2/2) PAN Katowice PL ISSN 642-5308 TWARDOŚĆ, UDARNOŚĆ I ZUŻYCIE EROZYJNE STALIWA CHROMOWEGO J. KILARSKI, A.
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE POWŁOK ELEKTROLITYCZNYCH ZE STOPÓW NIKLU PO OBRÓBCE CIEPLNEJ
4-2011 T R I B O L O G I A 43 Bogdan BOGDAŃSKI *, Ewa KASPRZYCKA *,**, Jerzy SMOLIK ***, Jan TACIKOWSKI *, Jan SENATORSKI *, Wiktor GRZELECKI * WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE POWŁOK ELEKTROLITYCZNYCH ZE STOPÓW
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. III. Hartowanie i odpuszczanie, obróbka cieplno-chemiczna
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. III. Hartowanie i odpuszczanie, obróbka cieplno-chemiczna HARTOWANIE, SPOSOBY HARTOWANIA Hartowanie jest obróbką cieplną polegającą na nagrzaniu stali do temperatur występowania
Bardziej szczegółowoMateriały metalowe. Odkształcenie plastyczne i rekrystalizacja metali. Copyright by L.A. Dobrzaski, IMIiB, Gliwice
Stale szybkotnce to takie stale stopowe, które maj zastosowanie na narzdzia tnce do obróbki skrawaniem, na narzdzia wykrojnikowe, a take na narzdzia do obróbki plastycznej na zimno i na gorco. Stale te
Bardziej szczegółowoZakres tematyczny. Podział stali specjalnych, ze względu na warunki pracy:
STAL O SPECJALNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH Zakres tematyczny 1 Podział stali specjalnych, ze względu na warunki pracy: - odporne na korozję, - do pracy w obniżonej temperaturze, - do pracy
Bardziej szczegółowoHartowność jako kryterium doboru stali
Hartowność jako kryterium doboru stali 1. Wstęp Od stali przeznaczonej do wyrobu części maszyn wymaga się przede wszystkim dobrych właściwości mechanicznych. Stali nie można jednak uznać za stal wysokiej
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z MATERIAŁOZNAWSTWA - LABORATORIUM OBRÓBKA CIEPLNA STALI
SPRAWOZDANIE Z MATERIAŁOZNAWSTWA - LABORATORIUM OBRÓBKA CIEPLNA STALI Obróbką cieplną nazywa sie zabiegi technologiczne umożliwiające dzięki grzaniu i chłodzeniu zmianę mikrostruktury, a przez to własności
Bardziej szczegółowoZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342
ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 342 wydany przez POLSKIE CENTRUM AKREDYTACJI 01-382 Warszawa ul. Szczotkarska 42 Wydanie nr 13, Data wydania: 22 kwietnia 2015 r. Nazwa i adres INSTYTUT
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA HARTOWANIE I ODPUSZCZANIE
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA HARTOWANIE I ODPUSZCZANIE 1. WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU 2. MARTENZYT 3. BAINIT 4. WYKRESY CTP 5. HARTOWANIE 6. HARTOWNOŚĆ 7. ODPUSZCZANIE Przesunięcie
Bardziej szczegółowo1. OZNACZANIE STALI WEDŁUG NORM EUROPEJSKICH
1. OZNACZANIE STALI WEDŁUG NORM EUROPEJSKICH Zgodnie z Normami Europejskimi obowiązują dwa systemy oznaczania stali: znakowy (według PN-EN 10027-1: 1994); znak stali składa się z symboli literowych i cyfr;
Bardziej szczegółowoWpływ struktury na skutki azotowania chromowych stali ledeburytycznych Część VIII. Badanie cech uŝytkowych materiałów narzędziowych
Obróbka Plastyczna Metali t. XX nr 4 (2009) InŜynieria materiałowa w obróbce plastycznej Prof. dr hab. inŝ. Leopold BERKOWSKI, dr inŝ. Jacek BOROWSKI Instytut Obróbki Plastycznej, Poznań Wpływ struktury
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II Wykład 3 Technologia hartowania stali
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 3 Technologia hartowania stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria
Bardziej szczegółowoL: 250 mm L: 500 mm C Si Mn P S Cr W 2,0-2,3 0,1-0,4 0,3-0,6 0-0,03 0-0,03 11,0-13,0 0,6-0,8
Nazwa Materiał-Nr. / Werkstoff-Nr. PREMIUM 1.2436 Nazwa wg składu chemicznego, własności i / lub zastosowania PN AISI/SAE Szukanie alternatywnych gatunków stali w aplikacji ABRAMS PORADNIK STALI X210CrW12
Bardziej szczegółowoWykresy równowagi układu żelazo-węgiel. Stabilny żelazo grafit Metastabilny żelazo cementyt
Wykresy równowagi układu żelazo-węgiel Stabilny żelazo grafit Metastabilny żelazo cementyt UKŁAD RÓWNOWAGI FAZOWEJ ŻELAZO-CEMENTYT Schemat wykresu układu równowagi fazowej żelazo-węgiel i żelazo-cementyt
Bardziej szczegółowoWykresy CTPi ułamek Na podstawie krzywych kinetycznych tworzy się wykresy CTP
Wykresy CTPi Kinetyka przemian fazowych - krzywe przedstawiające ułamek objętości tworzącej się fazy lub faz (struktur) w funkcji czasu. Na podstawie krzywych kinetycznych tworzy się wykresy CTP we współrzędnych:
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ Zmiany makroskopowe Zmiany makroskopowe R e = R 0.2 - umowna granica plastyczności (0.2% odkształcenia trwałego); R m - wytrzymałość na rozciąganie (plastyczne); 1
Bardziej szczegółowoPL B1. POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź, PL
PL 221932 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 221932 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 398270 (22) Data zgłoszenia: 29.02.2012 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 6. Laboratorium InŜynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INśYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. inŝ. A. Weroński Laboratorium InŜynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 6 Opracował: dr
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO BÖHLER K340 ISODUR jest uniwersalną stalą narzędziową do pracy na zimno, przy pomocy której zarobicie pieniądze i nie tylko podczas wycinania monet, lecz również podczas
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA SZCZECIŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA
POLITECHNIKA SZCZECIŃSKA INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA PRZEDMIOT: PODSTAWY NAUKI O MATERIAŁACH II (Tworzywa Metaliczne) Temat ćwiczenia: STRUKTURY STALI OBROBIONYCH
Bardziej szczegółowoWĘGLOAZOTOWANIE JAKO ELEMENT OBRÓBKI CIEPLNEJ DLA ŻELIWA ADI
54/4 Archives of Foundry, Year 2002, Volume 2, 4 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2002, Rocznik 2, Nr 4 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WĘGLOAZOTOWANIE JAKO ELEMENT OBRÓBKI CIEPLNEJ DLA ŻELIWA ADI D. MYSZKA 1,
Bardziej szczegółowoWykład 9 Obróbka cieplna zwykła
Wykład 9 Obróbka cieplna zwykła Rozróżniamy 3 rodzaje obróbki cieplnej: Obróbka cieplna zwykła, którą realizujemy stosując 2 parametry: t, τ Obróbka cieplno-chemiczna, którą realizujemy stosując parametry:
Bardziej szczegółowo