ROLA I ZADANIA NADZORU BUDOWLANEGO DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCJI NA PRZYKŁADZIE POWIATOWEGO INSPEKTORATU NADZORU BUDOWLANEGO DLA MIASTA POZNANIA

Transkrypt

1 ROLA I ZADANIA NADZORU BUDOWLANEGO DZIAŁALNOŚĆ INSPEKCJI NA PRZYKŁADZIE POWIATOWEGO INSPEKTORATU NADZORU BUDOWLANEGO DLA MIASTA POZNANIA 1. Geneza powstania nadzoru budowlanego w Polsce W schyłkowym okresie Polski Ludowej zadania nadzoru budowlanego realizowały terenowe organy administracji państwowej. Od 1990 roku nadzór budowlany sprawowany był przez kierowników urzędów rejonowych i wojewodów, a takŝe przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego oraz jego biura terenowe. Klasyczny nadzór budowlany, w powojennej Polsce, powstał dopiero 1 stycznia 1999 roku w wyniku reformy administracji publicznej, przeprowadzonej przez rząd profesora Jerzego Buzka. Powstanie nadzoru budowlanego bezpośrednio wiązało się z reformą samorządową, a konkretnie z reaktywowaniem powiatów. Dokonano wówczas rozdzielenia zadań administracyjno-architektonicznych od zadań inspekcyjno-kontrolnych. W wyniku reformy powstały powiatowe i wojewódzkie inspektoraty nadzoru budowlanego. W Polsce jest obecnie 378 powiatowych oraz 16 wojewódzkich inspektoratów nadzoru budowlanego. W Województwie Wielkopolskim jest 35 inspekcji powiatowych. Osobiście miałem zaszczyt współorganizować nadzór budowlany w Wielkopolsce, pełniąc w latach funkcję Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego. 2. Akt prawny określający zadania i uprawnienia nadzoru budowlanego Zagadnienia dotyczące kompetencji nadzoru budowlanego określa ustawa z 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane. Zadania i uprawnienia nadzoru budowlanego, to nie jedyne zagadnienia regulowane przez ustawę Prawo budowlane. Ustawa ta reguluje bowiem wiele innych kwestii, a w szczególności: - definiuje wszystkie najwaŝniejsze pojęcia budowlane, - określa prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego: inwestora, projektanta, kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego, - określa zasady postępowania inwestora oraz administracji budowlanej przed rozpoczęciem robót budowlanych (precyzuje jakie roboty wymagają 1

2 pozwolenia na budowę, a jakie zgłoszenia; co jest istotnym, a co nie jest istotnym odstąpieniem od zatwierdzonego projektu budowlanego itp.), - określa zasady budowy i oddawania do uŝytkowania obiektów budowlanych, - określa zasady utrzymania obiektów budowlanych, - określa zasady dotyczące postępowania administracji w przypadku katastrofy budowlanej, - reguluje kwestie odpowiedzialności zawodowej, - określa kompetencje organów administracji architektoniczno budowlanej i nadzoru budowlanego, oraz - zawiera przepisy karne z tytułu naruszenia Prawa budowlanego. 3. Zadania nadzoru budowlanego określone w ustawie Prawo budowlane: A) kontrola przestrzegania i stosowania przepisów Prawa budowlanego, która obejmuje: a) kontrolę zgodności wykonywania robót z przepisami prawa budowlanego, projektem budowlanym i warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniu na budowę taka kontrola ma miejsce w trakcie robót budowlanych lub bezpośrednio przed oddaniem obiektu do uŝytkowania, b) sprawdzanie posiadania przez osoby pełniące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie właściwych uprawnień do pełnienia tych funkcji, c) sprawdzanie dopuszczenia do stosowania w budownictwie wyrobów budowlanych. Kontrolując stosowanie przepisów Prawa budowlanego organy nadzoru budowlanego badają prawidłowość postępowania administracyjnego przed organami administracji architektoniczno-budowlanej oraz wydawanych w jego toku decyzji i postanowień, a takŝe sprawdzają wykonywanie obowiązków wynikających z decyzji i postanowień wydanych na podstawie przepisów Prawa budowlanego. B) kontrola działania organów administracji architektoniczno-budowlanej, którą wykonują: Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (sprawuje generalny nadzór nad działalnością wojewodów i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego oraz kontroluje działanie organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego) oraz Wojewódzcy Inspektorzy Nadzoru Budowlanego (kontrolują działania starostów i prezydentów miast na prawach powiatu), C) badanie przyczyn powstawania katastrof budowlanych, D) współdziałanie z organami kontroli państwowej (z NajwyŜszą Izbą Kontroli, prokuraturą, urzędami skarbowymi, oraz z inspekcjami, słuŝbami i straŝami (policją, straŝą poŝarną, inspekcją sanitarną, inspekcją transportową.). 2

3 4. Organy nadzoru budowlanego Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego - pełni funkcję organu wyŝszego stopnia w stosunku do wojewodów i wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego oraz sprawuje nadzór nad ich działalnością, - kontroluje działanie organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, - prowadzi, w formie elektronicznej, centralne rejestry osób posiadających uprawnienia budowlane, rzeczoznawców budowlanych i osób ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego pełni funkcję organu wyŝszego stopnia w stosunku do powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego, oraz - organu pierwszej instancji w sprawach obiektów i robót budowlanych: a) hydrotechnicznych (piętrzących, upustowych, regulacyjnych, melioracji podstawowych, kanałów i innych słuŝących kształtowaniu zasobów wodnych), b) dróg publicznych krajowych i wojewódzkich, c) obiektów usytuowanych na obszarze kolejowym, d) lotnisk cywilnych, e) obiektów usytuowanych na terenach zamkniętych. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego pełni funkcję organu pierwszej instancji we wszystkich pozostałych sprawach, czyli praktycznie zajmuje się większością spraw związanych z budową i utrzymaniem obiektów budowlanych oraz odpowiedzialnością zawodową w budownictwie z tytułu wykonywania samodzielnych funkcji technicznych. 5. Działalność nadzoru budowlanego na przykładzie Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego dla Miasta Poznania Nasze działania obejmują 5 zasadniczych obszarów tematycznych: ~ pierwszy obszar, to działania związane z kontrolą legalności i jakości robót w toku (na placach budowy), a więc ich zgodności z projektem budowlanym, sztuką budowlaną i wymogami bezpieczeństwa, ~ drugi obszar, to działania związane z oddawaniem obiektów budowlanych do 3

4 uŝytkowania inicjowane zawiadomieniami dokonywanymi przez inwestorów, ~ trzeci obszar, to działania doraźne związane z utrzymaniem stanu technicznego istniejących obiektów budowlanych podejmowane z inicjatywy PINB lub na wniosek uŝytkowników budynków, najczęściej lokatorów budynków mieszkalnych, ~ czwarty obszar, to prowadzenie postępowań administracyjnych w odniesieniu do obiektów lub robót zrealizowanych w warunkach samowoli budowlanej, czyli wybudowanych bez pozwolenia lub z istotnymi odstępstwami od projektu, ~ piąty obszar, to działania inspekcyjno-kontrolne podejmowane z inicjatywy Inspektoratu eliminujące największe zagroŝenia dla bezpieczeństwa uŝytkowników, a wynikające z niesprawnych technicznie obiektów, albo porządkujące przestrzeń publiczną skaŝoną plagą nieestetycznych i samowolnie postawionych niewielkich obiektów gastronomiczno-handlowych oraz reklam. W powyŝszym zestawieniu 5-u obszarów zagadnień, którymi zajmuje się Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego dla Miasta Poznania, świadomie pominąłem działania o charakterze biurokratyczno-organizacyjnym, w tym wykonywanie ogromnej liczby sprawozdań oraz prowadzenie spraw z zakresu zarządzania jakością (ISO, CAF) i informacją (strona internetowa, współpraca z mediami), a takŝe kwestie dotyczące informatyzacji, kadr, finansów, szkoleń, archiwum zakładowego, statystyk itd. A więc spraw daleko wykraczających poza realizację zadań określonych w ustawie Prawo budowlane, aczkolwiek niezbędnych dla sprawnego i profesjonalnego działania Inspekcji. Analizując naszą działalność naleŝy zwrócić uwagę na fakt, Ŝe nadzór budowlany zarówno w stolicy Wielkopolski, jak i w kaŝdym innym powiecie, przytłoczony jest sprawami nie tylko o drugorzędnym, ale, bardzo często, błahym znaczeniu. Sprawami często porządkowymi bądź związanymi ze sposobem zarządzania nieruchomościami. Na przykład dotyczącymi usytuowania i stanu technicznego szopek lub gołębników, badaniem prawidłowości przeprowadzenia drobnych przeróbek, bądź to sprawdzaniem stanu technicznego urządzeń sanitarnych, ogrodzeń, placów pod śmietniki, czy teŝ sposobu sytuowania kontenerów na śmieci. Często zajmujemy się takŝe wyjaśnianiem powodów powstania grzyba na ścianach lub zacieków na sufitach, nie obce nam jest rozwiązywanie problemów związanych z otwieraniem drzwi, bram i furtek. Nadzór budowlany traktowany jest przez wielu interesantów, jako bezpłatny sędzia mający rozstrzygać spory zwaśnionych ze sobą stron lub instytucja mająca przywołać do porządku nieodpowiedzialnego uŝytkownika lokalu lub zarządcę nieruchomości. W efekcie mamy zbyt mało czasu na zajmowanie się problemami o kluczowym, dla porządku prawnego i budowlano-architektonicznego, znaczeniu. 4

5 Zupełnie pomijam przy tym kwestię braków kadrowych, będących konsekwencją, wpisanego juŝ w specyfikę dwunastu lat funkcjonowania nadzoru budowlanego, permanentnego niedofinansowania budowlanych inspekcji. Na szczęście w Poznaniu mizerię tę znacznie niweluje pomoc Prezydenta i Rady Miasta Poznania. Podejmujemy zatem rękawicę i stajemy oko w oko z problemami, które mają ogromne znaczenie dla zapewnienia porządku budowlanego i architektonicznego w przestrzeni publicznej i dla bezpieczeństwa uŝytkowników obiektów budowlanych. Od 2007 roku konsekwentnie nie ograniczamy się do interweniowania na prośbę lub konkretny wniosek, ale naszą uwagę skupiamy na zagadnieniach o charakterze problemowym - wychodząc z załoŝenia, Ŝe lepiej na przykład zapobiegać katastrofom budowlanym, aniŝeli wyjaśniać okoliczności ich powstania. Na podstawie naszej wiedzy i sygnałów które otrzymujemy od mieszkańców Poznania, co roku podejmujemy działania kontrolne obejmujące kilka konkretnych zagadnień. Opierając się na takim modelu pracy, w ostatnich 4 latach podjęliśmy systematyczne kontrole stanu technicznego następujących kategorii obiektów budowlanych: 1) najstarszych poznańskich kamienic ze względu na fatalny stan techniczny wielu starych budynków mieszkalnych kontrole mają charakter ciągły, 2) budynków oświaty i szkolnictwa wyŝszego, w tym budynków w których siedziby mają: - przedszkola, - szkoły podstawowe i gimnazjalne, - szkoły średnie, - wyŝsze uczelnie. 3) obiektów wielkopowierzchniowych ze względu na oddziaływanie szkodliwych czynników atmosferycznych, a w konsekwencji na skalę i skutki ewentualnej awarii kontrole mają charakter ciągły, 4) marketów handlowych sprawdzaliśmy takie budynki nie tylko pod kątem stanu technicznego, ale takŝe barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, 5) budynków zakwaterowania zbiorowego kontrolowaliśmy takie obiekty przede wszystkim pod kątem bezpieczeństwa ich uŝytkowania, 6) placów zabaw i gier ze względu na bezpieczeństwo dzieci i młodzieŝy kontrole mają charakter ciągły, 7) budynków opieki zdrowotnej. Oprócz wymienionych wyŝej działań, na niespotykaną dotąd w Poznaniu skalę, zajęliśmy się kontrolą legalności konkretnych kategorii obiektów budowlanych. Obiektów powstających nie tylko w warunkach samowoli budowlanej, ale równieŝ powodujących zagroŝenie bezpieczeństwa, a często dekomponujących przestrzeń publiczną, bądź podwaŝających elementarne poczucie ładu i estetyki. Z tych przyczyn prowadzimy kontrole legalności: 5

6 1) zabudowy na terenach Rodzinnych Ogrodów Działkowych ze względu na ogromną skalę problemu, kontrole mają charakter ciągły, 2) niewielkich obiektów handlowych i gastronomicznych kontrole zostały rozpoczęte w marcu 2010 roku i potrwają jeszcze przynajmniej 2 lata, 3) budowy bądź montaŝu obiektów lub urządzeń, stanowiących nośniki wizualnych lub wizualno-dźwiękowych reklam. Rolą nadzoru budowlanego jest przede wszystkim zapewnienie ładu budowlanego i przestrzennego oraz bezpieczeństwa uŝytkowania we wszystkich kategoriach obiektów budowlanych. Zatem sprawy drobne, o nieistotnym dla jakości przestrzeni publicznej znaczeniu, będące najczęściej konsekwencją sporów sąsiedzkich, czy wręcz pieniactwa powinny być rozpatrywane przez samorządy gminne lub sądy powszechne. Katalog drobnych spraw powinien jak najszybciej zostać przeniesiony z Prawa budowlanego do ustaw samorządowych, którymi powinien zajmować się wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Nadzór budowlany miałby wówczas znacznie większe moŝliwości, aby reagować tam, gdzie konsekwencje nie tylko łamania prawa budowlanego, ale często nieodpowiedzialności i braku wyobraźni mogą być brzemienne w skutkach dla bezpieczeństwa ludzi i otaczającej nas przestrzeni. Przytoczone w powyŝszym opracowaniu argumenty, jak sadzę, nie pozostawiają w tej kwestii Ŝadnych wątpliwości. Paweł Łukaszewski Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta Poznania Poznań, dnia 21 marca 2011 roku 6