Stosunek służbowy w Policji

Transkrypt

1 Każdy pracownik świadczący pracę za wynagrodzeniem pozostaje w tzw. stosunku pracy, który regulowany jest w kodeksie pracy oraz przepisach szczegółowych, na przykład, ustawie o pracownikach urzędów państwowych czy ustawie o szkolnictwie wyższym. Niezależnie od stosunku pracy istnieją także stosunki prawne polegające na świadczeniu czynności zwanych służbą. Służba to działalność, praca instytucji użyteczności publicznej, wojska, obejmująca określoną dziedzinę, jak również działanie dla jakiejś idei, poświęcenie się jakiejś sprawie.[1] Pracowników świadczących służbę nazywamy funkcjonariuszami. W świetle praw i obowiązków policjantek i policjantów istotną rolę odgrywa specyfika wykonywanego zawodu. Ma ona istotny wpływ na ich życie prywatne. Służba policjanta trwa nieprzerwanie od momentu uzyskania przez niego uprawnień do momentu zwolnienia. Obejmuje ona czas obowiązków służbowych oraz czas wolny od obowiązków. W tym ostatnim policjant również jest zobligowany do interwencji w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa, których jest świadkiem lub uczestnikiem. Istotą służby jest więc nie tylko formalne nałożenie na policjanta obowiązku reagowania na wszelkie przejawy naruszenia porządku i prawa, niezależnie od ustawowego wymiaru służby w postaci godzin pracy, ale również jego wewnętrzne przekonanie i obowiązek moralny służenia pomocą osobom zagrożonym. Wyżej wymieniony rodzaj stosunków prawnych nazywamy stosunkami służbowymi. Nie podlegają one kodeksowi pracy, lecz odrębnym unormowaniom zawartym w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji oraz aktach wykonawczych wydanych na podstawie ustawy. Pod pojęciem stosunku służbowego rozumie się stosunek administracyjno - prawny powstający przez mianowanie na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby, a ustający z chwilą doręczenia lub ustnego ogłoszenia decyzji o jego rozwiązaniu bądź z chwilą zajścia zdarzenia rozwiązującego ten stosunek.[2] Przedstawiona na potrzeby niniejszego opracowania definicja stosunku służbowego wskazuje na charakterystyczne dla niego cechy zawierające m.in. katalog obowiązków i praw policjanta. Są one uregulowane w zwartej formie w ustawie o Policji oraz rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 września 2002 roku w sprawie szczegółowych praw i obowiązków oraz przebiegu służby policjantów (Dz. U. z dnia 17 września 2002 roku). 1 / 8

2 Powinnością policjanta jest dochowanie obowiązków wynikających z roty złożonego ślubowania a także odmowa wykonania rozkazu gdyby łączyłoby się ono z popełnieniem przestępstwa. Do podstawowych obowiązków policjanta należą m.in.: 1) podległość służbowa policjanta, jego podporządkowanie się podczas wykonywania zadań służbowych poleceniom i rozkazom przełożonych oraz ograniczeniom wynikającym z dyscypliny służbowej; 2) dyspozycyjność policjanta, zobowiązująca go do realizowania czynności służbowych poza wyznaczonymi godzinami służby lub powierzenie zadań wykraczający poza przydzielony zakres zadań, wpisujące się w sam charakter służby; 3) podporządkowanie się rozkazom delegowania funkcjonariusza do pełnienia służby w innej miejscowości lub mianowania na inne stanowisko służbowe, bez uzyskania zgody zainteresowanego; 4) w razie ogłoszenia mobilizacji bądź wojny możliwość objęcia militaryzacją i pozostanie w tej służbie do czasu zwolnienia; 5) niezwłoczny powrót funkcjonariusza z urlopu, obowiązek pozostawienia adresu miejsca przebywania podczas urlopu wypoczynkowego bądź dodatkowego lub wskazania sposobu kontaktowania się; 6) zakaz pracy zarobkowej poza służbą bez pisemnej zgody przełożonego oraz zakaz wykonywania czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy bądź podważającymi zaufanie do Policji; 7) obowiązek złożenia w ustawowym terminie i trybie oświadczenia o stanie majątkowym, w tym majątku objętym małżeńską wspólnością majątkową, włączając informacje dotyczące 2 / 8

3 prowadzonej działalności gospodarczej, pełnienia funkcji w spółkach prawa handlowego lub spółdzielniach z wyłączeniem funkcji w radzie nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej; 8) obowiązek poinformowania przełożonego właściwego w sprawach osobowych o podjęciu przez małżonka lub osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym zatrudnienia lub innych czynności zarobkowych w podmiotach świadczących usługi detektywistyczne lub ochrony osób i mienia oraz objęciu w nich akcji udziałów; 9) zakaz członkowstwa w partiach politycznych; 10) obowiązek poinformowania przełożonego o przynależności do stowarzyszeń krajowych działających poza służbą; 11) konieczność uzyskania zezwolenia Komendanta Głównego Policji na przynależność do organizacji lub stowarzyszeń zagranicznych bądź międzynarodowych; 12) obowiązek poinformowania bezpośredniego przełożonego o planowanym wyjeździe poza obszar Unii Europejskiej; 13) obowiązek poinformowania w raporcie pisemnym drogą służbową o zmianie stanu cywilnego, zmianie imienia i nazwiska, zmianie miejsca zamieszkania, urodzenia się dziecka, przysposobieniu dziecka lub przyjęciu na wychowaniu, wszczęciu i zakończeniu postępowania karnego lub karno - skarbowego przeciwko niemu, małżonkowi lub dzieciom pozostającym na jego utrzymaniu, utracie uprawnień lub prawa wykonywania zawodu; 14) podleganie podwójnej karalności funkcjonariuszy za ten sam czyn zabroniony (postępowanie dyscyplinarne i postępowanie karne). Ostatni z wymienionych obowiązków jest szczególnie restrykcyjnym warunkiem służby. Postępowanie dyscyplinarne jest postępowaniem odrębnym oraz niezależnym od postępowania 3 / 8

4 karnego. Policjant podlega więc odpowiedzialności dyscyplinarnej niezależnie od odpowiedzialności karnej. Taka dwutorowość oznacza, że w toku każdego postępowania czynione są własne ustalenia i opinie. W sprawach dyscyplinarnych nie mają bezpośredniego zastosowania reguły, rządzące postępowaniem karnym, w tym zasada domniemania niewinności.[3] Hierarchiczne podporządkowanie w służbie, dyspozycyjność, jednostronne kształtowanie sytuacji służbowej funkcjonariuszy (w tym funkcjonariuszek, tradycyjnie bardziej obciążonych obowiązkami domowymi), może doprowadzać do zaburzenia równowagi między życiem prywatnym i zawodowym oraz być przyczyną konfliktu ról zawodowych i rodzinnych w znacznie większym stopniu, niż ma to miejsce w przypadku wykonywania tzw. zawodów cywilnych. Oprócz obowiązków nałożonych na policjanta, stosunek służbowy przewiduje respektowanie jego praw jako funkcjonariusza publicznego, w tym praw socjalnych dla niego i jego rodziny. Są one ujęte w wyżej wymienionej ustawie oraz w szczególności w: 1. Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 2 września 2002 roku w sprawie szczegółowych praw i obowiązków oraz przebiegu służby policjantów (Dz. U. z dnia 17. września 2002 roku ). 2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18. października 2001 roku w sprawie rozkładu czasu służby policjantów (Dz. U. z dnia 16. listopada 2001roku). 3. Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 grudnia 2006 roku w sprawie przyznawania policjantom nagród i zapomóg, a także tworzenia funduszu nagród i zapomóg dla policjantów ( Dz. U. z dnia 29 grudnia 2006 roku). 4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 listopada 2003 roku w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy udzielaniu wyróżnień policjantom (Dz. U. z dnia 21 listopada 2003 roku). 5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29. kwietnia / 8

5 roku w sprawie warunków otrzymania przez policjanta dodatkowego wynagrodzenia za wykonywanie zleconych zadań wykraczających poza obowiązki służbowe (Dz. U. z dnia 8. maja 2002 roku). 6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2002 roku w sprawie urlopów policjantów (Dz. U. z dnia 21 czerwca 2002 roku). 7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2002 roku w sprawie płatnych urlopów dodatkowych dla policjantów (Dz. U. z dnia 21. czerwca 2002 roku). 8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 marca 2002 roku w sprawie rodzaju oraz zakresu świadczeń socjalnych i bytowych przysługujących policjantom oraz członkom ich rodzin (Dz. U. z dnia 16 marca 2002 roku). 9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 maja 2007r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej na kształcenie dzieci policjantów, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą (Dz. U. z dnia 11 czerwca 2007 roku). W świetle pragmatyki służbowej obowiązującej w Policji funkcjonariuszom i ich rodzinom przysługują także określone prawa. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć prawo do: 1) ochrony przewidzianej w kodeksie karnym dla funkcjonariuszy publicznych w związku z pełnieniem obowiązków służbowych; 2) zrzeszania się w związku zawodowym policjantów; 3) w razie uszczerbku na zdrowiu w związku ze służbą - odszkodowania, a w razie jego śmierci odszkodowania dla rodziny; 5 / 8

6 4) częściowej emerytury policyjnej po 15 latach służby a pełnej po 30 latach wysługi emerytalnej; 5) renty inwalidzkiej dla policjanta, który stał się inwalidą; 6) renty rodzinnej dla uprawnionych członków rodziny po śmierci policjanta ; 7) bezpłatnego umundurowania; 8) przejazdu w obie strony raz w roku środkami transportu publicznego w obrane miejsce w kraju na koszt właściwego organu Policji lub zwrot takich kosztów na ustanowionych zasadach /dotyczy też rodziny/; 9) bezpłatnej służby zdrowia resortu spraw wewnętrznych oraz bezpłatnych świadczeń leczniczych zakładów społecznej służby zdrowia (dotyczy również rodziny); 10) corocznego płatnego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 26 dni roboczych; 11) policjantowi - kobiecie do szczególnych uprawnień przewidzianych dla pracownic według przepisów prawa pracy, jeśli przepisy ustawy o Policji nie stanowią inaczej; 12) dodatkowego płatnego urlopu w wymiarze 13 dni roboczych dla policjantów pełniących służbę w warunkach szczególnie uciążliwych bądź osiągnęli określony staż lub wiek służby; 13) płatnego urlopu zdrowotnego lub okolicznościowego a także urlopu bezpłatnego z ważnych przyczyn; 6 / 8

7 14) policjantowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe i wykształcenie ogólne poza służbą na podstawie skierowania przysługuje zwolnienie od zajęć służbowych. 15) zwolnienia ze służby w porze nocnej w godzinach od do 6.00 oraz w niedziele i święta policjanta: kobiety w ciąży lub będącego jedynym opiekunem dziecka w wieku do lat ośmiu lub osoby wymagającej stałej opieki; 16) zwolnienia od zajęć służbowych w razie konieczności osobistego sprawowania opieki nad : a) dzieckiem do ukończenia lat 8 w przypadku: 1. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, 2.porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem 3. pobytu małżonka policjanta stale opiekującym się dzieckiem w zamkniętym zakładzie opieki zdrowotnej b) chorym dzieckiem w wieku do lat 14 (w przypadku opieki na dzieci 60 dni kalendarzowych) lub innym chorym członkiem rodziny (do 14 dni kalendarzowych) łącznie jednak nie więcej niż 60 dni; c) policjantowi kobiecie oraz policjantowi będącym jedynym opiekunem dziecka w wieku do lat 14 przysługują 2 wolne dni. Realizując cele i zadania Policji policjanci korzystają z przyznanych im uprawnień ustawowych. Należą do nich takie czynności jak np. legitymowanie, zatrzymywanie osób czy użycie środków przymusu bezpośredniego. Jako funkcjonariuszom przysługują im również prawa, w tym tak fundamentalne jak ochrona prawna funkcjonariuszy publicznych, m.in. gwarantująca nietykalność cielesną policjanta, czy prawo do wcześniejszej emerytury. W katalogu praw znajdują się również te o charakterze socjalnym, do których uprawnieni są policjanci i ich rodziny. Od czasu powołania Policji prawa te ulegały zmianie wraz z przeobrażeniami społecznymi zachodzącymi w Polsce. Prawo do korzystania z resortowej służby zdrowia czy bezpłatnych leków stało się martwe, a prawo do lokalu mieszkalnego jest przeważnie niemożliwe do zrealizowania. 7 / 8

8 [1] Słownik Języka Polskiego (red.) M. Szymczak. Warszawa 1992 [2] Leksykon policyjny, (red.) W. Pływaczewski, G. Kędzierska. WSPol. w Szczytnie, 2001 r. [3] Kotowski W. Ustawa o Policji Komentarz, Wolters Kluwer Polska. Warszawa 2008, s / 8