Seminaria europejskie U Schumana. i Granice jej Użycia

Transkrypt

1 Seminaria europejskie U Schumana MiĘkka Dyplomacja: Sens, Rodzaje i Granice jej Użycia 21 stycznia 2013r., Al. Ujazdowskie 37/5, IIp. Siódme seminarium europejskie było poświęcone instrumentom politycznym, innym niż polityka silnej ręki. Na spotkaniu z udziałem pani dr Katarzyny Pisarskiej (Europejska Akademia Dyplomacji) oraz pani dyrektor Joanny Skoczek (Ministerstwo Spraw Zagranicznych) rozmawialiśmy o wyzwaniach stojących przed politykami, działaczami i ekspertami, którzy używają instrumentów miękkiej dyplomacji lub prowadzą nad nimi badania. Podczas spotkania rozmawialiśmy o tym, do jakiego stopnia Unia Europejska, w porównaniu z innymi aktorami sceny międzynarodowej, może być postrzegana jako mistrz miękkiej dyplomacji. Obie prelegentki przedstawiły realne przykłady z praktyki politycznej oraz informowały o tym, na co należy zwrócić uwagę podczas studiów, aby później zdobyć pracę w instytucjach i organizacjach, które używają różnych typów miękkiej dyplomacji albo je badają. Aby zapoznać studentów z przypadkami użycia miękkich instrumentów w polityce zagranicznej, na początku spotkania dr Pisarska zaprezentowała wyniki własnych badań nt. Norweskiej Dyplomacji Pokojowej. Wyniki badawcze, po które sięgała w celu tworzenia prezentacji, pochodzą z prowadzonego w latach przez panią dr Pisarską projektu badawczego pod tytułem Wykorzystanie narzędzi typu soft power w polskiej polityce zagranicznej lekcje wyniesione od tych, którym się powiodło. Celem badań jest wyodrębnienie najważniejszych obszarów miękkich działań polskiej polityki zagranicznej, których zastosowanie pozwoliłoby na zwiększenie roli Polski jako skutecznego gracza w regionie

2 Europy Środkowej i Wschodniej. W ramach projektu analizowane są jakościowo wybrane polityki typu soft power (dyplomacja publiczna, polityki rozwojowe, kulturalne i naukowe) trzech państw, które odnoszą największe sukcesy w tym obszarze: Stanów Zjednoczonych (2011), Norwegii (2012) oraz Niemiec (2013). W świetne badań powstała hipoteza, według której kluczem do skutecznego generowania siły miękkiej jest zdolność kapitalizowania mocnych stron i cech danego społeczeństwa poprzez wybieranie takich instrumentów i przekazów polityki zagranicznej, które są zsynchronizowane z tym społeczeństwem. Na podstawie swoich badań Katarzyna Pisarska przekonywała o tym, że istotą sukcesu Norwegii w prowadzeniu aktywnej agendy na rzecz pokoju międzynarodowego jest zdolność rządu do skapitalizowania powszechnego w społeczeństwie przekonania, że Norwegowie to pokojowy naród z misją do spełnienia, dzięki któremu idea zaangażowania międzynarodowego Norwegii cieszy się szerokim poparciem społecznym. Przekonanie to opiera się na różnych tradycjach, w tym tradycji liberalnego internacjonalizmu i instytucjonalizmu, solidarności z innymi i doświadczeniu (np. Porozumienia z Oslo) oraz kulturze współpracy i wysokim poziomie zaufania społecznego. Rząd norweski skutecznie korzysta z rozmaitych instrumentów dyplomacji pokojowej, np. z międzynarodowych mediacji pokojowych, z polityki pomocy humanitarnej i rozwojowej, oraz ze swego udziału w forach międzynarodowych (United Nations, UE). Instytucja Pokojowej Nagrody Nobla i status jednego z największych darczyńców spośród krajów OECD,

3 świadczących pomoc zagraniczną biednym krajom i drugiego największego fundatora całkowitej oficjalnej pomocy rozwojowej (OPR) netto, pod względem dochodu narodowego brutto, również wypada na korzyść tego północno-europejskiego kraju. Dr Pisarska sprzeciwiła się przypuszczeniu, że powodem tej strategicznej decyzji są wyłącznie motywacje idealistyczne. Wręcz przeciwnie, uważa Norweską Dyplomację Pokojową za świadomą strategię, opartą na realistycznych motywacjach relatywnie małego kraju w poszukiwaniu bezpieczeństwa oraz na potrzebie dostępu do międzynarodowych forów i procesów decyzyjnych, także we własnych sprawach ekonomicznych i w zapotrzebowaniu zewnętrznym. Politycy zdają sobie sprawę z tego, że jako reprezentanci państwa możemy znaczyć więcej niż znaczymy w liczbach. Proces wyłaniania się koncepcji polityki zagranicznej Norway as a peace nation był procesem oddolnym, odzwierciedlającym charakter i potrzeby społeczne oraz tworzącym ważny kapitał polityczny dla polityki zagranicznej państwa. Dr Pisarska dodała, że jej zdaniem, sukces Norweskiej Dyplomacji na rzecz Pokoju jest możliwy dlatego, że sprawa ta jest atrakcyjna dla społeczeństwa norweskiego. Podsumowując wyniki swoich dotychczasowych badań, pozytywnie oceniała szanse budowania podobnego kapitału politycznego przez państwo polskie. Polska, poprzez legendę ruchu wolnościowego Solidarność oraz niezwykły

4 sukces gospodarczy, w ostatnich dwóch dekadach uzyskała bardzo pozytywny wizerunek w wielu państwach rozwijających się, w tym państwach obszaru postsowieckiego. Umiejętne wykorzystanie narzędzi, takich jak: wymiany edukacyjne i kulturalne, wspieranie społeczeństwa obywatelskiego w państwach trzecich oraz świadome kreowanie swojego wizerunku w mediach światowych, może znacznie zwiększyć efektywność polskiej polityki zagranicznej. Narzędzia te muszą jednak odzwierciedlać charakter społeczeństwa, wspierać i promować wyznawane przez nie wartości, jak również nieść atrakcyjną dla państw trzecich wartość. Pani dyrektor Joanna Skoczek z Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej w MSZ RP potwierdziła, że efekt dźwigowy miękkiej dyplomacji jest niesamowicie atrakcyjny dla nowoczesnej polityki zagranicznej, która stara się kombinować pożądany skutek elementów strategii twardych ( push = efekt naciskający) i miękkich ( pull = efekt przyciągający). Użytek dyplomacji publicznej już nie ogranicza się do akcji ambasad i instytutów polskich, które, nie zamykając się tylko w obszarze kultury, świadomie komunikują wartości kluczowe i oferują polskie doświadczenia transformacyjne. MSZ przeprowadza konkursy dla organizacji pozarządowych i polskich uczelni, które dysponując specyficzną wiedzą i kontaktami zagranicznymi, w sposób swobodnie ustalony dążą do celów zdefiniowanych przez MSZ. Jako przykład podany został przypadek Białorusi oraz współpraca z krajami Arabskiej Wiosny, którym staramy się przekazać nasze standardy w obszarze dobrych praktyk administracji publicznej (np. doświadczenia z pracą urzędu ochrony konsumentów, rzecznika spraw obywatelskich oraz praw dziecka). W dyskusji z studentami jako bariery dalszego rozwoju polskiej polityki zagranicznej, pod względem miękkiej dyplomacji, pojawił się obyczajowy problem Polaków z identyfikacją z sukcesami swego kraju. Jednocześnie MSZ nie ma jeszcze do końca jasności co do tego strategicznego pytania, czy np. w polityce ekonomicznej i rozwojowej należy komplementarnie łączyć elementy twardej polityki z elementami miękkiej. Studenci interesowali się

5 również możliwościami działania przy ograniczonych źródłach. Obie prelegentki zgadzały się co do tego, że oprócz wymagania spójnej komunikacji wszystkich politycznych graczy trzeba sięgać po akcje, które tworzą efekt mnożnikowy. Wchodzą tutaj w grę nie tylko inwestycje w publikacje edukacyjne i różne typy regionalnych wydarzeń większego zasięgu, ale również, wydające się prostymi, ludzkie sprawy, jak organizacja wizyt studyjnych dla społecznych elit krajów obcych, którego dobrym przykładem są właśnie Stany Zjednoczone, przez wiele dekad już walczące skuteczne z negatywnymi stereotypami tworzonymi przez Hollywood i Giełdę Nowojorską. Według dr Pisarskiej i dyrektor Skoczek, akurat na tym tle miękka dyplomacja Unii Europejskiej wypada fatalnie. Mimo posiadania do dyspozycji ogromnej ilości narzędzi politycznych, ekonomicznych i kulturalnych, instytucje unijne nie radzą sobie z ich skutecznym zastosowaniem i wytłumaczeniem swych dobrych intencji. Seminaria objęte są patronatem Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. Projekt realizowany we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera. Działania Polskiej Fundacji im. Roberta Schumana są współfinansowane przez Unię Europejską ze środków programu Europa dla Obywateli.