Prawo autorskie w umowach IT

Transkrypt

1 Prawo autorskie w umowach IT Joanna Kornas radca prawny 23 marca 2017 r., Łódź Okręgowa Izba Radców Prawnych w Łodzi

2 Plan 1. Stan faktyczny: program komputerowy 2. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych szczegółowa regulacja programów komputerowych 3. Umowy IT w praktyce obrotu 2

3 Umowy IT Pojęcie potoczne, z praktyki obrotu Wszelkie umowy związane z programami komputerowymi Strony: dostawca odbiorca/ nabywca/ zamawiający Stworzenie, wdrożenie i utrzymanie programu (reakcja na usterki, błędy i awarie) Udzielenie autorskich praw majątkowych (APM) przeniesienie licencja współwłasność 3

4 I. Program komputerowy czym jest?

5 Podstawowe pojęcia algorytm język programowania program komputerowy kod źródłowy biblioteka interfejs (interface) [ łącze ] kod maszynowy (wynikowy/ binarny) translator (kompilator/ interpreter) 5

6 Program komputerowy Algorytm ciąg logiczny, instrukcja obsługi (dokładny, jednoznaczny sposób postępowania, ograniczona liczba kroków) możliwość zapisania w różnej formie (słownie, graficznie, jako kod w języku programowania) Język programowania sztuczny język, z własnym słownictwem i składnią; zbiór instrukcji (poleceń) i zasad składni służących do zapisania kodu źródłowego 6

7 Program komputerowy Program komputerowy to algorytm zapisany w języku programowania (algorytm został implementowany), czyli z użyciem ciągu instrukcji z danego języka dwie postacie: kod źródłowy kod maszynowy (wynikowy/ binarny) 7

8 Program komputerowy Kod źródłowy program komputerowy zapisany w postaci zrozumiałej dla człowieka (instrukcje jako tekst) 8

9 Kod źródłowy w C++ przykład Przykład kodu źródłowego w języku programowania C++ - zadanie ze strony C++/Poziom-1/Operacjematematyczne/13 9

10 Program komputerowy (C++) Przykładowe działanie programu komputerowego na podstawie kodu źródłowego ze slajdu nr

11 Program komputerowy (C++) Przykładowe działanie programu komputerowego na podstawie kodu źródłowego ze slajdu nr

12 Program komputerowy Biblioteki zapisane są w nich różne (gotowe) funkcje i procedury do użycia w programie są osobnymi plikami, które mogą zostać włączone do kodu źródłowego same są również zapisane w swoim kodzie źródłowym możliwy inny język programowania niż programu głównego możliwe inne prawa autorskie * prawna kwestia utworów połączonych w przykładzie na poprzednich slajdach: częścią kodu źródłowego jest biblioteka <iostream> przez podanie jej nagłówka 12

13 Program komputerowy Interfejs brama umożliwiająca wymianę danych między różnymi światami człowiek-maszyna (program) program-program GUI: graphical user interface to, co użytkownik widzi na ekranie, dzięki czemu korzysta z funkcji programu 13

14 Program komputerowy Interfejs może być biblioteką (osobny plik) może być częścią kodu źródłowego opis funkcjonalności programu: co można zrobić z danymi wyjściowymi łącze w języku prawa autorskiego 14

15 Program komputerowy Kod maszynowy (wynikowy/ binarny) postać kodu źródłowego przetworzona w taki sposób, że instrukcje zostaną zrozumiane przez maszynę (0 i 1) i w konsekwencji maszyna umożliwi zrealizowanie funkcji zapisanych w instrukcjach kodu źródłowego 15

16 Program komputerowy Translator (sam jest programem komputerowym) dokonuje przekształcenia kodu źródłowego na kod maszynowy Kompilator i interpreter to rodzaje translatorów 16

17 Program komputerowy Na potrzeby prawnego rozumienia programu komputerowego, tożsame znaczenie: program komputerowy system operacyjny oprogramowanie software aplikacja uwaga na narzędzia (fizyczne) i narzędzia [informatyczne]! 17

18 II. Prawo autorskie rozdział VII Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i Kodeks cywilny

19 Kodeks cywilny art. 56 KC: Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. art. 354 KC: 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. 19

20 Dyrektywa 91/250/EWG Dyrektywa Rady z dnia 14 maja 1991 r. w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych (91/250/EWG) do celów niniejszej dyrektywy pojęcie "program komputerowy" obejmuje programy w jakiejkolwiek formie, włącznie z programami zintegrowanymi ze sprzętem komputerowym; pojęcie to obejmuje również przygotowawcze prace projektowe prowadzące do rozwoju programu komputerowego z zastrzeżeniem, że charakter prac przygotowawczych jest taki, że program komputerowy może korzystać z nich na późniejszym etapie 20

21 Prawo autorskie art ^2 PrAut (rozdział VII): regulacje szczegółowe stosowane przed innymi postanowieniami PrAut brak postanowień w rozdz.vii: stosowanie przepisów dot. utworów literackich (art. 74.1) brak ustawowej definicji programu komputerowego 21

22 Prawo autorskie Od strony prawa autorskiego istota programu komputerowego to kod źródłowy Funkcjonalności dostarczane przez program: brak ochrony prawnoautorskiej (komputerowej) 22

23 Prawo autorskie art. 74.2: Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie. łącze = interfejs 23

24 C-406/10 SAS vs. World Programming Nie stanowią formy wyrażenia programu (=ochronie prawnoautorskiej nie podlegają): funkcjonalność język programowania format plików przypomnienie mot. 14 Dyrektywy 91/250/EWG: w zakresie w jakim logika, algorytmy i języki programowania obejmują koncepcje i zasady, te koncepcje i zasady nie podlegają ochronie 24

25 Pola eksploatacji 1 art. 74 ust. 4. Autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego, z zastrzeżeniem przepisów art. 75 ust. 2 i 3, obejmują prawo do: 1) trwałego lub czasowego zwielokrotnienia programu komputerowego w całości lub w części jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie; w zakresie, w którym dla wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania i przechowywania programu komputerowego niezbędne jest jego zwielokrotnienie, czynności te wymagają zgody uprawnionego; 25

26 Pola eksploatacji 2 2) tłumaczenia, przystosowywania, zmiany układu lub jakichkolwiek innych zmian w programie komputerowym, z zachowaniem praw osoby, która tych zmian dokonała; tzw. modyfikacje też przełożenie na inny język programowania 26

27 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut Art Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. 2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania. 27

28 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut Art. 46 [rozdział Przejście APM ]: Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych. 28

29 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut Na potrzeby modyfikacji programu komputerowego należy nabyć: 1) prawa do sporządzania opracowań [art. 2] 2) prawa do rozporządzania i korzystania z opracowań (przez siebie) [art. 2] 3) prawa do zezwalania na sporządzanie, rozporządzanie i korzystanie z opracowań [art. 46] 29

30 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM) zezwolenie udzielone: art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania (program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania 30

31 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM) zezwolenie udzielone: art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania (program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania Nabycie jedynie praw na podstawie art. 2 PrAut 31

32 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut Zbywca praw z art. 2 PrAut art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM) zezwolenie udzielone: Kto decyduje o możliwości: 1. Korzystania z 2. Rozporządzania -opracowaniem? art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania (program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania Zlecenie wykonania opracowania osobie trzeciej 32

33 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM) zezwolenie udzielone: art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania (program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania Nabycie prawa z art. 46 PrAut Nabycie praw na podstawie art. 2 PrAut 33

34 Modyfikacje: art. 2.2 vs. art. 46 PrAut art. 46 PrAut: zezwalanie na wykonywanie zależnego prawa autorskiego (odrębne APM) prawo z art. 46 PrAut nabyte Nabywca praw z art. 2 i 46 PrAut zezwolenie udzielone: Kto decyduje o możliwości: 1. Korzystania z 2. Rozporządzania -opracowaniem? d e c y z j a art. 2 PrAut 1. Sporządzenie opracowania (program komputerowy) 2. Rozporządzanie opracowaniem 3. Korzystanie z opracowania Zlecenie wykonania opracowania osobie trzeciej 34

35 Pola eksploatacji 3 3) rozpowszechniania, w tym użyczenia lub najmu, programu komputerowego lub jego kopii art. 6 ust. 1 pkt. 7 i 8 definicje najmu i użyczenia egzemplarzy utworu: przekazanie egzemplarzy utworu do ograniczonego czasowo korzystania najem: w celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej użyczenie: niemające na celu bezpośredniego lub pośredniego uzyskania korzyści majątkowej 35

36 Pola eksploatacji Uwaga! inne na kod źródłowy i maszynowy? Przeniesienie APM a wydanie kodu źródłowego Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 września 2014 r. I ACa 315/14 36

37 Wyrok SA W-wa I ACa 315/14 Z uzasadnienia: Z żadnego z powołanych w apelacji przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie wynika przede wszystkim, aby wykonanie umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich do programu komputerowego przez jego twórcę obejmowało także obowiązek wydania kodów źródłowych nabywcy takich praw Niejasne: model SaaS? 37

38 Pola eksploatacji Nie dzierżawa APM Specyfikacja platformy technicznej, na której ma działać program komputerowy: PE czy ograniczenie technologiczne? Wirtualne maszyny i licencje per core 38

39 Pola eksploatacji Grupy kapitałowe Zakres terytorialny Uwaga! excel i VBA vs. zwykły excel VBA: język programowania Visual Basic for Applications zob. przykładowo: Złote Kursy, Kurs Excel VBA Część 1 : Pierwsze makro, M 39

40 Pola eksploatacji Utwór główny nie-program komputerowy (np. literacki analiza, dokumentacja) Potrzeba stworzenia na tej podstawie programu komputerowego komputerowe pola eksploatacji dla utworów zależnych? 40

41 SaaS SaaS Software as a Service a art PrAut: Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie. 41

42 Pracownik a program komputerowy art. 74 ust. 3 PrAut: Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej zasada: nabycie pierwotne APM przez pracodawcę 42

43 Pracownik a program komputerowy art. 74 ust. 3 PrAut: dotyczy tylko umowy o pracę, a nie kontraktorów!!! tzw. body leasing potrzeba kontraktowego przeniesienia APM na podwykonawcę wyższego szczebla 43

44 Pracownik a program komputerowy art. 12 PrAut, zasady ogólne (wyłączone przy programach komputerowych): Art Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. 2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu. 3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono 44

45 Pracownik a program komputerowy Znaczenie terminu pracownik w umowie dot. praw autorskich, w kontekście dopuszczalności korzystania z programu komputerowego Pierwszeństwo definicji umownej pracownika Praktyka obrotu: niepowiązane z umowę o pracę Osoby będące częścią struktury organizacyjnej nabywcy APM/ licencjobiorcy lub wykonujące pracę (usługi) na jego wewnętrzne potrzeby (kontraktorzy) 45

46 Prawo autorskie art. 75 ust. 1 Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie 46

47 Prawo autorskie art. 75 ust. 2 Nie wymaga zezwolenia uprawnionego: 1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym 47

48 Prawo autorskie art. 75 ust. 2 Nie wymaga zezwolenia uprawnionego: 2) obserwowanie, badanie i testowanie funkcjonowania programu komputerowego w celu poznania jego idei i zasad przez osobę posiadającą prawo korzystania z egzemplarza programu komputerowego, jeżeli, będąc do tych czynności upoważniona, dokonuje ona tego w trakcie wprowadzania, wyświetlania, stosowania, przekazywania lub przechowywania programu komputerowego; 48

49 Prawo autorskie art. 75 ust. 2 Nie wymaga zezwolenia uprawnionego: 3) zwielokrotnianie kodu lub tłumaczenie jego formy w rozumieniu art. 74 ust. 4 pkt 1 i 2 [pola eksploatacji], jeżeli jest to niezbędne do uzyskania informacji koniecznych do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego z innymi programami komputerowymi, o ile zostaną spełnione następujące warunki: a) czynności te dokonywane są przez licencjobiorcę lub inną osobę uprawnioną do korzystania z egzemplarza programu komputerowego bądź przez inną osobę działającą na ich rzecz, b) informacje niezbędne do osiągnięcia współdziałania nie były uprzednio łatwo dostępne dla osób, o których mowa pod lit. a, c) czynności te odnoszą się do tych części oryginalnego programu komputerowego, które są niezbędne do osiągnięcia współdziałania 49

50 Prawo autorskie art. 75 ust Informacje, o których mowa w [art. 75] ust. 2 pkt 3, nie mogą być: 1) wykorzystane do innych celów niż osiągnięcie współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego; 2) przekazane innym osobom, chyba że jest to niezbędne do osiągnięcia współdziałania niezależnie stworzonego programu komputerowego; 3) wykorzystane do rozwijania, wytwarzania lub wprowadzania do obrotu programu komputerowego o istotnie podobnej formie wyrażenia lub do innych czynności naruszających prawa autorskie. 50

51 Prawo autorskie art. 75 ust. 2 i 3 Postanowienia umów sprzeczne z art. 75 ust. 2 i 3 są nieważne! art. 75 ust. 2 pkt 3 PrAut a prawa do interfejsów przy milczącej umowie ad casum przeniesienie APM: zasadniczo tak licencja: wątpliwe funkcjonalność programu! 51

52 Prawo autorskie art. 77 Art. 77. Do programów komputerowych nie stosuje się przepisów art. 16 pkt 3 5 (niektóre APO) art. 20 (opłaty dla OZZ) art. 23, art. 23^1, art. 27, art. 28, art. 33^1 33^5 (dozwolony użytek osobisty) art. 49 ust. 2 (zakaz zmian w nabytym utworze przez następcę prawnego bez zgody twórcy) art. 56 (odstąpienie/ wypowiedzenie umowy ze względu na interesy twórcze) art. 60 (nadzór autorski) art. 62 (utwory zbiorowe) 52

53 Prawo autorskie art. 77^2 Ochrona przyznana bazom danych spełniającym cechy utworu [chronione ustawą o prawie autorskim] nie obejmuje programów komputerowych używanych do sporządzenia lub obsługi baz danych dostępnych przy pomocy środków elektronicznych. 53

54 III. Umowy IT w praktyce

55 Typy umów w obrocie Wdrożeniowe ( dostawa i wdrożenie, dostawa wdrożenie i sprzedaż ) Serwisowe (utrzymaniowe/ konserwacyjne/ maintenance/ opieki technicznej/ wsparcia) Ramowe (usługi dodatkowe/ świadczenie usług informatycznych) Prawonoautorskie (nabycie APM, licencje, współwłasność) osobne dokumenty umów lub jeden 55

56 Typy umów w obrocie inne: Audyt IT Modernizacyjnych infrastruktury teleinformatycznej (np. serwerownie) Korzystanie z appliance Body leasing NDA (umowy o poufności) umowy niepozorne 56

57 Dzieło vs. zlecenie Umowy rezultatu Umowy starannego działania (świadczenie usług) Odstąpienie 57

58 Umowa wdrożeniowa Umowa o dzieło Tryby odbiorów Czytać załączniki! 58

59 Umowa serwisowa Umowa o świadczenie usług Malejące wynagrodzenie Wzrost wynagrodzenia przy dodatkowych Modułach Aplikacje webowe służące do zgłaszania błędów 59

60 Umowa ramowa Regulamin konkretne umowy wykonawcze: różny charakter, zasadniczo dzieło Usługi dodatkowe modyfikacje oprogramowanie usługi doradcze szkolenia 60

61 Wypowiedzenie/ odstąpienie Cały program Część programu (moduł) Część modułu (separowalna funkcjonalność) 61

62 Dokumentacja projektowa techniczna użytkowa oferta utwór vs. know-how prawo do modyfikacji 62

63 Wynagrodzenie Powinno wprost obejmować wszystkie pola eksploatacji i licencje tymczasowe do czasu nabycia APM art. 64 nabycie APM z chwilą zapłaty art. 64. Umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej. 63

64 Licencje Licencje wieczyste vs. na czas nieoznaczony Art Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego. 2. Licencję udzieloną na okres dłuższy niż pięć lat uważa się, po upływie tego terminu, za udzieloną na czas nieoznaczony. licencja w znaczeniu potocznym a w znaczeniu prawnym Klucze licencyjne Najpierw nabycie licencji, potem wdrożenie Licencja per core: materialny czy wirtualny 64

65 Dystrybutorzy Pełnomocnik Posłaniec Umowa na rzecz osoby trzeciej 65

66 Warto przeczytać Analiza dobrych praktyk w zakresie realizacji umów IT, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki projektów informatycznych 7 Osi POIG, Wzorcowe klauzule w umowach IT, Opinia prawna w sprawie możliwości i sposobu wykorzystania metodyki Agile w projektach informatycznych realizowanych z zastosowaniem ustawy Prawo zamówień publicznych, 66

67 Dziękuję! Joanna Kornas